Giáo trình -Kỹ thuật khai thác thủy sản- chương 8

Chia sẻ: Sam Sara | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 8: Lưới vây Nguyên lý đánh bắt lưới vây Lưới vây khác với lưới rùng (lưới rùng được thả từ bờ và kéo lên bờ)và lưới quây (lưới vây thả bao vây đàn cá rồi xua cá đóng vào). Sự khác biệt của lưới vây qua nguyên lý đánh bắt sau:"Lưới vây đánh bắt theo nguyên lý lọc nước bắt cá

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình -Kỹ thuật khai thác thủy sản- chương 8

Chương 8 Lư i vây 1 8.1 Nguyên lý đánh b t lư i vây Lư i vây khác v i lư i rùng (lư i rùng đư c th t b và kéo lên b ) và lư i quây (lư i quây th bao vây đàn cá r i xua cá đóng vào). S khác bi t c a lư i vây qua nguyên lý đánh b t sau: “Lư i vây đánh b t theo nguyên lý l c nư c b t cá, lư i vây đư c th t tàu và kéo lên tàu. Lư i vây chuyên đánh cá đi thành đàn và ch th lư i đ n m t đ sâu nh t đ nh nào đó” 8.2 Phân lo i lư i vây Ngư i ta có th căn c vào: Khu v c khai thác, theo s lư ng tàu, theo đ i tư ng khai thác, theo tính ch t cơ gi i, theo c u t o lư i,... đ phân lo i lư i vây (B 8.1). B ng 8.1 - Phân lo i lư i vây theo: khu v c, s lư ng tàu, đ i tư ng khia thác, cơ gi i và theo c u t o Theo khu v c Theo s lư ng tàu Theo đ i tư ng Theo cơ gi i Theo c u t o - Lư i bao sông- - Lư i vây 1 tàu- - Lư i bao cá cơm- - Lư i vây th - Lư i vây đ i Lư i vây bi n Lư i vây 2 tàu Lư i bao cá b c công- Lư i vây bán x ng.- Lư i vây má- Lư i vây cá cơ gi i- Lư i vây cơ không đ i x ng. thu gi i Table 8.1 8.3 C u t o lư i vây C u t o lư i vây bao g m 2 ph n cơ b n là: C u t o vàng lư i vây và ph tùng cho lư i vây. 1 This content is available online at . 51
52 CHƯƠNG 8. LƯ I VÂY Figure 8.1 8.3.1 C u t o t ng th vàng lư i Vây • Cánh lư i Cánh lư i vây có tác d ng bao vây, lùa cá vào thân và tùng. V i ch c năng như v y nên ngư i ta thư ng thi t k cánh lư i chi m chi u dài r t l n so v i thân và tùng. Thông thư ng chi u dài ph n cánh lư i chi m 3/5 chi u dài toàn b vàng lư i. Đ gi m l c c n và ti t ki m nguyên v t li u lư i cho ph n cánh, ngư i ta thư ng ch n kích thư c m t lư i ph n cánh là nh nh t và đ thô ch lư i ph n cánh là l n nh t so v i thân lư i và tùng lư i. acánh > athân > atùng dcánh < dthân < dtùng Tuy nhiên cá lư i vây th công, ngư i ta thư ng ch ch n kích thư c m t lư i và đ thô ch lư i g n như gi ng nhau cho toàn b vàng lư i. • Thân lư i Thân lư i có nhi m v ti p t c bao vây và lùa cá vào tùng lư i. Chi u dài thân lư i thư ng chi m 1/5 - 2/5 chi u dài vàng lư i. Kích thư c m t lư i ph n thân thì nh hơn kích thư c m t lư i ph n cánh và l n hơn kích thư c m t lư i ph n tùng, còn đ thô ch lư i ph n phân thì ngư c l i. Tuy nhiên m t s lư i vây đơn gi n, có chi u dài ng n, ngư i ta thư ng ch n kích thư c m t lư i ph n thân thì tương t kích thư c m t lư i và đ thô ch lư i ph n tùng.
53 Chú ý là trong l p ráp lư i cho ph n thân vá cánh, ngư i ta thư ng l p ráp t m lư i theo chi u ngang, có h s rút g n ngang l n, nh m tăng cư ng s c ch u l c cho t m lư i, do b i ph n thân vá cánh ch u l c kéo ngang là ch y u. • Tùng lư i Tùng lư i là ph n gi cá và b t cá. ph n này cá có xu hư ng thoát ra là m nh nh t, nên đ tăng cư ng kh năng gi và không cho cá đóng vào m t lư i, ngư i ta thư ng thi t k sao cho kích thư c m t lư i ph n tùng là nh nh t và đ thô ch lư i là l n nh t so v i ph n thân và cánh. Chi u dài lư i ph n tùng ph i đ m b o đ s c ch a kh i lư ng cá mà ta d tính ban đ u khi thi t k lư i vây cho m t đ i tư ng khai thác nào đó, thông thư ng chi m 1/5 chi u dài vàng lư i. Ngư c v i l p ráp lư i ph n cánh, trong l p ráp lư i cho ph n tùng ngư i ta thư ng l p ráp t m lư i theo chi u d c, có h s rút g n ngang nh , nh m tăng cư ng s c ch u l c cho t m lư i do b i ph n này ch u l c kéo d c là ch y u. 8.3.2 Ph tùng cho lư i vây • Dây cáp rút chính Dây cáp rút chính trong vàng lư i vây là dây quan tr ng nh t, nó quy t đ nh hi u qu đánh b t c a lư i vây rút chì. Nhi m v chính c a dây cáp rút chính là cu n rút giúp thu gom các đo n gi ng chì l i v i nhau thành m t m i (đi m), nh m không cho cá có th l n chui thoát ra phía dư i vàng lư i. Do tính ch t quan tr ng trên nên khi thi t k tính toán ban đ u cho đ b n c a dây cáp rút chính, ta ph i tính đ n s c ch u l c cu n rút, l c này ng v i t c đ cu n rút t i đa khi máy t i rút lư i làm vi c, đ m b o không đ x y ra b đ t cáp rút chính (do s kéo căng gi a máy t i và l c c n c a nư c tác d ng lên lư i), b i vì n u đ t cáp rút chính ta s không gom gi ng chì l i thành m t m i đư c và cá s l n chui qua kh i gi ng dư i (gi ng chì) đ ra ngoài. Chi u dài dây cáp rút chính ít nh t ph i b ng v i chi u dài gi ng chì c ng v i chi u dài d tr hai đ u cánh lư i và tùng lư i nh m giúp cho vi c thu rút lư i c a máy t i thu cáp rút chính. Trong th c t cu n rút ngư i ta th y r ng khi ti n hành đ ng th i cu n rút hai đ u cáp rút s xãy ra trư ng h p dây cáp rút b xo n l i, gây tr ng i cho vi c d n các vòng khuyên chính v m t đi m, và có th gây đ t cáp rút chính. Đ kh c ph c tình tr ng này ngư i ta thư ng l p thêm khóa xoay gi a dây cáp rút đ tháo xã xo n ra, ho c s d ng dây cu n rút có d ng b n xo n t t không gây nên hi n tư ng xo n dây cáp rút chính. • Các gi ng rút biên đ u cánh và đ u tùng Các gi ng rút biên đ u cánh và đ u tùng có ch c năng giúp thu ng n hai đ u biên lư i cánh và tùng nh m t o thu n l i cho quá trình cu n rút lư i vây. Do ch giúp thu hai đ u cánh và tùng nên đ thô c a gi ng rút biên thư ng nh hơn cáp rút chính, đ thô gi ng rút thư ng ch n là t 10-12 mm. 8.3.3 Tính toán các thông s cơ b n cho lư i vây Do đ c đi m lư i vây đư c thi t k cho t ng đ i tư ng khai thác c th và ng v i t c đ tàu nh t đ nh, nên vi c xác đ nh các thông s cơ b n cho lư i vây, quan tr ng nh t là tính chi u dài và chi u cao lư i vây. Ta s th y các cách tính này s đư c gi i thi u dư i đây. 8.3.4 Tính chi u dài lư i vây Chi u dài lư i vây là thông s quan tr ng quy t đ nh hi u qu đánh b t c a lư i vây. Chi u dài lư i vây ph thu c vào các y u t sau: • Bán kính quay tr c a tàu. Tàu càng dài thì bán kính quay tr càng l n.
54 CHƯƠNG 8. LƯ I VÂY • Kho ng cách ti p c n đàn cá (x). M i lo i cá khác nhau s có tính d ng dĩ hay nhút nhát không như sau, do v y khi bao vây đàn cá ta ch có th ti p c n chúng m t kho ng cách nh t đ nh, chính kho ng cách này làm cho bán kính vòng bao vây càng l n. • Bán kính đàn cá (r). Bán kính đàn cá càng phân tán thì c n có chu vi bao vây l n. • T c đ di chuy n c a đàn cá (Vc). M i lo i cá khác nhau s có t c đ di chuy n khác nhau, do đó khi bao vây cá có xu hư ng ch y thoát kh i vòng vây do v y ta ph i rư t đu i theo đàn cá, đi u này làm bán kính vòng quay tr càng r ng, càng c n nhi u lư i b a ra. • T c đ di chuy n c a tàu (Vt). Tàu có công su t l n, t c đ di chuy n càng nhanh càng có kh năng nhanh chóng khép kín vòng vây khi b a lư i, cá càng ít có kh năng thoát ra ngoài. Theo Andreev, b ng lý thuy t tính toán, ông đã đưa ra đư c 2 công th c tính chi u dài lư i vây ng v i hai lo i t c đ đàn cá như sau: + N u đàn cá di chuy n có t c đ ch m (1m/s), chi u dài lư i vây đư c tính như sau: L3 = b1 (r + x)(8.3) Tương t , chi u dài lư i vây đ i v i cá có t c đ nhanh có xét đ n th i gian chìm c a gi ng chì đ n đ sâu nh t đ nh cũng s đư c tính như sau: L4 = b1 . (Vc .t0 + r)(8.4) Trong đó: Vt b = 22πεπ b1 = −πε 2 = Vc π ε− √ 2 2 L1 ho c L2 ho c L3 ho c L4 - là các chi u dài lư i vây c n tính toán; r - là bán kính đàn cá; Vc - là v n t c di chuy n c a cá; Vt - là v n t c c a tàu; x - là kho ng cách ti p c n đàn cá. Ta có B ng 8.1 sau đây cho bi t t c đ di chuy n c a cá và bán kính t o đàn thư ng g p m t s loài cá: B ng 8.1 - T c đ di chuy n và bán kính t o đàn c a m t s loài cá Tên cá T c đ cá (m/s) Bán kính đàn cá (m) Cá Thu 1.55 - 1.60 30 - 35 Cá N c 1.25 – 1.30 35 - 40 Cá Trích 1.00 – 1.20 50 - 60 Cá Tr ng 0.75 - 0.80 50 - 60 Table 8.2 8.3.5 Tính chi u cao vàng lư i Chi u cao vàng lư i vây cũng là thông s c n xác đ nh trong tính toán lư i vây. Ta có nhi u cách tính toán cho chi u cao. Tuy nhiên, đ đơn gi n ta có th d a vào các công th c tính toán c a Fritman đ xác đ nh chi u cao. B ng th c nghi m, Fritman đã đưa ra đư c công th c đ tính chi u cao lư i vây trên cơ s m i quan h t l gi a chi u cao và chi u dài lư i vây nh m đ m b o gi ng chì không b nâng lên trong quá trình cu n rút. Theo Fritman, m i quan h gi a chi u cao và chi u dài đư c xác đ nh b i công th c sau. H 1 1 L = 7 ÷ 10 Trong đó: H là chi u cao lư i vây, L là chi u dài lư i vây.
55 • Trư ng h p đ c bi t • N u th lư i vùng nư c nông, c n (
56 CHƯƠNG 8. LƯ I VÂY Ngày nay ngư i ta thư ng k t h p phương pháp thăm dò tr c ti p b ng m t v i các phương ti n, trang thi t b ph c v thăm dò cá đ phát hi n ra đàn cá t p trung g n b m t ho c t ng sâu. Phương ti n, trang thi t b ph c v thăm dò hi n nay thư ng đư c s d ng là máy đo sâu dò cá, Rađa thám thu (SONAR) và thăm dò b ng máy bay. + Thăm dò cá b ng máy đo sâu dò cá và ra-đa thám th y Hi n nay máy đo sâu dò cá và ra-đa thám thu (SONAR) đư c áp d ng r ng rãi trên các tàu khai thác cá c a nư c ta. Do có ưu đi m là trong th i gian nh t đ nh có th quan sát đư c m t di n tích r t l n v i đ chính xác tương đ i cao. Máy đo sâu dò cá có th giúp ta xác đ nh v trí, m t đ đàn cá. Vi c thăm dò cá b ng thi t b thăm dò có th ti n hành ngay trên tàu th c hành khai thác ho c tàu chuyên làm công tác thăm dò. Hi u su t c a các phương pháp thăm dò b ng máy ph thu c vào ch t lư ng máy, các y u t môi trư ng nư c vùng thăm dò và còn ph thu c ph n l n vào kh năng ngư i s d ng máy trong phán đoán thăm dò cá. + Thăm dò cá b ng máy bay Đây là phương pháp hi n đ i và hi u su t tương đ i cao, b i vì nh t c đ bay nhanh, trong m t th i gian ng n máy bay có th thăm dò m t di n tích b m t r t l n. Ngày nay nh vào nh ng thi t b hi n đ i vi c thăm dò b ng máy bay còn có th giúp đánh giá c kích thư c và đ sâu đàn cá. Thăm dò b ng máy bay có th ph c v cho c m t đ i tàu khai thác lư i vây. Tuy nhiên, vi c thăm dò b ng máy bay b h n ch r t nhi u vào các đi u ki n th i ti t, mây mù,... trong lúc ta đang thăm dò và không kinh t n u ch ph c v cho vài tàu l t . 8.4.3 Th lư i (b a lư i) Sau th i gian thăm dò cá, n u phát hi n ra đàn cá có m t đ cao, thì ta cho tàu ti n g n l i đ i tư ng khai thác. Tùy theo t ng loài cá mà ta có kho ng cách ti p c n nh t đ nh nào đó, c g ng không làm cho cá ho ng s mà có th chúng l n xu ng sâu hay lao v t đi nơi khác. Trư c khi b a lư i ta c n phán đoán nhanh các thông s c n thi t sau: • T c đ đàn cá • Bán kính ho t đ ng c a đàn cá • Hư ng di chuy n c a đàn cá • Tình hình sóng, gió lúc đó,... Ti p đ n ta ch n v trí và hư ng th lư i sao cho thu n l i trong vi c th lư i và đ m b o đư c kh năng ch n trư c đàn cá m t kho ng cách nh t đ nh, đ khi cá đ n g p tư ng lư i, n u phát hi n ra vi c ta bao vây, cá c g ng quay l i tìm cách thoát ra kh i c ng lư i thì ta đã b a kín vòng vây r i. Sau khi đã d đoán đư c các thông sô c n thi t nói trên, ta b t đ u ti n hành th lư i. Trư c h t ta th phao tiêu (ho c đèn n u tr i t i), r i l n lư t th cánh lư i, thân lư i, tùng lư i. Cũng c n nh c l i là khi th lư i nguyên t c chung ph i đ m b o là cách đàn cá m t kho ng cách nh t đ nh, đ khi cá đ n đ ng tư ng lư i, cá có th l n chìm xu ng thì gi ng chì đã chìm đ n đ sâu nào đó, cá không k p l n chìm qua gi ng dư i đ thoát ra ngoài. Khi k t thúc vòng bao vây th lư i thì m n làm vi c (m n thu lư i) luôn n m phía cu i gió, đ tránh tình tr ng tàu b gió đ y càn lên lư i s gây khó khăn cho vi c thu lư i. Th i gian th lư i ph i nhanh, c g ng trong kh ang t 5-10 phút. Ta có m t s cách th lư i trong m t s trư ng h p: gió- nư c ch ch chi u, gió nư c ngư c chi u, gío nư c tr c giao, gió nư c cùng chi u nhưng gió m nh hơn nư c như sau (H 8.2a,b,c,d):
57 Figure 8.2 Figure 8.3 Trong th c t b a lư i, n u thuy n trư ng không có kinh ngh m, phán đoán sai, s có hai trư ng h p x y ra:
58 CHƯƠNG 8. LƯ I VÂY 1. Vòng vây đã khép kín, nhưng lư i v n còn trên tàu. 2. Vòng vây chưa khép kín, nhưng lư i đã h t. Đ x lý hai trư ng h p này ta c n th c hi n như sau: • Đ i v i trư ng h p th nh t, ta có th th toàn b ph n lư i còn l i xu ng nư c, sau đó ti n hành cu n rút bình thư ng. • Đ i v i trư ng h p th hai, ta th thêm dây đ u cánh đ n khi nào khép kín vòng vây thì thôi và c g ng cu n rút nhanh tránh đ cá ch y thoát ra c ng lư i. Đ tránh hai trư ng h p trên, khi th lư i ta nên k t h p th thêm dây d n, nh m kh ng ch bán kính bao vây như hình v sau (H 8.3). Figure 8.4 8.4.4 Thu lư i Sau khi k t thúc giai đo n th lư i ta ti n hành thu lư i. Quá trình thu lư i phân ra thành hai giai đo n: • Giai đo n 1: Thu cáp rút chính (hay quá trình cu n rút) Trư c h t ta cho máy t i cu n rút làm vi c. Ti p đ n nh t l y hai đ u cáp rút qu n vào tang t i cu n rút. Chú ý là ta nên cu n rút v i t c đ v a ph i, tránh tăng t i đ t ng t, có th làm đ t cáp rút. Trong quá trình cu n rút đ ng th i các vòng khuyên chính và các đo n gi ng chì cũng t đ ng đư c d n v m t đi m và di chuy n d n v phía m n tàu, khi các vòng khuyên v sát đ n m n tàu thì không th c hi n cu n rút n a. Sau đó ta dùng c n c u đ nh c toàn b gi ng chì, vòng khuyên lên tàu. K t thúc quá trình cu n rút. • Giai đo n 2: Thu lư i
59 Đây là giai đo n m t nhi u th i gian nh t và n ng nh c nh t, nh t là nh ng lúc sóng gió to, giai đo n này c n có nhi u ngư i làm vi c đ nhanh chóng thu lư i lên tàu. Trư c h t ta thu ph n cánh lư i r i đ n thân lư i, ta v a thu lư i v a x p lư i. Khi thu xong lư i ph n thân ta đ l i ph n tùng n m trong nư c đ ch a cá. Chú ý trong giai đo n này cá có th phá lư i ra ngoài ho c n u cá nhi u quá chúng s đè càn lên lư i làm cho gi ng phao b chìm xu ng và cá s thoát ra ngoài. Do v y ta nên đ ph n tùng tương đ i r ng và tìm cách nâng gi ng phao lên kh i m t nư c. 8.4.5 B t cá Khi ch còn ph n tùng n m l i trong nư c, ta ti n hành b t cá. Vi c b t cá có th b ng v t xúc (m i v t xúc đư c 50 kg) ho c b ng bơm hút, n u cá nhi u và nh . Sau khi đã thu cá xong ta ti p t c v a thu v a x p lư i ph n tùng còn l i, nh m chu n b cho m đánh b t ti p theo. Ti p đ n ta r a cá, ư p cá vào h m cá. Chu kỳ đánh b t cho m t m lư i vây thư ng m t t 45-60 phút. K t thúc m t chu kỳ khai thác lư i vây đ n đây đư c xem như là xong m t m khai thác, ta có th ti p t c thăm dò, chu n b cho m đánh b t m i. N u cá quá nhi u thì ta nên ngưng thăm dò mà đem cá nay v b n đ bán.
60 CHƯƠNG 8. LƯ I VÂY