Doanh nghiệp lớn rồi thì phải tập trung
lo cho cái mạnh
Sự phân bổ nguồn lực méo mó của Việt Nam đã được phản ánh
trung thực trong bức tranh 500 DN lớn nhất của Việt Nam. Tuy
nhiên, nếu mở rộng những tiêu chí xếp hạng, làm hiển lộ những
tiêu chí về hiệu quả, chất lượng, VNR500 sẽ mang nhiều ý nghĩa
thiết thực hơn.
DN lớn nhưng có mạnh?
Nhìn vào bảng xếp hạng của VNR500, điều các chuyên gia kinh
tế có thể khẳng định ngay: đó là bức tranh thực về sự méo mó
trong phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế. Có tới 50% các DN
trong bảng xếp hạng là DN nhà nước, các tập đoàn, tổng công ty
lớn. Thậm chí có trường hợp, cả tập đoàn và công ty thành viên
đều góp mặt trong danh sách các đại gia của Việt Nam.
Doanh nghiệp tư nhân chỉ chiếm 24% trong nhóm các đại gia,
trong khi chiếm 95% số lượng các DN, nhưng phần đông lại là
các DNNN mới được cổ phần hóa. Số các công ty trách nhiệm
hữu hạn, công ty cổ phần, tập đoàn hình thành từ khu vực tư
nhân mà lên, trải qua các giai đoạn từ công ty gia đình, DN nhỏ,
DN vừa và DN đại gia chỉ rất giới hạn, chỉ vài cái tên như Kinh
Đô, Trung Nguyên, Hòa Phát...
DNNN không phải
phần đông chỉ một
màu đen, quen cơ
chế xin - cho, được
dung dưỡng và trao
vị thế độc quyền.
Nhiều DN đã có
chuyển biến. Thực
tế làm việc với DN
cho thấy, có những
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, người trường hợp dù
nhiều năm gắn bó với DN Việt Nam quan được độc quyền
ngại những con số đó phản ánh thực tế, nhưng họ đã có
DN Việt Nam lớn nhất là nhờ hưởng ưu động thái xác định
đãi nhiều nhất, hỗ trợ lớn nhất từ nhà chiến lược về sau
nước. Các DN lớn về doanh thu, về tài sản khi ưu đãi không
bởi họ là nơi chiếm dụng nguồn lực nhiều còn. - ông Vũ Đăng
nhất. Đó không chỉ là tài sản vật chất: đất Vinh -
đai, tài nguyên, nhà xưởng, tín dụng, vốn TGĐVietnamReport
liếng... mà cả tài sản quyền kinh doanh, nói.
quyền nhận các dự án lớn, các hạng mục
đầu tư mà nhà nước trao tặng hoặc ưu ái.
Với những ưu ái vốn có dành cho các đối tượng DNNN, theo bà
Chi Lan, việc họ đạt thứ hạng top 500 thậm chí top 10 trong bảng
xếp hạng của VNR cũng là điều bình thường, thậm chí không cần
cố gắng.
DN có vốn đầu tư nước ngoài cũng góp mặt đáng kể trong danh
sách các đại gia DN Việt Nam, nhờ nguồn lực của công ty mẹ và
chính các ưu đãi mà nhà nước Việt Nam dành cho họ. Nhà nước
ngoài cần thấy họ đứng được ở vị trí đó có phần của các ưu ái
của Việt Nam: cả về đất đai, quyền kinh doanh, quyền phân
phối... So với DN tư nhân Việt Nam, họ thuận lợi hơn nhiều.
"Cấu trúc của nhóm VNR500 cho thấy, DN muốn lớn phải được
ưu đãi, bảo hộ. Cũng là DNNN, nhưng ngành nào cạnh tranh cao
hơn trên thị trường thì vị trí trong danh sách cũng thấp hơn, kể cả
trong lĩnh vực dịch vụ. Những đại gia top đầu đều hoặc một mình
một thị trường, hoặc chỉ vài DN tham gia".
Bà Chi Lan đặt vấn đề, "nếu lớn nhờ được ưu đãi, bảo hộ, nhờ
đặc quyền, thì cái lớn đó của DN có vững chắc không? Mỗi DN
phải tự đặt câu hỏi, liệu mình có thể tự thân phát triển, tự lớn
bằng khả năng cạnh tranh được hay không? Liệu DN mình lớn
nhưng có thực sự mạnh? Nếu buông những đặc quyền, ưu đãi,
liệu DN mình có đủ sức cạnh tranh được ngay giữa họ với nhau,
chưa nói tới ra bên ngoài?"
Nói cách khác, DN Việt Nam lớn nhất chưa hẳn đã tỉ lệ thuận với
DN mạnh nhất, có khả năng cạnh tranh cao nhất.
Những cơ chế ưu đãi đó đã hạn chế sự sáng tạo, năng lực phát
triển tự thân của các DN. Thực tế cho thấy, các đăng ký sáng chế
gần đầy tăng nhanh ở khu vực DN vừa và nhỏ, trong khi DNNN
hầu như không có. Họ "vẫn còn nhiều lợi thế do cơ chế cũ để lại,
họ chỉ cần khai thác các lợi thế đó để kinh doanh là đủ", nguyên
Bộ trưởng Thương mại Trương Đình
Tuyển quan ngại.
Để phát triển, DNNN
cần đổi mới mô hình
quản trị, đồng thời
cần có sự hỗ trợ
của nhà nước bằng
hệ thống hành lang
Theo ông Tuyển, "các DN nhà nước, trước pháp lý, chính sách,
hết là các tập đoàn và tổng công ty nhà cho DN chủ động
nước cũng phải đặt trong môi trường cạnh xây dựng và hoàn
tranh công bằng và bình đẳng giữa các thiện mô hình quản
thành phần kinh tế". trị, không phải áp
dụng cách quản trị
Thực tế cho thấy, cùng với mở cửa hội dựa vào mệnh lệnh
nhập, mức độ bảo hộ kém đi, hàng Việt hành chính khá phổ
Nam bị đẩy lùi ở nhiều lĩnh vực, tỷ suất lợi biến hiện nay - ông
nhuận cũng giảm tương ứng. Đó là bằng Vũ Đăng Vinh - TGĐ
chứng hùng hồn cho thấy các DN đứng VietnamReport nói.
được và đứng ở vị trí cao nhờ vào bảo hộ
nhiều hơn là làm ăn giỏi, dù không phủ nhận có những DN nỗ lực
tự thân khá lớn.
Câu lạc bộ VNR500 phải đi vào bề sâu
Với DN, mục tiêu lợi nhuận là cao nhất. Tài năng, hiệu quả của
một DN thể hiện trước hết ở tỷ suất lợi nhuận cao, chứ không
phải chỉ nằm ở con số doanh thu, số tiền góp thuế. Báo cáo kiểm
toán nhiều DNNN cho thấy, tỷ suất lợi nhuận của DN Việt Nam
rất thấp, ngay cả những DN ở hàng đại gia.
Có DN nhập khẩu ô tô nguyên chiếc để bán trên thị trường,
doanh thu rất lớn, tiền thuế nộp cho nhà nước rất cao, nhưng giá
trị tăng thêm được bao nhiêu?
Xếp hạng DN lớn nhất có thể là tham số quan trọng để DN soi
mình, nhưng theo bà Chi Lan, chính các DN phải tự ý thức mình
đứng ở đâu, cái lớn của họ là nhờ nhân tố nào. "Khi mình đã lớn
rồi thì phải biết lo cho cái mạnh, không để hào quang làm lóa mắt.
Khi đó, xếp hạng sẽ là tiêu chí để DN soi chiếu để làm tốt hơn,
mạnh hơn, nâng vị trí của mình cao hơn theo thời gian.
Chiếc bánh nguồn lực được nhà nước ưu ái dành cho DNNN
phần nhiều.
Ảnh: msnbc.com
Ngược lại, nếu chỉ muốn bành trướng ra để có thứ hạng, dùng
thứ hạng đó để tìm kiếm đối tác dễ dàng, trong khi chưa chuẩn bị
năng lực tương ứng, thì liệu DN có được hưởng lợi gì? Ngược
lại, nguy cơ bị thâu tóm, trở thành DN nước ngoài lại ngay trước
mặt.
Câu lạc bộ các DN lớn nhất VNR500 đã được hình thành và đi
vào hoạt động. Sau một năm mày mò, làm quen, theo bà Lan, đã
đến lúc CLB phải đi vào bề sâu. Câu lạc bộ phải là nơi nêu những
cảnh báo, những hạn chế của các DN, mổ xẻ vấn đề theo từng
nhóm ngành, bên cạnh những yếu kém chung. Các DN có thể tận
dụng diễn đàn đó để trao đổi, học tập, giúp nhau thành công hơn.
Đồng thời, các đại gia cũng có thể trao đổi, hợp tác với nhau để
cùng đi ra bên ngoài cạnh tranh với DN nước ngoài.
"Các DN phải là quả đấm thép bằng thép thực của nền kinh tế,
không chỉ là quả đấm lớn!".
Trong bối cảnh khủng hoảng, những anh lớn như 3 đại gia ô tô
Mỹ còn đứng trước nguy cơ sụp, huống hồ là DN lớn Việt Nam
chỉ ngang bằng với tầm DN vừa và nhỏ của thế giới, do đó, càng
không thể chủ quan với cái lớn của mình. Thua lỗ là vấn đề lớn
nhất cả DN hiện nay, mà thua lỗ là vấn đề của hiệu quả, gắn với
năng suất lao động, trình độ quản lý, công nghệ, kỹ năng, không
chỉ tiền thuế và doanh thu.
Đo chất lượng hay chỉ đo số lượng?
Cùng với vấn đề đặt ra cho DN, bản thân báo cáo xếp hạng cũng
cần phải đổi mới chính mình. Nhìn vào thực tế "loạn giải thưởng"
tới mức người được giải đường đường chính chính cũng bị mang
tiếng lây vì tính chất giải thưởng, giống như sự lẫn lộn tiến sĩ giấy
và tiến sĩ thật trong giáo dục, người làm báo cáo cũng phải nâng
chất lượng, làm mạnh chính mình cùng với quá trình hỗ trợ DN
làm mạnh.
Gắn với lợi ích sát sườn của DN là điều đảm bảo cho một bảng
xếp hạng đứng vững. Danh sách Fortune500 có thể làm mưa làm
gió, khuynh đảo thị trường thế giới, liệu danh sách VNR500 có
thể làm được gì ở ngay thị trường Việt Nam và từng bước vươn
ra bên ngoài?
Bà Chi Lan tư vấn, VNR500 cần phải bổ sung và hoàn thiện tiêu
chí, đo chả chất lượng DN chứ không chỉ nhìn vào bề nổi. Nếu
không, nguy cơ về "bệnh của Việt Nam": bệnh thành tích, quan
tâm số lượng mà quên chất lượng cũng dễ biểu hiện trong chính
bảng xếp hạng này. Đó không chỉ là bệnh của kinh tế vĩ mô mà
còn là bệnh của các DN, bà Lan nhận xét.
Để tạo thế đứng trong lòng DN và uy tín cho bảng xếp hạng,
VNR500 cần đưa ra các tiêu chí khiến cho DN phải tìm tới mình
để tham khảo để cải thiện, nâng hiệu quả. Muốn thế, VNR 500
cần đo được điểm yếu và điểm mạnh, yếu do đâu, mạnh thế nào,
để hỗ trợ DN xây dựng chiến lược phát triển cho mình.
Hiện nay, những chỉ số về chất lượng, hiệu quả: tỷ suất lợi
nhuận, mức độ tăng trưởng, khả năng cạnh tranh... hầu như bị ẩn
đi.
Làm hiển lộ được những chỉ số đó, VNR500 sẽ thành nguồn tư
liệu tham khảo cho giới nghiên cứu và hoạch định chính sách để
nhìn bức tranh thực của nền kinh tế qua sức khỏe của từng DN,
để cân nhắc đầu tư và chi tiêu đồng vốn đầu tư, từ ngân sách
cũng như các nguồn khác.
Trong thời điểm Việt Nam đang đòi hỏi quyết liệt về chất lượng,
phê phán bệnh thành tích trong giáo dục và kinh tế, VNR500 cần
đi bước tiên phong trong xu hướng nhằm vào chất lượng, nếu
muốn phát triển về lâu dài. Bước khởi đầu sẽ khó khăn, nhưng
cách làm hoàn toàn khả thi, chỉ cần nỗ lực mày mò. Những cản
trở do sự thiếu minh bạch thông tin và sự e dè của DN sẽ tự nó
gỡ bỏ cùng với uy tín của bảng xếp hạng. Văn hóa minh bạch,
công khai về hiệu quả sẽ được hình thành từ những nỗ lực dò
dẫm xếp hạng như vậy.
