Đề tài tốt nghiệp “ Monitoring sự biến động môi trờng rừng ngập mặn khu vực Bãi Nhà Mạc-Đình Vũ tỉnh Hải Phòng bằng công nghệ viễn thám và GIS”

Chia sẻ: Lê Trung Hiếu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

199
lượt xem 60
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong những năm gần đây, diễn biến của hiệu ứng nhỡ kính ngỡy cỡng phức tạp, hiện tợng biến đổi khí hậu vỡ nóng lên toỡn cầu đã vỡ đang lỡm cho những khối băng khổng lồ ở Bắc Cực vỡ nam Cực tan nhanh khiến cho nớc biển dâng nhanh hơn thế kỷ trớc nhiều. Đây lỡ mối đe doạ đối với các nớc có địa hình thấp. Theo đánh giá của Ban Liên chính phủ về biển đổi khí hậu (IPCC) thuộc Liên Hiệp Quốc thì Việt Nam vỡ Bangladesh lỡ hai nớc sẽ chịu thiệt hại nặng nề nhất do nớc biển dâng. Ở Việt Nam, thực tế cho thấy: Khi...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài tốt nghiệp “ Monitoring sự biến động môi trờng rừng ngập mặn khu vực Bãi Nhà Mạc-Đình Vũ tỉnh Hải Phòng bằng công nghệ viễn thám và GIS”

LUẬN VĂN Đề tài: "Monitoring sự biến động môi trường rừng ngập mặn khu vực Bãi Nhà Mạc-Đình Vũ tỉnh Hải Phòng bằng công nghệ viễn thám và GIS".
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt Më ®Çu 1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, diÔn biÕn cña hiÖu øng nhµ kÝnh ngµy cµng phøc t¹p, hiÖn tîng biÕn ®æi khÝ hËu vµ nãng lªn toµn cÇu ®· vµ ®ang lµm cho nh÷ng khèi b¨ng khæng lå ë B¾c Cùc vµ nam Cùc tan nhanh khiÕn cho níc bi Ón d©ng nhanh h¬n thÕ kû tríc nhiÒu. §©y lµ mèi ®e do¹ ®èi víi c¸c níc cã ®Þa h×nh thÊp. Theo ®¸nh gi¸ cña Ban Liªn chÝnh phñ vÒ biÓn ®æi khÝ hËu (IPCC) thuéc Liªn HiÖp Quèc th× ViÖt Nam vµ Bangladesh lµ hai níc sÏ chÞu thiÖt h¹i nÆng nÒ nhÊt do níc bi Ón d©ng. ë ViÖt Nam, thùc tÕ cho thÊy : K hi nh÷ng c¬n b·o lín ®æ bé vµo níc ta trong 3 n¨m võa qua, ë nh÷ng tuyÕn ®ª tuy cã kÕt cÊu yÕu, x©y ®¾p b»ng ®Êt nÖn, nhng nhê cã c ¸c d¶i rõng ngËp mÆn(RNM) che ch¾n ®ª vÉn ®øng v÷ng vµng tríc sãng giã . T rong khi ®ã, ë mét sè ®Þa ph¬ng nh ë C¸t H¶i (H¶ i Phßng), HËu Léc(Thanh Ho¸ ), nh÷ng n¬i rõng ngËp mÆn phßng hé bÞ suy tho¸i nÆng do bÞ chÆt ph¸ hoÆc bÞ chuyÓn ®æi sang c¬ cÊu kinh tÕ kh¸c, nh÷ng tuyÕn ®ª kiªn cè ®îc x©y ®¾p b»ng bª t«ng hoÆc kÌ ®¸ ®· kh«ng chÞu ®ùng ®îc sãng giã vµ ®· bÞ ph¸ hñy nhiÒu ®o¹n . H¶ i Phßng lµ mét trong nh÷ng tØnh cã diÖn tÝch ph©n bè RNM.Tuy diÖn tÝch kh«ng nhiÒu (3.719,9 ha - n¨m 2006) nh ng nã lµ hÖ sinh th¸i ®Æc biÖt, cã gi¸ trÞ vµ ý nghÜa to lín vÒ ®a d¹ng sinh häc ®èi víi viÖc b¶o vÖ m« i trêng, ®êi sèng ngêi d©n vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Bªn c¹nh ®ã, RNM còng rÊt nh¹y c¶m víi t¸c ®éng cña con ngêi vµ thiªn nhiªn (Phan Nguyªn Hång, NguyÔn Duy Minh. 2004) Mét sè n¨m tríc ®©y, RNM ë H¶ i Phßng bÞ suy tho¸ i rÊt nhiÒu do tèc ®é ph¸t triÓn nu« i trång thuû s¶n ven bê, c¸c chñ rõng ®· khoanh nu« i, ®¾p ®Çm nu« i trång thuû s¶n lµm suy gi¶m SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 1
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt mét phÇn hÖ sinh th¸ i RNM. Sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt ch¹y theo lîi Ých kinh tÕ tríc m¾t lµ nguyªn nh©n g©y ra c¸c hËu qu¶ vÒ sinh th¸i - m«i trêng nh : g©y « nhiÔm m«i trêng, diÖn tÝch ®Êt tho¸ i ho¸ ngµy cµng nhanh, níc mÆn lÊn s©u vµo néi ®Þa lµm gi¶m n¨ng suÊt c©y n«ng nghiÖp, nguån gièng t«m cua gi¶m, m«i trêng sinh s¶n vµ ph¸t triÓn cña nhiÒu loµi h¶ i s¶n bÞ suy tho¸i; b·o t¸p ph¸ ® ª, nhµ cöa, ®êi sèng cña ngêi d©n ven biÓn bÞ ®e do¹ nghiªm träng. D÷ liÖu viÔn th¸m víi ®Æc ®iÓm ®a thêi gian vµ ph ủ trïm khu v ự c r ộ ng là m ộ t c« ng c ụ h ữ u hi ệ u cho nghiªn c ứ u bi ế n độ ng l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n và đ · đượ c th ế gi ớ i s ử d ụ ng t ừ nhi ề u n ă m nay trong l ĩ nh v ự c này (Rubi Hern¸ndez Cornejo1 2000; B. Satyanarayana 2001; Martin BÐland1* 2001), F. BONN (2006) ; Macintosh, D. J., 1, et al. (1999); Ferdinand Bonn, Pham Van Cu (2001)). Ở n ướ c ta đ · cã nhi ề u c«ng tr×nh ứ ng d ụ ng vi ễ n th¸m trong nghiªn c ứ u l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n nh : (Lª Th ị V©n Hu ế , 2001; Ph ạ m V ă n C ự , 2001; Phan Nguyªn H ồ ng và c ộ ng s ự , 1997; Nguy ễ n Hoàng TrÝ et al, UNESCO, 2004… Nghiªn cøu c¸c ph¬ng ph¸p quan tr¾c (monitoring) sù biÕn ®éng m«i trêng rõng ngËp mÆn lµ thiÕt thùc gãp phÇn theo dâi, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng nh»m gi¸m s¸t vµ dù b¸o sù biÕn ®éng cña lo¹i tµi nguyªn quÝ gi¸ nµy trong quÇn thÓ sinh th¸i ven biÓn ViÖt Nam nãi chung vµ cña H¶i Phßng nãi riªng. §Ó tµi tèt nghiÖp “ Monitoring sù biÕn ®éng m«i trêng rõng ngËp mÆn khu vùc B·i Nhµ M¹c - §×nh Vò tØnh H¶i Phßng b»ng c«ng nghÖ viÔn th¸m vµ GIS ” ®îc lùa chän lµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tÕ ®ã. SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 2
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt 2. M ụ c tiªu vµ nhi ệ m v ụ cña đề tài M ụ c tiªu chÝnh c ủ a ®Ò tµi là nghiªn c ứ u hi ệ n tr ạ ng và đ ¸nh gi¸ bi ế n độ ng l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n b ằ ng c«ng ngh ệ v i ễ n th¸m . Để đạ t đượ c m ụ c tiªu trªn, đ ề tài tËp trung gi ả i quy ế t nh ữ ng nhi ệ m v ụ sau: + X©y dùng t ổ ng quan v ề hiÖn tr¹ng l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n ë ViÖt Nam nãi chung vµ ë ven biÓn H¶i Phßng nãi riªng. +T×m hi ể u t×nh h×nh ứ ng d ụ ng vi ễ n th¸m trong nghiªn c ứ u RNM trªn t h ế g i ớ i vµ ë Vi ệ t Nam . +Thu th ậ p tài li ệ u th ố ng kª, b ả n đồ và d ữ li ệ u ả nh v ệ tinh vïng nghiªn c ứ u + X©y d ự ng c ơ s ở d ữ li ệ u ph ụ c v ụ x ử lý và đ ¸nh gi¸ bi ế n độ ng + X ử lý c¸c d ữ li ệ u ả nh v ệ tinh c ủ a m ộ t s ố th ờ i đ i ể m ch ụ p vïng nghiªn c ứ u + Thành l ậ p b ả n đ ồ , bi ể u đ ồ v ề l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n và b ả n đồ bi ế n độ ng gi ữ a hai th ờ i đ i ể m ở khu vùc nghiªn cøu. + Đ ¸nh gi¸ s ự bi ế n độ ng c ủ a l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n t ạ i khu v ự c nghiªn c ứ u. 3. Đ ố i t ượ ng và ph ạ m v i nghiªn c ứ u: Đố i t ượ ng nghiªn c ứ u c ủ a đề tài là th¶m th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n trong khu vực Đình Vũ và khu vực bãi Nhà Mạc thuộc tỉnh Hải Phòng . Ph ạ m vi nghiªn c ứ u c ủ a đ ề tài đượ c gi ớ i h ạ n: - V ề n ộ i dung : §Ò tµi t ậ p trung nghiªn c ứ u đ ¸nh gi¸ c¸c y ế u t ố nh©n t ạ o ả nh h ư ở ng đế n bi ế n độ ng l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n. L ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n ®îc xem xÐt, nghiªn cøu nh là m ộ t đ ố i t ượ ng c ủ a l ớ p ph ủ b ề m ặ t. - V ề kh«ng gian : TËp trung 2 khu vùc §×nh Vò vµ b·i Nhµ M¹c ven biÓn H¶i Phßng . SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 3
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt - V ề d ữ li ệ u: Víi môc ®Ých kh¶o s¸t sù biÕn ®éng th¶m thùc vËt ngËp mÆn, qu¸ tr×nh nghiªn cøu dùa chñ yÕu vµo t liÖu viÔn th¸m ®a thêi gian, bao gåm c ặ p t liÖu ¶nh Landsat c hôp n¨m1989 và 2001. M ộ t s ố d ữ li ệ u bæ sung kh¸c bao g ồ m c¸c lo¹i b¶n ®å, s ố li ệ u th ố ng kª, và mét sè s ố li ệ u th ự c đị a ®· ®îc kÕt hîp sö dông . 4. ý ngh ĩ a khoa h ọ c và th ự c ti ễ n c ủ a đ ề tài nghiªn c ứ u V ề m ặ t khoa h ọ c, nghiªn c ứ u gãp ph ầ n gióp sinh viªn m ở r ộ ng hi ể u bi ế t v ề l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n, hi ệ n tr ạ ng và sù bi ế n độ ng l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n vïng ven bi ể n t ỉ nh H¶ i Phßng. Bªn c ạ nh đ ã, nã cho phÐp đ ¸nh gi¸ kh ả n ă ng c ủ a c«ng ngh ệ v i ễ n th¸m và GIS trong vi ệ c nh ậ n bi ế t hi ệ n tr ạ ng và ph©n tÝch bi ế n độ ng c ủ a l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n ven bi ể n t ỉ nh H¶i Phßng. V ề m ặ t th ự c ti ễ n, c¸c k ế t qu ả nghiªn c ứ u c ủ a ®å ¸n đư a ra c¸c s ố li ệ u bi ế n độ ng RNM t ạ i khu v ự c nghiªn c ứ u c ủ a hai th ờ i đ i ể m c¸ch nhau 12 n ă m (1989 và 2001) gãp ph ầ n ch ỉ ra khuynh h ướ ng bi ế n đ ộ ng c ủ a R NM d ướ i t¸c độ ng cña c¸c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong khu vùc. Đ ©y cã th ể là tài li ệ u b ổ Ých cho c«ng t¸c quy ho ạ ch, qu ả n lý di ệ n tÝch đấ t s ả n xu ấ t n«ng nghi ệ p, đấ t nu«i t«m và nghiªn c ứ u bi ệ n ph¸p quy ho ạ ch b ả o v ệ c ũ ng n h ư t¸i t ạ o r ừ ng ng ậ p m ặ n c ủ a c¸c x· ven bi ể n H¶i Phßng theo h ướ ng ph¸t tri ể n b ề n v ữ ng. 5. D ữ li ệ u, trang thi ế t b ị và ph ầ n m ề m §å ¸n nghiªn cøu ®· sö dông nh÷ng tµi liÖu sau: - B¶n ®å ®Þa h×nh tØ lÖ 1:25 000 khu vùc nghiªn cøu - B¶n ®å hµnh chÝnh tØnh H¶i Phßng tØ lÖ 1:250 000 - B¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt - Tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi, d÷ liÖu thèng kª. SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 4
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt - ¶ nh vÖ tinh Landsat 2 n¨m 1989 - 2001 - Mét sè ®Ò tµi ®· nghiªn cøu liªn quan - M¸y tÝnh, phÇn mÒm xö lý ¶nh ENVI vµ phÇn mÒ m GIS. 6. Ph ươ ng ph¸p nghiªn c ứ u Để th ự c hi ệ n c¸c nhi ệ m v ụ c ủ a đề tài đặ t ra, t¸c gi ả đ · s ử d ụ ng k ế t h ợ p ph ươ ng ph¸p vi ễ n th¸m v ớ i GIS và cã th ự c đị a ki ể m tra. Ph ươ ng ph¸p vi ễ n th¸m đư ợ c s ử d ụ ng để ph©n lo ạ i c¸c ả nh v ệ tinh Landsat, c¸c ch ứ c n ă ng ph©n tÝch kh«ng gian c ủ a GIS đư ợ c s ử d ụ ng để tÝch h ợ p c¸c k ế t qu ả ph©n l ọ ai ả nh v ệ tinh v ớ i d ữ li ệ u b ả n đồ , d ữ li ệ u th ố ng kª thu th ậ p đượ c. Vi ệ c đ ¸nh gi¸ bi ế n độ ng đượ c ti ế n hành sau ph©n lo ạ i v ớ i s ự tr ợ gióp c ủ a c«ng c ụ tÝnh b ả ng chÐo (crossing) trong GIS. Ph ươ ng ph¸p vi ễ n th ¸m và GIS đư ợ c ¸p d ụ ng trong c ả c¸c b ướ c ph©n tÝch t ổ ng h ợ p và tr×nh bày k ế t qu ả nghiªn c ứ u. Trªn th ự c đị a , t¸c gi ả đ · thu th ậ p c¸c th«ng tin liªn quan đế n s ử d ụ ng đấ t trong khu v ự c RNM. D ữ li ệ u th ự c đị a bao g ồ m c¸c ghi chÐp và ả nh ch ụ p th ự c đị a c ũ ng đượ c nh ậ p và c ơ s ở d ữ li ệ u trªn n ề n b ả n đồ để ti ệ n đố i s¸nh trong qu¸ tr×nh ph©n lo ạ i ả nh v ệ tinh. C¸c d ữ li ệ u c ầ n thi ế t cho đề tài đ · đượ c thu th ậ p t ừ nhi ề u ngu ồ n: th«ng qua c¸c cu ộ c ti ế p xóc, trao đổ i, h ộ i th ả o khoa h ọ c, t×m ki ế m trªn m ạ ng Internet, trªn th ư vi ệ n, và c¸c chuy ế n kh ả o s¸t th ự c đị a. 7. B ố c ụ c c ủ a đề tài §å ¸n bao g ồ m …. trang, h×nh, b ả ng, ả nh, tài li ệ u tham kh ả o và ph ụ l ụ c. C¸c ph ầ n và ch ươ ng c ủ a ®å ¸n đượ c s ắ p x ế p theo th ứ t ự sau: - M ở đầ u - Ch ươ ng 1: Tæng quan vÒ rõng ngËp mÆn khu vùc nghiªn c øu H¶i Phßng SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 5
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt - Ch ươ ng 2 : C¬ së khoa häc viÖc sö dông c«ng nghÖ viÔn th¸m nghiªn cøu bi ế n ®éng rõng ngËp mÆn. - Ch ươ ng 3. Ứ ng d ụ ng vi ễ n th¸m trong đ ¸nh gi¸ bi ế n độ ng l ớ p ph ủ th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n ë H¶ i Phßng. - K ế t lu ậ n và ki ế n ngh ị - Tài li ệ u tham kh ả o. - Ph ụ l ụ c SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 6
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt Ch¬ng I Tæng quan vÒ rõng ngËp mÆn khu vùc nghiªn cøu 1.1 § Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn (§KTN) - kinh tÕ x· héi (KTXH) H¶i Phßng . Kh¸i qu¸t chung vÒ khu vùc nghiªn cøu 1.1.1 VÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh: Khu vùc nghiªn cøu bao gåm toàn bộ §×nh Vũ và b·i Nhà Mạc, nằm trong täa độ 200 48’ 24” - 200 54’ 23” độ vĩ bắc và 1060 45’ 16” – 1060 49’ 47” độ kinh ®«ng, thuộc vïng cửa s«ng Bạch Đằ ng. Khu vực cã đị a h×nh tương đối bằng phẳng, ngập triều tự nhiªn nhưng ®· được đắp bờ bao để nu«i trồng thuỷ sản. Ngoại trừ một phần nhỏ tại mỏm tận cïng của §×nh Vũ kh«ng ngập triều. 1.1.2 KhÝ hậu, thủy văn  KhÝ hậu: KhÝ hậu khu vùc thuộc chế độ nhiệt đớ i giã mïa, mïa mưa từ th¸ng 4 đế n th¸ng 10, mïa kh« từ th¸ng 11 đế n th¸ng 3. Tổng lượ ng bức xạ năm trong kho¶ng 115 Kcal/cm2. Nhiệt độ trung b×nh năm 23,50C, cao nhất (th¸ng 7) 29,10C, thấp nhất (th¸ng 1) là 16,30C. Lượ ng mưa hàng năm n»m trong kho¶ng 1500-2000 mm, trung b×nh 1589 mm (trạm Hßn Dấu). Mưa nhiều nhất vào th¸ng 8 (347mm), thấp nhất vào th¸ng 12 (18mm). Độ ẩm tương đối trung b×nh 83%. Mïa giã đ«ng nam vào c¸c th¸ng 5-9, mïa giã đ«ng bắc vào c¸c th¸ng 11-3, chuyển tiếp vào th¸ng 4 và 10. Tốc độ giã trung b×nh 3- 4m/s. SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 7
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt Hàng năm, cã 2-5 cơn b·o ảnh hưở ng và 1-2 cơn b·o đổ bộ vào khu vực, tập trung vào c¸c th¸ng 7-9. B·o g©y mưa lớn và nướ c d©ng khi trong kỳ triều cường.  Thủy văn Chế độ thủy triều nhật triều đề u, biªn độ cực đại 4  4,5m. Mỗi th¸ng cã hai kỳ nướ c cườ ng, mỗi kỳ kÐo dài 11  13 ngày và hai kỳ nước kÐm, mỗi kỳ kÐo dài 3  4 ngày. TËp trung vào c¸c th¸ng 7  9 b·o g©y mưa lớn và nước d©ng khi trong kỳ triều cườ ng. 1.2 Mét sè ®Æc ®iÓm ph©n bè thùc vËt ngËp mÆn vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng 1.2.1 Kh¸i niÖm thùc vËt ngËp mÆn, rõng ngËp mÆn §· cã nhiÒu quan ®iÓm vÒ rõng ngËp mÆn (Reforestation), nhng 2 kh¸i niÖm sau ®©y lµ phï hîp nhÊt t rong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam Th ự c v ậ t ng ậ p m ặ n (Mangroves) là nh ữ ng th ự c v ậ t trong vïng tri ề u lªn tri ề u xu ố ng. Chóng thÝch nghi cao ở khu v ự c n ư ớ c bi ể n, cã đặ c đ i ể m riªng và ph¸t tri ể n ở n ơ i mà chóng cã th ể t ồ n t ạ i trong m«i tr ườ ng kh ắ c nghi ệ t (Pet er J,1999). RNM ®îc coi là m ộ t trong nh ữ ng lo ạ i r ừ ng quý hi ế m trªn th ế gi ớ i. H ệ sinh th¸i RNM thêng ph©n bè d ọ c theo b ờ bi ể n nhi ệ t đớ i vµ c ậ n nhi ệ t đớ i. C ă n c ứ vào m ự c thu ỷ tri ề u th ấ p và cao, RNM là h ệ sinh th¸i đấ t ng ậ p n ướ c, bao g ồ m c©y ng ậ p m ặ n v à đ ộ ng v ậ t mà chóng cã th ể s ố ng khi khu v ự c đ ã b ị ch×m d ướ i n ướ c bi ể n. RNM g ồ m cã 2 lo ạ i chÝnh sau (theo Dr. Peter J. Bryant). - RNM ven bi ể n – t×m th ấ y ở gi ữ a đ ạ i d ươ ng và đ ấ t li ề n trong đ i ề u ki ệ n m ặ n - RNM ven s«ng – th ấ y ở d ọ c b ờ s«ng trong đ i ề u ki ệ n n ư ớ c ng ọ t. SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 8
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt Do sèng trong m«i trêng ngËp níc triÒu ®Þnh kú, nªn c¸c c©y ngËp mÆn (CNM) cã mét sè c¸c ®Æc tÝnh thÝch nghi rÊt ®Æc biÖt nh: hÖ rÔ ph¸t triÓn, ngoµi nh÷ng rÔ ë díi mÆt ®Êt c¸c c©y nµy cßn cã thªm nh÷ng rÔ trªn mÆt ®Êt ®¶m nhiÖm chøc n¨ng h « hÊp, vµ gióp cho c©y ®øng v÷ng trong ®Êt bïn, h¹t cña mét sè lo¹i c©y cã thÓ n¶y mÇm ngay khi qu¶ cßn ë trªn c©y mÑ. C¸c c©y ng ậ p m ặ n (CNM) s ố ng ở vïng chuy ể n ti ế p gi ữ a m«i tr ườ ng bi ể n và đấ t li ề n. T¸c độ ng c ủ a c¸c nh©n t ố sinh th¸i ả nh h ưở ng đế n s ự t ồ n t ạ i và ph©n b ố c ủ a chóng. Tuy nhiªn cho đế n nay ch ư a cã ý ki ế n th ố ng nh ấ t v ề vai trß, m ứ c đ ộ t¸c độ ng c ủ a t ừ ng nh©n t ố . M ộ t khã kh ă n l ớ n th ườ ng g ặ p là c¸c loài CNM cã biªn độ thÝch nghi r ấ t r ộ ng v ớ i khÝ h ậ u, đấ t, n ư ớ c, độ m ặ n. Do đ ã khi d ự a vào m ộ t khu ph©n b ố c ụ th ể nào đ ã để nh ậ n đ ị nh v ề t¸c độ ng c ủ a m«i tr ườ ng, cã th ể kh«ng ¸p d ụ ng đượ c ở vïng kh¸c ho ặ c kh«ng th ể suy ra tÝnh ch ấ t chung cho th ả m th ự c v ậ t này (Phan Nguyªn H ồ ng, 1999). 1.2.2 Kh¸i qu¸t vÒ thµnh phÇn vµ sù ph©n bè cña hÖ thùc vËt trong v ïng RNM khu vùc nghiªn cøu D ự a vào c¸c y ế u t ố đị a lý, kh ả o s¸t th ự c đị a và m ộ t ph ầ n k ế t qu ả ả nh vi ễ n th¸m, P.N.H ồ ng (1991, 1993) đ · chia RNM Vi ệ t Nam ra làm 4 khu v ự c và 12 ti ể u khu: Khu v ự c I: ven bi ể n Đ «ng B ắ c, t ừ m ũ i Ng ọ c đế n m ũ i Đồ S ơ n Khu vực II: ven biển đồng bằng Bắc Bộ, từ mũi Đồ Sơn đến mũi Lạch Trường Khu vực III: ven biển Trung Bộ: Từ mũi Lạch Trường đến mũi Vũng Tàu Khu v ự c IV: ven bi ể n Nam B ộ , t ừ m ũ i V ũ ng Tàu đế n m ũ i N ả i, Hà Tiªn. Nh vËy khu vùc nghiªn cøu thuéc khu vùc I: ven biÓ n §«ng B¾c. Bê biÓn §«ng B¾c lµ khu vùc phøc t¹p nhÊt, thÓ hiÖn trong c¸c ®Æc ®iÓm vÒ ®Þa m¹o, thuû v¨n, vµ khÝ hËu, cã nh÷ng mÆt thuËn lîi SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 9
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt cho sù ph©n bè cña RNM nhng còng cã nh÷ng nh©n tè h¹n chÕ sù sinh trëng vµ møc ®é phong phó cña c¸c loµi c©y, tron g ®ã nhiÖt ®é ®· cã vai trß quan träng.(LuËn ¸n TSKH: P.N.Hång - 1991). MÆc dï khu vùc nµy chÞu ¶nh hëng m¹nh cña b·o vµ giã mïa §«ng B¾c nhng nhê c¸c quÇn ®¶o thuéc VÞnh B¸i Tö Long vµ VÞnh H¹ Long che ch¾n nªn t¸c ®éng cña sãng bÞ gi¶m ®¸ng kÓ. C¸c s«ng chÝnh cã ®é dèc cao, dßng ch¶y m¹nh ®· ®em phï sa ra l¾ng ®äng trong VÞnh, cöa s«ng, cßn däc trªn s«ng Ýt b·i lÇy v× toµn sái, ®¸ cuéi. §Þa h×nh: ®Þa h×nh ven bê bÞ chia c¾t phøc t¹p, cã nhiÒu ®¶o ch¾n ë ngoµi t¹o nªn c¸c vÞnh ven bê, vµ c¸c cöa s«ng h×nh phÔu, phï sa ®îc gi÷ l¹i thuËn lîi cho c©y ngËp mÆn sinh sèng. Khu vùc nµy ®îc chia ra lµm 3 tiÓu khu: TiÓu khu 1: Tõ Mãng C¸i ®Õn Cöa ¤ng TiÓu khu 2: Tõ Cöa ¤ng ®Õn Cöa Lôc TiÓu khu 3: Tõ Cöa Lôc ®Õn mòi §å S¬n TiÓu khu 3 cã ®é dµi kho ¶ng 55km, n»m trong hÖ thèng vïng cöa s«ng h×nh phÔu, ®Þa h×nh b»ng ph¼ng, Ýt chÞu t¸c ®éng cña sãng lín nhê c¸c ®¶o ®¸ v«i ë cuèi vÞnh H¹ Long vµ c¸c ®¶o lín kh¸c ch¾n ngoµi nh C¸t H¶i, Phï Long. Mét phÇn hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh gåm s«ng Chanh, B¹ch §»ng , S«ng CÊm, L¹ch Chay ch¶y ra vïng cöa s«ng h×nh phÔu ®em theo mét lu lîng níc vµ phï sa t¬ng ®èi lín sau khi ®· tiÕp nhËn níc phï sa s«ng Hång qua c¸c s«ng nèi. Nh×n chung hµm lîng phï sa tõng s«ng thÊp nhng cã nhiÒu s«ng tËp trung trong vïng nªn t æng lîng phï sa kh¸ lín, thuËn lîi cho RNM ph©n bè réng. Thñy triÒu n¬i ®©y mang tÝnh nhËt triÒu ®Òu, nhng cêng ®é triÒu l¹i lín nhÊt toµn d¶i ven bê ViÖt Nam, do ®ã bÞ ¶nh hëng cña níc triÒu mÆn. Ngoµi ra trÇm tÝch b·i triÒu chñ yÕu lµ bïn sÐt, tÇn g mÆt mµu n©u x¸m, kh¸ phong phó nªn RNM ph¸t triÓn réng vµ kÝch thíc t¬ng ®èi lín. SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 10
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt QuÇn x· c©y ngËp mÆn gåm c¸c quÇn x· chÝnh nh: M¾m tr¾ng vµ Só ë c¸c b· i triÒu lÇy. §©ng, VÑt dï, Trang ë n¬ i ngËp triÒu trung b×nh. Tra, Gi¸, V¹ng h« i trªn ®Êt ngËp t riÒu cao. H íng tõ B¾c vµo Nam nh÷ng loµi c©y níc lî xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu. (P.N.Hång - 2000) Vai trß vµ tiÒm n¨ng cña th¶m thùc vËt RNM a. Trong tù nhiªn : RNM lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi hÖ sinh th¸ i biÓn. Ai còng biÕt vai t rß cña RNM tro ng viÖc b¶o vÖ m«i trêng, lµ “l¸ phæi xanh” rÊt quan träng ®èi víi c¸c thµnh phè, nhng vai trß cña RNM cßn nhiÒu h¬n, nã cßn nh nh÷ng “bøc têng xanh” cã t¸c dông phßng hé tríc giã vµ sãng biÓn. Nhê cã hÖ thèng rÔ dµy ®Æc trªn mÆt ®Êt nh hÖ rÔ chèng cña c¸c loµi §íc(Rhizophora sp), rÔ h×nh ®Çu gèi cña c¸c loµi vÑt (Bruguiera sp)…c¶n sãng vµ tÝch luü phï sa cïng mïn b· thùc vËt t¹i chç nªn chóng cã t¸c dông lµm chËm dßng ch¶y, h¹n chÕ sù x©m nhËp mÆn vµ b¶o vÖ níc ngÇm (P.N.Hång vµ cs 2007) Ngoµi ra theo nghiªn cøu cña Y.Mazda vµ cs 1997 vµ sau ®ît sãng thÇn (26/12/2004) mét sè nhµ khoa häc:Y. Mazda(2006), G.Sriskanthan(2006) vµ mét sè tæ chøc quèc tÕ nh IUCN(2005),UNEP(2005)…®Òu ®¸nh gi¸ cao vai trß cña RNM trong viÖc gi¶m nhÑ lùc t¸c ®éng cña sãng vµ b¶o vÖ d©n c còng nh h¹ tÇng c¬ së ven biÓn. N¬ i nµo cã RNM cßn nguyªn vÑn th× thiÖt h¹i rÊt Ýt v× RNM cã thÓ lµm gi¶m 50 - 70% chiÒu cao cña sãng vµ 90% n¨ng lîng cña sãng lín Kh«ng chØ lµm gi¶m cêng ®é sãng khi ®æ bé mµ nã cßn tham gia vµo hÖ sinh th¸ i rõng ma nhiÖt ®íi, ®iÒu hoµ khÝ hËu, tham gia kiÕn t¹o b¶o vÖ c¶nh quan ven bê, chèng xãi mßn, b¶o vÖ ®ª biÓn…§Æc biÖt RNM gãp phÇn lµm s¹ch m« i trêng do cã thÓ lµm gi¶m hµm SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 11
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt lîng kim lo¹i nÆng cã trong níc th¶ i néi ®Þa ®æ ra vïng cöa s«ng, ven biÓn, ®ång thêi gi÷ g×n sù c©n b»ng sinh th¸ i tù nhiªn cho nh÷ng vïng ®Êt bÞ ngËp níc . NhiÒu nhµ khoa häc trong níc vµ trªn thÕ giíi ®· tËp trung nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng tÝch luü cacbon cña rõng ®Æc biÖt lµ rõng ngËp mÆn vµ ®· ®a ra c¬ së k hoa häc cho thÊy, vai trß cña rõng trong viÖc hÊp thô vµ tÝch luü cacbon trong sinh khèi cña c©y vµ ®Êt rõng – t¹o bÓ chøa cacbon, h¹n chÕ sù gia t¨ng cña khÝ nhµ kÝnh. Ngoµi ra, viÖc nghiªn cøu tÝch luü cacbon trong hÖ sinh th¸ i RNM cßn cã ý nghÜa quan t räng, cung cÊp c¸c th«ng tin vµ sè liÖu cÇn thiÕt cho viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý rõng (NguyÔn thÞ Hång H¹nh, Mai Sü TuÊn - 2007). b. Vai trß cña RNM trong viÖc b¶o tån ®a d¹ng sinh häc cho ®íi biÓn ven bê H ệ sinh th¸i RNM ch ứ a đ ự ng m ứ c đ a d ạ ng sinh h ọ c r ấ t cao, ch ẳ ng kÐm g× m ứ c đ a d ạ ng c ủ a h ệ sinh th¸i san h« trong đớ i bi ể n ven b ờ . D ễ dàng nh ậ n bi ế t r ằ ng, n ơ i ở trong RNM ph©n ho¸ r ấ t m ạ nh: trªn kh«ng, m ặ t đấ t, trong n ướ c v ớ i c¸c d ạ ng đ ¸y c ứ ng, đ ¸y m ề m, hang trong đấ t, nh ữ ng kh«ng gian ch ậ t h ẹ p trong b ụ i c©y, b ộ r ễ ; đ i ề u ki ệ n s ố ng, nh ấ t là độ mu ố i l ạ i bi ế n độ ng th ư ờ ng xuyªn, phï h ợ p v ớ i ho ạ t độ ng cã nh ị p đ i ệ u c ủ a dßng n ướ c ng ọ t và thu ỷ tri ề u. Sinh v ậ t s ố ng trong RNM kh«ng nh ữ ng cã s ố l ư ợ ng loài đ «ng mà trong n ộ i b ộ m ỗ i loài cßn cã nh ữ ng bi ế n d ị phong phó d ễ thÝch nghi v ớ i nh ữ ng n ơ i ở kh¸c nhau, ngu ồ n s ố ng kh¸c nhau và đ i ề u ki ệ n s ố ng bi ế n đổ i mu«n màu. B ở i v ậ y RNM là n ơ i l ư u tr ữ ngu ồ n gen giàu cã và cã gi¸ tr ị kh«ng ch ỉ cho c¸c h ệ sinh th¸i trªn c ạ n mà cho c ả vïng bi ể n ven b ờ . RNM là m ộ t trong nh ữ ng h ệ sinh th¸i quan tr ọ ng trong vi ệ c b ả o t ồ n đ a d ạ ng sinh h ọ c cho đớ i bi ể n ven b ờ , đồ ng th ờ i duy tr× ngu ồ n l ợ i SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 12
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt sinh v ậ t ti ề m tàng cho s ự ph¸t tri ể n (tr ư ớ c h ế t đố i v ớ i ngh ề c¸) l©u b ề n (Ph¹m thÞ Lµn - 2006) c. Vai trß trong nÒn kinh tÕ C©y ngËp mÆn sèng ë vïng chu yÓn tiÕp gi÷a m«i trêng biÓn vµ ®Êt liÒn, cã biªn ®é thÝch nghi rÊt réng víi khÝ hËu, ®Êt níc, ®é mÆn(P.N.Hång - 2000). Do ®ã RNM cã nguån tµi nguyªn phong phó vÒ c¶ thùc vËt vµ ®éng vËt cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh: + §éng vËt: cã T«m he, t«m só, t«m rµ o, t«m hép, t«m s¾t… chóng lµ c d©n trong vïng nhiÖt ®íi ë cöa s«ng, ®êi sèng cña chóng rÊt g¾n bã víi m«i trêng RNM, nh c¸ch nãi cña ngêi d©n “con t«m «m c©y ®íc” (P.N.Hång - 1999), nhiÒu loµi c¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao l¹i lµ c¸ con nh c¸ Hång (Lutian us), c¸ mó (Epinephelus), c¸ lîng (Nemipterus)…chóng tham gia vµo nhiÒu bËc dinh dìng trong vïng, ®ång thêi còng tham gia chÝnh trong cơ cấu đàn c¸ khai th¸c ở vïng cửa s«ng ven biển (Vũ Trung Tạng, 1994). + Thùc vËt: cã nhiÒu loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh gç c¸c loµi c©y §íc, VÑt, Cãc…rÊt cøng, mÞn, bÒn dïng lµm ®å dïng gia ®×nh. Tanin chiÕt xuÊt tõ vá c¸c c©y §íc, VÑt, Dµ cã chÊt lîng tèt, tû lÖ cao dïng nhuém v¶i, líi, vµ thuéc da. Ngoµi ra chóng cßn lµm chÊt ®èt, lµm c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, thøc ¨n ®å uèng cho gia sóc, vµ lµm thuèc ch÷a bÖnh (cã ®Õn 15 loµi ë níc ta cã thÓ ch÷a ®îc bÖnh).(P.N.Hång-1995) RNM kh«ng tồn tại độc lập mà liªn hệ mật thiết với c¸c hệ sinh th¸i liªn đớ i trong lục địa và biển. Kh«ng những thế, nã cßn duy tr× một nguồn lợi sinh vật tiềm tàng cho biển, nhất là ở vïng thềm lục địa… Nh×n chung, vai trß, chức năng của RNM đối với nu«i trồng thủy sản cã thể đượ c tãm tắt theo sơ đồ sau: SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 13
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt H×nh 1. 1.Vai trß, chức năng của RNM đối với nu«i trồng thủy sản (1Kapetsky, 1986) ( Nguồn: Phan Nguyªn Hồng, 1999. Rừng ngập mặn Việt Nam. NXB N«ng Nghiệp, Trang 126) Nguyªn nh©n lµm biÕn ®æi Rõng ngËp mÆn vµ hËu qu¶ RNM H¶i Phßng bị suy tho¸i nghiªm trọng, và ph¸t triển trải qua nhiều thời kỳ kh¸c nhau. Sự biến độ ng này do hai yếu tố chÝnh là c¸c yếu tố tự nhiªn và c¸c hoạt độ ng kinh tế - x· hội cïng với hậu quả của nã, vấn đề này cã thể kh¸i qu¸t theo sơ đồ sau (h×nh 1.2): H×nh 1. 2. Sơ đồ c¸c yếu tố ảnh hưởng đến RNM và những biến đổ i của nã SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 14
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt a. C¸c yÕu tè tù nhiªn Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ sù biÕn ®æi khÝ hËu víi hÖ sinh th¸i(HST) RNM ViÖt Nam cho thÊy cã 6 yÕu tè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn HST nh¹y c¶m nµy: nhiÖt ®é kh«ng khÝ, lîng ma, giã mïa ®«ng b¾c, b·o, triÒu cêng, ho¹t ®éng cña con ngêi. Ngoµi ra còng cã sù liªn quan gi¸n tiÕp gi÷a biÕn ®æi khÝ hËu vµ HSTRNM th«ng qua sù thay ®æi vÒ mùc níc biÓn. Mét sè yÕu tè cã thÓ t¸c ®éng ngay, trong lóc c¸c yÕu tè kh¸c t¸c ®éng trong t¬ng lai nh: giã mïa ®«ng b¾c, sù t¨ng cêng cña dßng ch¶y s«ng, ma lín ë ®Þa ph¬ng, sù tÝch tô phï sa, c¸c t¸c ®éng cña con ngêi (P.N.Hång-1993) Giã mïa ®«ng B¾c gãp phÇn quan träng lµm t¨ng mùc níc biÓn, Giã mïa xuÊt hiÖn vµo mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau, vµo thêi kú thuû triÒu cao nhÊt trong n¨m (th¸ng 10 ®Õn th¸ng 12) kÕt hîp víi giã m¹nh lµm níc mÆn x©m nhËp s©u vµo ®Êt liÒn. Sù t¨ng dßng ch¶y cña s«ng còng lµ mét nguyªn nh©n chÝnh, nhng thêng chØ x¶y ra vµo mïa ma vµ chØ ¶nh hëng ng¾n h¹n. §Æc biÖt níc biÓn d©ng cao nhÊt trong nh÷ng ngµy cã ma b·o kÕt hîp triÒu cêng, g©y thiÖt h¹i to lín vÒ tµi s¶n cho céng ®ång ven biÓn, lµm cho bê biÓn bÞ xãi lë, kÓ c¶ nh÷ng vïng cã d¶i RNM phßng hé. b. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi: RNM lµ hÖ sinh th¸i ®Æc biÖt, cã gi¸ trÞ vµ ý nghÜa to lín vÒ ®a d¹ng sinh häc ®èi víi viÖc b¶o vÖ m«i trêng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. Nhng ®Ó ph¸t triÓn nu«i thuû s¶n, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp tõ viÖc ph¸ RNM ®¾p ®Ëp ®Ó trång lóa, ®¾p bê c¸c ®Çm t«m trµn lan trong vïng b·i triÒu ®· ng¨n c¶n sù vËn ®éng cña thuû triÒu, qua ®ã ¶nh hëng lín ®Õn sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c loµi c©y ngËp mÆn, lµm mÊt n¬i dinh dìng cña h¶i s¶n vµ ®éng vËt vïng triÒu, lµm thay ®æi dßng ch¶y, gi¶m sù ph©n t¸n níc ë c¸c b·i triÒu vµ vïng ven biÓn. ViÖc sö dông níc ngÇm ®Ó ®iÒu chØnh ®é mÆn trong c¸c vïng nu«i SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 15
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt t«m réng lín còng nh sö dông l·ng phÝ níc trong sinh ho¹t ®· dÉn ®Õn sù suy gi¶m nghiªm träng nguån níc ngÇm cÇn thiÕt cho c¸c loµi c©y ngËp mÆn vµ c¸c sinh vËt sèng trong ®Êt bïn vµ ®ång thêi ¶nh hëng ®Õn cÊu tróc ®Þa chÊt cña vïng ven biÓn (P.N.Hång vµ cs 2007) Ngoµi ra, nguyªn nh©n ®¸ng chó ý ®ã lµ chÝnh s¸ch qu¶n lý RNM cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. Khi giao rõng vÒ cho c¸c ®Þa ph¬ng qu¶n lý th× chÝnh quyÒn nhiÒu x· cha quan t©m, thËm chÝ cßn lµm ng¬ tríc sù ph¸ rõng cña ngêi d©n. Chi côc kiÓm l©m ngêi Ýt, ph¬ng tiÖn kh«ng ®ñ m¹nh vµ thiÕu chÕ tµi cÇn thiÕt ®Ó xö lý c¸c vô vi ph¹m. MÆt kh¸c cha cã quy ho¹ch râ rµng gi÷a diÖn tÝch nu«i h¶n s¶n vµ ph¸t triÓn RNM t¹o ra nguy c¬ RNM bÞ chÆt ph¸ vµ lÊn chiÕm. ViÖc qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai t¹i b·i båi cßn bÊt cËp, chång chÐo gi÷a c¸c dù ¸n vµ môc ®Ých sö dông. Quan ®iÓm cña mét sè ngêi lµm c«ng t¸c qu¶n lý cho r»ng RNM Ýt cã gi¸ trÞ kinh tÕ so víi lîi Ých nu«i t«m, tõ ®ã cã nh÷ng c©n nh¾c tÝnh to¸n thiªn lÖch vÒ nu«i t«m. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu biÕn ®éng trong tr¾c ®Þa Trong tr¾c ®Þa, nghiªn cøu biÕn ®éng cã 2 ph¬ng ph¸p lµ: - Ph¬ng ph¸p truyÒn thèng: §o trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa, hoÆc sö dông ¶nh hµng kh«ng. - øng dông c«ng nghÖ viÔn th¸m ®Ó ph©n tÝch trªn ¶nh vÖ tinh C¶ hai ph¬ng ph¸p ®Òu cã nh÷ng u nhîc ®iÓm riªng: trong ®ã ph¬ng ph¸p truyÒn thèng cho ®é chÝnh x¸c cao, tuy nhiªn nã tèn rÊt nhiÒu thêi gian, hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao, vµ nhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu phôc vô môc ®Ých riªng kh«ng cÇn kÕt qu¶ b¶n ®å biÕn ®éng víi ®é chÝnh x¸c qu¸ cao. Nªn cÇn cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu h¬n trong kiÓm kª, ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng rõng ngËp mÆn. Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn cña kü thuËt thu thËp d÷ liÖu tõ vÖ tinh, t×nh tr¹ng líp phñ hoÆc sö dông ®Êt cña 1 khu vùc hoµn toµn cã thÓ ®îc ghi nhËn theo chu kú nhÊt ®Þnh (16 ngµy ®èi víi d÷ liÖu Landsat). Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu biÕn ®éng tõ ¶nh vÖ tinh b»ng c«ng nghÖ viÔn th¸m th× cho kÕt qu¶ kh«ng chÝnh x¸c b»ng ph¬ng ph¸p trªn, tuy nhiªn nÕu kÕt SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 16
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt hîp víi ®i thùc ®Þa kiÓm tra th× cho kÕt qu¶ cã ®é chÝnh x¸c còng kh¸ cao, phôc vô tèt cho môc ®Ých sö dông, vµ kh«ng tèn nhiÒu thêi gian mµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi ph¬ng ph¸p trªn. Nh vËy, vÉn ®¸p øng nhu cÇu sö dông mµ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho nªn ph¬ng ph¸p øng dông c«ng nghÖ viÔn th¸m ph©n tÝch trªn ¶nh vÖ tinh ®Ó nghiªn cøu sù biÕn ®éng ®· trë nªn phæ biÕn hiÖn nay. Do ®ã trong ®å ¸n nµy em ®· lùa chän ph¬ng ph¸p viÔn th¸m ®Ó thùc hiÖn ®Ò tµi. SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 17
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt Ch¬ng II C¬ së khoa häc viÖc sö dông c«ng nghÖ viÔn th¸m - GIS nghiªn cøu bi ế n ®é ng rõng ngËp mÆn . 2.1 T×nh h×nh øng dông c«ng nghÖ viÔn th¸m trong nghiªn cøu líp phñ thùc vËt ngËp mÆn trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam.  Trªn thế giới Trªn thế giới, việc sử dụng ảnh vệ tinh trong nghiªn cứu tài nguyªn thiªn Nhiªn nãi chung và RNM nãi riªng đ· được tiến hành từ những năm 1970 sau khi Mỹ phãng thành c«ng vệ tinh tài nguyªn đầ u tiªn Landsat1 vào ngày 23/07/1972. Sự ph¸t triển d©n số trong khu vực đới ven bờ đang dẫn tới những thay đổi lớn về kinh tế - x· hội cã t¸c động mạnh đến lớp phủ RNM. ChÝnh v× lý do đã, c«ng t¸c quản lý đớ i bờ, RNM đặc biệt đượ c quan t©m và c«ng ước đấ t ngập nướ c và C«ng ướ c Ramsar (Ramsar Convention) đ· được đưa ra và th«ng qua ở Iran năm 1971. Cã rất nhiều t¸c giả viết về vấn đề quản lý RNM nhưng vẫn là hành độ ng Ýt tÝnh chất x¸c thực (Peter R.Bacon). Ở Mỹ đ· sử dụng ảnh vệ tinh Modis, Aster, Landsat 7, Ikonos, Spot 1 để ph©n tÝch và m« h×nh ho¸ trong việc quản lý RNM với lý do là hệ thống vệ tinh cung cấp nguồn th«ng tin về hiện trạng m«i trường phục vụ cho vấn đề quản lý đớ i bờ rất tốt (Timothy F. Donato; Victor V. Klemas, 2001). Cũng là vấn đề quản lý RNM, Shailesh Nayak sử dụng ảnh vệ tinh cho nghiªn cứu quản lý đới bờ ở Ấn Độ và đưa ra kết luận RNM là hệ sinh th¸i cã năng suất cao, hệ sinh th¸i này chịu sức Ðp gia tăng d©n số và c¸c hoạt độ ng ven bờ, toàn cầu ho¸. Điều đã cần thiết cho vấn đề bảo vệ ph¸t triển phï hợp đới ven bờ. Ở vịnh Phang nga - tỉnh Krabi – Th¸i Lan, xấp xỉ 200 km2 với diện tÝch RNM bao phủ, Tipamat Upanol, Nitin K. Tripathi sử dụng ảnh Landsat TM/MSS cho nghiªn cứu phạm vi RNM c¸c năm và so s¸nh để thấy sự thay đổ i diện tÝch rừng khu vực. Ph©n tÝch dữ liệu ảnh IRS-1C LISS3 ngày SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 18
§å ¸n tèt nghiÖp Trêng §H Má-§Þa ChÊt 8/03/1999 khu vực Đ«ng Bắc Ấn Độ để thành lập bản đồ sử dụng đất và bản đồ RNM bằng phương ph¸p ph©n loại cã kiểm định Maximum likelihood. Kết quả ph©n loại này được kiểm tra thực đị a kết hợp với ph©n tÝch mối quan hệ giữa chỉ số thực vật cã tham số thống kª (B. Satyanarayana và nnk. 2001) Một dự ¸n thiªn về nghiªn cứu c«ng nghệ trong quản lý RNM của Mỹ năm 2003 (COCATRAM) đ· nªu rất nhiều vấn đề như hiện trạng RNM và những nh©n tố kinh tế - x· hội liªn quan đến sự ph¸t triển RMM, phương ¸n kỹ thuật m«i trường trong quản lý phï hợp RNM ở Mỹ Latin và Wider Caribea. Th«ng qua việc tổng quan một số nghiªn cứu trªn thế giới cã thể thấy tầm quan trọng của việc bảo vệ RNM và khả năng to lớn của c«ng nghệ viễn th¸m trong theo dâi biến động RNM. Cũng th«ng qua đã cã thể nhận xÐt rằng tïy vào quy m«, mục đÝch nghiªn cứu mà c¸c dữ liệu vệ tinh kh¸c nhau đ· được sử dụng. Từ c¸c dữ liệu cã độ ph©n giải trung b×nh như MODIS đến c¸c dữ liệu cã độ ph©n giải siªu cao như IKONOS và Quickbird. Với diện tÝch ph©n bố và quy m« RNM như vïng ven biển H¶i Phßng th× d÷ liÖu Landsat cã khả năng cung cấp c¸c th«ng tin đủ để theo dâi sự biến động lớp phủ thực vật ngập mặn.  Ở Việt Nam So với nhiều nướ c kh¸c trªn thế giới, việc sử dụng viễn th¸m trong nghiªn cứu RNM ở Việt Nam diễn ra muộn hơn và ở quy m« nhỏ hơn. Từ đầu năm 1989 Việt Nam đ· trở thành thành viªn thứ 50 trªn Thế giới và là quốc gia đầ u tiªn ở Đ«ng Nam Á ký c«ng ước quốc tế về c¸c vïng đấ t ngập nước (C«ng ước Ramsar), Vũ Đ×nh Thảo nghiªn cứu khả năng Sử dụng ảnh vệ tinh để thành lập bản đồ ph©n bố c¸c loại h×nh đấ t ngập nước ở Việt Nam. Với hiện trạng năm 2003 RNM Việt Nam bị mất là 400.000 ha, đã là thiệt hại rất lớn yªu cầu c¸c nhà nghiªn cứu phải quan t©m. Theo nghiªn cứu của FAO, diện tÝch RNM ở Cần Giờ - TP Hồ ChÝ Minh giảm từ 19.800 ha năm 1980 xuống cßn 14.700 ha năm 2000, bªn cạnh dữ liệu thống kª đã, dữ liệu ảnh vệ tinh là tài liệu tốt và kh¸ch quan cho nghiªn SV: TrÇn ThÞ BÝch Thñy Líp: Tr¾c §Þa B - K48 19