Giáo trình Phương pháp dạy học kỹ thuật công nghiệp: Phần 1 - NXB Khoa học Kỹ thuật

DƯƠNG PHÚC TÝ<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> Formatted: Font co<br /> <br /> PHUƠNG PHÁP DẠY HỌC<br /> KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP<br /> <br /> Dùng cho giảng viên và sinh viên<br /> ngành sư phạm kỹ thuật nghề nghiệp<br /> <br /> NHÀ XUẤT BẢN KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT<br /> Hà Nội - 2007<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> LỜI GIỚI THIỆU<br /> Các trường/khoa Sư phạm kỹ thuật (SPKT). bao gồm cả các trường<br /> giáo viên dạy nghề trước đây đã có lịch sử hình thành và phát triển vài<br /> ba thập kỷ nay. đã dào tạo hàng ngàn giáo viên kỹ thuật và giáo viên<br /> dạy nghề cho các cơ sở giáo dục kỹ thuật và dạy nghề. các trường phố<br /> thông trong cả nước. Tuy nhiên. chất lượng và hiệu quả đào tạo của hệ<br /> thống SPKT còn rất hạn chế mà một trong những nguyên nhân quan<br /> trọng là thiếu giáo trình, tài liệu, nhất là về khoa học SPKT.<br /> Cho đến nay mới chỉ có một số ít sách dịch từ tiếng Nga tiếng Đức<br /> tiếng Anh và vài cuốn giáo trình biên soạn được xuất bản như phương<br /> pháp dạy học kỹ thuật công nghiệp (Tập 1 Nguyễn Văn Bính chủ biên.<br /> tập 2 Trân Sinh Thành chủ biên) dùng cho đào tạo giáo viên kỹ thuật<br /> phổ thông, Tâm lý học nghề nghiệp (Mạc Văn Trang chủ biên). Giáo<br /> dục học nghề nghiệp (Nguyễn Đức Trí chủ biên)..., một số ít tài liệu<br /> dịch đã được các giảng viên tham khảo. Vì vậy. cuốn Phương pháp<br /> dạy học kỹ thuật công nghiệp này do TS.Dương Phúc Tý biên soạn<br /> dùng cho giảng viên và sinh viên ngành SPKT nghề nghiệp là một<br /> giáo trình rất được hoan nghênh và chờ đón.<br /> Nội dung giáo trình phàn ánh một cách tương đối có hệ thống các<br /> phương pháp dạy học kỹ thuật công nghiệp. Tác giả đã có sự chú<br /> trọng thỏa đáng tới việc chỉ dẫn các bước tiến hành đối với mỗi<br /> phương pháp dạy học cụ thể. Giáo trình này cũng phản ánh được<br /> những thành tựu của lý luận dạy học hiện đại vê mặt lý thuyết cũng<br /> như ứng dụng các phương tiện kỹ thuật. đặc biệt là công nghệ thông<br /> tin nhằm nâng cao hiệu quả của các phương pháp dạy học truyền<br /> thống và không truyền thống<br /> Chúng tôi trân trọng giới thiệu cuốn giáo trình này với bạn đọc, đặc<br /> biệt là giảng viên, sinh viên các trường/ khoa SPKT và giáo viên các<br /> cơ sở giáo dục kỹ thuật và dạy nghề.<br /> G S. TS KH Nguyễn Văn Hộ<br /> PGS. TS Nguyễn Đức Trí<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> Formatted: Font: N<br /> color: Auto<br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font: It<br /> Auto<br /> Formatted: Font: N<br /> color: Auto<br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Lời tác giả<br /> Ở nước ta, ngành Sư phạm kỹ thuật là một ngành còn non trẻ.<br /> Tài liệu phục vụ cho việc giảng dạy của giáo viên và học tập của<br /> sinh viên còn rất thiếu thốn. Vì vậy, việc biên soạn sách giáo khoa<br /> và sách tham khảo dang là một đòi hỏi bức thiết.<br /> Cuốn sách này được viết nhằm phục vụ cho đào tạo giáo viên kỹ<br /> thuật công nghiệp của các trường trung học chuyên nghiệp và dạy<br /> nghề. Nội dung của nó được xây dựng dựa trên mục tiêu giáo dục đào tạo của ngành SPKT nghề nghiệp hay nói cách khác là dựa vào<br /> mô hình nhân cách của người giáo viên kỹ thuật trong thời đại<br /> công nghiệp hoá, thời đại mà công nghệ thông tin đã thâm nhập rất<br /> sâu sắc vào ngành Giáo dục - Đào tạo của nước nhà.<br /> Nội dung của cuốn sách không thiên về lý luận mà thiên về ứng<br /> dụng thực tiễn, chú trọng đến việc thực hành phương pháp mà đặc<br /> biệt là phương pháp dạy kỹ năng thực hành nghề nghiệp. Vì vậy nó<br /> không chỉ phục vụ cho sinh viên trong quá trình học tập trong<br /> trường đại học mà còn phục vu cho hoạt động giảng dạy chuyên<br /> môn của họ sau khi ra trường. Mặc dù tác giả rất cố gắng nhưng có<br /> thể chất lượng chuyên môn của cuốn sách này vẫn chưa đáp ứng<br /> đầy đủ với đòi hỏi thực tế của việc dạy và học của ngành sư phạm<br /> kỹ thuật. Tác giả mong được sự đóng góp, chỉ giáo của độc giả nói<br /> chung và các nhà chuyên môn nói riêng để cho chất lượng cuốn<br /> sách trong lần xuất bản sau được tốt hơn.<br /> Xin chân thành cảm ơn Nhà giáo nhân dân GS.TSKH Nguyễn<br /> Văn Hộ, PGS.TS Nguyễn Đức Trí đã giúp đỡ tác giả trong việc tu<br /> chỉnh bản thảo và đã viết lời giới thiệu cuốn sách với độc giả.<br /> Xin chân thành cảm ơn các bạn đồng nghiệp Hà Thị Ma;, Võ<br /> Xuân Hoài, Dỗ Thị Tám, Lê Quỳnh Trang, Trương Thu Hương đã<br /> có những đóng góp nhiệt thành cho sự ra đời của cuốn sách này.<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Formatted: Font co<br /> <br /> Tác giả<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> Mục lục............................................................................................................4<br /> Chương I. Một số điểm cơ bản về chương trình và nội dung dạy học trong<br /> trường THCN và dạy nghề ..............................................................................8<br /> I. Mục đích và nhiệm vụ của các môn kỹ thuật trong chương trình đào tạo<br /> của các trưởng THCN và dạy nghề.............................................................8<br /> 1. Mục đích ............................................................................................8<br /> 2. Nhiệm vụ ...........................................................................................8<br /> 2.1. Nhiệm vụ trí dục (Nhiệm vụ giáo dưỡng) ................................................8<br /> 2.2. Nhiệm vụ giáo dục thông qua dạy học môn học.......................................9<br /> 2.3. Nhiệm vụ phát triển ................................................................................10<br /> II. tư duy kỹ thuật và năng lực kỹ thuật- [1] .............................................10<br /> 1. Tư duy kỹ thuật................................................................................10<br /> 1.1. Khái niệm ...............................................................................................10<br /> 1.2. Cấu trúc của tư duy kỹ thuật...................................................................11<br /> 1.3. Đặc điểm của tư duy kỹ thuật.................................................................11<br /> 2. Năng lực kỹ thuật.............................................................................12<br /> 2.1. Khái niệm ...............................................................................................12<br /> 2.2. Cấu trúc của năng lực kỹ thuật ...............................................................12<br /> 3. Các biện pháp để phát triển tư duy kỹ thuật và bồi dưỡng năng lực<br /> kỹ thuật cho học sinh thông qua hoạt động dạy học ............................13<br /> III. Nội dung dạy học trong trường THCN và dậy nghề...........................14<br /> 1. Khái quát về khung chương trình đào tạo chuyên nghiệp................14<br /> 2. Hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ xảo trong nội dung dạy học của các<br /> trường THCN và dạy nghề...................................................................17<br /> 2.1. Hệ thống tri thức khoa học và công nghệ trong nội dung đào tạo nghề<br /> nghiệp ............................................................................................................17<br /> 2.2. Hệ thống kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp ..................................................18<br /> IV. Các nguyên tắc cơ bản chỉ đạo xây dựng chương trình đào tạo, nội<br /> dung dạy học và phương hướng hoàn thiện nội dung dạy học .................20<br /> 1. Nguyên tắc chỉ đạo việc thiết kế chương trình đào tạo ....................20<br /> 2. Nguyên tắc xây dựng nội dung dạy học...........................................21<br /> 3. Các phương hướng hoàn thiện nội dung dạy học.............................21<br /> V. một số trường hợp đặc thù khi vận dụng các nguyên tắc dạy học vào<br /> dạy kỹ thuật công nghiệp..........................................................................21<br /> Chương II. Phương pháp dạy học..................................................................27<br /> I. Khái niệm về phương pháp và phương pháp dạy học ...........................27<br /> 1. Khái niệm về phương pháp nói chung ............................................27<br /> 2. Khái niệm về phương pháp dạy học (PPDH)...................................28<br /> 3. Quan hệ giữa PPDH với trình độ lĩnh hội tri thức của học sinh.......30<br /> II. Phân loại các phương pháp dạy học.....................................................30<br /> III. Các phương pháp dạy học truyền thống .............................................31<br /> 1. Nhóm các PPDH dùng ngôn ngữ .....................................................31<br /> 1.1. Phương pháp thuyết trình .......................................................................31<br /> <br /> 1.2. Phương pháp đàm thoại ..........................................................................34<br /> 1.3. Phương pháp thảo luận trên lớp..............................................................39<br /> 1.4. Phương pháp thảo luận theo nhóm nhỏ ..................................................46<br /> 2. Nhóm các phương pháp dạy học trực quan......................................54<br /> 2.1. Phương pháp minh hoạ..........................................................................54<br /> 2.2. Phương pháp biểu diễn thí nghiệm .........................................................59<br /> IV. Lý thuyết dạy học lấy học sinh làm trung tâm và một số phương pháp<br /> dạy học tích cực hiện đại ..........................................................................60<br /> 1. Lý thuyết dạy học lấy học sinh làm trung tâm .................................60<br /> 1.1. Hai quan điểm về vai trò của hoạt động dạy và hoạt động học .............60<br /> 1.2. Tư tưởng chủ đạo và bản chất của dạy học lấy học sinh làm trung tâm .60<br /> 1.3. So sánh quan điểm dạy học lấy giáo viên làm trung tâm và quan điểm<br /> dạy học lấy học sinh làm trung tâm...............................................................61<br /> 1.4. Quan điểm của UNESCO về sự thay đổi vai trò của người giáo viên<br /> trong nền giáo dục hiện đại với quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung<br /> tâm [3] ...........................................................................................................64<br /> 2. Các phương pháp dạy học tích cực hiện đại ....................................66<br /> 2.1. Dạy học nêu vấn đề ................................................................................67<br /> 2.2. Dạy học algorit hoá ................................................................................76<br /> 2.3. Dạy học chương trình hoá ......................................................................85<br /> V. Và lựa chọn phương pháp dạy học ....................................................100<br /> Chương III. Phương pháp dạy thực hành kỹ thuật.......................................101<br /> 1. Cơ sở khoa học của dạy học thực hành kỹ thuật ............................101<br /> 2. Thiết kế và triển khai thực hiện bài dạy thực hành ........................104<br /> 2.1. Quy trình thiết kế bài dạy thực hành ....................................................105<br /> 2.2. Hoạt động triển khai bài dạy thực hành................................................119<br /> 3. Một số hiện tượng tâm lý ảnh hưởng đến kết quả luyện tập kỹ năng<br /> của học sinh .......................................................................................125<br /> 3.1. Quá trình ý vận .....................................................................................125<br /> 3.2. Hiện tượng tác động qua lại giữa các kỹ năng - kỹ xảo Hiện tượng này<br /> biểu hiện ở hai khía cạnh:............................................................................125<br /> 3.3. Đường cong luyện tập ..........................................................................126<br /> 4. Cấu trúc của một bài dạy thực hành kỹ thuật ..........................................127<br /> Chương IV. Tổ chức quá trình dạy học .......................................................129<br /> II. Các hình thức tổ chức dạy học truyền thống......................................130<br /> 1. Bài lên lớp......................................................................................130<br /> 1.1 Khái niệm về bài lên lớp........................................................................130<br /> 1.2. Các kiểu bài lên lớp ..............................................................................131<br /> 1.3. Cấu trúc bài lên lớp ..............................................................................131<br /> 1. 4. Kế hoạch dạy học ................................................................................133<br /> I. Mục đích..............................................................................................138<br /> II. Yêu cầu ..............................................................................................138<br /> III. Tiến trình bài dạy..............................................................................138<br /> 4. Củng cố luyện tập ..........................................................................139<br /> 5. Hướng dẫn tự học và giao nhiệm vụ về nhà...................................140<br /> I . Mục đích - yêu cầu .............................................................................140<br /> 1. Mục đích .......................................................................................140<br /> 2. Yêu cầu ..........................................................................................141<br /> II. Trong tâm bài dạy và công việc chuẩn bị...........................................141<br /> <br />