Điều tra, phân loại và đáp ứng với ổ bệnh sốt rét trong loại trừ sốt rét tại miền Trung-Tây Nguyên, 2015-2018

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> <br /> ĐIỀU TRA, PHÂN LOẠI VÀ ĐÁP ỨNG VỚI Ổ BỆNH SỐT RÉT TRONG<br /> LOẠI TRỪ SỐT RÉT TẠI MIỀN TRUNG-TÂY NGUYÊN, 2015-2018<br /> Nguyễn Công Trung Dũng*, Hồ Văn Hoàng*, Nguyễn Duy Sơn*<br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Trong loại trừ sốt rét, hệ thống giám sát được xem như là một can thiệp chính. Đặc biệt việc<br /> phát hiện, điều tra, phân loại ca bệnh và đáp ứng ổ bệnh là trọng tâm.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Phân loại ca bệnh, ổ bệnh sốt rét và đánh giá hoạt động điều tra, phân loại ca bệnh, ổ<br /> bệnh tại các điểm nghiên cứu.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang mô tả<br /> Kết quả: Tổng cộng có 120 ca bệnh nội địa được phát hiện từ năm 2015-2018, tỷ lệ ca bệnh nội địa giảm<br /> dần, năm 2018 ca bệnh nội địa chiếm 61,33%, đặc biệt tại xã Ea Lâm ca bệnh nội địa chỉ chiếm 25%. Tổng cộng<br /> có 30 ổ bệnh được đánh giá, diễn biến trạng thái ổ bệnh tại các điểm nghiên cứu không ổn định, thay đổi theo<br /> năm. Năm 2018 có 13 ổ bệnh đang hoạt động, 5 ổ bệnh tiềm tàng và 12 ổ bệnh đã được xử lý. Năm 2018 có<br /> 69,23% ổ bệnh được điều tra. Các hoạt động đáp ứng với ổ bệnh chủ yếu thì 100% ổ bệnh đều thực hiện hoạt<br /> động RACD, với tổng dân số được sàng lọc thấp, chỉ 365 người và phát hiện được 3 trường hợp bệnh dương tính<br /> mới; 33,33% các ổ bệnh được điều tra côn trùng và 0% ổ bệnh thực hiện IRS. Hoạt động báo cáo, điều tra, phân<br /> loại ca bệnh và điều tra, đáp ứng với ổ bệnh còn gặp nhiều khó khăn.<br /> Kết luận: Chất lượng phân loại ca bệnh sốt rét rất quan trọng, từ đó ảnh hưởng đến kết quả phân loại ổ<br /> bệnh trong loại trừ sốt rét. Các hoạt động đáp ứng với ổ bệnh sốt rét cần đảm bảo thực hiện đầy đủ, đúng quy<br /> trình, đúng thời gian nhằm cắt đứt lan truyền tại tất cả các ổ bệnh đang hoạt động.<br /> Từ khóa: loại trừ sốt rét, ổ bệnh sốt rét<br /> ABSTRACT<br /> INVESTIGATION, CLASSIFICATION AND RESPONSE TO MALARIA FOCI IN MALARIA<br /> ELIMINATION IN THE CENTRAL REGION, 2015-2018<br /> Nguyen Cong Trung Dung, Ho Van Hoang, Nguyen Duy Son<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 – No. 5 - 2019: 329 – 335<br /> Background: In malaria elimination, surveillance system is considered as a core intervention. In particular,<br /> detection, investigation, classification of cases and response to malaria foci are the key activities.<br /> Objectives: To classify cases, malaria foci and to assess activities of investigation and classification of cases<br /> and malaria foci in study sites.<br /> Method: Retrospective study.<br /> Results: A total of 120 indigenous cases were recorded between 2015 and 2018, the prevalance of indigenuos<br /> cases declined; in 2018 indigenous cases accounted for 61.33%, especially in Ea Lam commune, indigenous cases<br /> only attributed 25%. A total of 30 malaria foci were evaluated, the foci status changed unstably at study sites,<br /> changed by year. In 2018, there were 13 active foci; 5 residual non-active foci; and 12 cleared foci. In that year,<br /> 69.23% of the malaria foci were investigated. In terms of evaluation of foci response, reactive case detection<br /> (RACD) was carried out with 100% of the active foci, with a low total population, only 365 people and 3 new<br /> <br /> *Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn<br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Công Dũng ĐT: 0917026879 Email: nguyendung0917@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> 330 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> positive cases were detected and vector investigation was carried out with 33.33% of the total foci and 0% was<br /> carried out Indoor residual spraying (IRS). Reporting, investigation and classification of cases and investigation,<br /> response to malaria foci still face to many difficulties.<br /> Conclusions: The quality of classification of malaria case is very important, thereby affecting the results of<br /> classification of malaria foci in malaria elimination. The activities to respond to malaria foci should be<br /> implemented fully, properly and on time, in order to cut off spread at all active foci.<br /> Keywords: malaria elimination, malaria foci<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Ngoại lai<br /> Việt Nam đang đặt mục tiêu loại trừ bệnh Trường hợp sốt rét xác định, lây nhiễm từ<br /> sốt rét vào năm 2030 theo kế hoạch trong Chiến nơi khác về xã.<br /> lược quốc gia về phòng chống và loại trừ sốt rét Tiêu chuẩn phân loại ổ bệnh sốt rét(4)<br /> giai đoạn 2011-2020 và định hướng đến năm Ổ bệnh sốt rét đang hoạt động<br /> 2030. Trong loại trừ sốt rét, hệ thống giám sát Là khu vực (thôn/bản/ấp…) có ít nhất 1<br /> được xem như là một can thiệp chính(5). Đặc biệt trường hợp sốt rét xác định lây truyền tại chỗ<br /> việc phát hiện, điều tra, phân loại ca bệnh và đáp trong năm.<br /> ứng ổ bệnh là trọng tâm. Nhằm hỗ trợ xây dựng Ổ bệnh sốt rét tiềm tàng<br /> hướng dẫn quốc gia về điều tra, phân loại và Là khu vực (thôn/bản/ấp…) có ít nhất 1<br /> đáp ứng với ổ bệnh thì việc áp dụng thí điểm trường hợp sốt rét xác định lây truyền tại chỗ<br /> điều tra các nội dung này là rất quan trọng, góp được phát hiện từ 1 đến 3 năm trước đó.<br /> phần hoàn thành kế hoạch loại trừ sốt rét đã Ổ bệnh sốt rét đã được xử lý<br /> được Chính phủ phê duyệt. Vì vậy nghiên cứu Là khu vực (thôn/bản/ấp…) không phát hiện<br /> được tiến hành nhằm: trường hợp sốt rét xác định lây truyền tại chỗ<br /> Mục tiêu nghiên cứu trên 3 năm.<br /> Phân loại ca bệnh và ổ bệnh sốt rét tại các Phương pháp nghiên cứu<br /> điểm nghiên cứu. Thiết kế nghiên cứu<br /> Đánh giá hoạt động điều tra, phân loại ca Nghiên cứu mô tả cắt ngang.<br /> bệnh và ổ bệnh tại các điểm nghiên cứu.<br /> Phương pháp thực hiện<br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU Hồi cứu số liệu từ ngày 01/01/2015-30/9/2018<br /> Địa điểm nghiên cứu bằng cách sử dụng số liệu giám sát về bệnh nhân<br /> Xã Ea Lâm và Ea Ly, huyện Sông Hinh, tỉnh sốt rét, phân loại bệnh nhân sốt rét ở biểu mẫu<br /> Phú Yên. Xã Krông Na và Ea Huar, huyện Buôn báo cáo và điều tra ca bệnh (biểu mẫu 1&2); số<br /> Đôn, tỉnh Đăk Lăk. liệu điều tra, phân loại và đáp ứng với ổ bệnh<br /> Đối tượng nghiên cứu sốt rét (biểu mẫu 3) theo chương trình phòng<br /> chống và loại trừ sốt rét quốc gia(2). Khung thời<br /> Hồ sơ, báo cáo thống kê về bệnh nhân sốt<br /> rét, hoạt động phòng chống sốt rét tại điểm gian “2-3-7” theo quy định của hệ thống giám sát<br /> trong loại trừ sốt rét hiện nay được áp dụng<br /> nghiên cứu.<br /> đánh giá cho tất cả các ổ bệnh được nghiên cứu.<br /> Tiêu chuẩn phân loại ca bệnh sốt rét(2,4) Với khung thời gian này, ca bệnh phải được báo<br /> Nội địa cáo trong vòng 2 ngày từ khi được chẩn đoán<br /> Trường hợp sốt rét xác định, lây nhiễm tại xác định, điều tra ca bệnh, phân loại ca bệnh<br /> xã, không có bằng chứng nào liên quan trực tiếp trong vòng 3 ngày và thực hiện điều tra, phân<br /> đến trường hợp sốt rét ngoại lai. loại, đáp ứng với ổ bệnh trong vòng 7 ngày. Chỉ<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 331<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> có ca bệnh có ký sinh trùng sốt rét dương tính trực tiếp thực hiện công tác báo cáo, điều tra ca<br /> mới được đưa vào phân tích phân loại ca bệnh bệnh và đáp ứng với ổ bệnh tại các tuyến nhằm<br /> và ổ bệnh sốt rét theo tiêu chuẩn sau: ghi nhận những khó khăn, tồn tại.<br /> Phân tích số liệu Thời gian: tháng 10/2018-11/2018.<br /> Sử dụng phần mền Excel thực hiện phân tích KẾT QUẢ<br /> số liệu, phần mền ODK và ArcGIS 10.2.2 để định Phân loại ca bệnh và ổ bệnh sốt rét tại các điểm<br /> vị và xây dựng bản đồ ổ bệnh. nghiên cứu<br /> Kỹ thuật nghiên cứu Bệnh nhân sốt rét tại các điểm nghiên cứu<br /> Dựa vào số liệu hồi cứu tại các điểm nghiên tương đối thấp, tuy nhiên chủ yếu vẫn là ca bệnh<br /> cứu, sẽ tiến hành xác định phân loại ca bệnh sốt sốt rét nội địa. Đến năm 2018, tỷ lệ ca bệnh nội<br /> rét và từ đó dựa vào các tiêu chỉ để thực hiện địa trong cơ cấu bệnh nhân chiếm 61,33%. Đặc<br /> phân loại ổ bệnh sốt rét cho từng thôn/bản tại biệt tại xã Ea Lâm năm 2018, ca bệnh nội địa chỉ<br /> các xã nghiên cứu. chiếm 25% (Bảng 1).<br /> Định vị vị trí GPS tất cả các thôn/bản trên địa Tại hai xã Ea Lâm và Ea Ly bệnh nhân sốt rét<br /> bàn xã nghiên cứu bằng phần mền ODK, sau đó nội địa vẫn duy trì hàng năm, tuy nhiên số<br /> chuyển dữ liệu sang phần mền ArcGIS 10.2.2 để lượng ca bệnh nội địa tương đối thấp, chủ yếu<br /> xây dựng bản đồ phân bố ổ bệnh.