Ch ng 1: T ng quan v qu n trươ
CH NG 1ƯƠ
T NG QUAN V QU N TR H C
Hn thành ch ng y ng i h c có th :ươ ườ
1. Hi u đ c ki ni m qu n tr s c n thi t c a qu n tr ượ ế
trongc t ch c.
2. N m b t đ c b n ch c năng c b n c a qu n tr . ượ ơ
3. t các vai tc a nhà qu n tr .
4. c đ nh đ c các c p qu n tr trong m t t ch c và nhi m ượ
v ch y u c a m i c p qu n tr . ế
5. Hi u đ c t i sao ph i h c qu n tr h c nh th nào đ ượ ư ế
tr thành nhà qu n tr gi i.
I. Qu n Tr và T Ch c
1.1. Đ nh nghĩa qu n tr
Thu t ng qu n tr đ c gi i thích b ng nhi u cách kc nhau và có th nói ượ
ch a có m t đ nh nghĩao đ c t t c m i ng i ch p nh n hn toàn. Mary Parkerư ượ ườ
Follett cho r ng “qu n tr là ngh thu t đ t đ c m c đích thông qua ng i khác”. ượ ườ
Đ nh nghĩay nói lên r ng nh ng nhà qu n tr đ t đ c các m c tiêu c a t ch c ượ
b ng cách s p x p, giao vi c cho nh ng ng i khác th c hi n ch không ph i hoàn ế ườ
thànhng vi c b ng chính nh.
Koontz và O’Donnell đ nh nga: “Có l không lĩnh v c ho t đ ng nào c a
con ng i quan tr ng h n làng vi c qu n lý, b i vì m i nhà qu n tr m i c p đườ ơ
trong m i c s đ u có m t nhi m v c b n là thi t k duy trì m t môi tr ng ơ ơ ế ế ườ
trong đó c cá nn làm vi c v i nhau trong các nhóm th hoàn thành các
nhi m v và các m c tiêu đã đ nh.
M t đ nh nga gi i thích t ng đ i rõ nét v qu n tr đ c James Stoner và ươ ượ
Stephen Robbins trình bày nh sau:ư “Qu n tr là ti n trình ho ch đ nh, t ch c, lãnh ế
đ o và ki m soát nh ng ho t đ ng c a các thành viên trong t ch c và s d ng t t c
c ngu n l c khác c a t ch c nh m đ t đ c m c tiêu đã đ ra”. ượ T ti n trìnhế trong
đ nh nghĩa y nói lên r ng cácng vi c ho ch đ nh, t ch c, lãnh đ o và ki m soát
ph i đ c th c hi n theo m t trình t nh t đ nh. Khái ni m trên cũng ch ra r ng t t c ượ
nh ng nqu n tr ph i th c hi n các ho t đ ng qu n tr nh m đ t đ c m c tiêu ượ
mong đ i. Nh ng ho t đ ng này hay còn đ c g i làc ch c năng qu n tr bao g m: ượ
1
Ch ng 1: T ng quan v qu n trươ
(1) Ho ch đ nh: Nghĩa là n qu n tr c n ph i xác đ nh tr c nh ng m c tiêuquy t ướ ế
đ nh nh ng cách t t nh t đ đ t đ c m c tiêu; (2) T ch c: Đâyng vi c liên ượ
quan đ n s phân b s p x p ngu n l c con ng i và nh ng ngu n l c khác c a tế ế ườ
ch c. M c đ hi u qu c a t ch c ph thu c vào s ph i h p các ngu n l c đ đ t
đ c m c tiêu; (3) Lãnh đ o: Thu t ng này t s tác đ ng c a nhà qu n tr đ i v iượ
c thu c c p cũng nh s giao vi c cho nh ng ng i khác làm. B ng vi c thi t l p ư ườ ế
i tr ng làm vi c t t, nhà qu n tr th giúp các thu c c p làm vi c hi u qu h n;ườ ơ
Và (4) Ki m soát: Nghĩa là nhà qu n tr c g ng đ đ m b o r ng t ch c đang đi đúng
m c tiêu đã đ ra. N u nh ng ho t đ ng trong th c ti n đang có s l ch l c thì nh ng ế
nhà qu n tr s đ a ra nh ng đi u ch nh c n thi t. ư ế
Đ nh nghĩa c a Stoner và Robbins cũng ch ra r ng n qu n tr s d ng t t c
nh ng ngu n l c c a t ch c bao g m ngu n l c tài chính, v t ch t và thông tin cũng
nh ngu n nhân l c đ đ t đ c m c tiêu. Trong nh ng ngu n l c trên, ngu n l c conư ượ
ng i là quan tr ng nh t và cũng khó khăn nh t đ qu n lý. Y u t con ng i có thườ ế ườ
i là nh h ng quy t đ nh đ i v i vi c đ t đ c m c tiêu c a t ch c hay kng. ưở ế ượ
Tuy nhiên, nh ng ngu n l c kc cũng không kém ph n quan tr ng. Ví d nh m t ư
nhà qu n tr mu n tăng doanh s bán thì không ch c n có chính sách thúc đ y, khích
l thích h p đ i v i nhân viên bánng mà còn ph i tăng chi tiêu cho các ch ng ươ
trình qu ng cáo, khuy n mãi. ế
M t đ nh nga kc nêu lên r ng “Qu n tr là s tác đ ng h ng đích c a ướ
ch th qu n tr lên đ i t ng qu n tr nh m đ t đ c nh ng k t qu cao nh t v i m c ượ ượ ế
tiêu đã đ nh tr c”. ướ Khái ni m này ch ra r ng m t h th ng qu n tr bao g m hai
phân h : (1) Ch th qu n tr hay phân h qu n tr (2) Đ i t ng qu n tr hay phân ượ
h b qu n tr . Gi a hai phân h này bao gi cũng m i liên h v i nhau b ng các
ng thông tin (Hình 1.1).
Ch Th
Qu n Tr
Đ i T ng ượ
Qu n Tr
nh 1.1. H Th ng Qu n Tr
2
Ch ng 1: T ng quan v qu n trươ
Thông tin thu n hay còn g i là thông tin ch huy là tng tin t ch th qu n tr
truy n xu ng đ i t ng qu n tr . Tng tin ph n h i là thông tin đ c truy n t đ i ượ ượ
t ng qu n tr tr lên ch th qu n tr . M t khi ch th qu n tr truy n đ t thông tin điượ
không nh n đ c thông tin ng c thì nó s m t kh năng qu n tr . Nghiên c u t ượ ượ
th c ti n qu n tr ch ra r ng vi c truy n đ t thông tin trong n i b t ch c th ng b ườ
l ch l c ho c m t mát khi thông tin đi qua nhi u c p qu n tr trung gian hay còn g i là
c ‘b l c’ thông tin. K t qu là hi u l c qu n tr s kém đi. ế
Đ k t thúc ph n gi i thi u v khái ni m qu n tr có l c n thi t ph i cóu tr ế ế
l i cho m t câu h i th ng đ c nêu ra s khác bi t nào gi a qu n lý qu n tr ườ ượ
không (?). M t s ng i và trong m t s tr ng h p này thì dùng t qu n tr ví d nh ườ ườ ư
qu n tr doanh nghi p hay công ty, ngành đào t o qu n tr kinh doanh; Và nh ng
ng i khác đ i v i tr ng h p kc thì s d ng t qu n lý ch ng h n nh qu n lý nườ ườ ư
n c, qu n lý các nghi p đoàn. Tuy hai thu t ng y đ c dùng trong nh ng hoànướ ượ
c nh kc nhau đ nóin nh ng n i dung khác nhau, nh ng v b n ch t c a qu n tr ư
qu n lý là kng s khác bi t. Đi u này hn tn t ng t trong vi c s d ng ươ
thu t ng ti ng Anh khi i v qu n tr cũng hai t là management và ế
administration.
1.2. T ch c
Trong đ nh nga v qu n tr , J. StonerS. Robbins đã cung c p cho cng ta
câu tr l i đ i v i câu h i qu n tr cái (?) qu n tr ai (?). Con ng i và nh ng ườ
ngu n l c khác trong t ch c chính là đ i t ng c a qu n tr . Chính vì lý do đó ượ
chúng ta c n hi u rõ ràng ki ni m v t ch c.
T ch c là s s p x p ng i m t cách h th ng nh m th c hi n m t m c ế ườ
đích nào đó. Tr ng h c, b nh vi n, nhà th , các doanh nghi p/công ty, các c quanườ ơ
nhà n c ho c m t đ i bóng đá c a m t câu l c b ... là nh ng ví d v m t t ch c.ướ
V i ki ni m đ c trìnhy nh trên, cng ta th th y đ c là m t t ch c có ba ượ ư ượ
đ c tính chung: M t là, m i m t t ch c đ u đ c hình tnh t n t i vì m t m c ượ
đích nào đó; Và chính s kc bi t v m c đích c a m i t ch c d n đ n s khác bi t ế
gi a t ch c này và t ch c khác. Ví d nh tr ng h c nh m m c đích cung c p ki n ư ườ ế
th c cho ng i h c. B nh vi n nh m m c đích km ch a b nh cho c ng đ ng. ườ
Doanh nghi p nh m m c đích cung c p s n ph m và d ch v cho khách hàng. Các c ơ
quan nh chính nh m cung c p d ch v công cho công chúng. Hai là, m i t ch c
ph i là t p h p g m nhi u thành viên. Cu i cùng t t c các t ch c đ u đ c xây ượ
d ng theo m t tr t t nh t đ nh. C u trúc trong m t t ch c đ nh rõ gi i h n hành vi
c a t ng tnh viên tng qua nh ng lu t l đ c áp đ t, nh ng v trí lãnh đ o và ượ
quy n hành nh t đ nh c a nh ng ng i này cũng nh c đ nh công vi c c a các tnh ườ ư
viên kc trong t ch c. Tóm l i, m t t ch c là m t th c th m c đích riêng bi t,
nhi u ng i và đ c xây d ng theo m t c u trúc có h th ng. ườ ượ
3
Ch ng 1: T ng quan v qu n trươ
II. S C n Thi t c a Qu n Tr ế
Nn ng c dòng th i gian, cng ta th th y ngay t xa x a đã có nh ng nượ ư
l c có t ch c d i s trông ướ
coi c a nh ng ng i ch u ườ
trách nhi m ho ch đ nh, t
ch c đi u khi n và ki m soát
đ chúng ta có đ c nh ng ượ
ng trình vĩ đ i l u l i đ n ư ế
ngày nay nh V n Lýư
Tr ng Tnh Trung Qu cườ
ho c Kim T Tháp Ai
C p... V n Lý Tr ng ườ
Thành, công trình đ c xâyượ
d ng tr c công nguyên, dài ướ
ng ngàn cây s xuyên qua
đng b ng vài đ i m t
kh i b cao 10t, b r ng 5 Hình 1.2. Kim T Tháp Ai C p
t, ng tnh duy nh t trên
nh tinh cng ta th nhìn th y t trên tàu vũ tr b ng m t th ng. Ta s c m th y ườ
ng trình đó vĩ đ i bi t ch ng nào,ng vĩ đ i h n, n u ta bi t r ng đã có h n m t ế ơ ế ế ơ
tri u ng i làm vi c t i đây su t hai ch c năm tr i ròng rã. Ai s ch cho m i ng i ườ ườ
phu làm . Ai ng i cung c p sao cho đ y đ nguyên li u t i n i xây d ng?... Chườ ơ
s qu n tr m i tr l i đ c nh ng câu h i nh v y. Đó là s d ki n công vi c ph i ượ ư ế
làm, t ch c nhân s , nguyên v t li u đ làm, đi u khi n nh ng ng i phu và áp đ t s ườ
ki m tra, ki m soát đ b o đ m công vi c đ c th c hi n đúng nh d đ nh. Nh ng ượ ư
ho t đ ng nh th nh ng ho t đ ng quan tr ng dù r ng ng i ta th g i nó b ng ư ế ườ
nh ng tên kc.
Qu n tr càng có vai trò đáng k cùng v i s b c phát c a cu c cách m ng công
nghi p (Industrial Revolution), m n n c Anh vào th k 18, tràn qua Đ i Tây ướ ế
D ng, xâm nh p Hoa Kỳ vào cu i cu c n i chi n c a n c này (gi a th k 19). Tácươ ế ướ ế
đ ng c a cu c cách m ng này là s c máy thay cho s c ng i, s n xu t dây chuy n đ i ườ
trà thays n xu t m t cách manhn tr c đó, và nh t là giao thông liên l c h u ướ
hi u gi a cácng s n xu t khác nhau giúp tăng c ng kh năng trao đ i hànga và ườ
phânng s n xu t t m vĩ mô.
T th p niên 1960 đ n nay, vai tqu n tr ngày càng xu h ng xã h i hóa, ế ướ
chú tr ng đ n ch t l ng, không ch ch t l ng s n ph m, ch t l ng c a ế ượ ượ ượ
cu c s ng m i ng i trong th i đ i ngày nay. Đây là giai đo n qu n tr ch t l ng sinh ườ ượ
ho t (quality-of-life management),đ c p đ n m i v n đ nh ti n nghi v t ch t, an ế ư
toàn sinh ho t, phát tri n y t giáo d c, i tr ng, đi u ph i vi c s d ng nhân s ế ườ
4
Ch ng 1: T ng quan v qu n trươ
v.v. mà c nhà qu n tr kinh doanh l n phi kinh doanh hi n nay c n am t ng và góp ườ
s c th c hi n.
Nh ng k t lu n v nguyên nn d n đ n s phá s n c a các doanh nghi p có ế ế
th minh ch ng cho vai trò có tính ch t quy t đ nh c a qu n tr đ i v i s t n t i và ế
phát tri n c a t ch c. Th t v y, khi nói đ n ngun nhân s phá s n c a các doanh ế
nghi p thì có th có nhi u nguyên nn, nh ng ngun nn hàng đ u th ng v n là ư ườ
qu n tr kém hi u qu , hay n qu n tr thi u kh năng. Trong cùng hn c nh nh ế ư
nhau, nh ng ng i nào bi t t ch c các ho t đ ng qu n tr t t h n, khoa h c h n, thìư ườ ế ơ ơ
tri n v ng đ t k t qu s ch c ch n h n. Đ c bi t quan tr ng kng ph i ch là vi c đ t ế ơ
k t qu s n là v n đ ít t n kém tgi , ti n b c, nguyên v t li u và nhi u lo iế
phí t n kc h n, hay nói ch khác là có hi u qu h n. Cng ta có th hình dung c ơ ơ
th khái ni m hi u qu trong qu n tr khi bi t r ng các nhà qu n tr luôn ph n đ u đ ế
đ t đ c m c tiêu c a mình v i ngu n l c nh nh t, ho c hoàn thành cng nhi u t i ượ
m c có th đ c v i nh ng ngu n l c s n có. ượ
Vì sao qu n tr là ho t đ ng c n thi t đ i v i m i t ch c? Không ph i m i t ế
ch c đ u tin r ng h c n đ n qu n tr . Trong th c ti n, m t s ng i ch trích n n qu n ế ườ
tr hi n đ i và h cho r ng ng i ta s làm vi c v i nhau t t h n và v i m t s th a ườ ơ
n cá nn nhi u h n, n u kng nh ng nhà qu n tr . H vi n d n ra nh ng ho t ơ ế
đ ng theo nhóm t ng nh là m t s n l c ‘đ ng đ i’. Tuy nhn h không nh n ra ưở ư
là trong nh th c s đ ng nh t c a trò ch i đ ng đ i, các cá nhân tham gia trò ch i ơ ơ ơ
đ u có nh ng m c đích rõ ràng c a nhóm cũng nh nh ng m c đích riêng, h đ c ư ượ
giao p m t v trí, h ch p nh n các qui t c/lu t l c a trò ch i và th a nh n m t ơ
ng i nào đó kh i x ng trò ch i và tn th các h ng d n c a ng i đó. Đi u nàyườ ướ ơ ướ ườ
th i lên r ng qu n tr là thi t y u trong m i s h p tác t ch c. ế ế
Th t v y, qu n tr ho t đ ng c n thi t ph i đ c th c hi n khi con ng i k t ế ượ ườ ế
h p v i nhau trong các t ch c nh m đ t đ c nh ng m c tiêu chung. ượ Ho t đ ng qu n
tr là nh ng ho t đ ng ch phát sinh khi con ng i k t h p v i nhau thành t p th , n u ườ ế ế
m i cá nn t nh làm vi c và s ng m t mình không liên h v i ai thì không c n
đ n ho t đ ng qu n tr . Không có các ho t đ ng qu n tr , m i ng i trong t p th sế ườ
không bi t ph i làm , làmc nào, công vi c s di n ra m t cách l n x n. Gi ng nhế ư
hai ng i cùng đi u khi n m t kc g , thay vì cùng b c v m t h ng thì m iườ ướ ướ
ng i l i b c v m t h ng kc nhau. Nh ng ho t đ ng qu n tr s giúp cho haiườ ướ ướ
ng i cùng khiêng kc g đi v m t h ng. M t hình nh khác th giúp chúng taườ ướ
kh ng đ nh s c n thi t c a qu n tr qua câu i c a C. Mác trong b T B n: ế ư “M t
ngh sĩ ch i đàn thì t đi u khi n mình, nh ng m t dàn nh c thì c n ph i có ng i ch ơ ư ườ
huy, ng i nh c tr ng”.ườ ưở
Qu n tr là nh m t o l p và duy trì m t môi tr ng n i b thu n l i nh t, trong ườ
đó các nhânm vi c theo nhóm th đ t đ c m t hi u su t cao nh t nh m hoàn ượ
thành m c tiêu chung c a t ch c.
5