- 1 -
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
TRẦN VĂN HÒA
GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CÔNG DÂN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI HUYỆN LONG MỸ, TỈNH HẬU GIANG TỪ GÓC NHÌN VĂN HÓA HỌC
Chuyên ngành: VĂN HÓA HỌC Mã số: 60310640
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC
Trà Vinh, tháng 01 năm 2016
- 2 -
Công trình được hoàn thành tại TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THỊ TRÚC ANH
Phản biện 1: PGS.TS.Nguyễn Xuân Hương
Phản biện 2: TS.Nguyễn Phúc Nghiệp
Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ Văn hóa học họp tại Trường Đại học Trà Vinh vào ngày …...… tháng …...… năm 2016.
Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện trường Đại học Trà Vinh
- 1 -
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài Đạo đức là nhân tố cốt lõi trong nhân cách của mỗi con người. Giáo dục đạo đức cho học sinh trong trường THPT nhằm mục đích hình thành nhân cách cho học sinh, giáo dục đạo đức nhằm cung cấp cho học sinh những tri thức cơ bản về các phẩm chất đạo đức và chuẩn mực đạo đức, hoàn thiện nhân cách con người. Đức và tài là hai mặt cơ bản hợp thành trong một cá nhân.
Tuy nhiên, dưới tác động của nền kinh tế thị trường và cơ chế mở cửa và do nhiều nguyên nhân từ phía gia đình, nhà trường, những tác động xấu từ môi trường của thời kì “mở cửa, hội nhập”, những tư tưởng văn hóa xấu, ngoại lai, đồi trụy, mặt trái của cơ chế thị trường... có cơ hội xâm nhập, dẫn đến hành vi lệch chuẩn của thanh thiếu niên có xu hướng ngày càng tăng. Một số hành vi lệch chuẩn khác về mặt đạo đức như: sống hưởng thụ, chạy theo đồng tiền, xa hoa, lãng phí, lười lao động và học tập, thiếu ý thức rèn luyện, không dám đấu tranh với cái sai, thờ ơ vô cảm, vị kỷ …cũng ngày càng nhiều hơn ở học sinh THPT. Gây nên nỗi lo lắng cho các bậc cha, mẹ, những hiện tượng đó đã tác động xấu đến đạo đức truyền thống, ảnh hưởng không nhỏ đến công tác giáo dục đạo đức học sinh.
Trên địa bàn huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang cũng không ngoại lệ, ở các trường Trung học phổ thông (THPT) vẫn còn tình trạng học sinh vi phạm đạo đức như: trốn học, uống rượu bia, đánh nhau, trộm cắp, có lối sống
- 2 -
đua đòi, sống thử trước hôn nhân, kết hôn sớm khi chưa đến tuổi trưởng thành,.... Bên cạnh những học sinh ngoan, học giỏi, có định hướng tương lai rõ ràng thì vẫn còn một bộ phận học sinh chưa xác định được mục tiêu, định hướng cho tương lai, thậm chí một số lại có suy nghĩ lệch lạc: học cũng không giúp ích được gì mà quan trọng là làm sao kiếm được thật nhiều tiền, tạo ra nhiều của cải cho bản thân...
Vì vậy, khi đứng trước thực trạng đó, chúng tôi nhận thấy cần phải có những giải pháp giáo dục đạo đức công dân cho học sinh, giúp cho các em có nhận thức và hành động đúng đắn hơn. Thiết nghĩ đây là vấn đề cấp thiết cần phải được giải quyết trong giai đoạn hiện nay và đây chính là lý do chúng tôi chọn đề tài: “Giáo dục đạo đức công dân cho học sinh Trung học phổ thông tại huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang từ góc nhìn văn hóa học” để viết luận văn thạc sỹ của mình.
2. Lịch sử vấn đề Giáo dục đạo đức công dân cho học sinh Trung học phổ thông là một đề tài nghiên cứu không hoàn toàn mới vì đã được một số nhà nghiên cứu đề cập đến, một số nhà quản lý giáo dục hay giáo viên ở các trường học trên phạm vi toàn quốc cũng đã có những đề tài, sáng kiến kinh nghiệm liên quan đến vấn đề này. Đây chính là nguồn tài nguyên khoa học phong phú để chúng tôi tiếp thu và mạnh dạn tiếp tục nghiên cứu vấn đề giáo dục đạo đức công dân cho học sinh THPT một cách chuyên sâu và
- 3 -
cụ thể hơn (gắn với các trường THPT trên địa bàn huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang).
3. Đối tượng và mục đích nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: thực trạng đạo đức học sinh THPT trên địa bàn huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang, các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức công dân.
Mục đích nghiên cứu: tìm hiểu tình hình giáo dục đạo đức công dân cho học sinh, thực trạng đạo đức học sinh THPT trên địa bàn huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang, chỉ ra những nguyên nhân chính và đề xuất các giải pháp thực hiện trong thời gian tới.
4. Phạm vi nghiên cứu Người viết tập trung khảo sát thực hiện đề tài trong
các trường THPT ở huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 5.1. Ý nghĩa khoa học Thực hiện đề tài này người viết hy vọng có thể đóng góp một phần nhỏ vào công cuộc nghiên cứu về mảng Giáo dục đạo đức học sinh THPT từ góc nhìn văn hóa học nói chung và hệ thống nghiên cứu về lí luận văn hóa miền Tây Nam Bộ nói riêng. Bên cạnh đó, những nghiên cứu của người viết có thể làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu cho những công trình nghiên cứu khoa học về lĩnh vực giáo dục đạo đức học đường, giáo dục tiếp sau có quy mô phát triển và hoàn chỉnh hơn. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn
- 4 -
Nghiên cứu đề tài này góp phần tạo được sự đồng thuận của xã hội đối với công tác giáo dục hiện nay, đồng thời chỉ ra được những ưu điểm và hạn chế trong công tác giáo dục đạo đức công dân cho học sinh để các cấp, các ngành có cái nhìn sâu sắc hơn và có sự điều chỉnh hợp lí trong thời gian tới.
6. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu Dữ liệu được lấy từ nhiều nguồn: Sách, báo, tạp chí, Internet và tư liệu điền dã liên quan đến đạo đức công dân…, người viết sẽ vận dụng một số phương pháp sau: Phương pháp hệ thống; Phương pháp lịch sử; Phương pháp so sánh; Phương pháp xã hội học; Phương pháp quan sát, tham dự.
- 5 -
PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG 1.1. Khái niệm, vai trò, chức năng của giáo dục đạo đức công dân từ góc nhìn văn hóa học 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.2. Vai trò, chức năng của giáo dục đạo đức
- Vai trò Giáo dục đạo đức là sự tác động có mục đích, có kế hoạch đến sinh THPT nhằm giúp cho học sinh phát triển nhân cách đúng đắn, giúp học sinh THPT có có những hành vi ứng xử đúng mực trong các mối quan hệ, của cá nhân với xã hội, của cá nhân với lao động, của cá nhân với mọi người xung quanh và cá nhân với chính mình.
- Chức năng: Chức năng định hướng giáo dục; Chức năng điều chỉnh hành vi; Chức năng kiểm tra đánh giá.
1.1.3. Giáo dục đạo đức công dân cho học sinh THPT
- Mục đích Cung cấp cho học sinh những tri thức cơ bản về các phẩm chất đạo đức và chuẩn mực đạo đức, trên cơ sở đó giúp các em hình thành niềm tin đạo đức.
- Nội dung Lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu hòa bình, có tinh thần cộng đồng và quốc tế, có tinh thần lao động sáng tạo, có thái độ xây dựng và bảo vệ môi trường.
Giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, thực hiện nghĩa vụ của người công dân đối với quê hương, đất nước.
- 6 -
- Phương pháp Có nhiều phương thức giáo dục đạo đức khác nhau,
nhưng có thể tạm phân thành bốn nhóm chính: Tác động vào nhận thức tình cảm. Nhóm các phương pháp tổ chức hoạt động. Nhóm phương pháp kích thích hành vi. Giáo dục kết hợp gia đình, nhà trường và xã hội.
1.2. Khái quát đặc điểm, tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Hậu Giang 1.3. Đặc điểm, tình hình kinh tế - xã hội của huyện Long Mỹ 1.4. Nhận thức về giáo dục đạo đức công dân cho học sinh THPT tại huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang
1.4.1. Nhận thức của cán bộ quản lý (CBQL) và giáo
viên về hoạt động giáo dục đạo đức công dân
Qua khảo sát cho thấy: Hầu hết CBQL và giáo viên nhà trường đều nhận thức được tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, giáo dục đạo đức để phát triển giáo dục toàn diện cho học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn có những CBQL và giáo viên hiểu một cách chưa đầy đủ về ý nghĩa của công tác này khi có một số Giáo viên cho rằng: Giáo dục đạo đức để học sinh có ý thức bảo vệ môi trường; Giáo dục đạo đức để học sinh có ý thức giữ gìn của công không quan trọng mà quan trọng hơn là phải dạy cho học sinh có đủ kiến thức…
- 7 -
1.4.2. Nhận thức của phụ huynh về hoạt động giáo
dục đạo đức công dân
Ở tỉnh Hậu Giang nói chung và huyện Long Mỹ nói riêng, nhận thực về tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức học sinh vẫn còn hạn chế, nhất là những vùng nông thôn như huyện Long Mỹ. Nhận thức hạn chế thể hiện ở một số cách nghĩ và hành động như: nhiều bậc phụ huynh khi thấy con mình phát triển về mặt thể trạng giống như người lớn thì cho rằng con mình đã trưởng thành, có thể tự học hỏi từ nhà trường, thầy cô, bạn bè, qua các phương tiện thông tin đại chúng mà không cần sự chỉ bảo từ phía gia đình nên một số học sinh có tư tưởng lệch lạc, lối sống thực dụng do ảnh hưởng của những luồng tư tưởng xấu từ bên ngoài; có một số phụ huynh lại nghĩ mình phải lo làm kinh tế để tạo ra nhiều của cải vật chất, cho con mình không thua kém bạn bè, hãnh diện với mọi người mà quên đi việc giáo dục con cái, phó mặc cho nhà trường trong việc giáo dục đạo đức học sinh
1.4.3. Nhận thức của học sinh về hoạt động giáo dục
đạo đức công dân
Học sinh THPT đều ở lứa tuổi thanh thiếu niên hiếu động, ham vui, ham học hỏi kiến thức và kinh nghiệm nên các em tham gia các hoạt động ngoài giờ lên lớp một cách hào hứng và sôi nổi. Một số em rất có năng khiếu sinh hoạt tập thể, khi có điều kiện phát huy khả năng của mình nên các em rất nhiệt tình trong các buổi sinh hoạt tập thể, đã đưa ra những ý kiến rất hay truyền
- 8 -
đạt cho bạn mình học hỏi, giúp các em mạnh dạn hơn, nhanh nhẹn hơn và ngày càng xích lại gần nhau hơn.
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
Ngày nay, cũng với sự phát triển của đất nước ngành giáo dục nhận thức rằng: giáo dục và giáo dục đạo đức cho học sinh THPT luôn là vấn đề ý nghĩa đối với bất cứ xã hội nào, thời đại nào và của một nhà trường nào. Chẳng phải ngẫu nhiên mà cái nhìn giáo dục đạo đức đã là cái nhìn truyền thống của nhiều xã hội và nhiều nhà trường THPT. Trong sự nghiệp vĩ đại ấy rất cần sự tham gia và đánh giá của các tiêu chuẩn giáo dục đạo đức từ các nhà trường.
Bên cạnh giáo dục đạo đức còn có hàng loạt giá trị cùng song hành như: phong tục, tập quán, lối sống, nếp tư duy… cũng cần đựơc xác định khi nói đến tiêu chuẩn giáo dục đạo đức học sinh THPT và tiến bộ xã hội.
- 9 -
CHƯƠNG 2: HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CÔNG DÂN TRONG CÁC TRƯỜNG THPT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LONG MỸ, TỈNH HẬU GIANG – THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN
Ở chương này chúng tôi tập trung đi vào thực trạng và nguyên nhân quá trình hoạt động giáo dục đạo đức công dân trong các trường THPT trên địa bàn huyện Long Mỹ gắn liền với những đặc trưng văn hóa của địa phương so với tổng thể của văn hóa miền tây Nam Bộ trong văn hóa Việt Nam thông qua kết quả khảo sát bảng hỏi thực hiện ngẫu nhiên tại huyện Long Mỹ. 2.1. Đặc điểm, tình hình giáo dục đạo đức công dân trong các trường THPT trên địa bàn huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang
2.1.1. Đặc điểm
Trường THPT là môi trường cung cấp cho các em gần như hoàn thiện các kiến thức cơ bản để giúp các em có thể học tiếp hoặc bước vào thị trường lao động, hoà nhập được với môi trường sống xã hội. Đặc biệt đây là môi trường giáo dục đạo đức, nhân cách, trách nhiệm của một người công dân trưởng thành đối với xã hội, là cái nôi nuôi dưỡng và rèn luyện các em học sinh trở thành một công dân tốt cho đất nước sau này khi các em hòa nhập với môi trường sống ngoài xã hội mà không còn sự dẫn dắt, chỉ bảo của thầy, cô, cha, mẹ…
2.1.2. Tình hình
- 10 -
Giáo dục đạo đức công dân của các trường THPT tại huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang chủ yếu được thực hiện lồng ghép vào các môn học theo hình thức tích hợp.
Nội dung giảng dạy đạo đức trong các trường THPT thì chưa thật sự rõ ràng, trách nhiệm công dân của học sinh cũng chỉ là lý thuyết suông chứ chưa có những hoạt động cụ thể để giáo dục các em về mặt hành động.
Học sinh còn bị lôi kéo vào các trò chơi vô bổ, những thói hư, tật xấu của bạn bè ngoài xã hội mà hiện nay gần như rất phổ biến ở các trường THPT. 2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục đạo đức công dân trong các trường THPT tại huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang từ góc nhìn văn hóa tổ chức 2.2.1. Tổ chức nguồn nhân lực
2.2.1.1. Khái quát cơ cấu tổ chức chung 2.2.1.2. Tổ chức đội ngũ giảng dạy
2.2.2. Tổ chức xây dựng mục tiêu, kế hoạch và nội
dung, hình thức hoạt động giáo dục đạo đức
Đối với công tác quản lý nhà trường, việc lập kế hoạch chu đáo sẽ đưa ra được phương án tối ưu nhất để thực hiện các mục tiêu. Nhờ đó, nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực và tiết kiệm được thời gian, tạo sự thống nhất trong hoạt động của nhà trường. Giúp các cấp quản lý ứng phó linh hoạt với những thay đổi của môi trường.
2.2.3. Tổ chức phương pháp đánh giá kết quả
Đánh giá kết quả rèn luyện đạo đức của học sinh là thước đo quá trình rèn luyện của học sinh phấn đấu trong
- 11 -
từng năm học. Đồng thời, cũng để xác nhận thành tích giảng dạy của các trường trung học. 2.2.4. Tổ chức kiểm tra, giám sát
Kiểm tra, giám hoạt động giáo dục đạo đức là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lí tới đối tượng quản lí để công tác giáo dục đạo đức đạt kết quả mong muốn một cách hiệu quả nhất. Quản lí hoạt động giáo dục đạo đức là hoạt động điều hành việc giáo dục đạo đức để đạo đức vừa là yêu cầu, vừa là mục tiêu của nền giáo dục. 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục đạo đức công dân trong các trường THPT tại huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang từ góc nhìn văn hóa ứng xử
2.3.1. Thái độ ứng xử của cán bộ viên chức nhà
trường đối với hoạt động giáo dục đạo đức công dân
Khi khảo sát thực tế tại các trường THPT ở huyện Long Mỹ, người viết nhận thấy hầu hết giáo viên đều đánh giá rất cao vai trò của việc giáo dục đạo đức công dân cho học sinh. Người viết khảo sát 150 giáo viên với câu hỏi: Theo Thầy, Cô các môn học xã hội trong nhà trường có vai trò quan trọng như thế nào trong việc rèn luyện đạo đức và ý thức công dân của học sinh? Trong đó có 131 giáo viên trả lời: rất quan trọng chiếm tỉ lệ 87%, 19 giáo viên trả lời: quan trọng chiếm tỉ lệ 13%, không có giáo viên nào trả lời ít quan trọng và không quan trọng.
2.3.2. Thái độ ứng xử của phụ huynh học sinh đối với
hoạt động giáo dục đạo đức công dân
Gia đình là hạt nhân và cũng là tế bào của xã hội, một gia đình mẫu mực, cha mẹ hòa thuận, ngôn ngữ chuẩn
- 12 -
mực, lối sống trong sạch, giản dị… thì đó sẽ là cách ứng xử tốt nhất để giáo dục, hình thành nhân cách học sinh. Nhưng hiện nay tình trạng ly hôn trong các cặp vợ chồng trẻ đang ngày một gia tăng, hiện tượng lao động ở nông thôn đổ về thành thị ngày càng nhiều và huyện Long Mỹ cũng chịu ảnh hưởng bởi xu thế chung đó. Từ kết quả khảo sát cho thấy đa số học sinh “cá biệt” của các trường xuất thân trong những gia đình có hoàn cảnh không mấy suông sẻ.
2.3.3. Thái độ ứng xử của các cấp quản lý và cộng đồng xã hội đối với hoạt động giáo dục đạo đức công dân
Vào thập niên 90 của thế kỉ trước, giáo dục trong nhà trường – gia đình – xã hội thường có sự liên kết chặt chẽ với nhau. Khi thấy học sinh có những biểu hiện thiếu văn hóa ngoài nhà trường như: nói tục, đánh bạn… người lớn thường kên tiếng la rầy, can ngăn sau đó thông tin đến nhà trường và gia đình biết. Học sinh thì đa số là nghe lời và dừng ngay những hành động sai trái ấy, thậm chí các em rất sợ sự việc sẽ đến tai cha, mẹ, thầy, cô. Điều đó cho thấy sự phối hợp giữa các chủ thể trong công tác giáo dục là khá tốt và chặt chẽ. Nhưng sau gần 20 năm đổi mới, đất nước đã có những đổi thay lớn về kinh tế, chất lượng cuộc sống ngày càng được nâng lên. Song song đó là các thiết chế văn hóa ngày càng được hoàn thiện, người dân nói chung và học sinh nói riêng có điều kiện tiếp cận những phương tiện thông tin hiện đại, những luồng văn hóa tiên tiến từ khắp nơi trên thế giới, từ đó hình thành bản chất
- 13 -
của những con người mới – con người của thời đại văn minh, thời đại của khoa học công nghệ. Các trường THPT cũng không ngoại lệ, học sinh có nhiều thay đổi so với trước kia, nền văn hóa truyền thống đang dần bị thay đổi, thay đổi trong cách nghĩ, cách làm, trong các mối quan hệ thầy – trò, thầy – thầy, trò – trò… 2.4. Nguyên nhân
2.4.1. Về phía gia đình
Trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay, các giá trị đạo đức và nếp sống gia đình truyền thống ở một số gia đình có xu hướng bị mai một, bị xâm hại bởi sức mạnh hư ảo của các giá trị và lối sống ngoại nhập, bởi những quan hệ hàng hóa, thị trường, lợi nhuận, bởi lối sống hưởng thụ và tâm lý tiêu dùng, hám lợi, ích kỷ, chạy theo những lối sống xa lạ, lai căng kệch cỡm, coi thường những giá trị văn hoá dân tộc, chạy theo lối sống thực dụng, cá nhân vị kỷ... đang gây hại đến thuần phong mỹ tục của dân tộc.
Một số gia đình nhận thức phiến diện, lệch lạc sai
lầm hoặc thiếu tri thức, phương pháp nuôi dạy con cái.
2.4.2. Về phía nhà trường
Sự kết hợp giáo dục nhà trường và giáo dục gia đình, giáo dục ngoài xã hội chưa được quan tâm đúng mức.
Giáo dục chưa gắn bó với thực tiễn, đào tạo chưa gắn với sử dụng, đội ngũ giáo viên còn yếu về chất lượng và không đồng bộ về cơ cấu, cơ sở vật chất còn thiếu, một số hiện tượng tiêu cực, thiếu kỷ cương chậm khắc phục.
- 14 -
2.4.3. Về phía xã hội
Tác động hai mặt của cơ chế thị trường tạo ra những sự phân hóa cao độ, phát sinh xu hướng thực dụng, quan tâm tới lợi ích cá nhân hơn lợi ích xã hội, chú ý đến lợi ích trước mắt hơn lợi ích lâu dài. 2.4.4. Về phía bản thân học sinh
Ở lứa tuổi học sinh THPT có sự chuyển biến mạnh mẽ về thể chất cũng như tâm sinh lý, “không hẳn là trẻ con và cũng chưa là người lớn”. Hạn chế của lứa tuổi này là sự thiếu kinh nghiệm sống, sự từng trãi, bồng bột, hấp tấp vội vàng, cả tin, dễ mặc cảm, hay thần tượng hóa (thường là chủ quan), dễ bốc đồng và tổn thương.
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
Đạo đức thực sự đóng vai trò to lớn trong sự hình thành nhân cách của con người. Khi con người sinh ra và lớn lên ai cũng phải trau dồi cho mình tri thức lẫn nhân cách đạo đức, chỉ khi con người có đạo đức và hoàn thiện về nhân cách thì mới nói đến trách nhiệm của một người công dân được.
Đạo đức là phẩm chất quan trọng, là nền tảng tâm hồn của mỗi con người. Đặc biệt thế hệ trẻ, lứa tuổi học sinh THPT phải đựợc gia đình và xã hội quan tâm sâu sắc. Trong giai đoạn ngồi trên ghế nhà trường là quan trọng bởi đây là giai đoạn mà học sinh đang trong quá trình hình thành và hoàn thiện nhân cách của mình.
Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến suy thoái đạo đức của học sinh THPT ở nước ta nói chung và địa bàn huyện Long Mỹ Hậu Giang nói riêng là do tác động của mặt trái
- 15 -
kinh tế thị trường, ảnh hưởng của giao lưu văn hóa, sự xâm nhập các luồng văn hóa không lành mạnh, khoa học công nghệ phát triển ồ ạt, bên cạnh đó còn có sự tác động chủ quan về phía gia đình, từ sự dạy dỗ quản lí của nhà trường và nhận thức của chính bản thân học sinh.
- 16 -
CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CÔNG DÂN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THPT TẠI HUYỆN LONG MỸ, TỈNH HẬU GIANG
3.1. Cơ hội và thách thức
Học sinh tiếp cận được với những nền giáo dục tiên tiến, từ đó giúp học sinh có nhiều lựa chọn hơn trong việc định hướng nghề nghiệp trong tương lai.
Có điều kiện thuận lợi để tiếp thu tinh hoa văn hóa
nhân loại.
Giao lưu, trao đổi kinh nghiệp học tập với bạn bè, từ đó thấy được những vấn đề mới cần học tập và cũng là cơ hội tuyên truyền những nét văn hóa đặc trưng của Việt Nam với bạn bè quốc tế.
Ngoài những cơ hội, thì chúng ta cũng đang đứng trước những thách thức vô cùng to lớn đòi hỏi toàn xã hội phải chung tay góp sức thì mới có thể khắc phục được:
Khi xã hội phát triển bắt đầu nảy sinh lối sống thực dụng, chạy theo đồng tiền, đánh mất đi giá trị truyền thống tốt đẹp từ ngàn đời của dân tộc.
Môi trường sống ở nông thôn ngày càng bị ô nhiễm và xâm hại nghiêm trọng, bản thân học sinh là những “chủ nhân tương lai của đất nước” vẫn chưa hiểu hết hậu quả sâu xa của vấn đề này.
Một bộ phận học sinh vì chạy theo lối sống thực dụng mà đánh mất đi bản chất tốt đẹp của người học sinh,
- 17 -
phai nhạt lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống cũng bị ảnh hưởng nghiệm trọng. Và nếu lối sống ấy lan truyền rộng rãi trong học sinh sẽ tiềm ẩn những nguy cơ khó lường.
Nét đẹp văn hóa xóm làng “Lá lành đùm lá rách” có phần bị xem nhẹ, mà thay vào đó là tâm lý "khôn sống, mống chết", "mạnh được, yếu thua", "cá lớn nuốt cá bé".
Ở một bộ phận không nhỏ học sinh THPT có xu hướng muốn hưởng thụ, ăn chơi vượt quá sự đóng góp lao động của bản thân mình. 3.2. Định hướng giáo dục đạo đức
Giáo dục đạo đức công dân trong nhà trường giúp học sinh hiểu rõ hơn những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Bồi đắp nền tảng văn hóa truyền thống, phát huy và tiếp nối các giá trị văn hóa như chữ Hiếu – Trung – Nhân – Trí – Dũng trong một ý nghĩa nội hàm mới phù hợp với quá trình hội nhập và phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay.
Để có định hướng giáo dục đạo đức công dân cho học sinh THPT nói chung và huyện Long Mỹ nói riêng cần nhìn nhận một cách thẳng thắn thực trạng đạo đức học sinh THPT hiện nay.
Nền văn hóa truyền thống từ ngàn đời của nguời Việt là một di sản quý báu, là nguồn tri thức phong phú trong công tác giáo dục đạo đức học sinh.
Phương pháp giáo dục truyền thống vẫn tồn tại mãi trong tiềm thức của người Việt Nam nói chung cũng như người dân ở huyện Long Mỹ nói riêng. Là một huyện vùng
- 18 -
sâu, với nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp nên dù ít nhiều thì tư tưởng truyền thống đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân. Điều đó được thể hiện rõ qua lời dạy con cháu: “Lá lành đùm lá rách”, “Uống nước nhớ nguồn”…
Người viết nhận thấy các trường THPT ở huyện Long Mỹ định hướng giảng dạy đạo đức công dân cho học sinh theo các hướng sau đây:
Giáo dục đạo đức qua môn Giáo dục công dân. Giáo dục đạo đức thông qua học tập các môn
khoa học ở trường.
Giáo dục thông qua các tiết dạy hướng nghiệp. Giáo dục thông qua các tiết hoạt động ngoài giờ lên
lớp và các phong trào của ĐTN.
Giáo dục đạo đức thông qua giáo dục giá trị nhân
văn.
Giáo dục thông qua các ngày lễ, ngày kỉ niệm trong
năm. 3.3. Mục tiêu
Phát triển giáo dục sao cho chất lượng, hiệu quả, đào tạo thế hệ trẻ đảm bảo về chất lượng và đủ về số lượng để gánh vác trọng trách yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa. Đó là một thách thức và yêu cầu to lớn của công cuộc đổi mới giáo dục đang tiến hành hiện nay, nhằm thực hiện yêu cầu của xã hội về con người đối với sự phát triển bền vững. Qua đó khai thác, phát triển toàn diện, toàn bộ tiềm năng của mỗi cá nhân và cả cộng đồng để tạo ra nội lực cho sự phát triển. Đó chính là sự
- 19 -
phát triển đạo đức, ý thức công dân của học sinh, của thế hệ trẻ. 3.4. Các giải pháp thực hiện
Dưới góc nhìn của người viết và từ thực tế nghiên cứu ở các trường THPT ở huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang người viết đề xuất một số giải pháp nâng cao kết quả giáo dục đạo đức học sinh THPT như sau:
Trước hết phải kể đến vai trò lãnh đạo của chi bộ
Đảng trong các trường.
Thứ hai, nâng cao vai trò lãnh đạo của cán bộ quản
lý giáo dục (Ban giám hiệu) của các trường. Thứ ba, tăng cường vai trò của GVCN. Thứ tư, công tác giảng dạy của giáo viên bộ môn. Thứ năm, là trách nhiệm của Đoàn thanh niên. Thứ sáu, gia đình là môi trường giáo dục quan trọng nhất để giúp học sinh hình thành nhân cách tốt ngay từ khi mới tập đi, tập nói.
Thứ bảy, Nhà trường cần phối hợp với chính quyền địa phương để tăng cường biện pháp hành chính, tạo lập trật tự và môi trường lành mạnh xung quanh trường học.
Thứ tám, phát huy hoạt động tự quản của tập thể
học sinh trong tự giáo dục đạo đức.
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
Học sinh THPT có vị thế và vai trò to lớn, là nguồn lực quan trọng, là sức sống của mỗi tỉnh. Vì vậy, vấn đề đặt ra đối với việc giáo dục đạo đức học sinh THPT trong giai đoạn hiện nay là cần phải giáo dục đạo đức trong học tập cũng như chủ nghĩa nhân đạo cho học sinh, giáo dục
- 20 -
học sinh THPT có suy nghĩ đúng đắn trong gia đình, tình bạn, tình thầy trò, đồng thời phải kết hợp giáo dục bằng lấy tấm gương người tốt việc tốt. Việc chú trọng nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức đối với học sinh THPT với nhiều nội dung, bằng nhiều hình thức phù hợp, thiết thực sẽ giúp học sinh THPT tỉnh Hậu Giang trên địa bàn huyện Long Mỹ biết vươn lên với tinh thần, tình cảm và trách nhiệm của mình, làm chủ một cách đúng đắn tri thức hiện đại, trở thành những con người đủ tâm, đủ tài. Do đó, để thực hiện hiệu quả công tác giáo dục đạo đức đối với học sinh THPT ở Hậu Giang trên địa bàn huyện Long Mỹ cần phải từng bước quán triệt các giải pháp giáo dục để đem lại hiệu quả cao nhất cho công tác giáo dục.
- 21 -
KẾT LUẬN
Với điều kiện kinh tế, xã hội cũng như lịch sử hình thành huyện Long Mỹ cho thấy đây là vùng đất giàu truyền thống anh hùng, mang đậm nét đặc trưng văn hóa vùng sông nước Tây nam bộ. Đời sống người dân chủ yếu dựa vào nông nghiệp, từ đó hình thành tính cách của những con người nông dân chân chất, mộc mạc, lối sống trọng tình nghĩa. Những nét đặc trưng ấy góp phần rất lớn vào việc giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ ngày nay, đặc biệt là học sinh THPT trên địa bàn huyện Long Mỹ. Nhưng đâu đó, do ảnh hưởng của thời kì mở cửa, những luồng văn hóa từ bên ngoài có điều kiện thâm nhập vào đời sống người dân từ thành thị đến nông thôn. Đứng trước những cám dỗ về vật chất, những đổi thay về kinh tế, một lối sống mới thì học sinh THPT là đối tượng dễ bị cuốn vào vòng xoáy danh vọng, đánh mất đi những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp mà ông cha để lại.
Trước thực trạng đó, chúng tôi nhận thấy cần có những giải pháp trước mắt và lâu dài, phải có những hướng đi cụ thể để phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, để quảng bá hình ảnh tốt đẹp của người Việt Nam với thế giới, hình ảnh vùng đất Long Mỹ giàu truyền thống đến khắp mọi miền tổ quốc. Trong đó, các ngành, các cấp mà hơn hết là ngành văn hóa phải quyết liệt vào cuộc để có những hoạch định đúng hướng, đúng mục đích mà Đảng ta đã đề ra. Mỗi người dân phải biết kết hợp hài hòa giữa văn hóa truyền thống và hiện đại, cái gì tốt đẹp cần bảo lưu và phát huy, cái gì lỗi thời cần gạt
- 22 -
bỏ, học hỏi phải có chọn lọc, có nhận thức rõ ràng. Chúng ta phải làm sao để đưa đất nước phát triển đồng bộ về mọi mặt trong đó có văn hóa, để Việt Nam theo kịp tiến độ phát triển của thế giới, không bị xem là tụt hậu về văn hóa.
Long Mỹ là vùng đất thuần nông, có bề dày truyền thống cách mạng nên việc giáo dục đạo đức cho học sinh THPT là một thuận lợi cũng là thách thức lớn , bởi học sinh THPT chưa phải tuổi trưởng thành nên trách nhiệm của người công dân không thể đòi hỏi giống như những công dân đã trưởng thành được. Có thể thấy trách nhiệm của học sinh THPT là “Học tập, nâng cao trình độ nhận thức về mọi mặt, hiểu biết sâu sắc về truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc, truyền thống đấu tranh cách mạng của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam; từ đó củng cố lòng yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, ý chí tự chủ, tự lập, tự cường, nâng cao ý thức bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa;…” Góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc trong quá trình hội nhập như hiện nay.
Trong quá trình nghiên cứu và thực hành về đạo đức, Bác Hồ luôn xem xét đánh giá một cách toàn diện, trong đó Người luôn coi trọng vấn đề đạo đức công dân. Bởi lẽ một đời người ai cũng làm việc, làm tròn trách nhiệm của một công dân đối với tổ quốc. Một cán bộ khi đang được dân tín nhiệm, giao giữ một trọng trách nào đó chỉ là nhất thời. Và, khi hoàn thành nhiệm vụ dân giao rồi về hưu, trở về với cuộc sống đời thường, trở lại vị trí “làm
- 23 -
dân”, tiếp tục làm tròn trọng trách của công dân đối với đất nước trong điều kiện mới. Là học sinh THPT cũng là một công dân của nước Việt Nam, các em phải thấm nhuần tư tưởng của Bác để ra sức rèn luyện, phấn đấu trở thành một công dân hữu ích cho đất nước sau này.
Người viết chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu thực trạng giáo dục đạo đức công dân của một huyện tại tỉnh Hậu Giang nên chưa thể khẳng định đó là biểu hiện đạo đức công dân tất cả học sinh THPT đều như thế. Nhưng các em rất nhiều điểm chung như: lứa tuổi, trình độ học vấn, chương trình học tập,… nên dù là học sinh ở miền núi hay đồng bằng, thành thị hay nông thôn cũng đều phải hoàn thành nghĩa vụ công dân của mình là “học tập” và tu dưỡng đạo đức về mọi mặt, phát huy những lời dạy của ông bà về tinh thần hiếu học, những “đức” cần thiết của một con người có văn hóa: trung thực, thẳng thắn, đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ…qua đó, chính các em đã góp phần tôn tạo, quảng bá với mọi người về hình ảnh một vùng thôn quê nghèo với truyền thống văn hóa tốt đẹp mang đậm dấu ấn đặc trưng của vùng.
Công tác giáo dục đạo đức học sinh THPT ở các trường của huyện Long Mỹ là việc làm khó khăn không kém gì giảng dạy tri thức, bởi lẽ đạo đức học sinh hình thành từ nhiều yếu tố khác nhau như: môi trường sống, hoàn cảnh gia đình, điều kiện học tập, truyền thống của địa phương,… vì thế, đòi hỏi các nhà giáo dục phải nhìn từ nhiều phía, xét từ nhiều góc độ, không thể đại khái, qua loa mà có thể đánh giá chính xác được.
- 24 -
Học sinh THPT ở huyện Long Mỹ có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển đạo đức, từ đó hình thành nhân cách tốt và trở thành người công dân có ích cho quê hương, đất nước khi hòa nhập vào xã hội. Nhưng bên cạnh đó cũng có không ít những thách thức đòi hỏi các ngành các cấp, đặc biệt là các bậc làm cha, làm mẹ, các thầy cô giáo phải tận tâm, nhiệt tình trong công tác giảng dạy học sinh. Trong hoạt động giáo dục đạo đức, muốn đạt hiệu quả thì phải thường xuyên đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục. Phải tạo ra sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ và thống nhất giữa các lực lượng giáo dục trong nhà trường, gia đình và xã hội tạo thành mạng lưới giáo dục đạo đức học sinh ở mọi lúc, mọi nơi, chỉ có như vậy công tác giáo dục đạo đức học sinh mới đạt kết quả mong muốn đáp ứng đòi hỏi cấp thiết của việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường phổ thông.
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác giáo dục đạo đức công dân cho học sinh của trường THPT ở huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang, chúng tôi nhận thấy kết quả công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THPT nhìn chung đã có được những điều đáng ghi nhận, đó là: đa số học sinh có đạo đức tốt, có ý thức học tập và tu dưỡng cao, có ý chí vươn lên, thực hiện tốt các quy định của trường, của lớp, tích cực tham gia các hoạt động đoàn thể, biết đồng cảm thương yêu giúp đỡ lẫn nhau, kính trọng thầy cô giáo. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn có một số học sinh có những biểu hiện sai phạm về đạo đức và số lượng đó ngày càng có xu hướng gia tăng làm ảnh
- 25 -
hưởng đến chất lượng đào tạo của nhà trường, đặc biệt là vi phạm luật An toàn giao thông, an ninh trật tự,…. Chúng tôi nhận thấy một vấn đề rất quan trọng còn hạn chế đó là sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội còn chưa tốt, mới chỉ mang tính hình thức, nên chưa đạt hiệu quả cao trong công tác giáo dục đạo đức, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. Vì vậy, các trường THPT ở huyện Long Mỹ cần quan tâm hơn nữa đến công tác quản lí hoạt động giáo dục đạo đức trong mối quan hệ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức nói riêng và chất lượng đào tạo của nhà trường nói chung. Bởi giáo dục đạo đức là bộ phận quan trọng có tính chất nền tảng của giáo dục nói chung trong các nhà trường. Mục tiêu giáo dục đạo đức trong nhà trường là hình thành nên những phẩm chất đạo đức mới cho học sinh trên cơ sở có nhận thức, tình cảm, thái độ và hành vi đạo đức. Nội dung của giáo dục đạo đức là góp phần hướng tới sự phát triển con người, phát triển nhân cách của từng học sinh, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước, nhất là trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Hiện nay các ngành các cấp đã có những nhận thức đúng đắn, đầy đủ về tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức. Huyện Long Mỹ với bề dày lịch sử, văn hóa tốt đẹp sẽ là điều kiện thuận lợi để giáo dục đạo đức học sinh trong các trường THPT. Chúng tôi tin tưởng rằng, ngành giáo dục của huyện Long Mỹ sẽ làm tốt vai trò giáo dục
- 26 -
của mình trong tương lai, sẽ phát huy tốt hơn nữa truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc Việt Nam nói chung và huyện Long Mỹ nói riêng.
