1
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP
VÀ KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến:
Một số giải pháp giúp học sinh ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý
theo hướng tiếp cận đề thi trắc nghiệm
2. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: Từ tháng
06/09/2020
3. Các thông tin cần bảo mật (nếu có): Không
4. Mô tả các giải pháp cũ thường làm
4.1. Giải pháp 1: Sử dụng phương pháp thuyết trình
- Ưu điểm:
Cho phép giáo viên truyền đạt những nội dung lý thuyết tương đối khó, phức tạp,
chứa đựng nhiều thông tin mà học sinh tự mình không dễ dàng tìm hiểu được một
cách sâu sắc.
Giúp học sinh nắm được hình mẫu về cách tư duy logic, cách đặt và giải quyết
vấn đề khoa học, cách sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt những vấn đề khoa học một
cách chính xác, rõ ràng, xúc tích thông qua cách trình bày của giáo viên.
Bằng phương pháp thuyết trình, giáo viên có thể truyền đạt một khối lượng tri
thức khá lớn cho nhiều học sinh trong cùng một lúc.
Tạo điều kiện phát triển năng lực chú ý và kích thích tính tích cực tư duy của
học sinh, vì có như vậy học sinh mới hiểu được lời giảng của giáo viên và mới
ghi nhớ được bài học.
- Nhược điểm:
2
Làm cho học sinh thụ động, thiếu tính tích cực trong việc phát triển ngôn ngữ
nói.
Thiếu điều kiện cho phép giáo viên chú ý đầy đủ đến trình độ nhận thức cũng
như kiểm tra đầy đủ sự lĩnh hội tri thức của từng học sinh.
Giáo viên đòi hỏi ghi nhớ và học thuộc quá nhiều kiến thức, học sinh dễ nhàm
chán và gây áp lực đối với học sinh, học sinh ít có thời gian để rèn kĩ năng trả lời
các câu hỏi trắc nghiệm.
4.2. Giải pháp 2: Sử dụng phương pháp gợi mở- vấn đáp
- Ưu điểm:
Vấn đáp là cách thức tốt để kích thích tư duy độc lập của học sinh, dạy học sinh
cách tự suy nghĩ đúng đắn. Bằng cách này học sinh hiểu nội dung học tập hơn là
học vẹt, thuộc lòng.
Gợi mở vấn đáp giúp lôi cuốn học sinh tham gia vào bài học, làm cho không khí
lớp học sôi nổi, sinh động, kích thích hứng thú học tập và lòng tự tin của học sinh,
rèn luyện cho học sinh năng lực diễn đạt sự hiểu biết của mình và hiểu ý diễn đạt
của người khác.
Tạo môi trường để học sinh giúp đỡ nhau trong học tập. Học sinh yếu kém có điều
kiện học tập các bạn trong nhóm, có điều kiện tiến bộ trong quá trình hoàn thành
các nhiệm vụ được giao.
Giúp giáo viên thu nhận tức thời nhiều thông tin phản hồi từ phía người học, duy
trì sự chú ý của học sinh.
- Nhược điểm:
Hạn chế lớn nhất của phương pháp vấn đáp là rất khó soạn thảo và sử dụng hệ
thống câu hỏi gợi mở và vấn đáp cho học sinh theo một chủ đề nhất quán. Vì vậy
đòi hỏi giáo viên phải có sự chuẩn bị rất công phu, nếu không, kiến thức mà học
sinh thu nhận được qua trao đổi sẽ thiếu tính hệ thống, tản mạn, thậm chí vụn vặt.
3
Nếu giáo viên chuẩn bị hệ thống câu hỏi không tốt, sẽ dẫn đến tình trạng đặt câu
hỏi không rõ mục đích, đặt câu hỏi mà học sinh dễ dàng trả lời có hoặc không.
Khó kiểm soát quá trình học tập của học sinh (có nhiều tình huống bất ngờ trong
câu trả lời, thậm chí câu hỏi từ phía người học, vì vậy giờ học dễ lệch hướng do
câu hỏi vụn vặt, không nhất quán).
Khó soạn và xây dựng đáp án cho các câu hỏi mở (vì phương án trả lời của học
sinh sẽ không giống nhau).
Sử dụng phương pháp này học sinh sẽ có ít thời gian để rèn các câu hỏi trắc
nghiệm.
4.3. Giải pháp 3: Rèn các kĩ năng địa lí
Kĩ năng địa lí chiếm tỉ lệ rất cao trong đề thi tốt nghiệp THPT, đặc biệt nghiên
cứu đề tham khảo của Bộ giáo dục và Đào tạo năm 2021 số lượng câu hỏi kĩ năng
địa lí là 19/40 câu trắc nghiệm.
Các kĩ năng địa lí gồm: kĩ năng sử dụng Atlat, kĩ năng biểu đồ, kĩ năng phân tích
bảng số liệu thống kê.
Từ thực tiễn dạy học và hướng dẫn học sinh ôn luyện đề thi tốt nghiệp THPT qua
các năm tôi nhận thấy rằng phương pháp hướng dẫn học sinh rèn các kĩ năng địa
lí còn nặng về việc rèn kĩ năng viết, chưa chú trọng đến việc hướng học sinh tới
phương pháp học để trả lời các câu hỏi trắc nghiệm. Hơn nữa một phần rất quan
trọng trong đề thi (15 câu trắc nghiệm) là kĩ năng sử dụng Atlat chưa thực sự được
chú trọng và dành nhiều thời gian để rèn luyện cho học sinh.
Ngoài ra học sinh rất chủ quan cho rằng những câu hỏi trắc nghiệm phần thực
hành rất rễ kiếm điểm nên các em không chú trọng nhiều.
5. Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp sáng kiến
Với việc đánh giá kết quả thi tốt nghiệp theo hình thức làm bài thi trắc nghiệm,
mục tiêu yêu cầu ngày càng cao hơn đối với chất lượng dạy và học, học sinh cần
4
có tính tự lực cao hơn, khả năng học bao quát hơn, tư duy độc lập hơn, đề thi đánh
giá không chỉ về kiến thức, kĩ năng mà yêu cầu sự vận dụng và liên hệ thực tiễn
cao hơn so với trước đây.
Trước những yêu cầu mới của ngành, vấn đề đổi mới phương pháp và hình thức
thi cử đang đặt ra những yêu cầu cấp thiết đối với giáo viên giảng dạy và học sinh
ôn thi tốt nghiệp THPT môn Địa lí cần phải có những phương pháp dạy và học
cho phù hợp với tình hình mới nhằm đạt được kết quả cao.
6. Mục đích của giải pháp sáng kiến
Khi dạy học, ôn tập, giáo viên cần điều chỉnh cách dạy, luyện học sinh phương
pháp học, kiểm tra theo hình thức trắc nghiệm. Học sinh phải nắm kiến thức cơ
bản, cần có sự chính xác, không học qua loa. Câu hỏi trắc nghiệm theo hướng tăng
mức yêu cầu vận dụng kiến thức các câu hỏi mở, giảm yêu cầu thuộc lòng.
Với việc ôn tập, nên thực hiện theo các chủ đề: Không được bỏ bất kỳ phần nào
trong sách giáo khoa từ kênh chữ đến kênh hình; ôn tập cho học sinh cách sử dụng
Atlat, biểu đồ; nhận biết dạng biểu đồ; phân tích bảng thống kê, nhận xét...
Để đạt kết quả cao với bài thi môn Địa lí trong kỳ thi tốt nghiệp THPT sắp tới,
học sinh nhất thiết phải chú ý đến các công cụ làm bài...; chuẩn bị tâm lí tự tin,
vững vàng. Đặc biệt, cần phân bố thời gian hợp lí, làm bài theo nguyên tắc dễ
trước, khó sau. Tận dụng tối đa thời gian làm bài, không được bỏ trống phương
án trả lời.
Học sinh cần nắm rõ cấu trúc chương trình địa lí 12 và nắm được kiến thức của
từng bài, từng chương, từng phần.
7. Nội dung:
7.1. Thuyết minh giải pháp mới hoặc cải tiến
7.1.1. Giải pháp 1:
7.1.1.1. Tên giải pháp:
5
Giúp học sinh tìm hiểu, phân tích đề thi trên cơ sở đề thi minh họa của Bộ giáo
dục và đào tạo
7.1.1.2. Nội dung:
Từ năm 2017, Bộ giáo dục và đào tạo đã chuyển hình thức thi trung học phổ
thông từ hình thức thi tự luận sang trắc nghiệm khách quan đối với tất cả các
môn (trừ môn Văn thi theo hình thức tự luận). Việc thay đổi hình thức thi cử từ
tự luận sang thi trắc nghiệm là một thay đổi phù hợp trong quá trình đổi mới
toàn diện nền giáo dục. Vì vậy trong quá trình nghiên cứu, soạn đề, hướng dẫn
học sinh ôn tập, bản thân tôi đã rút ra một số biện pháp để nâng cao hiệu quả ôn
tập thi trắc nghiệm khách quan môn Địa lí cho học sinh lớp 12 nhằm đáp ứng yêu
cầu thay đổi đề thi và cách thi hiện nay của Bộ giáo dục và đào tạo.
7.1.1.3. Các bước tiến hành thực hiện giải pháp
* Bước 1: Giúp học sinh tìm hiểu, phân tích đề thi tốt nghiệp THPT các năm
học trước; đề thi tham khảo năm 2021 môn Địa lí của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
- Để học sinh tiếp cận với đề thi tốt nghiệp dễ dàng, tôi đã giúp các em tìm hiểu
và phân tích đề thi trắc nghiệm. Trên cơ sở phân tích ma trận đề thi tốt nghiệp
năm 2020 và đề thi tham khảo ngày 31/3/2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo:
Bảng 1: Bảng mô tả ma trận đề thi tốt nghiệp năm 2020
Chuyên đề
Cấp độ nhận thức
Tổng
Nhận
Biết
Thông
hiểu
Vận
dụng
Vận
dụng
cao
Địa lý tự nhiên
2
0
3
3
8
Địa lý dân cư
0
1
2
0
3
Địa lý các ngành kinh tế
2
2
2
0
6
