Giáo trình Địa lý thủy văn: Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 2 của giáo trình "Địa lý thủy văn" gồm các nội dung: phân vùng thủy văn; đặc trưng hình thái sông ngòi Việt Nam và tài nguyên nước của sông ngòi Việt Nam; đặc trưng cơ bản về hình thái lưu vực và dòng sông tính đến trạm thủy văn;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Địa lý thủy văn: Phần 2

CHl/dNG 4 PHÀN V.ÙNG THÙY VÀN 4.1. KHÀI NIÈM VE PHÀN VÙNG THÙY VÀN. 4.1.1.Khai nièm Thùy vàn là mdt trong cac thành phàn eùa cành quan dia ly. nàm trong mc)i quan he tfldng tàc hflu ed vdi eàe thành phàn cành quan khàc. Su phàn hda theo thó' gian va khdng gian ed nhflng nei tflong dòng vài nhflng phàn hda cùa dja ly tfl nhièn. Dóng thdi do nhflng dàc diém riéng dflói tàc ddng tdng heip c-ùa càe yé'u tei cành quan, su phàn hcia cùa nd ed nhflng net dàc thù, riéng bici. Ranh gidi gifla càe khu vfle thùy vàn nào dd, ò ddn vj phàn vi cà'p cad, khi càe nhàn te) dja dói dòng vai trò chù yèu. eò thè tflóng flng vói càc khu vùe dja ly tu nhièn. Nhùng d iiie)t pham vi khàc vài eàe- ddn vj phàn vi thà'p, càc nhàn'tò dja phùdng, phi dja dói chièm ùu thè. tinh hình lai hoàn tdàn khàc. Phàn vùng thùy vàn cho ta thà'y rò quy luàt phàn bòa eùa nhùng dàc trùng quan trong trèn khóng gian dja ly, góp phàn làm sàng td quy luàt phàn bòa cùa tfl nhién. Màt khàc nflóc co mot vai trò dac bièt dò'i vói xà bòi loài ngflòi. Dò là dièu kién quan treng nhà't quyét djnh sfl tón tai va phàt trièn cùa ed thè .song cùng nhfl càe qua trình tfl nhièn. Thùy quyèn cùng vói khi quyén, dja quyèn tao nén toàn bò sfl scYng trén trai dà't. Sfl thay dói cùa diéu kién thùy vàn là nguyèn nhàn chinh tao nén nhflng ràng buQC doi vói boat dòng kinh té cùa xà bòi loài ngflòi. Nflóc là nguón tài nguyén dói dào nhflng khòng phài là vò tàn. 0 mòi vùng co càu trùc eàn càn nflóc khàc nhau, sfl khàc biét ve tflóng quan giùa càc thành phàn eàn bang nfle'ic, cùng nhù sfl dao dòng, phàn hóa cùa chùng theo khòng gian va thòi gian dèi hòi con ngflòi phài eò bién phàp quàn ly quy hoach khai thàc hdp ly, dàm hào sfl phàt trièn làu ben eùa tài nguyén nflóc. Ngày nay viéc khai thac: sfl dung cùa con ngùdi. ngay c-à nhùng còng trình vói muc dich thùy Icii nhfl ho ehùa dièu tièt, de ngàn lù. man. cùng dang vi pham nghiém trong càc quy luàt phàn hóa khai h quan phò bièn eùa eàe qua trình thùy vàn. làm thay dòi càu trùc càn càn nuóc va gay ò nhièm nguòn nùóc. Phàn vùng thùy vàn tao eó sd khda hoc cho vièc tinh toàn. dù bào. quàn ly va khai thàc- hdp ly tài nguyèn nùóc. Ve mài ly luàn cùa phùdng phap phàn vùng thùy vàn. cho dèn na\' vàn ehùa dùeic giài quyét day dù va cùng ehùa co quan dièm thòng nhàt, .Nhùng ce) gang nhàm thòng nhà't triét de càc quy luàt phàn hóa cùa càc (pia trình. càc hièn tùcing thùy vàn déu ehùa thành còng. ehùa de ra ddeic mot he thòng phàn vi thóng nhà't d eà càp cao, cà cà'p thà'p. Mot sò'sd dò phàn vùng thuv vàn elueie- dò xuàt nhùng chua dii'óc- su nhà't tri. 9H
giùa càc sci dò (UML- co ì]\ni-, IÌÌOÌ thuan nhau. Khi» khan chinh là ehùa tìm ra phùóng phap dành già klcic!, j- n: ;ihiin:.; !IH-II hicii ciri su |)hàn hóa ma nàm trong mc)i tùdng quali [ihùc lap guci .•! :ii mh phan < ;iiili ijuaii. Do vày bài ky m()t phifting phàp, mot ()iian dièm phàn \uiu; iiiu\ \an nao (-ùng chi nuii (-o thè giài quyèt vàn de mot càch tùiing dcii trong mot gHii h.iii nan do, d\iv nhien du chi thè hién dùeic khài quàt tinh he tluiiig (-ùa e-àc- epiN h.ial phan hoa thu\' vàn cùng dà mang lai nhùng y nghìa ly luàn va t huc tlèn rat cii loi 4.1.2. Nhiém vu vd y nghia cùa cdng tcìc phdn vùng thùy vàn. .Nhiém vu cùa phàn vùng thuv vàn là càn cu vào quy luàt dja dòi va phi dja dai cua sii phàn bó nùiii- tnmg tu nhién. tinh lùiing tu va khòng lùóng tu cùa càc ciac trùng thùy vàn. chia mot klui vùi- liin thanh cac khu vùe nhò khàe nhau co càc quy luàt rièng ve thuy vàn. l'h;in tich (|uan he tùiùig ho cùng nhù tinh chat chung va riéng giùa cà(- khu vai- de tini ra .JUN' !uat phàn he- va (|i;a trinh hinh thanh càc- dàc trùng thùy vàn trong chung. tién '^à nhàn thue- dav du ca
hoach phàt trièn còng tàc thùy vàn làu dai. Phàn vùng thùy vàn là mot eàn eù quaii trong de xày dùng thành quy hoach này. + P h à n vùng thùy vàn giùp e-ho còng tàe tinh toàn thùy vàn phàt ti-ièn heip ly. thùc day khoa hoc thùy vàn iiliàt trién de phuc vu san xuàt. + P h à n vùng thùy vàn là càn eù quan trcjiig de tièn hành quy hoach Iflu vUe. quy hoach thùy lòi, giùp cho viéc- su dung nguón nùcic hcip ly nhà't. han che thién tai lù lut. + P h à n vùng thùy vàn là càn cu quan trong trong viéc phàn vùng dja ly tu nhièn, bò sung cho vice nghièn cùu day dù ve thièn nhièn c-ùa eàe khu vùe, càc qudc già. N h ù vày co thè thà'y phàn vùng thùv vàn dòng vai trò dàc bièt quan trong trong viéc p h à t trién khoa hoc va kinh té. nhà't là trong dièu kién dja hình phflc tap va phàn hóa da dang nhfl d nflóc ta. 4.1.3. Phàn loai cóng tàc phàn vùng thùy vàn. Tam thdi hién nay co thè phàn làm 2 loai phàn vùng thùy vàn: - Phàn vùng thùy vàn long hcip. - P h à n vùng thùy vàn chuyèn dung. * P h à n vùng thùy vàn tòng hcip co muc dich mò phòng sfl phàn bò khàch quan cùa cac qua trình, càc hién tflcing thùy vàn. càc khia canh gici'ng nhau va khàc nhau gifla chùng. cùng nhfl mòi quan bé theo thdi gian va khèmg gian cà ve lfldng làn ve chà't. P h à n vùng thùy vàn tòng hcip khòng tra Idi trflc- tiép e-ho hàt ky mot vàn de cu thè nào cùa thflc té, nhflng néu dfldc nhùng ed sd chung ma nidi bài tdàn ùng dung déu de càp dén. Chd nèn y nghìa cùa phàn vùng thùy vàn tóng hcip thflòng tùy thuòc vào khà nàng bao quàt càc vàn de trong nói dung cùa càc c-hi tiéu va dàc trflng thùy vàn dfldc: chon. Dd chfla co mot phfldng thflc biéu thj thòng nhà't, nói dfldc day dù bàn chat cùa càc hién tfldng thùy vàn trong mói tfleing quan phflc tap vói càc yéu tò cành quan khàc, nèn càc phflóng phàp phàn vùng thùy vàn tòng heip e-òn phu thucie khà nhièu vào y dò chù quan va quan diém cùa tùng tàe- già. Dò cùng là ly do han che mèi phàn già trj cùa càc sd dò phàn vùng trong su dung thUe té. Tuy vày moi két qua tòng hdp, he thòng bòa càc quy luàt thùy vàn dù theo hùòng này hay bùóng khàe, dù giàn ddn hay phùc tap, dù chi mò phong trong mot mùc dò nhà't dinh eùa thùc té khàch quan cùng mang lai leii ich thiét thùc cho càe- muc dich nghièn cùu. Phàn vùng thùy vàn tòng hcip dùdc coi là nén tàng cho càc phùóng phàp va sd dò phàn vùng chuyèn eliing va chi tièt. • Phàn vùng thùy vàn chuyèn dung khàc vói phàn vùng tòng heip d chò muc dich dàt ra rò ràng hón, nhàm elap ùng mot so yèu càu cu thè nào dò. Tuy nhièn nò vàn khàc veii viéc xày dùng càe han dò phàn khu càc yèu tò thùy vàn dòn le. !00
Chi tièu phan \ un,: 1 hu\ vàn cii 1 he coi la iiiól hoc- mot so dàc trùng thùy vàn, eao h(in nù; la dung d e ' c o loici luip. \'i du tu pli.iii lo:o iliiiv van phàt trièn dèn phàn vung khi hàu thii\ \a;i, plein vung dia Iv thu\ \',iii \. Phdn leigi lliiiy rati: do la giai doan sd i-ap cua phàn vùng thùv vàn. Dei! lifting cùa nò ìi mot bay vài dàc- trùng thuv van phan ho theo dia ly. dùcic lièn hành nghièn cùu rcii va(-h ra pham \i klìc vui-. l'h/m loai hi du;i tlu-o (-;ic dàc dièm di bièt eùa cà(- bién tift-ng, con phàn vùng dùa theo tinh lùong dong i-ua cae hién tùcing. Phàn loai eò thè rcii :-ac theo lành thò, con phàn vùng bao gii) i ung khèp kin lành thò. Khi khòng thè xày dùng bàn dò dàng tn nhù dò due bùn làt tlianlì phàn bòa nùóc thi co thè àp dung plùdng phàp phan loai. ]ihàn loai song ngoi cung thiuic dang này. Cài cu vào (-;ic chi ti(-u khai- nhau sé eó c;i(- phuiing àn phàn loai khàe nhau. M.l.Lvcvieh eàn eù vào dai- (lièm phàn ph()i dóng (hay th(>u mùa va nguòn (-ung cà'p nùóc chi .song de phàn loai song, con Xcicoteivski thi c-àn cu vào lùeing dòng chày lón nhàt mia xuàn. Mot so tàe- ^ia khàc lai eàn cU vào dang phàn phòi dòng chày thàng trong nÀiii va dòng (bay thuóng xuyén dò phàn loai. Y nghìa eùa vièc phàn loai song dòi vói cac- boat dòng kinh tè' là phàn ành già trj kinh té cùa càc loai song ngòi. Khi lày dang phàn iihói dòng chày trong nàm thcio thàng, th(>o mùa làm càn eù phàn loai, nò sé dio thày khà nàng cà'p nùóc trong tflng thòi ky "ho càc nhu e-àu dùng nùck- khàc nhau, tu do eó hièn phàp diéu tiét quàn ly va khai th.u: heip ly. No cùng giup cho vicic- bó tri mang lùiii tram thùy vàn mot c;àch hcip ly, su ly kip thdi va chinh xai vàn clè lình toàn va dù hào thùy vàn. (2). Phàn vùng khi hàu thùy vàn: Dùde tién hành dùa vào quy luàt phàn bò'cùa càc trarg thài nùcic va diéu kién thùy vàn eùa chùng. Chi tièu ed bàn cho phàn vùng dang n;-y là quan bé .so sành giùa e-àc yèu tò (àn hàng nU(ic trong nhièu nàm , nhfl bé so dòng chày u,,. Do dò -.-ó thè nói dò là su i>liàn vung lua yéu tò càn bang nùcic. Khi phàn vi.ng phài gii'u quvèt \-àn de phàn [ihòi (ùa : hinh thài nùóc tu nhièn gòni mùa. > bóc hdi /à dòng chày. dòng thòi quan ho giùa e-hùng vói cac yèu t d c à n h quan. Vi du, c-ò tàc già i Lièn Xò cu dùa vào dò àm, lùeing dòng chay. chi tièu càn bang nùóc làm tiéu chuàn ce phàn làm 3 càp: + ( à p l: Dói khi hàu thuy vàn: L.-iv ly so giù;i hòi- luii va mùa bình quàn nhiéu Z nàm nhù mot dàc truim dinh lùeing \'è nule do ani, X + Càp II: Khu thùv vàn: lày lifting dòng ihày trung-hinh nhièu nàm làm chi tièu chinh. 101
+ c à p 111: Tiéu khu: lày ehi tièu ehinh là dang phàn phòi dòng chay trong nàm. eh ù yèu là mùa. \ O Trung Quòc phàn vùng dùa vào 3 loai chi tièu: + Cà'p 1: Dja khu. lày dò sàu dòng ehày thfldng xuyén làm chi tiéu chù yéu. +. Cà'p II: Khu vùe, chi tièu khóng nhà't quàn, hoàc lày phàn phe'i'i dòng ehày trong n à m (mot so dja khu phia Nam), hoàc lày dac trùng dja hình tùòng dèi rò rèt (mot se) dja khu phia Bàc) de trành sfl khàc bièt rò rét cùa hién tflclng thùy vàn trong mot dja khu. + Cà'p III: Khu, lày diéu kièn thùy lòi làm càn cu chù yé'u. (3). Phàn vùng dia ly thùy vàn: Chù yéu dfla vào càc dac trùng dja ly thùy vàn Jd chon chi tièu. Chù y dén càc- màt nhfl diéu kién thùy vàn, tinh hình bién dòng cùa dòng chày, tinh chat vàt ly va hòa hcic cùa nflóc, cùng nhù quan he giùa chùng vói eàe yé'u tò' cành quan khàc. Thuòc loai này co còng trình cùa A.K.Davfldov, chù yé'u dfla vào tinh hình Iflu v ù e Càp l là càc Iflu vflc lón. ("àp li dflcic phàn theo hai càch: hoàc trong Iflu vflc lón co xét dén .song nhành va càc dac tinh thùy vàn cùa nò, hoàc xét dén diéu kién tflóng dò'i dóng nhà't cùa dja ly tfl nhièn. Càc phflóng phàp phàn khu chuyèn dung kè trèn déu co flu nhflcic diém rièng. Hièn tai ngflòi ta lày quy luàt dja dói va phi dja dói cùa hièn tflclng thùy vàn làm oò sd phàn chia, trong càc cà'p thàp co xét dén tinh chat hoàn chinh cùa Iflu vflc mot càch thich dàng. Ngoài ra ngflòi ta càn cfl vào càc doi tflóng phuc vu khàc nhau ma de r a càc phflóng phàp phàn khu khàc nhau, vi du phàn vùng thùy vàn phuc vu quy hoach hoàc nòng nghiép thflòng tàp trung xét dé'n phàn bó' theo mùa cùa dòng chày, tinh chat vàt ly, hóa hoc cùa nflóc. Phàn vùng thùy vàn phuc vu quy hoach thùy Icii thfldng chon càc dàc trflng cflc trj nhfl lù, han va phàn phdi ddng chày. Nhìn chung nói dung co hàn cùa phàn vùng thùy vàn chuyèn dung khòng chi là sfl sàp xép, phàn chia càc qua trình, hién tflóng thùy vàn theo he thó'ng tfl nhién vón c-ò ma con phài thè hién càng day dù càng tòt nidi quan he vói càc muc tièu khai thàc bào v^ va quàn ly nò. Dì nhièn nói dung dò khòng tàch rdi khdi sfl dành già diéu kién thùy vàn tfl nhién. Vi vày phàn vùng thùy van chuyèn dung thfldng phài dfla vào càc phàc thàc cùa phàn vùng thùy vàn tdng heip. Sfl khàc nhau ve tinh chi tiét va cu thè là dàe dièn rd net nhàt phàn biét hai loai phàn vùng thùy vàn tdng bop va chuyèn dung. Trong khi phàn vùng dòi vài càc dòn vj cà'p cao, càn chù y tàp trung xét càe hién tflcirig mang tinh dja dói nhfl càn bang nflóc, cdn vdi càc càp thà'p càn xét dé'n càc hién tflcing phi dja ddi nhfl dja hinh, dia chà't. tinh hoàn ehinh cùa Iflu v ù e 102
11' N C l ^ ' K X i.\i ( ( i W i'Il.W \ I N C IdirN' VAN. T i uiic k h i n g l i i c i ; . iii , 1 . in,oc. "n tà(- ;ip d u n g d e p h à n v ù n g t h ù y v à n . t a h à y xem xel (-,ic (jiian d i è m hicii i ioio:' c^i h a n d e nuliii-n c u u v;in d e n à y . Bdi vi t h ù y v à n c è i n g la mot l i i a i g ( - ; i c x c u n^ ii.i ui nliK-n. lìew ph:it - i n h v a i ii-it t r i è n t r o n g indi q u a n he Iiàiiu; ini 111:11 t h i c i \ c i iili 11, I )i r \,-i\ e , • ; , : c , ; l u - u m t h e \;\n deii t h è h i è n i-ae- i-ap pici m t 111 lìicn i-hiini- cu,i \ ' i o h c - n . 4.2.1. Cdc cjiian dièm f)ie)n chdng iti hw: • .Tinh lien tue kliom: ,'''(-/; tm: T n i h !i('-n tue CU;Ì C.IC ,J , , t n n h ihii\ v 111 hot nmion tu t m h hèn tue cua càc (-ành (luan di:i Iv duii' i:ic d c n - e . ; n.i-m huaig iicit irdi. ('ai- >ju,-i t r ì n h . (-à(- dàc t r ù n g t h u y \;in di' n. hicn m a n lu, -'.;.! 1 - auni; e.' iiiunm ilcinii t:io t i u n g gian i-huvèn tiep l ù k h u vuc :ia\' dén khu vùe kh;ic k l i o n : du: do.'.in. '!':ii vuiu; (-huyèn tiép l i n h chat c ù a h a i k h u vuc kè n h a u xàm n h à p . \ c n kè vào nliaii, Tinh Ic-n lui- con t h è hièn r a t rò d m a l tildi gian. tao t h a n h nuit chuòi thiii gian lièn tue. Lifting dòng chày n à m này anh h u o n g dén i-.u- nani sau. lu-ni; i.toiig d i a v m u a (-,111 nhièu hay il i-liiu a n h hùiing r a t lón cùa lùong dòng i-hav iiui.i !u, Tinh lien lui- llu'-o ihói gian i-ùng là mot ccì sii dò p h à n tàch luii h()cac k h u vu(- ihiiv van t h a n h c-ai- ekin \'i khac n h a u . D o n g thói cae hièn tuoiig. qua t r i n h t h u y vàn c ù n g bièu hién t i n h k h ò n g lién t u e . l)ó hi (lo n h ù n g liiih hùiing phi dia ddi. dia iihùdng làc dòng eìòn càc qua t r i n h t h ù y vàn. gà\ non su dot hicn ti. n- --u ph.m hoa cac dàc t r ù n g t h ù v van. Vi linh k h ò n g lièn tii(- !na ta tiià\ i-o nu'i su du! doan. mot du'ong r a n h gicii de i.diàn d n a càc k h u vu'i- t h u v van. d'Udo i-i.' thè tiliàn cj,i.-i t h à n h nhièu don vi p h à n v ù n g tù(-ao dòn t h à p . Tulli kliòng lii-n. lui- th-.-i. IIKÌÌ gi.m i.io nen nliiii dièu cho d u i ky m ù a , chu ky n à m . tao nèr, (a(- khu vUc tuiing lui (in d m h . Tinh lién tue va k h ò n g lièn tue tao ed sd eho vicj'c- nghien cùu mot lành ino irong mói qu.-iq l-,è vói mot l à n h thò lón hón ma nò la mot b() p h a n va vói C.-H- lành t lui nho hon tao non nò. d^iàn bò i-àc cà'p này tao n è n he t h ò n g ddn vi p h à n vùng. "''.Tinh dòng iiìidt- kìioiiii, don ^ nhat. T m h dong n h a l la su ihiiig 1 liai nói fai cii;i c;i( dac t r ù n g . càc- q u a t r ì n h t h ù y vàn t r o n g mot khui \'ùc l'm!; d( :;;• ni al (tu;i vàc, .-ai dàu hièu giòng n h a u ve t i n h c h a t , se'' h,ft)ng. ve su' d()ni'. kiò 1 u.i e - (|U i t n n i i thu-. van. Co thè hièu thi su dòng nhà't này hiàng tri si^,' ti u n g hinli c:ì:t. :-wii i ,tc n u n g , g a là t h a n h p h à n c h ù dao. hoàc b a n g càe cùc tri. bang dò hién ii'uc- ico ìsc -'i iiionc -lU ni. b e n -;uin d'I :ic, Il \'ì iici'\ .a:: ir: a, ii:-^ tmji k h ó n g dòng nhà't. C ù n g mot k h u vu-:"- n h u n g d i -• iilui-u. !!i'a
bò tflóng dò'i. Trong he thòng phàn vj, d càc cà'p eàng eao thi càng phflc tap. (àng khdng dóng nhà't. d càe- capi nhd càng ddn giàn. c-àng dòng nhàl. Nhù vày trong khi phàn vùng phài xàc dinh elucie- nhùng dcin vi phàn vùng c-d hiin. "khòng thè i-hia eàt dflcic nfla", lai dò càc qua trình. e-àe dàe trùng thùy vàn diidc coi là dóng nhàt. Cài- don vj phàn vùng thùy vàn là méit he thdng càu trùc dùa trén nhùng ddn vj co bàn dò. Phiii tìm ra càc dàc trùng djnh lifting de xàe djnh tinh dóng nhà't cùa càc ddn vj thùy vàn, tìm ra càu trùc cùa nò. Cùng nhfl càc cành quan dja ly, càc ddn vj thùy vàn cùng eò càu trùc thàng dùng va nàm ngang. Càu trùc thàng dflng bièu hién d sfl phàn tàng cùa càc hién tflcing thùy vàn. Dò là mfla d tàng trèn. mftie- va he the)ng sdng sudi trèn màt. lflcing trfl àm va dòng e:hày ngàm trong dà't. Tuy thuòc vào càe nhàn le) eanh quan. mòi ddn vj phàn vflng eò càu trùc thàng dùng khàc nhau. c-ò ndi lflcing nfldc mài nhièu, lai ed nói lflcing nflóc màt it. Càc thành phàn này tflclng hd, tao nèn nie)t càu truc càn càn nflóc cho khu vùe. Càu trùc ngang bao gòm càc- ddn vj dòng cà'p hay khàc càp. tao nèn mc)t ddn vi thùy vàn nhà't djnh. Mòi ddn vj lai e-ò càu trùc rièng. bao gòm se) eàe ddn vj càp t h à p hdn khòng giò'ng nhau, ddn vj càng (-ao thi càu trùc ngang càng phflc tap. Tal nhièn càu trùc thàng dùng va càu trùc ngang co mòi lién he phu thudc. Càu trùc thàng dflng càng khóng dóng nhà't, càng co thè phàn chia thành nhiéu ddn vi cà'p thà'p hdn. Nhfl vày tinh dóng nhà't va khòng dóng nhàt yéu càu khi nghién cflu phàn vùng thùy vàn phài quan tàm dén càu trùc cùa càc ddn vj thùy vàn, tim ra phifting phàp de mò hình hóa chùng. *. Tinh dòc làp- tUdng hd. Giùa càc qua trình, hién tflcing thùy vàn vùa co tinh dòc- làp lai vùa eò quan he tflóng ho. Vi thè chung sé phàn hóa khàc nhau theo khòng gian va phàt trién khàc- nhau theo thòi gian. Quy luàt dao ddng cùa ddng chày nàm ddc làp vói quy luàt dao dóng cùa dòng chày trong nàm cùa mòi khu vflc. Tuy nhièn gifla chùng lai cùng e;ò quan he ành hfldng làn nhau, tinh bién dòng cùa mùa kéo theo sfl dao dòng cùa nàm. Vi vay vàn co thè tini ra dùòe nhùng khu vflc ma càc qua trình thùy vàn dièn bién tfldng cidi dóng nhà't. Dò cliùih là "nhàn" cùa ddn vj phàn vùng. Tai "nhàn" ta co mot tram trung tàm ma càc dièm khàe c-ò mèi lièn he nhà't djnh vói nò. So sành dàc t r ù n g cùa 2 "nhàn" sé xàc djnh dùcic ranh giói phàn chia càc khu vUe. Ranh giói là nói nià càc khu vflc so le, dan xen nhau. Vi vày ranh giói khòng chi là mcit dflòng ma eò khi là mot giài phàn càch. tùy nói tùy lue ma ròng h(?p khàc nhau. Thùdng thi khu vùe r a n h giói litjp hòn "nhàn" cùa elrìn vi phàn vùng. Trong càu trùc ngang eae ddn vi thuy vàn dóng cà'p hoàc khàe càp e-ùng là nhùng bé thòng dèe làp, eó mòi quan he hèn trong rièng. nhùng cùng lai trao dói veti nhau theo càe eiuan ho ben ngoài. Su trao dói này dièn ra ó nhièu mùc de) khàc nhau. khi nhiéu, khi it, khi mài thièl. khi khòng, khi eàn trci-. khi phù hiip. Thùy vàn hoc phài phàt hién dùcic diéu dò. I(J4
|)(- d a n h gi.i inu> le -k e k i p liliiiiL-, ho co t h e ihoiu.' ( p i a n (-;i(- m a t r a n lic- s o tUiing (pi i n . (-ao h e s(i t i l ' i c : i|u,!-i rn-ni; (-11:1 tuiii; c:ip \i-ni xct, c ù n g 1-0 t h è là h e so l U d n g (|ii:in i-iia m o t dac t i u i c c i h u x v a n n;i\' \d'i i i h i e u ihic t i ù i m khài-. .Tmh binli dàng- trr,i d'rong mòi q u a n he; do' kip lUiàig IKÌ giiia (-:ic d:ic t r u n g va hièn lùiing t h ù \ ' viiii. tat nliièn t rong mot k h u \ u - -e co iiml lio:ii m o t --o d i e t IUIIL: diing vai Irò i-hu vèu. (-(in cai- d;)(- Irifng kliku- i h i ihiiic \:ii tni ho tro Dièu n.iv licn (|u;in e\òn linh hinh d à n g - tròi giùa cac h i é n tù(ing t h u y van, Cac- (pia t r m h t h u v van i-hiu tàc dòng cùa n h i é u n h à n tó. luòi h i è n l ù d n g l h u \ ' van chiù a n h liùcing li mot mù(- dò k h à c n h a u va c ù n g à n h liù(ing klià(- n h a u d è n (-ac n h à n tó i-anli (pian. Vi và\- trong mcit ddn vi p h à n v ù n g sé eó n h ù n g d.-ii- t r ù n g hav hièn luiing m a n g i m h Iroi. l a c tae- d u n g q u y è t d i n h de vach ra l a n h gió.i p h à n chia. T u \ ìducii -ph.-ui vùng ' h u \ \ :ie co ( m h d i a ' long hijp. k h ò n g t h è chi jiliàn v ù n g tùcing ù n g tht-o mot nh:'in lo troi ma phai xel dén càc dàc t r ù n g , càc q u a I r ì n h t h ù y v à n k h a c . nghìa la phai coi c h ù n g là hình d à n g vdi n h a u d mdt iiiiie dd n à o dd khi p h à n v ù n g . N h à n to !iay t h à n h p h à n tnii dù(i(- xem xét t ù y diéu kién k h d n g gian. thdi g i a n va t ù n g ( àp jihàn vùng (-u t h è . .No co khi chi là mot dàe t r ù n g , ed khi lai là tóng hóp e-àe dàc t r ù n g y;i su kc-l lu.ip giùa (-hung, Muón n h à n tò tròi eò y n g h ì a t h ù c s u ibi nò p h à i dù(.ic p h a t hien m()l (-ai-li kliach q u a n Hong qua t r i n h p h à n tich mc'ii lién he giùa càe dàe t r ù n g ihiinh p h à n . Khi p h à n lich lai- dóng l ù ó n g ho giùa càe t h à n h p h à n càn s à p xép t h à n h t ù n g e-àp hai yéu t d Irong do mot là n g u y é n n h à n , mot là h e q u a . C ù n g co t h è p h à n tich niiii q u a n he cùa mot yé'u t ò vói mot h a y n h i é u yéu t ò ' c à n h q u a n de p h à t h i é n ra n h ù n g mcii q u a n he c h ù yèu, dong vai t r ò q u y è t djnh. •'. Tinh cà thè -kièu logi. Mói m o t dàc t r ù n g , mot qua t r ì n h t h ù y vàn là mot hàn d u y n h à t , k h ò n g làp lai t r o n g k h ò n g g i a n c ù n g n h ù thdi gian. dò là mot cà thè cu thè. T i n h cà t h è n à y t h è h i é n s u tàe dòng t ù ò n g ho giùa cac yèn tò' t h ù y vàn va (-à( yèn tò c:ànli q u a n dja ly. Mòi dòn vj p h à n v ù n g eò r a n h giói kliep kin, elùde- d à n h so t h u lù khòng làp lai, vi du A,,. B^;,... K h ò n g t h è co m o t v ù n g t h u v vàn lai hao h à m hai hoàc n h i é u hón càc kbòi tàc;h rdi n h a u ve m à t dja iy. T i n h k h ò n g l à p lai theo thdi gian quyèt djnh bòi su vàn dòng k h ò n g n g ù n g cùa v à t c h a t t u n h i è n . N è u co su t u à n hoàn ihì c ù n g là cjuay trci lai t h e o h ì n h xoày tròn oc, k h ò n g làp lai h o à n t o à n hièn lifting eù. N h ù n g m à t k h à e càc q u a t r ì n h , e àc dàc t r ù n g trong mot cà'p p h à n vj eó n h i é u net g à n n h a u , tfldng tfl n h a u nhà't dinh, cho p h é p gòp c h u n g lai t h à n h nhflng ddn vi kièu loai, co t h è di s à u n g h i è n cùu dièn h ì n h Irong khi ehùa eò diéu kién n g h i è n cflu ky tflng cà t h è . Khi p h à n Inai khóng ph.-ii d ù n g tài (-a c:v d-aw hiéu ma chi chon ra n h ù n g d à u hièu rò n e t n h à t . co già tri fihàn lo:ii, .Nhù xav plein loai là su khài q u à t hón. tùóc 105
bò nhflng tinh chat riéng, ca biét, rut ra nhflng tinh chat chung. ('òn phàn vùng là su két hcip lành thò, phflc tap boa. 4.2.2. Càc nguyén tàc co bàn trong phàn vùng thùy vàn. Phàn vùng thùy vàn dù là tòng hcip hay chuyèn dung déu phài tuàn the>o nhùng nguyén tàc ed bàn nhù trong phàn vùng dja ly tu' nhièn. *. Nguyèn tàc khàch quan Dò !à sfl thfla nhàn ràng sfl phàn hóa cùa càc yéu tò, dào trflng thùy vàn là mot quy luàt tfl nhién, khòng phu thuòc vào phfldng phàp. vào nhàn thflc cùng nhfl vào hàt cfl sfl sàp xép chù quan nào. Trèn cà sd dò, moi pbùeing phàp iibàn vùng thùy vàn déu phài nhàm xàc làp nhùng ranh giói tfl nhién, thè hién mot càch rò nhà't sfl tao thành càc dòn vj thùy vàn vói y nghìa là nhùng phùc hcip dóng nhà't ve mot màt nào dò trong mòi trflóng tfl nhién lién tue. Già trj ly luiin va thflc tién cùa phflóng phàp phàn vùng phu thuóc phàn lón vào viéc phàn tich .so sành eò dflng thflc chat hay khòng va sfl phàn ành c-àc- quy luàt khàch quan co bj bien dang vi mot sfl uci'n nàn già tao hay khòng. Tàt nhién trong thflc té hàu nhfl khòng bao già co thè dat dfldc mflc khàch quan tuyét dói. Dù sao moi sfl chia càt déu dàn tói nhflng biéu hién sai léch nhiéu hay it càc qua trình thflc chà't cùa tfl nhién. Nguyèn tàc khàch quan là diéu kién ràng buóc ve ed bàn dói vói moi phfldng phàp phàn vùng,dàm bào nguyén tàc dò .sé quyét djnh tinh hdp ly cùa he thòng phàn vj va càc chi tièu phàn vùng. *. Nguyén tàc dóng nhàt tUdng ddi Phàn vùng thùy vàn là phàn chia lành thè thành nhflng vùng dóng nhàt ve quy luàt bién dòi thee thòi gian hay khóng gian cùa mot sdyéu tò'thùy vàn chinh chon làm chi tiéu phàn vùng. Nguyèn tàc này chàp nhàn tinh dóng nhà't cùa mot ddn vi phàn vùng chi là tfldng dò'i va dfldc- quyét dinh bòi sfl tfldng dóng cùa mot hdàc vài dàu hiéu Cd bàn (gdi là nhàn tò tròi). bò qua nhflng dàu hièu khòng dóng nhàt cà biét. Tinh dóng nhàt tfldng dcii con thè hién d chd. mflc dd ddng nhàt eùa càc- chi tiéu dflcic chqn trong mot ddn vi phàn vùng thùdng khdng phd bién trèn toàn bd lành tlic'i ma chi tón tai d mot phàn nào dò. Trong pham vi mot dòn vj phàn vùng co nhùng bò phàn khàc xa vói kièu ùu thè chung ve tòng thè e-àe thành phàn. Vi du trong mot vùng thùy vàn mién nùi lai eò nhùng con song hay doan song chày trong vùng dòng bang e-ò che ciò thùy vàn khàc vói càc song mién nùi khàc. Nhù vày ta chi co thè nói ve tinh dóng nhà't vói y nghìa là co su ùu thè ve mot kiéu nào dò. Tinh dòng nhà't tùóng diii cùng e-ón eó nghìa là mùc dò dóng nhàt cùa tùng yé'u tc"i' chi phòi sfl tón tai khàch quan cùa càc- dòn vj phàn vùng thuóng khòng gie)ng nhau. 106
l'mli dòng nhàl tuong •!. i i ii;i i-ac vèu tó trong mot diin vi |)hàii vùng là tinh dòng nhà't phùc- tap. elùde- t lu- hu-n ki su lat» l:,ii co ipiv hiat cu:i i-ai- vèu tò khac nhau. Vi vày càn thiel phai x;i\ dung diàii- nhùng pluldng phàp ehinh xàc va khàch quan de xàe djnh linh dóng nhàt. Hién nay mùc dò dòng nhàt dùcic xàe djnh theo nhùng net giòng nhau ve hình lliai (ua cai- dein vi lành thó hay theo su tòn lai cùa nhùng quy luàt etjnh tinh nào ma kmh nghiém cua nhùng nhà khào sàt thùdng dóng vai trò quan trong. Tuy nhièn càn phài xai- hip nhùng (hi tièu dinh lùdng eho còng vièc này. K..N Minkov (19;i9) i-oi nguvèn tàc tóng hdp va nguyèn tàe dòng nhàt tùóng dòi là nhùng nguyèn là( d()c dào trong ])hàn vùng dia l'v tu nhièn nói chung va thùy vàn nói rièng. Ranh giòi giùa càc ddn vi fihàn vùng dù(i(- va(-h ra d ndi ma tinh dòng nhà't d mùc dò cao hay thà'p dùeic- thay thè bdi mot kièu dong nhàt khàc. 0 day cùng phài chàp nhàn tinh tùóng dcii cùa ranh giói giùa càc ddn vi phàn vùng, vi trèn tnùc tè' trong nhiéu trùdng hdp, dò là mc)l gnii phàn càch chù khòng chi là mot dùóng. •'•. Nguyèn tàc phat sinh Nguyén tàc phàt sinh dói hòi nhùng ddn vj lành thè dùdc phàn chia khòng nhùng dóng nhàt, giò'ng nhau ve he ngoài cùa càe diéu kién tu nhièn ma con co chung mot nguón glie phàt sinh. Nghìa là khi phàn vùng phài làm rò càc nhàn tò ành hùdng dén sfl hình t h à n h va phàt trièn cua càc hièn tfleing va e-àe qua trình thùy vàn. Thflc chat nguyèn tàc phàt sinh dà nàm trong nguyén tàc dóng nhà't tfldng ddi. Khóng thè coi tinh dóng nhà't chi nhfl là tinh dóng nhà't ve hình thài bé ngoài mot càch tinh tai. Trai lai cùng khòng thè phàn vùng c-hi theo phàt sinh ma khòng xét dé'n sfl giò'ng nhau va khàc nhau ve màt hình thài eùa lành thò. Do dò phàn vùng theo dang nhùng dàu vét eò con Iflu lai trong tfl nhièn, trong trfldng hcip nghièn cflu càn thàn va toàn dién, cùng là |)hàn vùng theo càe kiéu qua trình phàt trièn, diéu dd ed nghìa là dà phàn vùng theo phàt sinh. Ndi dung cùa phflóng phàp phàt sinh phu thuòc trflc tiép vào nói dung cùa phflóng phàp dóng nhà't. Hàn nfla cùng nhfl tinh dóng nhà't thflòng là tflóng dcii va phu thuóc vào càp bàc phàn vi, sfl thó'ng nhà't ve màt phàt sinh cùa chùng cùng chi co tinh tflóng dò'i. *. Nguyén tàc cùng chung lành thó Nguyén tàc này thè hièn tinh toàn ven, khòng chia càt dflcic cùa càc ddn vi phàn vùng. Nò xuà't phàt lù hàn i hai cùa ddn vj phàn vùng, vi phàn vùng chinh là chia ra nhùng thè thdng nhà't tu iiliièn cà hièt. khòng làp lai trong tfl nhièn, vi vày mot vùng khóng thè bao gòni nhùng ho phàn idi rac phàn càch nhau ve màt khòng gian. Nhflng bò phàn tàch rói. nèu giòng nhau ve diéu kièn lù nhièn co thè dùcic góp lai trong mot 107
loai, mot ldp, mot gid'ng,... ma vàn là nhflng bd phàn càch biét, sdng dd là nhflng ddn vi p h à n kiéu chfl khdng phài là dòn vi phàn vùng. Nhù vày lièu chuàn cùng ediung lành thd là dàu hiéu quan trong nhà't nói lèn sfl khàc biét gifla càc ddn vj phàn vùng va càc ddn vi phàn kièu cùa mot khu vflc. Tuy nhién càn de phdng viéc su dung nguyén tàc này mot càch hình thùc. Khi p ^ ^ n tàch càc ddn vj phàn vùng khòng nén chi dfla vàd dà'u hiéu toàii ven lành thò, ma con càn phài xét nguón gòc phàt sinh, dac dièm cùa si^ giàn doan ve màt lành thò, dàc dièm hién nay cùng nhfl cà'p bàc phàn vj cùa chùng. Vi du vàn coi càc lành thò khi bj chia càt bòi càc thung lùng song lón nhfl là nhflng dòn vj phàn vùng, néu nhfl càc lành thò dò thó'ng nhà't ve màt phàt sinh va gàn giò'ng nhau trong nhùng net hién tai. *. Nguyèn tàc so sành dUdc cùa cdc kè't qua phàn vùng. Nguyén tàc này xuà't phàt tfl y nghìa thflc té cùa cóng tàc phàn vùng. Vói muc dich tìm kiém giài phàp cho càc bài toàn thflc té, càc ddn vi phàn vùng phài n à m trong mò'i tflóng quan ràng buóc làn nhau. Phài làm rò dfldc tinh he thó'ng gifla càc càp phàn vi va gifla càc dòn vj phàn vùng. Chi co chàp hành nguyén tàc này mói co thè xày dflng dfldc nhflng bàn do pbàn vùng thó'ng nhà't d càc ty le khàc nhau, càn thiét de giài quyét nhùng nhièm vu khoa hoc va càc bài toàn thflc tiln. Dì nhién nhflng sd do phàn vùng cuc ho, dfla trén càc nguyén tàc khàc nhau, làm theo càc phfldng phàp khàc nhau, khóng theo mot phfldng phàp xàc djnh nhàt quàn thi khóng thè dóng vai trò nén tàng, khóng thè quy chùng t h à n h mot so do thó'ng nhà't. Tinh khóng so sành dfldc cùa càc két qua phàn vùng n h ù n g lành thò khàc nhau, hay cà càc két qua phàn vùng cùa cùng mot lành thò nhflng do nhiéu tàc già khàc nhau cùng tién hành là mot trong nhflng nguyén nhàn ed bàn làm han chè'y nghìa thflc t é cùa càc két qua dò. Vi?c so sành càc két qua phàn vùng chi co thè dat dflcic khi su dung mot phfldng phàp chung thòa man càc diéu kièn sau: • Phfldng phàp dò phài dfla trèn nhflng nhàn thflc dùng dàn ve nhùng quy luàt ^ ^ ^ j j y è n , tàc dóng d khàp ndi, d bà't ky hoàn cành dia ly nào va phài là mot phfldng phàp thó'ng nhàt de xét càc bièu hién cùa quy luàt à'y trèn nhflng lành thò co tinh chat kbàc nhau. * Phfldng phàp dò phài tfldng dò'i ddn giàn va de àp dung. Viéc su dung nhflng he thó'ng phàn tich qua phflc tap, dfla ra nhflng càch bièu thj rfldm rà, hay tham vdng bao quàt qua nhiéu nói dung. muc dich déu han che' khà nàng so sành va dèi chiéu va do dò làm khò khan cho viéc khai thàc càc kè't qua phàn vùng. Quan trong hòn nfla, khòng su dung dùng già trj càc kèl qua phàn vùng nèu khòng hiéu rò nhùng dac diém cùa phùdng phàp phàn vùng va dàc biéi là nhùng càch giài quyét co linh chà't quy flóc va lién quan dé'n linh chat thòng dung eùa phùdng phàp. Nhùng càch giài quyèt quy 108
ueic- này khòng the iiumg tinh e-hàt chu quan hoai- ngàu nhién. chùng idiài dxicic xuà't phàt mot càch eó qu\' luat lù he thóng i)hàn vung dà dùeic ihùa nhàn, nghìa là chùng phài hcip thành nu)i hi) |)hàn hùu ed cùa phùóng phàp phàn vùng thòng nhà't. Tà't nhièn co thè khi su' dung phùdng phàp phàn vùng khòng e-ò linh chat ihòng dung ma eó linh chat cui- hii phu thuòc vao nliùng dac ihù cùa lành ihò lù nhièn dùcic phàu chia. khi ày nhùng (-à(-h giai quyél quv ùóc sé il di. Nhùng trong trùdng h(lp này tinh so sành dùd(- cùa càc kèl (pia phàn vùng khóng dùcic bào dàm. màu thuàn vói muc dich cùa còng tàc phàn vùng. Nguyèn tàc so sành dùcic dòi hói su kèt h(.ip giùa phàn vùng làn va phàn vùng nhò, phàn vùng tdng hcip va phàn vung chuyèn dung phài ed tinh he thdng va nhà't quàn. Trong moi trùdng hcip phài xàe làp dùdc vi tri cùa mòi ddn vi thùy vàn Irong he thò'n{{ chung, làm sàng tó cài- (pian he lifting tàc va can nguyèn giùa càe ddn vi cùng cà'p. 4.3. PHl/ONG PHÀP PHÀN VÙNG Càc phfldng phàp phàn vùng thùy vàn là nhùng càch phàn chia lành thò thành nhùng ddn vj eò linh dóng nhàl tùóng dèi cùa càc yéu tò thùy vàn iheo càc tài liéu nghièn cùu trong phòng va ngoài thùc dja. Co nhiéu phùdng phàp phàn vùng dja ly tu nhièn co thè àp dung cho phàn vùng Ihùy vàn. Trong so' dò phùóng phàp nhàn tò'chù dao (nhàn tò tròi) hay dùdc àp dung nhàl. 4.3.1. Phuang phàp nhàn tò'chù dao Trèn ed sd phàn tich lièn hc:Jp day dù càc lai liéu ve càc yé'u tò Ihùy vàn cùng nhu vièc phàn tich dàc linh tàc dòng cùa càc thành phàn cành quan, dù kié'n chia lành tho nghièn cùu thành càc dòn vi vài càe cà'p bàc phàn vj vàn thiét. Trong mói ddn vj phàn vùng tìm ra mot nhàn tò chù dao dóng vai trò chù yé'u nhà't, rò net nhà't, Iflóc bò nhflng nhàn to' phu dóng vai trò thfl yéu trong viéc hình thành càc phflc bop thùy vàj* cùa càc ddn vi phàn vùng dò. Dóng thòi tìm ra dàu hiéu chi thj co lién quan ve mài phàt sinh vói nhàn tò'chù dao va dùcic phàn hòa rò ràng, chi tiéu này phài dòn giàn ve de dàng khi vach ranh giói. Su càn thiét phài dung nhàn td chù dao là do su khóng trùng heip hoàc trùng hdp khòng hdàn toàn giùa ranh giói càc khu vflc, bó phan thuòc càc càp so sành dfldc vói nhau. Phùdng phàp này phù hcip vói nguyèn tàc phàt sinh v; nò lièn quan dé'n viéc phài hién ra nguyèn nhàn hình thành tao nèn net dàc thù cùe càc phùc hcip phàn vùng. Co so ly luàn cùa phùóng phàp nhàn lò'chù dao là quy luàt phàn hoà cùa càc yéi. t ò tao nèn phùc hcip thùy vàn trèn lành Ihó dùói làc dòng cùa càc nhàn tò'dja dói ve phi dja dói. Nhùng dàc trùng c:hiu su ehi phói cùa quy luàt dja dói mang tinh dai biéi cao va it phàn hoà trong nuit diin vi lành thò. vi \'ày nò thuóng dùdc chdu làm chi tièt phàn vùng cùa càc bàc iiìiàn \ i eno, .\guo(- lai nliùng dàc trùng chju su tàc dòng cùa lOt
càc nhàn tò phi dja dói thùdng phàn hóa manh thee khòng gian, thfldng dflcic chqn de phàn chia càc ddn vi phàn vùng bàc thà'p. Nhfl vàt nhàn tò' tròi là nhàn to' noi bàt lèn va càc dàc trflng khàc phài thich flng. Tuy nhién khóng co nghìa là cac dàc trflng phu thuóc khóng co tàc dòng gì dé'n nhàn tò chù dao, nhflng tàc dòng dò yéu hdn tàc dóng thuàn. Càn Iflu y ràng càc nhàn td dja dói hay phi dja dói chi là nhàn tò'chù dao khi nò quyét djnh sfl hình thành nèn càc dàc dièm cùa bà't cu dòn vj phàn vùng nào, cho phép tàch nò ra khòi càe ddn vj cùng càp bàc. Dcng thdi sfl hình thành nén càc dàc dièm trén cùa tflng dòn vi rièng bièt khóng thè chi giài thich bang tinh chà't cùa nhàn tò'chù dao, dja dói hay phi dja dói. Svi hình thành càc dàc diém riéng là do tàc dóng tfldng ho rà't màt thiét giùa càc nhàn to dja dói va phi dja dói. Nói chung vai trò chù dao cùa càc nhàn tó dja dói hay phi dja dói, chi dùng d hai trflóng hc?p: + Né'u ddn vj phàn vùng dfli3c chia ra di^a trén mot ed sd dja dói hoàc phi dja dói. + Néu co thè hoàn toàn hoàc d mot mùc dò lón con hóa càc dàc dièm dja dói hoàc phi dja dói cùa lành thò dxicfc phàn vùng là dóng nhà't. Hai trfldng hdp này co thè bao góm hàu hét càc tinh huong cùa phàn vùng. Trfldng hcip thù nhà't xày ra khi phàn vùng bang càch chon xen kè nhàn tÒ chù d^o dia dói, phi dja dói. Trfldng hcip thù hai lién quan dén vi^c phàn chia càc phùc hcip khóng day dù. Khi phàn chia càc ddn vj cà'p cao thflòng dóng nhàt hóa càc dac dièm phi dja dói cùa chùng. Con khi phàn chia càc ddn vj theo phi dja dai (cà'p thà'p) thi dàc diém dia ^ói cùa chùng lai "dflóc dàt làm thùa so' chung", coi là nhU nhau, trong khi ranh giói co thè di qua, bj càt thành càc doan bòi càc dói khàc nhau. Hón nfla nói dé'n thành phàn chù dao con phài chù y ràng khóng co thành phàn nào là chù d^e tuyét dò'i, hay ph\i thupc tuy^t dói. Càc vai trò này co thè thay dòi theo kiéu va cà'p bàc phàn vj, thàm chi d mot so' ddn vj l^i co thè do nhùng nhàn tó' "yéu nhà't" dóng vai trò chù d^o, vi du thùy vàn Kerstd trong mot ddn vi thùy vàn mién nùi nào dò. Rò ràng phflóng phàp nhàn tó' chù dao dita trén nguyèn tàc ve tinh phàn hóa khóng cùng già trj cùa càc nhàn tò dàc trflng thùy vàn. Trong càc trflóng hdp khàc nhau nhàn tò'chù ciao co thè khàc nhau. Càc dòn vj cùng cà'p bàc co thè phàn hóa do tàc dóng cùa càc nhàn to' chù dao khàc nhau nhflng khóng dfldc vflcit ra khòi pham vi càc nhdm co bàn, dd là nhdm dja dói, phi dia dói hay dia phfldng. Néu phàn chia theo tflng bàc thang phàn vj chi dfla vào mot nhàn tdchù dao lai màu thuàn vài nguyèn tàc dóng nhà't tfldng ddi va màu thuàn vdi yéu càu xuàt phàt tfl nguyèn tàe dd. dd là tinh phflc tap cùa càc diéu kién va càc dàc trflng phài gàn dóng nhàt vài mot dòn vj thuòc mot cà'p bàc nào dò. Co nhflng trfldng hdp phài thay dòi cà dàu hiéu chi thj (chi tiéu) d càc doan rièng biét cùa ranh giói cùa cùng mot ddn vj. Diéu dò khòng co nghìa là d càc 11'
doan av n h à n u. eie, 1 e cu . -i !di:iii ho:i d:i lha\' doi ma chi t h a y dói e-àc dàe- trflng du(i(-dùa vào (Il >.-u ! i m l i L, M i.ki |ki,ui .uiu' |di:iic(iil n h à l hai lo;ii h;in dò: loai t h ù nhàt 1- h a n dò ,i IIK- ÌÌK-H I •- • pio h i kn cu:i -u p h a n hóa dia ly l ù n h i é n . loai t h ù hai la han dò p h a n ,iiili .-n kh.i ulcui tlu-o di:i dui va phi dia dói, T i n h c h i n h xàc c-ùa p h ù d n g p h à p illuni lo (lui d:io se 1:1111: leu khi c(i mot t à p hdp day dù hdn càe: bàn dò p h à n tu'h va cuc h;m do ho plein cu:i 1 :i(- so do p h à n v ù n g tòng hcip h a y c h u y è n d u n g , c-jK- a n h c h u p vicn 1 li,un. G à n e-hù y ràni; phiùinu ph.-ip iih:ui to i-hu dao khòng t h è tàch rói su' p h à n tich sàu sàc eàe mói epian he \'a t;ic d-iUg tuoni; lui ,mua cac t h à n h p h à n . cku- dàe t r ù n g . tao nèn (-;i(- dàc- t h ù e-ùa cai- c:i thè i-ii 1 diài \'i pluin vung, 4.3.2. Phuorig plidp phàn tich lièn hgp D a y là phùiing p h a p xa\ -.luim va plein tii-h .-o s a n h càc b a n dò ve càc t h à n h p h à n rièng l.àèt. () mot giai do:m mio do ihi iihiffiiig iiliàp này dòng vai trò q u a n trong, n h ù n g nèu d ù n g no li dani, ^liliali klnel" thi l hu'óng khòng d à m bào n g u y è n tàe so s à n h dùcic cùa càc kèt quii phàn vùng. Do c-ac ranli giòi cùa càc dà(- t r ù n g riéng biét t r è n càc b à n dò t h à n h p h à n iiiiing ung t h u ó n g k h ó n g t r u n g n h a u , n è n n h à n g h i é n cùu, n é u k h ò n g eó p h ù d n g p h a p tliiing nhài, sé vach r a n h giói thed k i n h n g h i é m va c h ù q u a n t h i è n ve dàc t r ù n g n à \ hay d:\c iru'iig khàc. Su p h à n tieh lièn hdp càc b à n dò c ù a eàe dàe trflng r i è n g hièt chi iièn hành cho n h ù n g két qua so s à n h dùdc, khi nào p h à t hièn ra n g u y è n n h à n c h u ve ÌÌ. phat hièn ra n h à n tei chù dao c-ùa su p h à n bòa, c ù n g n h ù p h à t h i é n ra dùdc dàu liieu i-hi thi dàc- irilng (-ho su p h à n hcia dò. T r è n ed .sd dò vach ra r a n h giói l ù a (.u don \i phan vung d u a vao mot bay mot vài b à n dò dà p h à n tieh. N h ù vày chi khi nào phuiing p>haii n h à n n'i c h ù ciao trd t h à n h ed .sd khoa hoc- cùa p h ù d n g p h à p p h à n lich lièn licip thi jiliùiing piliàp này nidi h o à n t h i é n va d ù c h i n h xàc. Dì n h i è n t r o n g t r ù d n g heip ma 1 à( n h a n ùYc-hù dai» va dàu hiéu ehi thj dùcic p h à t hién b a n g càch jihàn l i d i lièn lutp^ thi e thè i-oi r à n g no là mot bièn d a n g cùa p h ù d n g p h à p n h à n tè c h ù dao. P h ù d n g iih.ip p h a n l i d i , chòng c-liàp hàn dd e-ùng ed t h è cdi là n à m t r o n g k h u d n k h ò pbùeing jiliap n h à n t ò d i u dao. P h ù d n g p h à p t h ù c dja c ù n g là n h à m p h à t hién r a n h à n ló chù ciao hoài- ho s u n g cho vièc tìm càc d à u hiéu chi thj eùa n h à n t ò ' c h ù dao.Vi vày co t h è nói ràng phueing p h a p nliàn t d c h ù dao là p h ù d n g p h à p c h ù yéu de p h à n v ù n g dia ly t u nhièn cùnu n h ù t h u y vàn, 4.4. C H I T l É l i VA HE I iKKNG l'IL-W \ 1 Khi p h à n vunt; lliu\ vàn. nhat fhiel pluii x;iv d u n g ni()t he thci'ng p h à n vi c ù n g vài eàe c-hi lièu tùcing ung, \'ivc \à\' dung ir.ot he t luing p h à n vi bao gòm t à t cà càc cà'p tòn tai mcit càe-h k h a c h (|u;m. pii:it sinh v:i piuit trien trong mòi q u a n bé t ù ó n g ho vói n h a u là càn 'hièt c;i \'e \v lu ui kiii ihuc iii'-n 111
4.4.1. He thdng phàn vi va chi tiéu Mot he thòng phàn vi pluii dàm bao e-àe yèu càu .sau: • He thòng phàn vj phai phàn ành dùng mòi quan bé bién chùng, thòng nhàt. màu thuàn gifla e-àe quy luàt phò bién eùa dja ly. * He thdng phàn vj phài day dù de eò thè phàn vùng d moi ty lé cho moi lành thò, dóng thdi phài ed nhùng ddij vj chù yèu ed tinh dóng nhà't cao, ed chi tiéu chuàn doàn chinh xàc. Trong càc ddn vi phàn vung phài ed mdt ddn vj ed bàn, dòn giàn nhà't, dóng nhà't nhà't, coi nhù khdng chia xè dùcic nùa. 0 cà'p này càc miit khi bau, dja hình, dja chat, ldp phù thflc vàt khdng khàc nhau nhièu )àm, dàn dèn lflcing ddng chày cùng nhfl che dò dòng chày khòng co su khàc biét dàng kè. Dóng thòi cùng càn co né thòng phàn vi thòng nhà't cho cà nùóc, toàn lành ihò. tfl khu vflc nhd dòn khu vùe lón, tu tinh dén toàn quòc, co tèn goi thòng nhà't. Cà'p phàn vj trong tinh phài nàm tiong cà'p phàn vj lón hón bao gòm nhiéu tinh. Trong he thdng phàn vj eò thè tón tai hai day phàn vj dja dói va phi dja dói. Day phàn vj dja dói bao gòm càc bàc phàn vj chju tàc dòng cùa càc nhàn tei dja dói, tue là ò càc cà'p bàc cao. Con day phàn vj phi dja dói lai phàn ành tàc dòng cùa càc nhàn tò phi dia dói. Trong he thdng phàn vj. mot cà thè thuóc mot cà'p nàd dò là mot bò phàn cùa mot cà'p phàn vj lón hdn. 0 mòi cà'p phàn vj nén co mot dàu hiéu tròi, mot chi tièu chinh dflcic xàc dinh sau khi phàn tich mflc dò dao dóng cùa dòng chày va càc yé'u td mat dèm, cành quan. Ngay trong mot càp phàn vj cùng co thè thay dòi dàu hiéu va chi tiéu phàn chia. Tuy nhién tùy theo tùng trfldng hdp cu thè, chi nén dén mot cà'p nào dò hày thay t h è dàu hiéu chi tièu vi chi khi dò hai day phàn vj dja dói va phi dia dói mài gap nhau. Cà'p bàc càc ddn vj phàn vùng dfldc xàc djnh dfla trén sfl khàc nhau ve tinh dja dói va phi dja dói cùa càc dàc trflng. Thòng thflòng càp phàn vj eàng can thi càng md ho, cà'p càng thàp thi ranh giòi càng rò rét. Do vày ty le phàn vùng càng lón, càng di xuó'ng càc cà'p thà'p hón thi de) chinh xàe càng tàng lèn. Phàn vùng càn eù vào hai tièu chuàn sau: + Tièu chuàn thù nhàt là càp bàc cùa sfl khàc nhau ve tinh dia dói, phi dja dói. Thi du co so phàn hóa ra càc dói là sfl tflóng quan mfla, dòng chày. Tièu e-huàn này thfldng phù hcip trflc tiép vói mflc dò dòc dào hay dac sàc cùa tùng càp phàn vj. Vi t h è ngflòi ta hay goi dd là "tièu e-huàn ve tinh dèe dào". + Tiéu chuàn thfl hai là •'tiéu chuàn ve tinh phflc tap", chi ed thè quy càe- phflc heip thùy vàn vào mot dein vj thu()c cà'p bàc tfldng flng khi nào chung so sành dfleie vdi eàe 112
ddn vi c ù n g (-àj), ,\k, . i|i | :: u - i i hir\ \ :m !c h. ;Ì1I i Icuih tu il n h à t 2 don vi t rui- lièp (i (-ap tlià|) hon I) sue 'i.o\ n.-i c:ip plcm si Ish uu: iihiit thièt p h a i cali tao bdi s() Il liin g n h u n h a u i u:i - :i ikm -. i -..p i h.ip hiui i ,ic ,|,c i : uiit;. t han li [ihàn t rmig mot c-à pi p h à n vi nao dei nici! .tud; i h:iì :i a i n muc ,{.< Llicu- dong nlnil lu'-n t r o n g (-;ic dài- t r ù n g tini 11 li p h à n . \ ,i do (lo i c ! k-n moi in in d - nìcu d m h ve mUi- dò |ihU(- tiqi i-ua i-àu truc(-a(- thaiili plein i'-. ile- u n ik> ki e,,.,; i,,.: ..,. nnii .knig n h à l . Cac kèt (|uki p h à n v ù n g tièpi theo. i-lu la-i iion . • \ ni;iu:i cìncu! ,k., ui pciii i n a i g n h à t dò x-àc d i n h s u p h ù luip cùa d(in vi iihàii xium d i \'oi lieo ( lìtian '.( ' u i i . phui- taii. Nèu mcit dòn vi p h à n v ù n g nào dò chi gòni iiiói d n vi o' (-;i|/ t h a p !;-ai tru. i lep thi k h ò n g p h ù hdp vói tièu (-lillàn na\'. Càc cap h:ic i In c!iu hop \ oi i H u e,,,, i, i |,u h:ii (-o t h è coi là n h ù n g ddn vi "nho", Kich thU('ic (-ua nhuim (hai vi ii:i\ klH-n. ' ì , ..^ kciii nluèu so vdi càc ddn vi "bình tliu'iing'. O m()l muc do pii.oi vùng ii:i-' do. (,ic ,1 m . i ulKk'này sé k h ò n g elùde [ihàii i-hia. ma du'(j(- giip vào tr-.aii; nuit don \-i "hmìi lìiuoiuk ke ( ;m. hoàc elùde quy U(i(- n h ù là n h ù n g ddn vi p h à n \'i klikmg hi chia i-at d u \ nhien i-hi nèn chia t h à n h càc dein vi k h ò n g hi chia e à t khi ma iKai \'i iiho" dò kh;ic haél vói ddn vi "bình t h ù d n g " kè eàn tdi m()t mùc càn b à n ma néu co|i n-i vào sé la mk-t su i::io ghèpi thó lò. d à n dé'n su' k h ò n g p h ù hcip hoàn toàn giu:i so do ytiian vung vói -u •_:ion k i è u -* lóp i Lo;ii > k i è u > lóp Khu I .oai > k i è u - > lóp .o:u • k i e u ^> kip Dia piicoo^; I ,'.;i; ì%iéu > lóp Hình 4. I, Coau no o^u.j ne tnong pnan vi .•:.: pr-an ioai.
He thòng phàn vj (-ua e-àc ddn vj phàn vùng thùy vàn phan kinh nhùng pham tru phò bién cùa su giòng nhau va khàc nhau cua càc- dàe trùng thuy vàn. Dò là nhù ni: ddn vj phàn ành mflc dò phàn hcia theo khu vùe-, hay e-òn goi là nhùng dcin vi eàn thièt, khòng thè thièu dflcic. Con nhflng dein vj khàe- goi là nhflng ddn vi khóng c-àn thièt, vi eò nói, eò thè khòng eó sfl giòng va khàe nhau nào lifting ùng vói c-hùng: Nhflng ddn vj khóng càn thiét ma dflcic dfla lèn bàn dò thfldng c-hi dflcic nèu lèn trong bàn chù giài cùa càc sd dò, hoàc dói khi cùng khòng dùeic nhàc dèn ma chi dfldc phàn ra thec sfl suy xét cùa càc nhà thùy vàn khi tièn hành phàn vùng. 4.4.2. Vdn de ranh giói. Phàn vùng luòn luòn di theo vói su phàt hién ra ranh giòi va vae-h chùng trèn ban dò. Su tón tai khàch quan cua eàe dcin vj phàn vùng là dùa vào tinh khàeh quan cua chinh ranh giói cùa chùng. Ranh giói phài dùeic quan nièm nhù sau: + Ranh giói khòng phài là mot dùdng ma là me)t vùng róng hep nào dò. + Dà eò cà'p phàn vi dò'i vói càe phùc- hcip thùy vàn thi c-ùng e-ó càp phàn vi doi \ ói khu vflc ranh giói va tinh chat ranh gidi thay dòi tùy theo e-àj) phàn vi, + Khòng co dflòng ranh giói tuyét dò'i rò rét, vi t h è dfldng ranh gidi vae-h ra it nhiéu mang tinh quy fldc. + Ranh giói là mot pham trù Ijch su, co thè thay dò'i thed thdi gian dflói tàe dòng cùa nhièu nhàn tcx trdng dò eò boat dòng kinh t é cùa loài ngflòi. Ranh giói là nhflng dai chuyèn tiép, trdng dei-tinh chat dàe tifliig cùa nic)l pdiuc hcip thùy vàn này bién doi tfldng dèi nhanh sang mot phùc hqp thùy vàn khàc. Dò là ndi gap gò cùa càc tinh chat cùa càc phùc hdp thùy vàn ké càn nhau. xàm nhàp làn' nhau. Vi t h è ranh giói bàt dàu ò chò ma flu t h è cùa nhflng dàc dièm tfldng flng vdi mdt phflc hcip nào dd bj màt di va dà xuà't hién nhflng dàc dièm cùa mot phùc hcip khàe-, Ranh gidi két thùc d nói ma sfl pha tròn chàm dflt nhfldng chò cho flu thè khàc-, Trong tfl nhién co ndi là ranh gioì cùa hai phùc bop, nhflng cùng eò ndi là ranh giói, là i-hó gap gó cùa nhiéu phùc hcip ó nhiéu cà'p phàn vj. khi dò tinh chat eùa ranh gidi phùc tap hdn nhiéu. Ranh gidi trèn mèi sci dò phàn vùng theo mot tv le niu do eó thè là nuàt dfldng néu nò là mcit ranh giói dflt khoàt, rò, hoàc mot giài nèu nò khòng dùt khoài, khòng rò, mò ho. Tuy nhièn thùc chà't nò khòng thè là mot dùóng theo nghìa den, ngav cà khi nò là mot ranh giói dùt khoàt. Nhflng ranh giòi dflt khoàt dflòc hình thành do tàc dòng cùa chinh càc nhàn lo co sfl thay dòi rò rèi theo khòng gian, gay nèn ..u tlia\' dèi quan trong trong me)t khoàng càch ngàn, vi du mot dùòng phàn micie, nuit (-on song, (^àe ranh giói lù tu, khóng dùt khóat thùdng gap h(in. Do là luii ma nhùni: thay dói tu' lù. khòng rò dùeic lich lùy sé dàn dé'n su nhay voi sang mot trang thai khàc. ll-l
Khu vùe r a n h '.'loi . di; n n, h ilcis doi v;i t huiing nho hón 2 p h ù c hdi) t h u y vàn 111:1 c h u n g |)hàii c:ici-,, i i i i u o ' Oli kl cuiiu (ili luoiiL' diKing 2 phùi- hdp nàv. Vi r a n h giói la mot dai (-hu\'i-n tii-p ncu iJu v:i. diiili i:inli gnii. vièi- d à u lièn là phài giói h a n cho diioc v u n g r a n h una ' i o \ iihicn tri n ii:in do iluning t h è hièn r a n h giói là mot d ù ó n g . do hi mi)l vièc lam c:in iliiet \'i d:ii chu ven tièp tlnliing hcjp va thuòc (-à|) p h à n vi t h à p luin 2 p h ù c hcip kè hèn. iieii de rionii khu vue t r u n g gian "vó c-hù" ày sé gay n h i è u lùng l u n g (-ho ù n g d u n g tluic tien Di nliKii nhil \:IN' khóng eó nghia hi t i n h i-hàt cùa d ù ó n g r a n h guii k h ó n g (:iii duo: ph:ui :inh i IOIIL: SO dò pluin v ù n g . T r è n han dò c h u n g dueie- ve t h a n h mot dùóng. n h ù n g i-an diùii- gnu thu-h trong (-à(- chi d à n (-ùa so dò p h à n v ù n g . Vièc xàc- d i n h r a n h giói gap kho k h a n khóng n h ù n g do c h ù n g là mot dai c h u y è n tiép nià con do c h u n g phiii ihoa man n h ù n g yèn càu m à u t h u à n n h a u . T h ù n h à t là càe r a n h gidi p h à i k h à c h cunin t h u hai la e-liùng nhai dùcic t h è hién t r è n b à n dò t h à n h mot dùóng. k h ó n g p h u thu(i(- v:io t m h i h à t thùc tè cua c h u n g , t h ù ba là d j ù n g phài de t h à v . de xae- dinh ngoai t!iù( i.lia. vi i-o n h u vàv i-hung inòi eó y n g h ì a thue- tièn. Do dia h m h co t m h (li;.', iién v ù n g va de n h à n thà'y t r e n t h ù c dia, i-àc r a n h gie'ii t h u ó n g di t h e o cac cà'i) iihàn vi nhàt d i n h cùa dia h ì n h . T u y n h i è n nò k h à c vói p h à n v ù n g dja h ì n h vi k h ò n g dùa vào càp p h à n vi dia h ì n h lifting d ù d n g vói cà'p p h à n vj t h ù y v à n d a n g xét. T i n h chat cua r a n h gikii t hav dói tuv th(>o (-ap jiliàn vj ( u a dòn vi p h à n v ù n g m a nò hao q u a n h . C à p p h à n vi cane
4.5.1. Mot so sa do cùa nUàc ngoài Trong sd'càc .sci dò phàn vùng thùy vàn hién ed d nude- ngdài. e;d thè dàn ra mày sd dò sau: *.Sd do cùa Lièn Xó cu: Theo sd dò này co he thcing phàn vi sau: 1. Càp I: Dai thùy vàn: Co tàc già lày ti sd e-ùa hai yéu tè) càn bang nflcic- (Lvdvich M.L, Xdkdldw A.A.) hdàc nghièn cflu sfl phàn b d c ù a cà 3 yéu tò de phàn chia. Cd tàc già phàn dói thùy vàn càn cu vào dói eùa khi hàu (P.X.Kudin). 2. Cà'p II: Khu vUc thùy vàn: Lày ddng chày thfldng xuyén (trung bình nhiéu nàm) làm chi tièu phàn chia. 3 Cà'p III: Tinh thùy vàn: Lày phàn phdi dòng chày trong nàm làm chi tièu phàn chia.Ngoài ra cdn phàn thành càc cà'p nhò nhfl sau: 4. Cà'p iV: Chàu thùy vàn; 5. Cà'p V: Khu thùy vàn; 6. Càp VI: A khu thùy vàn: *. Sa do cùa Trung Qudc: Ò dang phàn vùng khi bau thùy vàn. Dflói cà'p dói (cà'p I) Trung Quòc chia lành thò cùa mình t h à n h 3 cà'p tiép theo: 1. Cà'p I: Dai thùy vàn: nhfl d trén 2. Càp II: Dia khu thùy vàn: Lày dò sàu dòng chày thflòng xuyén làm chi tièu phàn chia. 3. Cap III: Khu vUc thùy vàn: Co chi tièu khòng thong nhà't. Co thè là'y phàn phói dòng chày trong nàm (càc dja khu phia Nam) hoàc dàc trflng dja hình tfldng dòì rò net (càc dja khu phia Bàc) de phàn chia. 4. Cà'p TV: Lày diéu kién thùy Icii làm c-d sd de phàn chia. Cho dé'n nay cùng vàn chfla co so do thàt hoàn chinh. 4.5.2. Mot so sa do trong nuàc: *. Sa do cùa Giào sU Ngó Dinh Tuàn (1984): Giào sfl Ngó Dinh Tuàn dfla ra khài nièm cho ràng tinh phàn vùng cùa hién tùcing thùy vàn là tinh òn djnh tùdng dóng giùa khòng gian va thdi gian thee bé thòng càc càp cùa chùng. Tu dò dùa ra 5 eà'p phàn vj sau: 1. Càp I: Dai thùy vàn: Là ddn vj khòng gian bàc cao dùeic dóng nhà't vói dói khi hàu co ddn vj thdi gian tùdng dóng là chu ky Idn khi bau. Theo càc chi tièu khi bau. 16
pli;in liin Linh ilio piai 1 '.:! IUP'H- l :Ì ii mli i u duo I ku \';ìn) t huiii- ileii 1 liuv vàn nhièt cidi gio mùa. ani ùót 2. Càp II: Midi tìiiix lini L:i ( ;i(- don \-'\ khoni; man nàm trong dói thùy vàn va tu'(ing dóng vói don \ i tlioi min la tlioi k\' d:io ikau: liai cua (ha hinh (thdi ky hién tién, hien tho:ii). tao m-n -u plein i :icli km \e (he do diau; (-ha\'. 0 iiiftic ta dò là sU phàn cach giùa mién iiui y()i i-he do dong (hav song va iiiien dóng bang vói che dò dòng ehày hièn. :i. Cap III: Vung thtix uni: L;i ikin vi kluing gian tudng dóng vdi ddn vj thói gian là chu ky thuv vàn (mot chu k\ thuv \':iii co do dai iriing hinh khoàng 1 1 nàm). Vdi diéu kién khi bau nhic^'l ihii ;iin uot nhu neiòc ta. vùng thuy vàn thue)e- mién ddi nùi ed thè co\ là mot vùng klu hau di;i ly nhat dinh. ti-ong do thièt làp dùeic su càn bang lùeing iiiftu- giùa khóng gian va thui gian. i-hi lieu (hnh liuing cho cà'p vùng thùy vàn mién nùi hi su (long nhà't ve ])huon-u tritili i-àn hàng nùkii- triiiu' bình nhiéu nàm (khoàng 2-3 d m ky thu\' vàn). Kaiili -ac j,uia ( :ic 'suni; dna v:io duiing phàn nfli'ic. Vùng thùy vàn (long hàng dù(i(- XÌK- hip tu vung lành ihó i-liiii su c-hi phói (-ùa che dò triéu (chu ky 18,('> nàm). (k^hi tièu dinh lifeing dio c-àp vùng lhu(ic mién dóng hàng co thè là ranh giói ành hùdng triéu cao nhàt. 4. Càp IV: Din phUitiig ihùy coir. Là (kin vi càu trùi' eó bàn eùa khdng gian thùy van tùdng ùng vói ckin vi (•:ui truc c(i han e-ua lluii gian thùy vàn là nàm thùy vàn. Nàm thùy vàn ehi(k- dàc trinn.' hang cac mua thu\' van (irù:i lù. mùa can). Nhù vày dòi vdi mién ddi nùi, dia phifting thuv vàn la mot ddn vi khóng gian dùde dóng nhàt ve mùa thùy vàn. Mùa thùy van co thè phàn bièt theo mùa lù. mùa can va su tàp trung hay su phàn tàn theo llidi gian tùiing ùng cua chung. Chi lièu djnh lùcIng chinh cùa ( à p dia phùdng thuy vàn tlui()(- vùng tlun' vàn mièii nùi là dò dai mùa lù. mùa can. Dòi vói vùng thùy vàn inieii dóng hàng. dia iiliUcing thuy vàn dùcic phàn chia theo ranh gidi anh hùdng triéu tnmg mua lù va mùa i-an. 5. Càp V: Ddi (hay ó) thùy vàn: Là dcin vi phàn vùng trung dja phùdng thùy vàn, là ddn vj khòng gian tùóng dóng vói dòn vj thói gian là thàng thùy vàn. Dai (hay ó) thùy vàn thuóc mién dói nui dùeic- idiàii c-hia theo mùc dò dóng nhà't thàng va co dòng ehày lòn nhà't va nhò nhài. d'ùy theo vùng c-ó thè chon thèm ehi tièu phu thich hcip. '.Sddo cua PCS Tran Thanh Xuàn 119H,5i PCS Tran Thanh Xuiin (àn cU vao dièu kièn tu nlm-n. dai- dièm thùy vàn va mùc dd diéu tra nghièn cùu thu\ vàn. dà chon '•' c.-ipi phan vi de tièn hành phàn vùng thùy vàn cho lành thó Vièt .Nani, co thè tuih tlu-o so do chunu hat dàu tu cà'p 11: /. Càp 1: Khóng xct. 17