GIÁO TRÌNH ĐO ĐẠC LÂM NGHIỆP PHẦN 4

Chia sẻ: Nguyen Trinh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

194
lượt xem 63
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 4 ĐO CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN 4.1.Đ O GÓC 4.1.1. Nguyên lý đo góc bằng và góc đứng 4.1.1.1. Góc bằng. Giả sử có 3 điểm S1; M1; N1 trong không gian ở các độ cao khác nhau trên bề mặt trái đất

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH ĐO ĐẠC LÂM NGHIỆP PHẦN 4

Chương 4 O CÁC Y U T CƠ B N 4.1. O GÓC 4.1.1. Nguyên lý o góc b ng và góc ng 4.1.1.1. Góc b ng Hình 4-01. Nguyên lý o góc b ng Gi s có 3 i m S1; M1; N1 trong không gian các cao khác nhau trên b m t trái t. Góc β t o b i 3 i m M1S1N1 n m trong m t ph ng nghiêng (hình 4-1). Qua 2 c nh S1M1 và S1N1, d ng 2 m t ph ng th ng ng P và Q c t m t ph ng n m ngang H theo 2 giao tuy n S1M và S1N. Góc β t o b i 2 giao tuy n ó chính là góc b ng c n xác nh. V y, góc b ng gi a hai hư ng trong không gian là góc nh di n t o b i hai m t ph ng th ng ng i qua hai hư ng ó. Chú ý: o góc b ng c a 2 hư ng ng m không có nghĩa là o góc k p gi a 2 hư ng ng m y, mà là o hình chi u vuông góc c a góc k p ó trên m t ph ng n m ngang. 4.1.1.2. Góc ng Góc ng là góc n m trong m t ph ng th ng ng, hơn b i tia ng m và ư ng n m ngang (hình 4-02).
N u tia ng m n m phía trên ư ng n m ngang thì góc ng mang d u (+), tia ng m n m phía dư i thì góc ng mang d u (-). Chú ý: o góc ng c a hư ng ng m có nghĩa là o góc t o b i tia ng m v i hình chi u vuông góc c a nó trên m t ph ng n m ngang. Trong tr c a mu n o ư c góc b ng và góc ng, ngư i ta s d ng máy kinh vĩ. 4.1.2. Máy kinh vĩ 4.1.2.1. Phân lo i * Theo c u t o máy kinh vĩ ư c chia làm 3 lo i: Máy kinh vĩ kim lo i Máy kinh vĩ quang h c Máy kinh vĩ i n t Máy kinh vĩ kim lo i: là máy kinh vĩ có bàn ngang và bàn ng làm b ng kim lo i, có th c tr c ti p b ng m t các giá tr hư ng o trên bàn hai v trí i tâm. Ví d : Máy THEO 010 c a Liên xô, máy Meopta c a Ti p kh c Máy kinh vĩ quang h c: Có bàn làm b ng thu tinh ch t lư ng cao, các v ch chia ư c kh c ho c in trên a thu tinh và ư c b o v b i m t v kim lo i. Các giá tr hư ng ng m trên bàn ch có th c ư c qua m t h th ng lăng kính, th u kính và gương ph n chi u. Nh ánh sáng m t tr i và gương ph n chi u, nh c a các v ch chia trên bàn ư c truy n lên màn nh c Ví d : Máy THEO 010, Dahlta, THEO 020A c a c, TB, c a Liên xô Máy kinh vĩ i n t : Các lo i máy này ang ư c s d ng h u h t các cơ s s n xu t c a nư c ta. Các máy này ư c nh p ch y u c a các nư c Nh t, Thu Trên các máy b ph n c s là m t màn hình, v i các nút b m có các tính năng khác nhau. Khi ng m, m c tiêu ta t các gương, sau ó ch c n b m vào nh ng nút tính năng là có th nh n ư c các s li u c n thi t (góc b ng, góc ng, chênh cao,
kho ng cách n m ngang...) Ví d : SET 2E, SET 5E c a Thu S, TOPCON c a Nh t B n... * Theo chính xác, máy kinh vĩ ư c chia làm 3 lo i: Máy kinh vĩ chính xác cao Sai s trong phương o góc mβ = ± 0"5 ÷ 3" Máy lánh vĩ chính xác TB~ Sai s trưng phương o góc mβ = ± 3" ÷± 10" Máy kinh vĩ chính xác th p: Sai s trung phương o góc mβ = ± 10" ÷± 6" 4.1.2.2. C u t o máy kinh vĩ quang h c d hình dung, trên hình 4 - 03 mô t nh ng b ph n cơ b n b trí bên ngoài v máy kinh vĩ T5K. Theo th t ghi chú trên hình v ta có: c cân máy (1), máy (2), h p bàn ngang (3), ng thu dài (4), ng thu tròn (5), ng kính ng m (6), ng kính hi n vi (7), h p bàn ng (8), thư c ng m sơ b (9), quai sách (lo), núm tr c vi (11), c hãm và vi ng d c (12), c hãm và vi ng ngang (13), c i tâm quang h c (14), núm t tr s hư ng trên bàn ngang (15) và gương ph n chi u ánh sáng (16). Tuy có r t nhi u lo i máy kinh vĩ song v c u t o u có các b ph n chính sau: -Giá máy (Chân máy): b ng g hay b ng kim lo i, t o thành b i 3 chân, có th thay i dài. - máy: là bàn có 3 c, chúng cân b ng máy khi o -Thân máy: a) ng kính: Các b ph n chính c a ng kính ơn gi n (hình 4-04)
-Kính v t (1): t o hình nh th t c a v t. nh này nh hơn kích thư c v t và n m cùng phía v i tiêu i m sau c a kính v t. Lư i dây ch th p (2): là m t t m kính ph ng trên ó có kh c lư i ch ch th p (các v ch chính và v ch o kho ng cách). nh c a v t khi o s n m trên lư i ây ch th p -Kính m t (3): có tác d ng như kính lúp, qua ó nhìn th y nh trên lư i dây ch th p. Kính m t có th di chuy n ư c nh m t c g i là c i u tiêu. - ưa nh v lư i dây ch th p, ngư i tai b trí m t th u kính phân kỳ (4) gi a kính v t và lư i dây ch th p thay i tiêu c sau c a kính v t. Th u kính phân kỳ di chuy n d c tr c nh c i u nh (5). ư ng th ng n i quang tâm kính v t v i quang tâm kính m t và i qua tâm c a màng dây ch th p là tr c ng m c a ng kính. x phóng i c a ng kính V : Trong ó: fv: Tiêu c kính v t fm:Tiêu c kính m t Hi n nay phóng i c a ng kính tr c a thư ng t 15 n 50 l n, vùng ng m 0 0 0,5 ÷ 2 b) Bàn Bàn ngang là m t vòng tròn b ng kim lo i ho c b ng thu tinh ư c kh c s theo ơn v ho c gi i. Giá tr v ch kh c tuỳ vào chính xác c a máy. d dàng xác nh s c trên bàn có v ch chu n (vòng chu n). bi t ư c bàn ã v trí làm vi c hay chưa, ngư i ta g n ng th y vào bàn . c) ng thu Tác d ng c a ng thu là ưa m t ư ng th ng, m t m t ph ng v v trí n m ngang ho c th ng ng. Nguyên t c c a ng thu là l i d ng tính ch t v t lý c a ch t ch a trong bình kín, b t khí luôn chi m v trí cao nh t. ng thu có 2 lo i: ng thu tròn và ng thu dài. ng thu dài: ư c c u t o t m t ng thu tinh hình tr v i m t trên phía trong có d ng cong tròn, bán kính R = 3m ÷ 200 m. ng thu ư c y ch t l ng có nh t th p như e hay c n nóng r i hàn kín l i. nhi t thư ng, kh i ch t l ng gi m th tích t o kho ng tr ng g i là "b t nư c". ng thu tròn: M t trong c a ng thu tròn có d ng ch m c u, nh m t ch m c u
là " i m O". ư ng bán kính i qua " i m O" là tr c c a ng thu tròn. Khi "b t nư c" t p trung, tr c c a ng thu tròn v trí th ng ng.
chính xác c a ng thu tròn th p hơn chính xác c a ng thu dài Dùng ng thu tròn cân sơ b máy. d) B ph n cs B ph n c s c a máy kinh vĩ g m s c bàn ngang và bàn ng. Bàn ngang o góc b ng, bàn ng o góc nghiêng c a ng kính. i v i máy kinh vĩ quang h c dùng kính hi n vi quang h c c s các bàn . Nhìn qua ng kính c s ta th y 2 màn nh, màn nh trên ghi Hz d c s bàn ngang, màn nh ghi V d c s bàn ng. Thang v ch ư c kh c tr c ti p lên màn nh c a kính c s , m i thang v ch có chia giá tr b ng 10 và ư c chia thành 360 kho ng b ng nhau Khi c s , d a theo v ch kh c nào ó c a vành n m l t trong thang v ch. tăng chính xác c a s c, máy có c u t o du xích. Giá tr c a 1 thang trên du xích là lu. m i thang ư c chia làm 60 v ch nh , m i v ch giá tr 1', s ghi trên du xích có giá tr 10'. 4.1.3. Thao tác cơ b n trên máy kinh vĩ Trư c khi th c hi n các khâu o c b ng máy kinh vĩ, c n n m v ng nh ng thao tác cơ b n như: d i i m, cân b ng máy, l y hư ng ban u, ng m m c tiêu 4.1.3.1. D i i m D i i m t c là i u ch nh cho tâm bàn ngang ph i n m trên ư ng dây d i t i tim c c óng dư i t. thao tác i i m ư c nh nh chóng và chính xác, giá ba chân, g i t t là chân máy, ph i m ra t o thành m t tam giác u khi t trên c t m c, sau khi móc qu i vào chân máy thì qu i rơi g n vào nh c c và dùng m t quan sát i u ch nh cho m t trên c a chân máy tương i n m ngang. Dùng gót chân p u c 3 chân
máy cho u s t m i chân c m sâu vào n n t, v a p v a quan sát hư ng c a di ng c a qu i trên nh c c, qu i s di ng v hư ng chân b n sâu, i u ch nh cho t i khi d i rơi úng vào tim lu c và ng th i m t trên c a giá máy tương i năm ngang.
- m t s máy kinh vĩ quang. h c còn có b ph n i tâm quang h c hay còn g i là b ph n nh tâm quang h c. N u ta quan sát qua ng kính này s th y các vòng tròn ng tâm trong ng kính và m t t. Dùng tay xê ch máy cho t i khi th y vòng tròn nh tâm ng kính trùng v i tâm c c thì v n ch t c n i, ó vi c i i m t m th i hoàn thành. Nhưng n u th c hi n ti p bư c cân b ng máy thì s th y tâm ng kính l ch kh i nh c c t c là khâu cân máy ã phá h ng khâu d i i m ta l i ph i làm l i khâu d i i m, r i l i cân máy... cho t i khi c hai khâu này u hoàn thành. Vì v y, i v i máy kinh vĩ có b ph n i tâm quang h c c hai khâu ph i ti n hành ng th i. 4.1.3.2. Cân máy. Căn c vào ng th y dài g n trên bàn ngang mà cân b ng máy. Vi c cân máy kinh vĩ ti n hành theo các bư c sau: -Cân sơ b : Dùng 3 c cân i u ch nh cho b t thu tròn c a b máy vào trung tâm. Bư c này làm cho máy b nghiêng l ch hơn, giúp cho vi c cân máy nhanh hơn. Cân chính xác: Quay máy sao cho ng thu dài v trí song song v i hai c cân, 0 dùng hai c này ưa b t thu vào trung tâm. Quay máy i 90 : Dùng c cân th 3 ưa b t thu vào trung tâm. N u tr c ng thu vuông góc v i tr c quay c a máy thì vi c cân máy ã hoàn thành, n u ta quay máy i m t v trí b t 'kỳ thì b t ng thu v n trung tâm. N u i u ki n hình h c trên không m b o thì t ph i ti n hành hi n ch nh. 4.1.3.3. L y hư ng ban u Khi o góc b ng nhi u khi ngư i o mu n ch ng t m t hư ng ng m t i m t v 0 trí xác nh trên bàn . Ví d : Mu n hư ng ng m nào ó v trí 0 0'0" trên bàn . Công vi c ó g i là l y hư ng ban u. Mu n thao tác "L y hư ng ban u" ư c nhanh, ngư i s d ng máy ph i n m ch c các tính năng c a các c trên máy. 4.1.3.4. Ng m m c tiêu -Ng m sơ b : Sau khi d i i m, cân máy, m c hãm bàn ngang, quay máy v phía m c tiêu, s d ng b ph n ng m sơ b ưa ng kính vào gi a m c tiêu. Nhìn vào ng kính ã th y m c tiêu nhưng chưa chính xác trung tâm Khoá c hãm bàn ngang. -Ng m chính xác: S d ng c và ng, ưa ng kính chính xác vào gi a m c tiêu
4.1.4. Ki m nghi m và hi u ch nh máy kinh vĩ o ư c góc b ng, góc ng thì các b ph n c a máy kinh vĩ ph i liên k t v i nhau sao cho các tr c, các m t ph ng ho c là n m ngang. hay th ng ng, ho c là song song hay vuông góc v i nhau. Trong quá trình làm vi c ph i ~h kỳ ki m nghi m l i nh ng lính ch t ó c a máy kinh vĩ. N u th y nh ng tính ch t ó không còn ư c m b o n a thì ph i i u ch nh l i cho úng. C th : 4.1.4.1. Tr c ng thu dài trên bàn ngang ph i vuông góc v i tr c quay th ng ng c a máy t ng thu dài trên bàn ngang song song v i ư ng th ng n i 2 c cân máy, xoay 2 c cân này theo chi u ngư c nhau ưa b t nư c v gi a ng Quay máy i 900, 0 xoay c cân th 3 ưa b t nư c vào gi a. Quay máy i 180 . N u th y b t nư c v n gi a hay ch l ch kh i gi a không quá n a kho ng chia thì coi như tính ch t này ư c tho mãn. N u th y b t nư c l ch quá n a kho ng chia thì ph i i u ch nh l i: V n vít i u chính c a ng thu dài ưa b t nư c d ch vào gi a m t kho ng b ng n a cung l ch V n c cân máy (th 3) ưa b t nư c d ch m t n a cung l ch còn l i (b t nư c vào gi a). Thư ng ti n hành như trên vài 3 l n m i ư c. 4.1.4.2. Tr c ng m c a ng kính ph i vuông g c v i tr c quay n m ngang c a ng kính Ch n m t i m A rõ s c nét, cách xa máy và cao g n b ng cao c a ng kính ưa tr c quay c a máy v v trí th ng ng. Ng m i m A, c s c trên vành ngang T (ký hi u s c ư c khi vành ng n m phía bên trái ng kính o kính ng m l i i m A, c s trên vành ngang P (ký hi u s c khi vành ng n m bên ph i ng kính). Hi u các s c T - khi vành ng v trí trái và ph i ph i b ng 1800. sai l ch c a hi u s này ư c g i là sai s ng m hư ng, ký hi u là 2c. N u sai s ng m hư ng 2c bé hơn ho c b ng 2 l n chính xác c a b ph n c s thì coi như tính ch t này ư c m b o. N u sai s hư ng ng m 2c l n hơn 2 l n chính xác c a b ph n c s (vành ngang) thì ph i ti n hành i u ch nh l i b ng cách t trên bàn ngang s c b ng (T - c) ho c (P + c) r i dùng các vít i u ch nh 2 bên c a lư i ch ưa cho trung tâm màng dây ch th p vào trùng v i i m ng m A. Thư ng ph i i u ch nh m t s l n m i ư c
4.1.4.3. Tr c quay n m ngang c a ng kính ph i vuông góc v i tr c quay th ng ng c a máy. Cân b ng máy: Ng m lên i m B trên tư ng cách máy t 20 - 30 mét dư i m t góc 0 t 30 - 50 so v i m t ph ng ngang. H ng kính v phía dư i (n m ngang), ánh d u hình chi u c a hình là B1. o kính và cũng làm như trên ư c B2. N u th y hình chi u c a c 2 i m (B1, B2) vư t kh i gi i h n m t phân giác lư i chì (chi u r ng c a c p chì ng song song) thì ph i ưa máy vào xư ng s a ch a. 4.1.4.4. Sai s ch tiêu v trí ban u c a bàn ng (MO) ph i n nh và g n b ng 0 xác nh MO hãy ng m m t i m C r i c s c 2 v trí c a bàn ng (T,P). Luôn nh r ng trư c khi c s ph i ưa b t nư c c a ng thu dài trên bàn ng vào gi a. Tính MO theo công th c: i u ch nh MO b ng cách dùng c vi ng t s c tin vành ng b ng s c ã ư c i u ch nh sai s MO. Lúc này b t nư c l ch kh i v trí gi a. Dùng c vít i u chinh riêng c a ng th y ưa b t nư c vào gi a. Sau khi i u ch nh xong ph i ti n hành ki m tra l i. 4.1.5. Phương pháp o góc b ng 4.1.5.1. Phương pháp o góc b ng ơn gi n ( o cung) Phương pháp này ư c áp d ng v i tr m o có hai hư ng ng m. Gi s c n o góc b ng t i nh O k p gi a hai hư ng ng m và OA và OB, ta t máy t i O và d ng hai sào tiêu th ng ng t i A và B T i O ti n hành i i m và cân máy Ti n hành các bư c o như sau; -Thu n kính: (Bàn ng bên trái ông kính), l y là s hư ng ban d u là a, (ngư i o quen có th b qua thao tác này). Quay máy ng m chính xác v A, ng m cho nhanh chóng thì ta ng m i m A qua ng ng m sơ b có trên ng kính, sau ó m i ng m vào trong ng kính, i u ch nh cho nh và lư i ch th p dư c rõ nét. N u lư i ch th p chưa vào chính gi a c a sào tiêu thì ti n hành khoá c hãm bàn ngang, sau ó dùng c vi
ng ngang di u ch nh. c t s trên bàn ngang dư c giá tr là ai (n u l y là s hư ng ban u r i thì giá tr ó chính là a1), m ch t hãm du xích quay máy thu n chi u Th kim ng h ng m v B. c giá tr an bàn ư c giá tr b1. Góc AOB = β 2 giá tr góc b ng c a n a l n o thu n kính.
- o kính: (Bàn ng n m bên ph i ng kính) lo i tr sai s , ta c n ti n hành o o kính. o ng kính, quay máy ngư c chi u kim ng h , ng m l i l n lư t các sào tiêu B và A c các s c trên bàn ngang là b2 o và a2. Giá tr góc AOB = β2 là giá tr góc b ng c a n a l n o o kính. Thao tác thu n kính và o kính t o thành m t vòng do. Chênh l ch 2 n a l n do
o không quá 2t, giá tr góc o chính là giá tr trung bình c a các l n o. K t qu o và tính toán ư c ghi theo m u. Trong m t vòng o không ư c thay i v trí vành ngang. h n ch sai s trên vành m i tr m o c n ph i o n l n? m i l n o ph i thay i giá tr hư ng ban u. 0 N u l i 1 tr m o n vòng thì giá tr hư ng ban u s khác nhau 180 /n m i vòng o. 0 N u ch o 1 vòng o, n a vòng o o kính ph n xoay máy di 90 sau ó m i ti n hành o. 4.1.5.2. Phương pháp o toàn vòng Khi tr m o có t 3 hư ng ng m tr lên thư ng s d ng phương pháp o toàn vòng. Gi s t i tr m o O có 3 hư ng ng m là OA và OB, OC, áp d ng phương pháp o loàn vòng tr m o O thì thao tác s như sau: -Sau khi d i i m và cân máy trên c c m c O và d ng tiêu trên 3 i m ng m A, B, C, ngư i ng máy ch n m t hư ng rõ nh t và xa nh t làm hư ng ban u (gi s hư ng A) và t bàn ngang m t giá tr ban u ã nh r i hãm ch t du xích vào bàn , ưa máy ng m v hư ng ban u A. Thu n kính: L y giá tr hư ng ban u là ai c nh du xích, ng m chính xác v A, m c hãm du xích, quay ng kính theo chi u kim ng h l n lư t ng m n các m c tiêu B, C, r i quay ng m tr l i A, m i hư ng ng m u ti n hành c s trên vành . Hư ng a1 ư c c s 2 l n, n u hai s c không chênh nhau quá t thì k t qu do t yêu c u. o kính: Ng m chính xác v A c ư c s c là a2, quay máy ngư c chi u kim ng h l n lư t ng m các sào tiêu C, B, A ư c các s c trên vành ngang là c2, b2, a2. Hai tr s c c a A l n này cũng không chênh nhau quá t. Các s c c a l n thu n và o kính cho phép chênh nhau 2t. C hai l n o thu n kính và o kính t o thành m t vòng o. M t góc ư c do làm nhi u vòng và lính giá t bình quân c a các vòng o làm giá tr c a hư ng o. K t qu o góc và tính toán ư c ghi trong b ng
B ng 4-01. S o góc b ng theo phương pháp o toàn vòng Ngư i ng máy: Nguy n Thanh Minh Ngư i ghi s : Bùi Thu Thu Th i ti t: N ng, gió nh 4.1.6. Nh ng sai s g p ph i khi o góc b ng 4.1.6.1. Sai s do máy gây ra 1. Sai s do tr c ng m không vuông góc v i tr c ngang c a ng kính. Sai s này có th tri t tiêu khi l y tr s bình quân hai s c thu n và o kính trên bàn ngang 2- Sai s do s kh c trên bàn ngang không u Sai s này tuy nh nhưng cũng nh hư ng n chính xác o góc. Tuy không tri t tiêu ư c nhưng cũng có th gi m b t nh hư ng c a sai s này b ng cách o m t góc trên nhi u v trí khác nhau c a bàn ngang, t c là thay i tr s hư ng ban u c a m i vòng o. Nhìn chung nh ng sai s do máy kinh vĩ gây ra trong k t qu o góc có th kh c ph c ư c n u áp d ng các thao tác thích h p. 4.1.6.2. Sai s do ngư i o Ngư i s d ng máy khi o góc có th m c các sai s sau: 1. Sai s do i i m không chính xác Khi b trí máy trên tr m o, n u d t i m không chính xác s làm cho tâm máy t c tâm bàn ngang không n m trên cùng m t ư ng dây d i v i tâm m c dư i t, gây ra
sai s trong góc o. Sai s này càng l n khi m c tiêu càng g n máy. 2. Sai s do ng m Sai s này ph thu c vào th l c c a ngư i o, vào m c tiêu ng m (sào tiêu d ng nghiêng, nh t là khi sào tiêu d ng g n máy, nh c a sào tiêu có di n tích l n trong ng kính). Vì v y, khi ti n hành o ph i ki m tra l i t t c các m c tiêu: xem sào tiêu có d ng úng nh c c hay không? Có th ng ng hay không? Khi o nên ng m vào ph n th p nh t c a sào tiêu. 3. Sai s do c trên bàn ngang Khi c ngư i o ph i c ư c s c nh nh t trên máy, tùy theo th l c mà s c có th m c ph i nh ng sai s khác nhau 4.1.6.3. Sai s do i u ki n môi trư ng M c trong s ch c a không khí o góc trong môi trư ng có nhi u b i, khói, sương mù s d n n sai s vì vi c ng m m c liêu s khó khăn. Khi n ng to ho c gió to cũng làm k t qu do góc kém chính xác. Khi n ng to, l p không khí b hun nóng lên làm cho nh c a m c tiêu trong ng kính dao ng không u Tia ng m i g n các công trình l n như nhà c a, cây to u b khúc x ngang gây ra sai s trong k t qu o. Tóm l i: Các sai s trên là không th tránh kh i, vì v y ph i căn c vào nguyên nhân và căn c vào lý lu n sai s tìm ra gi i h n cho phép, m b o k t qu o là áng tin c y 4.1.7. Phương pháp o góc ng M t trong các i tư ng c a tr c a là o góc ng o góc ng xác nh chênh cao gi a hai i m trong o cao lư ng giác và o kho ng cách trong các a hình nghiêng, d c. 4.1.7.1. Tương quan gi a các b ph n o góc ng ng thu dài ng g n trên vòng chu n ng, chúng c nh trong m t ph ng ng ng kính g n ch t v i vành ng. Chúng có th quay ư c so v i vòng chu n ng trong m t ph ng ng. Có nhi u cách ghi s trên thang v ch c a bàn ng. Mu n tìm ra quy lu t ghi s này m t s máy c th nào ó la làm như sau t ng kính g n n m ngang c s trên bàn ng. T t ngư c ng kính d n lên cao, tương ng c vài ba s trên bàn ng. Sau ó i t t h ng kính xu ng th p, tương ng c vài ba s trên bàn ng
4.1.7.2. Phương pháp o góc ng t máy: Gi s ph i o góc ng n i m M ta làm như sau -Gi s bàn ng ang bên ph i ng kính: Cân b t nư c thu dài trên bàn vào gi a. cs c trên bàn ng (P) - o ng kính: Bàn ng bên trái ng kính ng m M, cs c trên bàn ng (T) P -T Góc ng V c a hư ng ng m n i m M ư c tính theo công th c: V = (4-6) 2 Nh n xét: o góc ng theo cách trên t n th i gian, nhưng k t qu chính xác Cũng t thao tác trên ta tính ư c MO c a tr m máy y: T + P MO = (4-7) 2 MO là s c ban d u trên bàn ng khi tr c ng m n m ngang và b t thu dài trên bàn ng gi a 3. T i m i tr m máy nào ó, sau khi ã xác nh ư c MO c a ta có th o góc ng c a các hư ng ng m b t kỳ khác như sau: a. N u bàn ng bên ph i ng kính, ng m i m, cân b t nư c, c s trên bàn ng (P) s tính ư c. V = P - MO (4-8) b. N u bàn ng bên trái ng kính thì: V = MO -T (4-9) Vi c xác nh góc ng V theo công th c (4-8) và (4-9) kém chính xác, nhưng nhanh chóng, thư ng ư c áp d ng khi o v chi ti t b n . 4. o góc ng theo phương pháp 3 dây. T i m t tr m máy nào ó, sau khi ã cân máy, gi s bàn ng ph i (P), ng m i m M ba l n dây trên, gi a và dư i và tương ng c s trên bàn ng là PT PG PD. o ng kính trái (T), l i ng m i m M 3 l n dây trên, gi a, dư i, tương ng c s trên bàn ng là TT TG TD. Tính góc V theo giá tr c a 6 s o trên. Phương pháp 3 dây ư c áp d ng khi l p lư i kh ng ch cao o v . 5. Th c ch t c a vi c xác nh góc ng V v n là hi u s gi a s d c c a hư ng ng m n i m o c n o (b) và s c c a hư ng n m ngang (a), t c là:
V = b - a (4-10) N u a = 0 thì V = b: Vi c o góc ng s ơn gi n và thu n ti n hơn. 6. N u g i góc hơn b i phương th ng ng v i hư ng ng m c n o là góc thiên nh Z ta s có m i liên h gi a góc thiên nh Z v i góc ng V như sau: V 0 + Z = 90 4.2. O KHO NG CÁCH 4.2.1. Khái ni m và d ng c o kho ng cách 4.2.1.1. Khái ni m Trong tr c a khái ni m v o chi u dài là xác nh kho ng cách n m ngang gi a hai i m. Gi s có 2 i m A và B trên m t t t nhiên (hình 4-8). A0 và B0 là hình chi u c a A, B trên m t thu chu n. o chi u dài AB t c là o chi u dài A0B0 Có hai phương pháp ch y u dùng o kho ng cách do tr c ti p và o gián ti p. - o tr c tri p: So sánh tr c ti p chi u dài c n o v i chi u dài c a d ng c o - o gián ti p: Chi u dài c n o ư c tính nua 1 i lư ng o tr c ti p khác ư c o tr c ti p 4.2.1.2. D ng c o kho ng cách Thư c g ho c thư c v i o chi u dài tr c ti p v i chính xác th p Thư c thép o chi u dài tr c ti p v i chính xác trung bình Thư c inva o chi u dài tr c ti p v i chính xác cao. -Máy toàn c i n t : D a trên nguyên lý xác nh 1 trong 2 i lư ng c a tam giác th sai (hình 4-08) và dùng công th c tương ng tính k t qu :
Trong ó: b: C nh áy β: Góc th sai (Góc ch n) N u β không i c n o b và n u b không ic n oβ * chính xác o chi u dài -5 -6 o chi u dài chính xác cao: 1/T = 1/10 ÷ 1/10 . o chi u dài chính xác trung bình: 1/T = 1/5.000 ÷ 1/10.000 o chi u dài chính xác th p: 1/T = 1/200 ÷ 1/5.000. 4.2.2. o kho ng cách tr c ti p 4.2.2.1. D ng c o -Thư c thép: có nhi u lo i v i chi u dài 20m, 30m, 50m, 100m, chi u r ng b n 10 ÷ 15 mm, dày 0,2 ÷ 0,3 mm. V ch kh c trên thư c n cm. nâng cao chính xác ximet u tiên ngư i ta kh c v ch n milimet. Thư c ư c cu n trong khung s t hay h p kín, hai u thư c có vòng k o căng thư c ho c treo qu n ng khi o. Các d ng c khác: -Các sào liêu dùng xác nh hư ng ư ng th ng -Que s t ánh d u v trí u và cu i thư c. ó là nh ng que làm b ng thép Φ6 , trên u n vòng tròn u kia nh n c m xu ng t M t b que sát thư ng là 6 chi c ho c 11 chi c. 4.2.2.2. nh hư ng ư ng th ng Khi do chi u dài, kho ng cách gi a hai i m c n o thư ng l n hơn chi u dài c a thư c nên ph i t thư c liên li p nhau làm nhi u l n. Vì v y mu n o chính xác ph i xác nh m t s i m trung gian n m trên hư ng th ng t i m d u n i m cu i c a o n th ng. Kho ng cách gi a hai i m ph i ng n hơn dài thư c em ùng. S i m nhi u hay ít ph thu c vào kho ng cách c a o n th ng và chi u dài c a thư c. 1. Xác nh ư ng th ng gi a hai i m ng m thông nhau -Xác nh ư ng th ng b ng m t: Gi s c n xác nh ư ng th ng qua hai i m A và B ng m thông nhau (hình 409), trư c h t d ng hai sào tiêu th ng ng trên hai i m ó. M t ngư i ng cách sào A kho ng 2-3 m, ng m v sào B sao cho sào tiêu A che l p sào tiêu B, ng th i i u khi n sào tiêu C di ng cho t i khi sào A che l p sào C la có 3 i m A,C, B th ng hàng. Làm tương t cho các v trí khác.
-Xác nh ư ng th ng b ng m t: Mu n xác nh dư ng th ng có chính xác cao, ta t máy kinh vĩ t i c c A, ng m sào tiêu B b ng dây cho gi a c a lư i ch th p trong ng kính c a máy, sau ó i u khi n các sào tiêu C, D n m trên hư ng c a máy. 2. Xác nh ư ng th ng qua hai i m ng m không thông nhau. * Trư ng h p qua gò i: Gi a A và B là m t qu i. C n xác nh các i m trung gian C và D th ng hàng v i A và B. Trình t ti n hành như sau (hình 4-10). D ng hai sào tiêu th ng ng t i A và B. M t ngư i c m sào tiêu C1 ng sư n i ng m thông t i B và i u khi n sào tiêu D1 th ng hàng v i C1B, ng th i D1 ng m thông ư c t i A. Ngư i c m sào tiêu D1 i u khi n sào tiêu C1 di ng t i v trí C2 th ng hàng v i AD1, và ng th i C2 ng m thông ư c l i B. Ngư i c m sào tiêu C2 i u khi n sào tiêu D1 di ng t i v trí D2 th ng hàng v i C2B, ng th i D2 ng m thông ư c t i A. C làm như v y cho t i khi 3 sào A, C, D và C, D, B ng th i th ng hàng thì lúc ó 4 sào tiêu A, B, C, D cùng n m trên m t ư ng th ng. * Trư ng h p qua khe sâu: Khi c n xác nh ư ng th ng vư t qua thung lũng khe sâu, ta cũng ti n hành tương t Trư c h t c m hai sào tiêu th ng ng t i A và B và dùng m t i u khi n c m sào tiêu 1 th ng hàng v i A và B. Ng m hư ng B - 1 c m sào tiêu 2 th ng hàng v i B - 1, ti p t c ng m theo chi u mũi tên, xác nh ra các i m 3 và 4. Ki m tra l i t A sang
hư ng B v trí các sào tiêu 3 và 4 (hình 4- 11).