Giáo trình Hàn điện cơ bản (Ngành: Kỹ thuật máy lạnh và ĐHKK - Trình độ Trung cấp) - Trường Cao đẳng Hòa Bình Xuân Lộc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:67

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung giáo trình Hàn điện cơ bản được bố cục thành các bài học như sau: Bài 1: Nội quy xưởng hàn và kỹ thuật an toàn hàn điện hồ quang tay; Bài 2: Sử dụng dụng cụ, thiết bị hồ quang tay; Bài 3: Hàn đường thẳng và các đường thẳng song song trên mặt phẳng; Bài 4: Hàn bằng giáp mối; Bài 5: Hàn bằng lấp góc chữ “T”. Mời các bạn cùng tham khảo giáo trình để biết thêm nội dung chi tiết!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Hàn điện cơ bản (Ngành: Kỹ thuật máy lạnh và ĐHKK - Trình độ Trung cấp) - Trường Cao đẳng Hòa Bình Xuân Lộc

TÒA GIÁM MỤC XUÂN LỘC TRƯỜNG CAO ĐẲNG HÒA BÌNH XUÂN LỘC GIÁO TRÌNH MÔN HỌC: HÀN ĐIỆN CƠ BẢN NGÀNH: KỸ THUẬT MÁY LẠNH VÀ ĐHKK TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP (Ban hành kèm theo Quyết định số: /QĐ-CĐHBXL ngày ..… tháng ....... năm…….. của Hiệu Trưởng Trường Cao đẳng Hòa Bình Xuân Lộc) Đồng Nai, năm 2021 (Lưu hành nội bộ) 1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 1
LỜI GIỚI THIỆU Đất nước ta đang trong giai đoạn đổi mới, với mật độ dân số vàng, tỉ lệ lao động ngày một nâng cao. Vì thế, nhu cầu lao động kỹ thuật có tay nghề ngày một cần thiết, nắm bắt được nhu cầu của cuộc sống chúng tôi, đội ngũ biên soạn đã viết Giáo trình phục vụ cho môn học “HÀN ĐIỆN CƠ BẢN” thuộc ngành học Kỹ thuật máy lạnh và ĐHKK Trường Cao đẳng Hòa Bình Xuân Lộc. Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu môn học “HÀN ĐIỆN CƠ BẢN”, người học được hướng dẫn tham khảo nhiều tài liệu khác nhau tương ứng với mỗi bài học riêng biệt; có sự khác nhau về việc sử dụng các thuật ngữ chuyên ngành cũng như một số nội dung nhất định. Đồng thời ở các tài liệu tham khảo khác còn mang tính khái quát. Do đó, người học có thể gặp nhiều khó khăn để hiểu hết ý nghĩa của từng nội dung và có thể chưa biết cách vận dụng vấn đề đó vào trong một số trường hợp thực tiễn. Nhằm tạo điều kiện cho người học có một bộ tài liệu tham khảo mang tính tổng hợp, thống nhất và mang tính thực tiễn sâu hơn. Nhóm người dạy chúng tôi đề xuất và biên soạn Giáo trình HÀN ĐIỆN CƠ BẢN dành riêng cho người học trình độ trung cấp. Nội dung của giáo trình bao gồm các Bài sau: Bài 1: Nội quy xưởng hàn và kỹ thuật an toàn hàn điện hồ quang tay Bài 2: Sử dụng dụng cụ, thiết bị hồ quang tay Bài 3: Hàn đường thẳng và các đường thẳng song song trên mặt phẳng Bài 4: Hàn bằng giáp mối Bài 5: Hàn bằng lấp góc chữ “T” Trong quá trình biên soạn, chúng tôi đã tham khảo và trích dẫn từ nhiều tài liệu được liệt kê tại mục Danh mục tài liệu tham khảo. Chúng tôi chân thành cảm ơn các tác giả của các tài liệu mà chúng tôi đã tham khảo. 2
Bên cạnh đó, giáo trình cũng không thể tránh khỏi những sai sót nhất định. Nhóm tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, phản hồi từ quý đồng nghiệp, các bạn người học và bạn đọc. Trân trọng cảm ơn./. Đồng Nai, ngày tháng năm 2021 Tham gia biên soạn 1. Chủ biên ThS. Nguyễn Đức Duy 2. KS. Nguyễn Phi Trường An 3. KS. Phạm Ngọc Hân 4. ThS. Nguyễn Thị Thu Vân 5. Th.S. Lê Văn Chung 3
MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU .......................................................................................................................2 MỤC LỤC....................................................................................................................................4 GIÁO TRÌNH MÔN HỌC .........................................................................................................5 BÀI 1: NỘI QUY XƯỞNG HÀN VÀ KỸ THUẬT AN TOÀN HÀN ĐIỆN HỒ QUANG TAY 11 BÀI 2: SỬ DỤNG DỤNG CỤ, THIẾT BỊ ĐIỆN HỒ QUANG TAY .......................................32 BÀI 3: HÀN ĐƯỜNG THẲNG VÀ CÁC ĐƯỜNG THẲNG SONG SONG TRÊN MẶT PHẲNG .......................................................................................................................................42 BÀI 4: HÀN BẰNG GIÁP MỐI ................................................................................................48 BÀI 5: HÀN BẰNG LẤP GÓC CHỮ “T“ .................................................................................56 4
GIÁO TRÌNH MÔN HỌC 1. Tên môn học: HÀN ĐIỆN CƠ BẢN 2. Mã môn học: MĐ14 3. Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của môn học: 3.1. Vị trí: Giáo trình dành cho người học trình độ trung cấp tại trường Cao đẳng Hòa Bình Xuân Lộc. 3.2. Tính chất: Là mô đun đào tạo bắt buộc. 3.3. Ý nghĩa và vai trò của môn học: môn học này dành cho đối tượng là người học thuộc chuyên ngành Kỹ thuật máy lạnh và ĐHKK. Nội dung chủ yếu của môn học này nhằm cung cấp các kiến thức thuộc lĩnh vực Hàn điện cơ bản: Cung cấp kiến thức cơ bản về phương pháp hàn điện. 4. Mục tiêu của môn học: 4.1. Về kiến thức: A1. Cung cấp kiến thức cơ bản về phương pháp hàn điện. 4.2. Về kỹ năng: B1. Hàn được những mối hàn trên mặt phẳng, hàn giáp mối, hàn lấp góc, hàn gấp mép bằng phương pháp hàn điện phục vụ cho công việc lắp đặt, sửa chữa điều hoà, máy lạnh. 4.3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: C1. Cẩn thận, kiên trì, nghiêm túc. C2. Bảo quản tốt dụng cụ, thiết bị thực tập. C3. Sắp xếp nơi làm việc gọn gàng ngăn nắp, đảm bảo an toàn lao động. 5. Nội dung của môn học 5.1. Chương trình khung Thời gian học tập (giờ) Trong đó Mã MH/ Tên môn học/mô đun Năm Họ Số tín Tổng MĐ c chỉ Lý Thực Thi/ số kỳ thuyết hành/ Kiểm thực tập/ tra thí 5
nghiệm/ bài tập/ thảo luận I Các môn học chung 13 255 106 134 15 MH 01 Giáo dục chính trị I 1 2 30 15 13 2 MH 02 Pháp luật I 1 1 15 9 5 1 MH 03 Giáo dục thể chất I 1 1 30 4 24 2 MH 04 Giáo dục Quốc phòng và An I 1 2 45 21 21 3 ninh MH 05 Tin học I 1 2 45 15 29 1 MH 06 Tiếng Anh I 1 5 90 42 42 6 II Các môn học, mô đun chuyên môn II.1 Môn học, mô đun cơ sở 21 390 168 187 35 MH 07 Cơ sở kỹ thuật điện I 1 2 30 26 4 Cơ sở kỹ thuật Nhiệt- Lạnh và MH 08 I 1 3 45 30 11 4 Điều hòa không khí An toàn lao động Điện - Lạnh MH 09 I 1 2 30 26 4 và vệ sinh công nghiệp MH 10 Vật liệu điện lạnh I 1 2 30 26 4 MĐ 11 Kỹ thuật điện tử I 1 2 30 15 11 4 MĐ 12 Trang bị điện 1 I 1 2 45 10 32 3 MĐ 13 Trang bị điện 2 I 2 4 90 15 69 6 MĐ 14 Hàn điện Cơ Bản I 2 2 45 10 32 3 MĐ 15 Hàn khí cơ bản I 1 2 45 10 32 3 6
II.2 Môn học, mô đun chuyên 37 1055 216 783 56 môn MĐ 16 Lạnh cơ bản I 2 5 120 30 81 9 MĐ 17 Đo lường Điện - Lạnh II 3 1 30 10 17 3 Hệ thống máy lạnh dân dụng II 3 MĐ 18 5 120 30 81 9 và thương nghiệp MĐ 19 Hệ thống ĐHKK cục bộ II 4 5 120 30 81 9 Báo MĐ 20 Thực tập tốt nghiệp II 4 7 335 335 cáo MĐ 21 Hệ thống lạnh công nghiệp II 4 5 120 30 81 9 MĐ 22 Bơm, quạt, máy nén I 1 2 45 15 27 3 MH 23 Tiếng Anh chuyên ngành II 3 2 30 26 4 Tự động hóa hệ thống lạnh cơ II MĐ 24 3 4 90 15 69 6 bản MĐ 25 Chuyên đề lạnh cơ bản II 4 1 45 30 11 4 Tổng cộng 71 1700 490 1104 106 6. Điều kiện thực hiện môn học: 6.1. Phòng học Lý thuyết/Thực hành: Phòng máy tính. 6.2. Trang thiết bị dạy học: Phòng máy vi tính, bảng, phấn, tô vít. 6.3. Học liệu, dụng cụ, mô hình, phương tiện: Giáo trình, mô hình học tập,… 6.4. Các điều kiện khác: Người học tìm hiểu thực tế về công tác xây dựng phương án khắc phục và phòng ngừa rủi ro tại doanh nghiệp. 7. Nội dung và phương pháp đánh giá: 7.1. Nội dung: - Kiến thức: Đánh giá tất cả nội dung đã nêu trong mục tiêu kiến thức 7
- Kỹ năng: Đánh giá tất cả nội dung đã nêu trong mục tiêu kỹ năng. - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: Trong quá trình học tập, người học cần: + Nghiên cứu bài trước khi đến lớp. + Chuẩn bị đầy đủ tài liệu học tập. + Tham gia đầy đủ thời lượng môn học. + Nghiêm túc trong quá trình học tập. 7.2. Phương pháp: Người học được đánh giá tích lũy môn học như sau: 7.2.1. Cách đánh giá - Áp dụng quy chế đào tạo Trung cấp hệ chính quy ban hành kèm theo Thông tư số 09/2017/TT-LĐTBXH, ngày 13/3/2017 của Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội. - Hướng dẫn thực hiện quy chế đào tạo áp dụng tại Trường Cao đẳng Hòa Bình Xuân Lộc như sau: Điểm đánh giá Trọng số + Điểm kiểm tra thường xuyên (Hệ số 1) 40% + Điểm kiểm tra định kỳ (Hệ số 2) + Điểm thi kết thúc môn học 60% 7.2.2. Phương pháp đánh giá Phương pháp Phương pháp Hình thức Chuẩn đầu ra Số Thời điểm đánh giá tổ chức kiểm tra đánh giá cột kiểm tra Tự luận/ A1, Viết/ Thường xuyên Trắc nghiệm/ B1, 1 Sau 8 giờ. Thuyết trình Báo cáo C1, C2 Tự luận/ Viết/ Định kỳ Trắc nghiệm/ A1, B1, C3 2 Sau 16 giờ Thuyết trình Báo cáo 8
A1, Kết thúc môn Tự luận và Viết B1, 1 Sau 44 giờ học trắc nghiệm C1, C2, C3, 7.2.3. Cách tính điểm - Điểm đánh giá thành phần và điểm thi kết thúc môn học được chấm theo thang điểm 10 (từ 0 đến 10), làm tròn đến một chữ số thập phân. - Điểm môn học là tổng điểm của tất cả điểm đánh giá thành phần của môn học nhân với trọng số tương ứng. Điểm môn học theo thang điểm 10 làm tròn đến một chữ số thập phân, sau đó được quy đổi sang điểm chữ và điểm số theo thang điểm 4 theo quy định của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội về đào tạo theo niên chế. 8. Hướng dẫn thực hiện môn học 8.1. Phạm vi, đối tượng áp dụng: Đối tượng trung cấp Kỹ thuật máy lạnh và ĐHKK 8.2. Phương pháp giảng dạy, học tập môn học 8.2.1. Đối với người dạy * Lý thuyết: Áp dụng phương pháp dạy học tích cực bao gồm: thuyết trình ngắn, nêu vấn đề, hướng dẫn đọc tài liệu, bài tập tình huống, câu hỏi thảo luận…. * Bài tập: Phân chia nhóm nhỏ thực hiện bài tập theo nội dung đề ra. * Thảo luận: Phân chia nhóm nhỏ thảo luận theo nội dung đề ra. * Hướng dẫn tự học theo nhóm: Nhóm trưởng phân công các thành viên trong nhóm tìm hiểu, nghiên cứu theo yêu cầu nội dung trong bài học, cả nhóm thảo luận, trình bày nội dung, ghi chép và viết báo cáo nhóm. 8.2.2. Đối với người học: Người học phải thực hiện các nhiệm vụ như sau: - Nghiên cứu kỹ bài học tại nhà trước khi đến lớp. Các tài liệu tham khảo sẽ được cung cấp nguồn trước khi người học vào học môn học này (trang web, thư viện, tài liệu...) - Tham dự tối thiểu 70% các buổi giảng lý thuyết. Nếu người học vắng >30% số tiết lý thuyết phải học lại môn học mới được tham dự kì thi lần sau. - Tự học và thảo luận nhóm: là một phương pháp học tập kết hợp giữa làm việc theo nhóm và làm việc cá nhân. Một nhóm gồm 8-10 người học sẽ được cung cấp chủ đề thảo luận trước khi học lý thuyết, thực hành. Mỗi người học sẽ chịu trách nhiệm về 1 hoặc một số nội dung trong chủ đề mà nhóm đã phân công để phát triển và hoàn thiện tốt nhất toàn bộ chủ đề thảo luận của nhóm. 9
- Tham dự đủ các bài kiểm tra thường xuyên, định kỳ. - Tham dự thi kết thúc môn học. - Chủ động tổ chức thực hiện giờ tự học. 9. Tài liệu tham khảo: - Kỹ thuật điện - Cơ bản và nâng cao,PGS.TS. Nguyễn Hữu Tuấn, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2015 - Kỹ thuật điện và ứng dụng, TS. Đào Văn Thanh, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, 2016 - Giáo trình kỹ thuật điện, TS. Lê Thị Minh Hồng, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2018 - Kỹ thuật điện trong công nghiệp, PGS.TS. Nguyễn Quang Hưng,Nhà xuất bản Đại học Bách Khoa TP.HCM, 2020 - Cơ sở kỹ thuật Nhiệt - Lạnh và Điều hòa không khí, PGS.TS. Nguyễn Hữu Tuấn, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2016 - Nguyên lý và ứng dụng kỹ thuật Nhiệt - Lạnh, TS. Đào Văn Thanh, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, 2017 - Hướng dẫn thiết kế hệ thống Điều hòa không khí và Lạnh, TS. Lê Thị Minh Hồng, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2018 - Kỹ thuật Nhiệt - Lạnh và Điều hòa không khí nâng cao, TS. Nguyễn Quang Hưng, Nhà xuất bản Đại học Bách Khoa TP.HCM, 2020 - Vật liệu kỹ thuật lạnh và ứng dụng, TS. Lê Thị Minh Hồng, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2018 Đo lường trong kỹ thuật Điện - Lạnh, PGS.TS. Nguyễn Hữu Tuấn, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2016 10
BÀI 1: NỘI QUY XƯỞNG HÀN VÀ KỸ THUẬT AN TOÀN HÀN ĐIỆN HỒ QUANG TAY ❖ GIỚI THIỆU BÀI 1 Trong ngành công nghiệp chế tạo và sửa chữa, hàn điện hồ quang tay là một kỹ thuật quan trọng và phổ biến. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong quá trình hàn, việc tuân thủ nghiêm ngặt các nội quy xưởng hàn và kỹ thuật an toàn là điều không thể thiếu. Môn học "Nội Quy Xưởng Hàn và Kỹ Thuật An Toàn Hàn Điện Hồ Quang Tay" được thiết kế nhằm trang bị cho sinh viên và kỹ thuật viên những kiến thức cần thiết để thực hiện hàn điện hồ quang tay một cách an toàn và hiệu quả. ❖ MỤC TIÊU BÀI 1 Sau khi học xong Bài này, người học có khả năng: - Hiểu nội quy an toàn xưởng thực tập hàn; - Kiểm tra được an toàn thiết bị dụng cụ trước khi vận hành; - Thực hiện các kỹ thuật an toàn nhằm tránh điện giật, kỹ thuật an toàn nhằm tránh ánh sáng hồ quang, kỹ thuật an toàn nhằm tránh kim loại lỏng bắn toé, khói bụi - Biết tổ chức khoa học nơi làm việc của thợ hàn. ➢ Về kiến thức: Tình bày nội quy an toàn xưởng thực tập hàn ➢ Về kỹ năng: - Kiểm tra được an toàn thiết bị dụng cụ trước khi vận hành; - Thực hiện các kỹ thuật an toàn nhằm tránh điện giật, kỹ thuật an toàn nhằm tránh ánh sáng hồ quang, kỹ thuật an toàn nhằm tránh kim loại lỏng bắn toé, khói bụi ➢ Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: - Rèn luyện tính kiên trì, cẩn thận, an toàn cho người và thiết bị, nghiêm túc và chủ động trong học tập. - Biết tổ chức khoa học nơi làm việc của thợ hàn. ❖ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY VÀ HỌC TẬP BÀI 1 - Đối với người dạy: sử dụng phương pháp giảng giảng dạy tích cực (diễn giảng, vấn đáp, dạy học theo vấn đề); yêu cầu người học thực hiện câu hỏi thảo luận và bài tập BÀI 1 (cá nhân hoặc nhóm). - Đối với người học: chủ động đọc trước giáo trình (BÀI 1) trước buổi học; hoàn thành đầy đủ câu hỏi thảo luận và bài tập tình huống BÀI 1 theo cá nhân hoặc nhóm và nộp lại cho người dạy đúng thời gian quy định. 11
❖ ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN BÀI 1 - Phòng học chuyên môn hóa/nhà xưởng: phòng học theo tiêu chuẩn - Trang thiết bị máy móc: Máy chiếu và các thiết bị dạy học khác - Học liệu, dụng cụ, nguyên vật liệu: Bài trình môn học, giáo trình, tài liệu tham khảo, giáo án, phim ảnh, và các tài liệu liên quan. - Các điều kiện khác: Không có ❖ KIỂM TRA VÀ ĐÁNH GIÁ BÀI 1 - Nội dung: ✓ Kiến thức: Kiểm tra và đánh giá tất cả nội dung đã nêu trong mục tiêu kiến thức ✓ Kỹ năng: Đánh giá tất cả nội dung đã nêu trong mục tiêu kỹ năng. ✓ Năng lực tực chủ và trách nhiệm: Trong quá trình học tập, người học cần: + Nghiên cứu bài trước khi đến lớp + Chuẩn bị đầy đủ tài liệu học tập. + Tham gia đầy đủ thời lượng môn học. + Nghiêm túc trong quá trình học tập. - Phương pháp: ✓ Điểm kiểm tra thường xuyên: 1 điểm kiểm tra (hình thức: hỏi miệng) ✓ Kiểm tra định kỳ: không có ❖ NỘI DUNG BÀI 1 1. Thực hiện công tác an toàn lao động trong gia công hàn (a) 1.1. Thực hiện công tác an toàn trong hàn hồ quang. (i) 1.1.1. Nhận diện các nguy cơ mất an toàn trong hàn hồ quang. Các nguy cơ mất an toàn trong hàn hồ quang là: - Bức xạ của ngọn lửa hồ quang. Ngọn lửa hồ quang khi hàn hồ quang tay có bức xạ rất mạnh, chỉ cần tiếp xúc trong thời gian ngắn là có thể làm tổn thương cho da hoặc có thể làm bỏng giác mạc mắt, gây cảm giác khó chịu, ảnh hưởng lớn tới sức khỏe và hiệu quả làm việc của người thợ hàn. 12
Hình 1.1. Bức xạ của ngọn lửa hồ quang - Ảnh hưởng của khói hàn. Những phân tử khói hàn được hình thành chính từ sự bay hơi của kim loại và của chất hàn khi nóng chảy. Khi nguội đi lượng hơi này ngưng tụ và có phản ứng với oxy trong khí quyển, rồi hình thành nên các phân tử nhỏ mịn (fine particles). Khoảng 90% khói sinh ra từ chất sẽ bị thiêu đốt. Khói sinh ra cũng khác nhau trong quá trình hàn: hàn MMA và FCAW (hàn hồ quang bằng dây) tỉ lệ khói sinh ra nhiều hơn do thiêu đốt lớp thuốc bảo vệ và que hàn hơn là từ vật hàn. Hàn khí nồng độ khói sinh ra sẽ nhiều từ vật hàn. Các phân tử này có kích thước khoảng từ 0.01 – 1 micron. Những phân tử này gây tính độc hại cho công nhân rất cao. Các phân tử càng bé thì càng gây nhiều nguy hiểm hơn. Một số khí khác sinh ra trong quá trình hàn cũng dẫn đến nguy hiểm nếu không được thông gió trong nhà xưởng. Những phân tử khói hàn đủ nhỏ để có thể đi vào và ngưng tụ ở trên phổi. Theo thời gian nó sẽ có thể ảnh hưởng đến dòng máu. Theo phân tích, khói hàn từ hàn MMA và FCAW có chứa một lượng khá lớn Crôm (VI) và Mangan, Niken và một vài nguyên tố khác. Thép không gỉ chứa một lượng Cr khoảng 10.5%. Trong lĩnh vực hàn cắt kim loại và gia công cơ khí... thì chất gây độc hại nhất mà chúng ta cần quan tâm là Crôm hóa trị VI, sau đó là Mangan, Pb... Những khí này thực sự rất nguy hiểm và ảnh hưởng rất nhiều cho sức khỏe. 13
Hình 1.2. Ảnh hưởng của khói hàn - Sự bắn tóe của kim loại nóng chảy và xỉ hàn. Khi hàn hồ quang có rất nhiều tia lửa bắn tóe ra xung quanh. Không nên ở quá gần mối hàn nóng chảy. Các tia lửa gây cháy quần, áo và rất nguy hiểm nếu như bị lọt vào cổ hoặc giày. Hình 1.3. Sự bắn tóe của kim loại nóng chảy và xỉ hàn - Điện giật. + Dây cáp có bị sờn mòn, hở. + Các tiếp điểm phải tiếp xúc hở và chưa chắc chắn. + Kìm hàn ẩm ướt và không cách nhiệt, cách điện tốt. + Không đeo găng tay khi hàn. Tuy trong trường hợp này điện giật ít có khả năng nguy hiểm tới tính mạng nhưng nó sẽ rất nguy hiểm nếu như người thợ thao tác ở trên cao hoặc dưới nước hoặc trong trường hợp nào đó. 14
Hình 1.4. Điện giật (ii) 1.1.2. Trang bị bảo hộ lao động. Giật điện, nhiễm độc khói, cháy nổ, bỏng do tiếp xúc với kim loại nóng, tiếp xúc với tia cực tím, tiếng ồn và một số nguyên nhân khác… là những tai nạn rủi ro mà các công nhân hàn thường phải đối mặt. Do đó, các trang bị bảo hộ đóng vai trò hết sức quan trọng trong quá trình làm việc của người công nhân. Một số trang bị bảo hộ an toàn cho thợ hàn cần phải có đầy đủ gồm: mũ hàn, quần áo bảo vệ, gang tay, giày. Hình 1.5. Trang bị bảo hộ lao động khi hàn Mũ hàn bảo vệ là trang bị bảo hộ không thể thiếu cho công nhân hàn. Mũ hàn sẽ bảo vệ khỏi ảnh hưởng của tia cực tím, tia hồng ngoại lên mắt và da vùng mặt, bảo vệ khỏi xỉ hàn nóng chảy bắn tóe.Cũng giống như mũ hàn, quần áo và trang bị bảo vệ tay chân cũng cần đáp ứng các yêu cầu bảo vệ, và đảm bảo tính thoải mái cho công nhân hàn. 15
Hình 1.6. Trang bị bảo hộ lao động Chính sự chủ quan trong quá trình làm việc, công nhân hàn thường không quan tâm đến các trang bị bảo hộ. Do đó dễ dẫn đến tai nạn xảy ra có thể gây các hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy hãy học thói quen mang đồ bảo vệ cho mình khi tham gia vào quá trình hàn để tránh các tai nạn đáng tiếc. (iii) 1.1.3. Kiểm tra an toàn trước khi hàn. - Trước khi bắt đầu làm việc, hãy kiểm tra các thiết bị điện tích điện, vỏ cáp, kẹp que hàn và thân chính của máy hàn như được minh họa dưới đây: Hình 1.7. Kiểm tra an toàn trước khi hàn 16
- Giữ nơi thực hiện công tác hàn không có các chất dễ cháy. Đảm bảo luôn sẵn có một bình chữa cháy. - Sử dụng đồ bảo hộ như giày bảo hộ, mặt nạ hàn và găng tay hàn khi làm việc. - Sử dụng kẹp que hàn được cách điện để giảm thiểu nguy cơ bị điện giật. - Sửa chữa các bộ phận bị hư hỏng của vỏ cáp hàn và bộ nối cáp. - Thay thế nắp cách điện của kẹp que hàn bị hư hỏng. - Tiếp đất vỏ bọc bên ngoài của máy hàn. - Đảm bảo rằng hệ thống dây chính và phụ của máy hàn được đấu nối an toàn với thiết bị đầu cuối của máy hàn. - Lắp đặt cầu dao chống điện giật trên máy hàn được sử dụng trong khu vực ẩm ướt hay trên khu vực dẫn điện cao như tấm thép hay khung thép. - Lắp đặt và sử dụng thiết bị giảm điện áp tự động khi hàn trong khu vực ẩm ướt, cấu trúc thép, hay không gian hạn chế. Thường xuyên kiểm tra thiết bị giảm điện áp tự động để đảm bảo hoạt động bình thường. - Tắt công tắc điện của máy hàn trước khi rời khu vực làm việc. - Việc lắp đặt thiết bị điện cần phải được thợ điện thực hiện. (iv) 1.1.4. Thực hiện an toàn trong khi hàn. Trong thời gian hàn điện, các phần bằng kim loại của thiết bị hàn điện (vỏ máy biến thế hàn, máy phát điện hàn, … ) trong điều kiện bình thường không được có điện áp. Vỏ máy hàn, giá hàn, các chi tiết và kết cấu hàn phải được nối đất trước khi thiết bị được nối vào nguồn. (v) 1.1.5. Thực hiện an toàn sau khi hàn. Khi kết thúc công việc, sau khi ngắt điện khỏi thiết bị hàn phải sắp xếp ngăn nắp chỗ làm việc. Thu dọn dây, các dụng cụ bảo vệ và xếp đặt cẩn thận chúng vào vị trí riêng, phải tin chắc rằng sau khi làm việc không còn để lại các vật cháy âm ỉ như : giẻ, mảnh gỗ, vật liệu cách điện … (b) 1.2. Thực hiện công tác an toàn trong hàn khí. (i) 1.2.1. Nhận diện các nguy cơ mất an toàn trong hàn khí. Trong quá trình thi công, những người thợ sử dụng ngọn lửa cháy có nhiệt độ cao để làm nóng chảy các kim loại và kết dính chúng với nhau, gọi là hàn. Dùng ngọn lửa khí nhiệt độ cao 17
làm nóng chảy các tấm, thanh kim loại theo kích thước cần dùng, hoặc phá dỡ các kết cấu kim loại liên kết với nhau, được gọi là cắt. Ngọn lửa hàn có thể sử dụng khí cháy là axêtylen, khí đốt hóa lỏng (LPG) được nạp sẵn trong các bình chứa cùng với bình chứa oxy. Khi muốn sử dụng chỉ cần có thêm mỏ hàn. Ngoài phương pháp hàn cắt kim loại sử dụng khí axêtylen hay khí đốt hóa lỏng, còn có phương pháp hàn điện. Khi hàn cắt kim loại, nhiệt độ tâm ngọn lửa đạt tới 3.0000C, nhiệt độ mối hàn khoảng 1.700 độ C đến 1.8000C. Quá trình hàn cắt sẽ làm phát sinh các hạt kim loại nóng chảy (nhiệt độ đạt trên 1.0000C) bắn tung tóe ra xung quanh rất dễ gây hỏa hoạn khi tiếp xúc với các vật liệu dễ cháy. Quy trình cắt kim loại có dùng luồng oxy với lưu lượng và áp lực lớn thổi bạt lớp ôxít kim loại và một phần kim loại nóng chảy ra ngoài. Khi các hạt kim loại nóng chảy với nhiệt độ cao tiếp xúc với các vật liệu dễ cháy như vải, giấy, nệm mút sẽ dễ bén lửa. Nếu đám cháy nhỏ không được phát hiện kịp thời và có các biện pháp xử lý ban đầu, nó sẽ cháy lớn hơn, vận tốc cháy lan tăng dần dẫn đến cháy lan, cháy lớn gây thiệt hại nghiêm trọng. (ii) 1.2.2. Trang bị bảo hộ lao động. Các nguyên nhân gây ra tai nạn cho công nhân trong quá trình hàn cắt gồm: Giật điện, nhiễm độc khói, gas, cháy nổ, bỏng do tiếp xúc với kim loại nóng, tiếp xúc với tia cực tím, tiếng ồn và một số nguyên nhân khác. Các trang bị bảo hộ là cần thiết để bảo vệ người công nhân khi hàn. Bảo vệ phần đầu: Mũ hàn bảo vệ là trang bị không thể thiếu cho công nhân Hàn. Mũ hàn sẽ bảo vệ khỏi ảnh hưởng của tia cực tím, tia hồng ngoại lên mắt và da vùng mặt, bảo vệ khỏi xỉ hàn nóng chảy bắn tóe ( Tia cực tím gây ra viêm giác mạc cho mắt khi tiếp xúc nhiều. đối với da khi tiếp xúc nhiều với hồ quang sẽ gây ra hiện tượng bỏng da). Mũ hàn cần đảm bảo: - Mũ hàn cần nhẹ để tránh gây hiện tượng mỏi khi hàn lâu. - Mũ hàn cần được trang bị kính bảo vệ phù hợp đối với từng công việc hàn, vừa bảo vệ được mắt khỏi các tia nguy hiểm, và trông rõ được vũng hàn và dòng hồ quang. - Cần phải đảm bảo phần dưới mũ hàn tiếp xúc với ngực là kín để tránh hiện tượng tia cực tím phản xạ từ quần áo gây tổn thương vùng dưới cằm. - Đối với hàn MIG, Hàn hồ quang vì sinh ra xỉ bắn tóe nhiều lên mũ hàn cần bảo vệ phần sau gáy, tránh hiện tượng cháy tóc do xỉ nóng chảy bắn vào vùng sau gáy, công nhân hàn có thể trang bị thêm khăn chùm đầu. 18
Quần áo bảo vệ: Quần áo và trang bị bảo vệ tay chân cần đảm bảo đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ nhưng cũng thỏa mãn dễ dàng hoạt động cho người công nhân. - Chất liệu làm quần áo, găng, giày, mũ hàn cần phải từ các vật liệu khó cháy, không nên dùng các vật liệu từ sợi tổng hợp vì nó dễ dàng nóng chảy khi bị bắn bởi xỉ hàn nóng, phải sử dụng vật liệu khó cháy hoặc trang bị đồ da. - Tùy với môi trường làm việc khác nhau mà trang bị quần áo bảo hộ thích hợp. Nếu làm việc trong môi trường nóng lực nên mặc các trang bị từ sợi chống cháy thay vì đồ da và ngược lại. - Chú ý khi bảo vệ tay vì vùng này là nơi tiếp xúc gần nhất với hồ quang Hàn, tuy nhiên để đảm bảo thao tác que hàn găng tay hàn cần thiết kế vừa vặn. dùng găng tay hàn mỏng khi hàn TIG vì quá trình này sinh ít nhiệt và xỉ bắn, găng tay dày cho hàn hồ quang và hàn MIG. - Quần và giày bảo vệ cũng cần phải đáp ứng kép về bảo vệ cũng như dễ hoạt động. Quần bảo vệ không nên có đai, giày bảo vệ nên cao cổ hoặc được quần phủ phần cổ chân. Trong một số trường hợp khi hàn TIG công nhân hàn có thể chỉ cần trang bị tạp dề da để che phần chân. (iii) 1.2.3. Kiểm tra an toàn trước khi hàn. 1. Những người hội đủ các điều kiện sau được làm công việc hàn hơi, cắt - Trong độ tuổi lao động qui định của nhà nước. - Đã qua kiểm tra sức khỏe bởi cơ quan y tế. - Được đào tạo chuyên môn và có chứng chỉ kèm theo, được huấn luyện BHLĐ và được cấp thẻ an toàn. 2. Người thợ hàn, cắt phải sử dụng đúng và đầy đủ các phương tiện bảo vệ cá nhân gồm quần áo vải bạt, mũ vải, ghệt vải bạt, giầy da lộn cao cổ, mũ mềm hoặc cứng, khẩu trang, dây đai an toàn (khi làm việc trên cao ở chỗ chênh vênh). 3. Sắp xếp nơi làm việc gọn gàng, kiểm tra tình trạng nước, cát, bình cứu hỏa và khu vực hàn. 4. Chuẩn bị nước để làm nguội mỏ hàn. 5. Kiểm tra tình trạng hoàn hảo của - Các chỗ nối ống cao su với mỏ hàn và bộ giảm áp (dùng nước xà phòng chứ không dùng lửa hơ). - Mỏ hàn, bộ giảm áp và các ống cao su dẫn khí (cấm sử dụng ống cao su đã hư hỏng hoặc dùng băng dính dán chỗ bị thủng trên ống). - Sự lưu thông của miệng phun mỏ hàn. - Sự lưu thông của ống dẫn ôxy và ống dẫn axetylen. 19