Dolatomon Gen.sp.nov. – Giống loài cua nước ngọt mới thuộc họ Potamidae ở miền Nam Việt Nam

29(1): 1-5 T¹p chÝ Sinh häc 3-2007<br /> <br /> <br /> <br /> Dolatomon gen. Sp. Nov. - gièng vµ loµi cua n−íc ngät míi<br /> thuéc hä Potamidae ë miÒn nam ViÖt Nam<br /> <br /> §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Trong c¸c mÉu vËt cua n−íc ngät míi thu §µ L¹t, 3/7/2005.<br /> ®−îc t¹i thµnh phè §µ L¹t, tØnh L©m §ång ë Holotyp: con ®ùc, §µ L¹t, 3/7/2005.<br /> phÝa Nam ViÖt Nam vµo n¨m 2005, ®2 x¸c ®Þnh Allotyp : 1 ♀, §µ L¹t, 3/7/2005. Paratyp: 2♂, §µ<br /> ®−îc mét gièng míi vµ mét loµi míi thuéc hä<br /> L¹t, 3/7/2005.<br /> cua Potamidae. Sau ®©y lµ m« t¶ gièng vµ loµi<br /> cua míi nµy. M« t¶ con ®ùc: cua nhá, mai h×nh thang,<br /> réng ngang, dÑp, mÆt trªn nh½n. Gai ngoµi æ m¾t<br /> Dalatomon gen. nov. Dang et Ho kh«ng ph¸t triÓn. R¨ng trªn mang (epibranchial)<br /> §Æc ®iÓm chÈn lo¹i: cua cì nhá; chiÒu réng nhá. Hµng r¨ng bªn tr−íc (Antero-lateral)<br /> cña mai d−íi 30 mm. §Çu ngùc (mai) h×nh kh«ng ph¸t triÓn. C¹nh tr−íc cña tr¸n nh×n tõ<br /> thang, dÑp, mÆt trªn nh½n. §èt ischium cña ch©n phÝa trªn chØ h¬i lâm. Gãc bªn tr−íc trßn, c¹nh<br /> hµm h×nh ch÷ nhËt, merus h×nh ch÷ nhËt. §èt bªn xiªn. Gê, thïy sau cña tr¸n vµ gê sau cña æ<br /> bông VII h×nh tam gi¸c c©n, thÊp, trßn ®Çu, c¹nh m¾t nom râ, h¬i l−în xuèng, ch¹y tíi gèc cña<br /> bªn th¼ng, h¬i dµi h¬n ®èt VI. §èt cuèi cña G1 r¨ng trªn mang. Cã r2nh däc s©u ph©n ®«i hai<br /> ë con ®ùc cã mµo lín h×nh b¸n nguyÖt, kÐo dµi thïy sau tr¸n vµ sau æ m¾t, phång râ. R2nh b¸n<br /> tíi 2/3 chiÒu dµi cña ®èt cuèi. nguyÖt vµ r2nh ch÷ H râ.<br /> NhËn xÐt: gièng míi Dalatomon gen. nov. §èt ischium cña ch©n hµm h×nh ch÷ nhËt,<br /> sai kh¸c rÊt c¬ b¶n víi c¸c gièng cua kh¸c thuéc r2nh gi÷a ë kho¶ng gi÷a. Nh¸nh ngoµi cña ch©n<br /> hä Potamidae hiÖn ®2 biÕt ë ViÖt Nam vµ c¶ víi hµm th¼ng, dµi tíi 1/3 c¹nh ngoµi cña ®èt<br /> c¸c gièng cua míi ®−îc x¸c lËp trong thêi gian merus. T¬ ngän dµi, v−ît qu¸ c¹nh tr−íc cña ®èt<br /> gÇn ®©y trong khu vùc nh−: Donopotamon Dang merus, ng¾n h¬n chiÒu réng cña ®èt merus. §èt<br /> et Ho, 2005; Laevimon Darent C. J. Yeo et Peter merus h×nh ch÷ nhËt.<br /> K. L. Ng., 2005; Thaipotamon Ng et Naiyanetr, §èt bông VII h×nh tam gi¸c c©n, thÊp, trßn<br /> 1993; Phaibulamon Ng, 1992; Rathbulamon, ®Çu, c¹nh bªn th¼ng, h¬i dµi h¬n ®èt VI. GO1 ë<br /> Pilosamon Ng., 1996; Pudaengon Ng. et con ®ùc cã ®èt tr−íc cuèi thon ®Òu, phÇn ngän<br /> Naiyanetr, 1995, ë ®Æc ®iÓm G1 ë con ®ùc cã thãt nhá, c¹nh trong cã mÊu låi. §èt cuèi t¸ch<br /> mµo lín h×nh b¸n nguyÖt réng, kÐo dµi tíi 2/3 biÖt râ víi ®èt tr−íc cuèi, dµi gÇn b»ng 1/2 ®èt<br /> ngän ®èt cuèi, trong khi ë c¸c gièng ®2 biÕt nãi tr−íc cuèi, phÇn ngän h¬i cong xuèng, phÇn gèc<br /> trªn, mµo nµy chØ chiÕm nöa gèc ®èt cuèi G1 ë cã mµo lín, h×nh b¸n nguyÖt réng, thÊp dÇn vÒ<br /> con ®ùc. Ngoµi ra, cßn cã nh÷ng sai kh¸c vÒ phÝa ngän vµ kÐo dµi tíi 2/3 ®èt cuèi. §Çu ®èt<br /> kÝch th−íc vµ h×nh d¹ng cña mai, nh¸nh ngoµi cuèi h×nh trô, cong, ®Çu ngän côt, gãc trªn ®Çu<br /> cña ch©n hµm vµ gê sau cña æ m¾t. côt cã mÊu nhá trong suèt. GO2 cã d¹ng sîi dµi,<br /> ®èt ngän ng¾n h¬n ®èt gèc. Ch©n bß m¶nh, dµi.<br /> ý nghÜa cña tªn gièng: lÊy tªn tõ §µ L¹t<br /> (L©m §ång), n¬i t×m thÊy ®Çu tiªn gièng cua ý nghÜa cña tªn loµi: ®−îc ®Æt theo tªn cña<br /> míi nµy. ng−êi thu mÉu, TS. NguyÔn Kiªm S¬n.<br /> Loµi chuÈn: Dalatomon soni sp. nov. NhËn xÐt: loµi míi Dalatomon soni ®−îc<br /> t×m thÊy lÇn ®Çu ë thµnh phè §µ L¹t, tØnh L©m<br /> Dalatomon soni sp. nov. Dang et Ho (h×nh) §ång. §©y lµ nh÷ng n¬i cßn Ýt ®−îc kh¶o s¸t vÒ<br /> MÉu vËt nghiªn cøu: 4 ♂, 1 ♀, suèi TuyÒn L©m, cua n−íc ngät. Loµi nµy sèng ë suèi vïng nói,<br /> 1<br /> cã sè l−îng lín. Cã thÓ coi loµi míi nµy nh− Th¸i Lan. Víi ®Æc ®iÓm chung cã mµo b¸n<br /> loµi cã quan hÖ gÇn trong nhãm cua thuéc c¸c nguyÖt trªn ®èt cuèi cña G1 ë con ®ùc, song c¸c<br /> gièng Laevimon, Donopotamon, Thaipotamon, loµi thuéc c¸c gièng nãi trªn cã nh÷ng sai kh¸c<br /> Pudaengon, Rathbulamon, Phaibulamon, ë kÝch th−íc cña mai, vÞ trÝ cña mµo b¸n nguyÖt,<br /> Pilosamon ®2 ®−îc t×m thÊy ë ViÖt Nam (®¶o h×nh d¹ng cña ®Çu ngän ®èt cuèi còng nh− mét<br /> C¸t Bµ - H¶i Phßng, trong l−u vùc s«ng Mª sè ®Æc ®iÓm kh¸c nh− nh¸nh ngoµi ®èt ischium<br /> C«ng - Jok §«n, §¾c L¾c), ë Lµo (nam Lµo) vµ cña ch©n hµm, h×nh d¹ng cña mai, ®èt bông VII.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1 cm 1 cm<br /> <br /> 1. MÆt l−ng 2. MÆt bông<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3. MÆt tr¸n 4. §èt bông<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 5. Ch©n hµm III<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6. GO1 vµ GO2 7. GO1<br /> H×nh. Dalatomon soni sp. nov. Dang et Ho<br /> 2<br />  B¶ng 1<br /> So s¸nh mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña gièng Dalatomon gen. nov.<br /> víi mét sè gièng kh¸c trong hä Potamidae<br /> §Æc ®iÓm<br /> Dalatomon Donopotamon Laevimon<br /> cña con ®ùc<br /> KÝch th−íc Nhá, chiÒu réng cña Lín, chiÒu réng cña mai Lín, chiÒu réng cña<br /> mai con ®ùc d−íi 30 con ®ùc trªn 40 mm, tíi mai con ®ùc trªn 40<br /> mm. 70 mm. mm.<br /> Mai H×nh thang, réng H×nh thang, réng ngang, Réng ngang, mÆt l−ng<br /> ngang, dÑp, mÆt trªn dÑp, mÆt trªn nh½n, chØ rÊt phång theo chiÒu<br /> nh½n. cã Ýt mÊu låi trªn vïng dµi vµ réng, nh½n.<br /> bªn tr−íc.<br /> Gê sau cña æ m¾t Kh«ng s¾c, h¬i xiªn S¾c, th¼ng ngang Kh«ng râ<br /> G1 ë con ®ùc §èt tr−íc cuèi thon §èt tr−íc cuèi réng b¶n. §èt tr−íc cuèi thu«n,<br /> ®Òu. §èt cuèi dµi gÇn §èt cuèi cã mµo h×nh h¬i uèn l−în. §èt cuèi<br /> 1/2 ®èt tr−íc cuèi. §èt b¸n nguyÖt réng ë phÇn h¬i ng¾n, chØ dµi b»ng<br /> cuèi h×nh trô, phÇn ®Çu ngän, ®Çu ngän nhän 1/3 ®èt tr−íc cuèi.<br /> ngän cong xuèng. PhÇn t¹o thµnh ®Çu vµ má §èt cuèi gÇn h×nh trô,<br /> gèc cã mµo h×nh b¸n chim bå c©u. th¼ng, ®Çu ngän côt<br /> nguyÖt réng, thÊp dÇn víi phÇn phô nhän ë<br /> vÒ phÝa ngän, ®Çu ngän gãc trong. PhÇn gèc<br /> côt ngang, gãc trªn cã cã phÇn låi ra h×nh<br /> mÊu nhá trong suèt. b−íu.<br /> Ch©n hµm III Ischium h×nh ch÷ nhËt §èt ischium h×nh ch÷ Ischium h×nh ch÷ nhËt<br /> réng; merus gÇn h×nh nhËt; merus h×nh gÇn réng; merus gÇn h×nh<br /> ch÷ nhËt, gãc trªn gÇn vu«ng. T¬ ngän dµi v−ît vu«ng, c¸c gãc trªn<br /> vu«ng. Nh¸nh ngoµi qu¸ c¹nh tr−íc cña ®èt trßn. T¬ ngän dµi<br /> th¼ng. T¬ ngän dµi v−ît merus. b»ng chiÒu réng cña<br /> qu¸ c¹nh tr−íc cña ®èt ®èt merus.<br /> merus, ng¾n h¬n chiÒu<br /> réng cña ®èt merus<br /> §èt bông VII H×nh tam gi¸c c©n, H×nh tam gi¸c c©n, c¹nh H×nh tam gi¸c c©n,<br /> thÊp, c¹nh bªn th¼ng. bªn lâm. hÑp, c¹nh bªn h¬i uèn<br /> ë gi÷a.<br /> B¶ng 2<br /> Mét sè kÝch th−íc c¬ b¶n cña loµi Dalatomon soni sp. nov.<br /> Th«ng sè ®o Con ®ùc Con c¸i<br /> ChiÒu réng cña mai (l) (mm) 25 26<br /> ChiÒu dµi cña mai (L) (mm) 19 20<br /> ChiÒu dµy cña mai (e) (mm) 11 12<br /> ChiÒu réng gi÷a hai æ m¾t (mm) 17 17<br /> ChiÒu réng cña tr¸n (F) (mm) 8 8<br /> ChiÒu dµi cña carpus cña cµng (mm) 8 6<br /> ChiÒu dµi cña bµn cña cµng (mm) 13 9<br /> ChiÒu dµi cña ngãn cña cµng (mm) 12,5 9<br /> ChiÒu dµi cña ®èt bông VII (mm) 3 4<br /> ChiÒu dµi cña ®èt bông VI (mm) 2,5 4<br /> GO1 ë con ®ùc: ®èt cuèi/ ®èt tr−íc cuèi<br /> 3<br />  Tµi liÖu tham kh¶o 5. Bott R., 1970: Abh. Senckenbergischen<br /> Nat. Ges., Frankfurt, 526: 1-338.<br /> 1. §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, 2001:<br /> 6. Daren C. J. Yeo, Peter K. L. Ng., 2005:<br /> §éng vËt chÝ ViÖt Nam, V: Gi¸p x¸c n−íc<br /> Zootaxa, 917: 1-15.<br /> ngät. Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> 2. §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, 2002: 7. P. K. L. Ng., P. Naiyanetr, 1993: Zool.<br /> T¹p chÝ Sinh häc, 24(2): 1-8. Hµ Néi. Verhandelingen: 1-117; figs 1-68.<br /> 3. §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, 2003: 8. P. K. L. Ng., Naiyanetr, 1995: The Raffles<br /> T¹p chÝ Sinh häc, 25(3): 7-13. Hµ Néi. Bull. Zool., 43(2): 355-376.<br /> 4. §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, 2005: 9. P. K. L. Ng., 1996: Crustaceans, 69(7): 898-<br /> T¹p chÝ Sinh häc, 27(1): 1-7. Hµ Néi. 906.<br /> <br /> <br /> One new genus and one new species of freshwater crabs<br /> (Decapoda, Brachyura, Potamidae) from the southern part of<br /> Vietnam<br /> <br /> Dang Ngoc Thanh, Ho Thanh Hai<br /> <br /> Summary<br /> <br /> Dalatomon gen. nov. Dang et Ho<br /> Diagnosis: crab is small in size, the length (l) under 30 mm, carapace trapezoid form, flat, upper surface<br /> smooth. Ischium maxilliped rectangular, merus almost rectangular, exopod long, reaching to 1/3 merus<br /> external margin. Male terminal segment of abdomen equilateral triangular, low with round top, lateral border<br /> straight, moderately longer than VI segment. GO1 terminal segment in male with dorsal, broad semicircular<br /> fold, extending to 2/3 length of this segment.<br /> Etymology: this genus name is derived from its type locality at Dalat (Lamdong province, west highland<br /> of Vietnam), in combination with the genus name Potamon. The gender is neuter.<br /> Type species: Dalatomon soni sp. nov.<br /> Dalatomon soni sp. nov. Dang et Ho<br /> Holotype: 1 male; Allotype, 1 female, collected from the stream at Dalat city (Lamdong province),<br /> Vietnam. Coll. 3 July, 2005; Paratype: 2 males, collected from Dalat city (Lamdong province). Coll 3 July,<br /> 2005, deposited in the Zoological Museum, Institute of Ecology and Biological resources, Hanoi-Vietnam.<br /> Diagnosis: crab is small in size, carapace largely transverse trapezoid, flat, upper surface smooth.<br /> Epibranchial tooth small. Anterolateral tooth not developed. Frontal margin moderately concave, Antero-<br /> lateral angle rounded, lateral margin oblique. Postfrontal, postorbital cristae cleared, undulated down,<br /> reaching to the basis of the epibranchian tooth. Postfrontal and postorbital bilobed swollen. Semilunar, H-<br /> shaped grooves distinct.<br /> Ischium maxilliped rectangular with groove in middle, exopod straigth, reaching to 1/3 merus external<br /> margin. Merus rectangular, flagella long reaching over merus upper margin.<br /> Male terminal segment of abdomen equilateral triangular, low with round top, lateral border straight,<br /> longer than VI segment. Subterminal segment of GO1 in male with basal part narrowly elongated. Terminal<br /> segment with dorsal, broad semicircular fold, located in the first half part, extending to 2/3 of this segment.<br /> Distal part of terminal segment cylinder-shaped, curved down tip truncate with upper distal angle produced as<br /> sharp, small, transparent projection. G2 long, slender, distal segment shorter than basal segment. Ambulatory<br /> legs slender, long.<br /> Remarks: Dalatomon soni sp. nov. is firstly found in Dalat city (Lamdong province), southern Vietnam.<br /> 4<br /> This species distributed in streams of highland mountainous areas but with small quantities. This new species<br /> is closely related to others species belonging to genera Laevimon, Donopotamon, Thaipotamon, Pudaengon,<br /> Rathbulamon, Phaibulamon, Pilosamon that are found in the Catba island (northern Vietnam) and in the basin<br /> of the Mekong river of southern Vietnam, Laos and Thailand. These species has the same characteristics such<br /> as terminal segment in GO1 of male with dorsal, broad semicircular fold but this new species differs from<br /> others by small size of carapace, the location of semicircular fold, the form of distal part of terminal segment<br /> and several different features as well.<br /> Table 1<br /> Comparison of principal characteristics of Dalatomon gen. nov.<br /> with Donopotamon Dang et Ho 2005 and Laevimon Yeo et Ng., 2005<br /> Characteristics<br /> Dalatomon Donopotamon Laevimon<br /> of male<br /> Size of carapace Small, the length less than Big, the length more than Big, the length more than<br /> 30 mm 40 mm, even to 70 mm. 40 mm.<br /> Carapace form Largely transverse trapezoid, Largely transverse trapezoid, Carapace distinctly transverse,<br /> flat, upper surface smooth. flat, upper surface smooth high; dorsal surface strong<br /> Anterolateral region convex longitudinally and<br /> rugose and granulose. transversely; smooth.<br /> Postorbital cristae Not sharp moderately Slightly sharp, Uncleared.<br /> oblique. horizontally straight.<br /> GO1 Subterminal segment with Subterminal segment Subterminal segment with<br /> basal elongated. Terminal with basal large, distal basal slender. Terminal<br /> segment long 1/2 times part narrow, neck-like. segment short, about 1/3<br /> length of subterminal Terminal segment with times of subterminal<br /> segment, distal part curved dorsal, broad semicircular segment. Terminal segment<br /> down. Terminal segent with fold, occupying almost subcylindrical; tip truncate<br /> dorsal, broad semicircular completely half distal part with inner distal angle<br /> fold, located in the first half of this segment, produced as sharp, narrow<br /> part, extending to 2/3 of establishing dove-head in projection. Hump-like, in<br /> this segment. Terminal shape. proximal part, distinctly<br /> segment cylinder-shaped, shorter than half length of<br /> tip truncate with upper terminal segment.<br /> distal angle produced as<br /> sharp, small, transparent<br /> projection.<br /> Third maxilliped Ischium and merus Ischium rectangular; Ischium broadly rectangular;<br /> rectangualar; exopod merus squarish; exopod merus squarish; upper angles<br /> straight, reaching to 1/3 straight, reaching to 1/3 rounded. Flagellum long,<br /> merus external margin. merus external margin. subequal to merus width.<br /> Flagellum long, reaching Flagellum long, reaching<br /> over merus upper margin; over merus upper margin.<br /> but shorter than merus<br /> width.<br /> VII segment of Equilateral triangular, low Triangular; lateral border Narrowly triangular; lateral<br /> the abdomen with round top, lateral concave. border cocave at middle.<br /> border straight.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 9-1-2007<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 5<br />