Ebook Công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:214

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 cuốn sách "Công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay" trình bày các những vấn đề lý luận về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay: Phần 1

Chịu trách nhiệm xuất bản GIÁM ĐỐC - TỔNG BIÊN TẬP PGS.TS. PHẠM MINH TUẤN Chịu trách nhiệm nội dung ỦY VIÊN HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP - XUẤT BẢN TS. VÕ VĂN BÉ Biên tập nội dung: VĂN THỊ THANH HƯƠNG NGUYỄN THỊ HẢI BÌNH NGUYỄN THỊ THẢO TRẦN KHÁNH LY NGUYỄN VIỆT HÀ Trình bày bìa: PHẠM THÚY LIỄU Chế bản vi tính: HOÀNG MINH TÁM Đọc sách mẫu: TRẦN KHÁNH LY BÙI BỘI THU __________________________________________ Số đăng ký kế hoạch xuất bản: 2650-2022/CXBIPH/8-106/CTQG. Số quyết định xuất bản: 1538-QĐ/NXBCTQG, ngày 09/8/2022. Nộp lưu chiểu: tháng 8 năm 2022. Mã ISBN: 978-604-57-7936-1.
ĐỒNG CHỦ BIÊN GS.TS. PHAN TRUNG LÝ Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật của Quốc hội ThS.NCS. NGUYỄN TRUNG THÀNH Phó Viện trưởng Viện Khoa học Môi trường và Xã hội THAM GIA BIÊN SOẠN PGS.TS. NGUYỄN ĐỨC BÁCH Viện trưởng Viện Khoa học Môi trường và Xã hội TS. NGUYỄN TRÍ TUỆ Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao TS. NGUYỄN VĂN THANH Phó Tổng Thanh tra Chính phủ TS. TRẦN CÔNG PHÀN Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao TS. PHAN THANH HÀ Viện hà nước và Pháp luật - Viện Hàn N lâm Khoa học xã hội Việt Nam ThS. HOÀNG THỊ HƯỜNG Viện Khoa học Môi trường và Xã hội ThS. NGUYỄN ĐÌNH PHÚC Viện Khoa học Môi trường và Xã hội Nhà báo BÙI THỊ HƠN Viện Khoa học Môi trường và Xã hội Nhà báo LÊ THỊ NHUNG Viện Khoa học Môi trường và Xã hội
5 Cuốn sách này được biên soạn bởi Viện Khoa học Môi trường và Xã hội (ESSI) thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), trong khuôn khổ Đề tài “Công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa” (Mã số KX.01.41/16-20) thuộc Chương trình: Nghiên cứu những vấn đề trọng yếu về khoa học xã hội và nhân văn phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, Mã số KX.01/16-20. Viện Khoa học Môi trường và Xã hội chịu trách nhiệm về nội dung và giữ bản quyền cuốn sách này.
7 MỤC LỤC Trang Lời Nhà xuất bản 13 Lời giới thiệu 15 Lời nói đầu 19 Danh mục hình 22 Danh mục bảng 24 Chương I NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÔNG KHAI, MINH BẠCH VÀ TRÁCH NHIỆM GIẢI TRÌNH 25 I. Khái niệm về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình 25 1. Công khai, minh bạch 25 2. Trách nhiệm giải trình 45 3. Các cơ quan hành chính ở Việt Nam 69 4. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa 85 5. Mối quan hệ, vị trí, vai trò của công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình 119 II. Quy định về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong pháp luật quốc tế và pháp luật một số nước 132 1. Quy định về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong pháp luật quốc tế 132 2. Quy định về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong pháp luật một số nước trên thế giới 139
8 CÔNG KHAI, MINH BẠCH VÀ TRÁCH NHIỆM GIẢI TRÌNH... III. Các yếu tố tác động đến hoạt động công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình 170 1. Tác động của các yếu tố chủ quan 170 2. Tác động của các yếu tố khách quan 187 Chương II THỰC TRẠNG CÔNG KHAI, MINH BẠCH VÀ TRÁCH NHIỆM GIẢI TRÌNH TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM 213 I. Chủ trương của Đảng về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước 213 II. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước 220 1. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong xây dựng và hoàn thiện chính sách pháp luật 220 2. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong công tác tổ chức bộ máy, biên chế, thi tuyển, tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức 237 3. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong thực hiện quyền hành chính của hoạt động công vụ 262 4. Quy định của pháp luật về công khai, minh bạch đối với tài chính công 277 5. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và giải quyết khiếu nại, tố cáo ở các cấp 291
MỤC LỤC 9 6. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong lĩnh vực đất đai 308 7. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong lĩnh vực môi trường 320 8. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong lĩnh vực quy hoạch 331 9. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong lĩnh vực đầu tư xây dựng 339 10. Pháp luật và thực hiện pháp luật về công khai, minh bạch trong lĩnh vực hành chính tư pháp 348 III. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước 352 1. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình của Thủ tướng Chính phủ, các thành viên chính phủ, cán bộ, công chức thuộc Chính phủ 352 2. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình của người đứng đầu và cán bộ, công chức của cơ quan bộ, ngành 369 3. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình của Ủy ban nhân dân, đội ngũ cán bộ, công chức của Ủy ban nhân dân các cấp 383 4. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình trong đầu tư công 392 5. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình trong lĩnh vực đất đai 404 6. Pháp luật và thực hiên pháp luật về trách nhiệm giải trình trong lĩnh vực môi trường 415 7. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình trong lĩnh vực quy hoạch 425
10 CÔNG KHAI, MINH BẠCH VÀ TRÁCH NHIỆM GIẢI TRÌNH... 8. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình trong lĩnh vực đầu tư xây dựng 432 9. Pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm giải trình trong lĩnh vực hành chính tư pháp 443 IV. Sự tham gia của các tổ chức xã hội, báo chí, doanh nghiệp và người dân vào việc thúc đẩy thực hiện công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình 452 1. Vị trí, vai trò của các tổ chức xã hội, báo chí, doanh nghiệp và người dân 452 2. Pháp luật quy định về hoạt động của các tổ chức xã hội, báo chí, doanh nghiệp, người dân 460 3. Thực trạng tham gia của các tổ chức xã hội, báo chí, doanh nghiệp và người dân trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước 466 4. Nhận diện những vấn đề đặt ra 472 Chương III QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM CÔNG KHAI, MINH BẠCH VÀ TRÁCH NHIỆM GIẢI TRÌNH 483 I. Quan điểm chỉ đạo về việc thực hiện công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam 483 II. Giải pháp bảo đảm công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước 487 1. Giải pháp chung 488 2. Giải pháp cụ thể 490
MỤC LỤC 11 3. Giải pháp bảo đảm công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong một số lĩnh vực 512 III. Xây dựng bộ chỉ số đánh giá thực hiện công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình 529 1. Những vấn đề chung về chỉ số 529 2. Chỉ số xác định mức độ công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình 533 IV. Kiến nghị 549 1. Kiến nghị với Bộ Chính trị, Ban Bí thư 549 2. Kiến nghị với Quốc hội 550 3. Kiến nghị với Chính phủ 556 4. Kiến nghị với bộ, ngành, địa phương 558 5. Kiến nghị về việc xây dựng đạo luật về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình 561 KẾT LUẬN 575 TÀI LIỆU THAM KHẢO 579
13 LỜI NHÀ XUẤT BẢN H iện nay, trong bối cảnh đất nước ta đang quyết liệt thực hiện việc xây dựng, củng cố và từng bước hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, vấn đề công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước đã và đang được Đảng và Nhà nước ta rất chú trọng. Tiêu chí công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình là tiêu chí quan trọng của các tổ chức quốc tế trong việc đánh giá Chính phủ mở, chỉ số pháp quyền cũng như môi trường kinh doanh - đầu tư. Theo đó, các nội dung của công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước đã được đề cập trong Hiến pháp và các văn bản pháp luật như Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Tiếp cận thông tin... Mặc dù đã có hành lang pháp lý khá đầy đủ, tuy nhiên, việc tiếp tục hoàn thiện thực thi pháp luật về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước vẫn đang là một nhiệm vụ đặt ra ở Việt Nam hiện nay. Nhằm cung cấp tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, tìm hiểu và tìm ra các giải pháp nhằm cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp trong xây dựng và thực hiện pháp luật, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, góp phần phòng, chống tham nhũng, bảo đảm hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn sách Công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay (Sách chuyên khảo)
14 CÔNG KHAI, MINH BẠCH VÀ TRÁCH NHIỆM GIẢI TRÌNH... do GS.TS. Phan Trung Lý và ThS. Nguyễn Trung Thành (Chủ biên). Nội dung cuốn sách bao gồm 4 chương, đề cập những vấn đề lý luận; thực trạng thực thi pháp luật; đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam hiện nay, từ đó, đưa ra những quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình. Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách cùng bạn đọc. Tháng 5 năm 2021 NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT
15 LỜI GIỚI THIỆU T ăng cường công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước là công cụ quan trọng và hữu hiệu để bảo đảm hiệu lực quản lý nhà nước; góp phần hoàn thiện thể chế, chức năng, nhiệm vụ, phương thức và cơ chế vận hành, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Trong bối cảnh thực hiện chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và quá trình hội nhập quốc tế, việc bảo đảm công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam luôn được coi là một yêu cầu không thể thiếu nhằm bảo đảm nguyên tắc dân chủ trong hoạt động của Nhà nước. Một trong những chức năng chủ yếu của hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước là cung cấp dịch vụ hành chính (dịch vụ công) cho công dân, tổ chức, doanh nghiệp. Hoạt động này mang tính chất phục vụ Nhân dân nhiều hơn, hiệu quả của hoạt động hành chính xét dưới góc độ cung cấp dịch vụ công được đánh giá bằng mức độ hài lòng của người dân và chất lượng, hiệu quả cung cấp dịch vụ. Nói cách khác, khi chất lượng và hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính được nâng cao thì mức độ hài lòng của Nhân dân cũng tăng lên, điều đó phụ thuộc vào mức độ công khai, minh bạch trong hoạt động hành chính. Ngược lại, khi sự công khai, minh bạch không được đề cao, quá trình xây dựng thể chế sẽ có chỗ cho hiện tượng “mua, bán chính sách”, thủ tục hành chính không rõ ràng là cơ hội
16 CÔNG KHAI, MINH BẠCH VÀ TRÁCH NHIỆM GIẢI TRÌNH... để cán bộ công quyền nhũng nhiễu, hạch sách người dân, là môi trường để những hành vi tham nhũng, tiêu cực nảy sinh. Việc được tiếp cận với các thông tin cho phép công dân chất vấn, phản biện và ngăn cản các hành động của chính quyền mà họ không đồng tình, cũng như cho phép họ tìm cách “uốn nắn” các hành vi sai trái của các quan chức. Công khai gắn liền với minh bạch. Chính phủ công khai, minh bạch phải có trách nhiệm tạo điều kiện để người dân có thể tiếp cận được với các văn bản và thông tin của chính quyền. Ngoài ra, những thách thức mà bộ máy hành chính nhà nước đang phải đối mặt chính là sự tác động không nhỏ từ nền kinh tế toàn cầu và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Cách mạng công nghiệp 4.0) đang hình thành và tác động mạnh mẽ tới tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đối với nền hành chính nhà nước, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tạo ra nhiều cơ hội cũng như thách thức đòi hỏi nhà quản lý phải nắm bắt kịp thời để có những định hướng và giải pháp phù hợp, hoàn thiện nền hành chính nhà nước, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp phát triển đất nước. Chất lượng của chính quyền, tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan hành chính nhà nước, của hệ thống chính trị ngày càng trở nên quan trọng để xây dựng niềm tin của công chúng. Việc xây dựng các thể chế chính trị cởi mở hơn và bảo đảm tính công khai, minh bạch, trách nhiệm nhiệm giải trình sẽ ngày càng trở thành yêu cầu quan trọng trước bối cảnh hội nhập và phát triển trong khi các tổ chức quốc tế đánh giá “quản trị công xếp hạng Việt Nam ở mức độ khá thấp trong góc nhìn về trách nhiệm giải trình của nền hành chính”. Trong bối cảnh đó, Văn phòng các Chương trình trọng điểm cấp nhà nước đã tổ chức tuyển chọn đơn vị chủ trì thực hiện đề tài “Công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và
LỜI GIỚI THIỆU 17 hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa” và Viện Khoa học Môi trường và Xã hội đã được giao làm đơn vị chủ trì, GS.TS. Phan Trung Lý là chủ nhiệm đề tài. Kết quả nghiên cứu của đề tài không chỉ làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn, mà còn góp phần thúc đẩy quá trình công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở các dữ liệu, thông tin, tài liệu, báo cáo tổng hợp của đề tài, Viện Khoa học Môi trường và Xã hội cùng nhóm tác giả đã thực hiện biên soạn cuốn sách chuyên khảo “Công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay”. Đây là cuốn sách chuyên khảo trên cả phương diện lý luận và thực tiễn về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam. Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng nhưng cuốn sách này vẫn không tránh khỏi những hạn chế thiếu sót, nhóm tác giả mong nhận được ý kiến đóng góp của bạn đọc để tiếp tục hoàn thiện cuốn sách trong lần xuất bản sau. Hà Nội, ngày 10 tháng 9 năm 2020 PGS.TS. Nguyễn Đức Bách VIỆN TRƯỞNG VIỆN KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG VÀ XÃ HỘI