Giáo trình Tuabin thuỷ lực: Phần 2

Chia sẻ: Tabicani09 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiếp nội dung phần 1, Giáo trình Tuabin thuỷ lực: Phần 2 cung cấp cho người học những kiến thức như: Thí nghiệm mô hình và đường đặc tính tuabin; Chọn kiểu loại và các thông số cơ bản của tuabin; Điều chỉnh turbin nước;...Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Tuabin thuỷ lực: Phần 2

CHƯƠNG 6: THÍ NGHIỆM MÔ HÌNH VÀ ĐƯỜNG ĐẶC TÍNH TUABIN 6.1. Ý nghĩa và nhiệm vụ của thí nghiệm mô hình Mặc dù các phương pháp tính toán thủy lực thường dùng hiện nay để thiết kế tuabin không ngừng được bổ sung và hoàn thiện nhưng muốn thu được một cách đầy đủ các đặc tính của tuabin phai thông qua thí nghiệm. Phương ơháp tính toán thủy lực theo lý thuyết chỉ cho phép nghiên cứu và đề xuất ra một số phương án hình dạng phần nước qua của các tuabin. Còn việc phân tích, so sánh và chọn phương án tối ưu trong số các phương án nói trên chỉ thực hiện được trên cơ sở các kết quả số liệu của thí nghiệm mô hình. Nhờ kết quả của các thí nghiệm này có thể chỉnh lí thành các đường đặc tính mô hình, từ đó xây dựng thành các đường đặc tính khác của tuabin thực tế. Thí nghiệm tuabin có thể được tiến hành trong phòng thí nghiệm hay ngoài hiện trường. Thí nghiệm tuabin ở ngoài hiện trường tuy có thể phản ánh đúng tình hình làm việc thực tế của tuabin nhưng chi phí thí nghiệm tốn kém và không thể nghiên cứu đầy đủ các điều kiện làm việc có thể có của tuabin. Thí nghiệm mô hình chia ra hai loại: thí nghiệm năng lượng và thí nghiệm khí thực. Thí nghiệm đầu dùng để xác định hiệu suất của tuabin khi tuabin chưa bị khí thực, còn thí nghiệm sau dùng để xác định hệ số khí thực của tuabin. Thiết bị thí nghiệm năng lượng thường được tiến hành với các mẫu có đường kính D1M = 250(180) ÷ 400(800)mm còn thí nghiệm khí thực thì D1M bé hơn D1M = 250 ÷ 350mm. 6.2. Sơ đồ nguyên lý thí nghiệm Hình 6.1: Sơ đồ nguyên lí thí nghiệm năng lượng của tuabin phản kích. Hình 6.1 là sơ đồ nguyên lí giá thí nghiệm năng lượng. Sơ đồ này gồm có bể thượng lưu 1, hạ lưu 2, bể chứa 3 và máy bơm 4. Mẫu thí nghiệm được lắp giữa hai bể nói trên, ở đây cần đảm bảo các điều kiện tương tự về hình học của buồng tuabin và ống
hút. Khi làm việc, nước từ bể 1 chảy qua tuabin vào bể hạ lưu 2, ở đây lưu lượng Q được đo bằng đập tràn thành mỏng tam giác vuông 6. Sau khi qua khỏi đập tràn, nước chảy về bể chứa 3 và từ đó nước được máy bơm bơm vào bể thượng lưu 1 theo một hệ thống cấp nước tuần hoàn.Máng tràn 7 lắp trong bể 1 có tác dụng duy trì mức nước trong bể 1 không thay đổi, lượng nước thừa ra trong bể này sẽ được tháo về bể chứa 3. Lưới ổn định 7 có nhiệm vụ ổn định dòng nước trước khi chảy vào tuabin, còn lưới ổn định 9 thì có tác dụng làm lặng nước để đo lưu lượng qua đập tràn thành mỏng mà bằng phương pháp thể tích (thùng đong) sẽ bảo đảm đo lưu lượng với độ chính xác cao hơn. Cột nước thí nghiệm ở giá này có thể thay đổi từ 2÷5m. Khi làm thí nghiệm cần đo các đại lượng chính sau đây: Lưu lượng Q chảy qua tuabin được xác định theo mchiều cao lớp nước trên đỉnh của đập tràn tam giác vuông hQ. Biết trị số hQ có thể xác định lưu lượng Q theo các công thức kinh nnghiệm sau đây: Q=1,343hQ2,47,(l/s) (4-1) Hoặc dùng công thức đơn giản hơn: Q=1,4 hQ2,5,(l/s) (4-2) Trong đó:hQ- chiều cao mlớp nước trên đỉnh đập(m). Cột nước làm việc H được đo bằng ống đo áp 10 và 11. Như vậy cột nước h ở đây đựoc tính bằng hiệu số cao trình mực nước trong bể 1 và 2 và bỏ qua tổn thất cột nước tổn thất trong đường dẫn tính từ bể 1 đến cửa vào buồng tuabin. Nếu dẫn nước vào tuabinbằng ống áp lực có chiều dài khá lớn thì phải tính thêm trị số tổn thất cột nước trong đường dẫn nữa. Số vòng quay n trên tuabin có thể đo bằng vòng quay kế(vg/ph) kiểu li tâm hoặc máy đếm số vòng quay bằng điện. Mô men xoắn trên trục tuabin được đo bằng bộ hãm kiểu ma sát hình (6.2). Mô men xoắn M trên trục tuabin được xác định theo công thức sau: M=P.l (4-3) Trong đó: P - trọng lượng quả cân(N); l - cánh tay đòn của bộ hãm, bằng khoảng cách từ điểm đặt quả cân trục tuabin.
Thí nghiệm được tiến hành với các trị số độ mở của bộ phận hướng nước ao. Độ mở đó được tính bằng khoảng cách nhỏ nhất giữa hai cánh hướng nước kế tiếp nhau (tuabin phản kích) hoặc số phần của hành tình lớn nhất của van kim(s) (đối với tuabin gáo)(hình6.3). Với mỗi độ mở ao cho tước, ta làm thí nghiệm với 6÷8 trị số phụ tải khác nhau (thay đổi lực ma sát của má phanh bộ hãm). Ta sẽ được 6÷8 điểm ứng với các trị số vòng quay n khác nhau. ỉng với các trị số phụ tải đã chọn (trọng lượng quả cân), dùng các thiết bị đo lường kể trên có thể đo được lưu lượng Q, số vòng quay trục tuabinn, và cột nước làm việc H (nếu trong suốt quá trình thí ghiệm H không đổi thì không cần phải đo thông số này) rồi tính ra các thông số quy dẫn theo các công thức (4-4) và (4-5). Số vòng quay quy dẫn: nD 1 n'I = =K1n (4-4) H' Lưu lượng quy dẫn: Q Q'I = =K2nQ (4-5) D2I H Hiệu suất tuabin: N Mω P.lπn n η= = = K3 (4-6) N n γQH 30 γQH Q Ở đây: N = M ω - công suất hữu ích của tuabin. Nn = γ QH - công suất tiêu hao(công suất dòng nước). D1 P.lπ K1 = = cosnt; K3 = = const H 30γH Các số liệu đo được trong khi làm thí nghiệm và kết quả tính toán thường được ghi thành các bảng biểu (bảng6.1). Sau đây nghiên cứu các dạng đường đặc tính và cách vẽ dạng đường đó.
Số liệu đo được Kết quả tính đổi Số Số vòng Lưu Công CS TT phụ Cột Lưu vòng quay quy lượng suất tiêu Hiệu tải nước lượng quy dẫn suất quay dẫn hữu ích hao P H Q η% n n' I I Q'I N Nn 1 P1 H Q1 n1 n ' I1 Q ' I1 Q1 N1 η1 2 P2 Không Q2 n2 n ' I2 Q'I2 Q2 N2 η2 3 P3 đổi Q3 n3 Q3 N3 η3 n ' I3 Q'I3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m- Pm-1 Qm-1 nm-1 Qm-1 Nm-1 η m-1 1 . n ' Im −1 Q ' I m −1 . Pm Qm nm Qm Nm ηm m n ' Im Q' I m 6.3. Đường đặc tính tuabin Các thông số làm việc của tuabin có thể biểu thị bởi một tương quan hàm số nhất định. Chẳng hạn. đối với tuabin tâm trục và cánh quạt, quan hệ đó có thể biểu thị với dạng tổng quát như sau: ⎧N = f1 ( D 1 , a o , H, n ) ⎪ ⎪Q = f 2 (D 1 , a o , H, n) ⎨ ⎪η = f3 (D 1 , a o , H, n ) ⎪⎩H s = f 4 (D 1 , a o , H, n ) Đối với tuabin cánh quay và chéo trục, quan hệ đó có dạng sau đây: ⎧N = f1 (D 1 , a o , ϕ , H, n) ⎪ ⎪Q = f 2 (D 1 , a o , ϕ , H, n) ⎨ ⎪η = f3 (D 1 , a o , ϕ , H, n) ⎪⎩H s = f 4 (D 1 , a o , ϕ , H, n) Như vậy hệ tuabin trên có 4 biến số độc lập, còn hệ tuabin sau có 5 biến số độc lập(thêm ϕ -góc đặt của cánh BXCT).Góc ϕ =0 ứng với chế độ tính toán của tuabin, từ đó nếu cánh quay theo chiều kim đồng hồ thì ϕ >0, còn nếu theo chiều ngược kim đồng hồ thì ϕ
Các quan hệ cụ thể nói trên gọi là đặc tính tuabin và nó thường được biểu thị dưới dạng đồ thị đường cong gọi là đường đặc tínhtuabin. Tuỳ theo số biến số độc lập có trong mỗi quan hệ hàm số người ta chia ra hai loại đường đặc tính: đường đặc tính tuyến tính và đường đặc tính tổng hợp. 6.3.1. Đường đặc tính tuyến tính Đường cong chỉ sự liên hệ giữa hai thông số của tuabin, còn có các thông số khác coi như không đổi, gọi là đường đặc tính tuyến tính của tuabin. Đối với tuabin điều chỉnh đơn(tâm trục, cánh quạt) thì các thông soó khác không đổi gồm có 3 biến số, còn đối với tuabin điều chỉnh kép(cánh quay,chéo trục) thì gồm 4 biến số.Các dạng cơ bản của đường đặc tính tuyến tính của tuabin cho ở hình(6.5). Trong đó, hình(6.5a) là đường đặc tính tuyến tính cột nước η , N = f(H) chỉ sự liên hệ giữa hiệu suất(hoặc công suất) với cột nước làm việc của tuabin khi đường kính nước làm việc của tuabin khi đường kính D1; độ mở a0 và số vòng quay n không đổi; hình(6.5b) là đường đặc tính tuyến tính số vòng quay chỉ sự liên hệ giữa công suất(hiệu suất v.v....) với số vòng quay khi D1, a0, H không đổi; hình(6.5c) là đường đặc tính tuyến tính lưu lượng η , N, a0=f(Q) chịư liên hệ giữa hiệu suất (hoặcN, a0) với lưu lượng tuabin khi D1,n,H=const; còn hình (6.5d) là đường đặc tính tuyến tính công suất(còn gọi là đường đặc tính công tác ) chỉ sự liên hệ giữa hiệu suất, độ mở a0 và các thông số khác với công suất tuabin khi D1, n, H=const. Như vậy, tên của đường đặc tính tuyến tính được gọi theo tên của biến số độc lập, chẳng hạn để dơn giản gọi đường η =f(H) là đường đặc tính cột nước(H là biến số độc lập). Các đường đặc tính tuyến tính có cấu tạo đơn giản và dễ thấy, nhưng chúng không thể phản ánh đầy đủ tính chất của tuabin. Chẳng hạn dùng đường đặc tính η =f(N) ta chỉ thấy được quan hệ giữa hiệu suất với công suất tuabin. Nếu muốn biết hiệu suất thayđổi ra sao khi tuabin làm việc với các trị số cột nước H khác nhau thì ta phải có một loại đường đặc tính tuyến tính nói trên được xây dựng với nhiều trị số cột nước H khác nhau. Muốn biểu thị đầy đủ tính chất của tuabin phải sử dụng đường đặc tính tổng hợp. 6.3.2. Đường đặc tính tổng hợp
Đường cong chỉ sự liên hệ giữa các thông số riêng biệt của tuabin với hai biến số độc lập gọi là đường đặc tính tổng hợp. Như vậy, muốn vẽ đường này cần cho trước hai biến số độc lập (đối với tuabin điều chỉnh đơn). Trong thực tế tồn tại một số dạng đường đặc tính tổng hợp sau đây: đường đặc tính tổng hợp chính và đường dặc tính tổng hợp vận hành. Phần 1 ta đã xét các đường đặc tính đơn, biểu thị quan hệ giữa từng cặp thông số với nhau khi các thông số khác là hằng số. Trong thực tế sử dụng tuabin nước ở một chế độ có rất nhiều thông số a, ϕ , H, Q, N, n, σ ... Vì vậy đường dặc tính đơn không thể biểu thị quan hệ cùng một lúc của nhiều thông số nên trong tuabin nước thường sử dụng rộng rãi đường đặc tính tổng hợp. Do là đường đặc tính cùng một lúc có hai loại đường đặc tính tổng hợp - Đường đặc tính tổng hợp chính. - Đường đặc tính tổng hợp vận hành. a. Đường đặc tính tổng hợp chính. Đường đặc tính này biểu thị các quan hệ của hiệu suất, độ mở cánh hướng, hệ số xâm thực, góc đặt cánh, đường giới hạn công suất trong đồ thị có trục toạ độ là các đại lượng qui dẫn n1’, Q1’ khi D1=1m và h=1m. Hay nói cách khác đường đặc tính tổng hợp chính (hoặc đường đặc tính mô hình) hiển thị quan hệ của các thông số: - Đường đồng hiệu suất: η = f ( n1' , Q '1 ) - Đường đồng độ mở rộng: a 0 = f ( n 1' , Q '1 ) - Đường đồnghệ số xâm thực σ = f ( n 1' , Q '1 ) - Đường giới hạn công suất 5% tuabin tâm trục. - Đường đồng góc đặt cánh đối với tuabin cánh quay. H-6.6 - đường đặc tính tổng hợp chính của tuabin tâm trục D1M = 460mm H-6.7 - đường đặc tính tổng hợp chính của tuabin cánh quay D1M = 460mm H -6.7 - đường đặc tính tổng hợp chính của tuabin gáo.
Đường đặc tính này được xây dựng từ kết quả thực nghiệm tuabin mô hình trong phòng thí nghiệm. Đặc tính này là lý lịch của tuabin mô hình và qua nó đánh giá khả năng làm việc và chất lượng của tuabin mô hình. Nó là tài liệu gốc để chọn tuabin, chọn chế độ làm việc cho tuabin thực trên trạm. So sánh đặc tính tổng hợp chủ yếu của ba loại tuabin chúng ta thấy:Hình dáng của chúng đại thể giống nhau nhưng phạm vi trên giấy toạ độ n 1' , Q '1 thì khác nhau, trị số toạ độ n 1' , Q '1 của điểm hiệu suất cao nhất cũng khác nhau. - Đường đặc tính của tuabin gáo bao gồm đường η và đường a0 (d0) không có đường σ , đường đặc tính của tuabin xuyên tâm hướng trục bao gồm đường η , đường a0, đường σ và đường ϕ không có đường hạn chế 5%N. - Tuabin gáo có cột nước cao, lưu lượng nhỏ trị số toạ độ của điểm hiệu suất cao nhất là nhỏ nhất vị trí toàn bộ đường đặc tính chiếm cũng rất nhỏ hình hẹp và dài. Tuabin cánh quay có cột nước thấp, lưu lượng lớn nên trị số của điểm hiệu suất cao nhất là lớn nhất. Vị trí toàn bộ đường đặc tính chiếm cũng lớn nhất, hình rổng và dẹt còn của tuabin tâm trục ở giữa hai trường hợp đó (H-6-9). b. Đường đặc tính tổng hợp vận hành. Đường đặc tính tổng hợp vận hành là dường đặc tính tổng hợp của tabin thực làm việc ở nhà máy thuỷ điện. Nó là đường biểu diễn các đường cong: - Đường đồng hiệu suất η =f(N
tính này giúp cho người vận hành xác định các chế đọ làm việc của tuabin, xác định các thông số tại cac chế độ đang làm việc. Đường đặc tính này cho phép xác định khả năng phát ra công suất của tuabin, giúp cho người làm việc ở bộ phận điều độ của lưới điện phân phối phụ tải cho các tổ máy. Ngoài ra đường đặc tính vận hành còn là số liệu quan trọng so sánh về năng lượng và khả năng chống xâm thực tuabin khi chọn loại tuabin, đường kính và số vòng quay của tuabin. Về hình dạng bề ngoài thì đường đặc tính tổng hợp vận hành của tuabin tâm trục và hướng trục là giống nhau nhưng phạm vi của H và N là khác nhau. H của tuabin tâm trục tương đối lớn còn H của tuabin cánh quay tương đối nhỏ thêm nữa đường hạn chế công suất của hai loại tuabin về tính chất cũng có khác nhau. Đường hạn chế N của tuabin tâm trục chỉ đường hạn chế công suất 5%N, còn đường hạn chế công suất của tuabin cánh quay là chỉ đường hạn chế công suất của độ mở lớn nhất cánh hướng nước khi cột nướclà Htt. 6.4. Quan hệ giữa đường đặc tính thường dùng với loại tuabin. 6.4.1. Đường đặc tính tổng hợp chính a. Đặc điểm: Đường đặc tính của tuabin gáo bao gồm đường η và đường a0 khoong có đường σ ; đường đặc tính của tuabin tâm trục, cánh quạt bao gồm đường η , đường a0, đường σ và đường hạn chế 5%N; đường đặc tính của tuabin cánh quay bao gồm đường η , đường a0, đường σ và đường ϕ không có đường hạn chế 5%N. b. Phạm vi: tuabin gáo có cột nước cao, lưu lưọng nhỏ cho nên trị số toạ độ của điểm hiệu suất cao nhất. Vị trí toàn bộ đường đặc tính chiếm cũng rất nhỏ, hình hẹp và dài. Tuabin cánh quay có cột nước thấp, Q lớn cho nên trị số toạ độ của điểm hiệu suất cao nhất ( n 1' , Q '1 ) là lớn nhất. Vị trí toàn bộ đường đặc tính chiếm cũng lớn nhất hình rộng và dẹt. Tuabin tâm trục ở giữa hai trường hợp đó. 6.4.2. Đường đặc tính công tác Đường dặc tính công tác η =f(N) của tuabin thực dược tính đổi từ đường đặc tính tổng hợp chính của tuabin mô hình. Khi hình thức tuabin khác nhau thì hình dạng đường đặc tính công tác của chúng cũng khác nhau. a- Kiểu gáo: Hiệu suất cao nhất của tuabin gáo tương đối thấp nhưng khu vực hiệu suất cao tương đối rộng (hình 6.6a). b- Kiểu tâm trục và cánh quạt: Đường đặc tính công tác của tuabin tâm trục có đường hạn chế công suất 5%N (hình 6.6b). Khi Q tăng lên đồng thời lúc đầu hiệu suất tăng lên rất nhanh sau đó bắt đầu hạ xuống. Khi N đạt tới Nmax thì Q đạt tới trị số nhất định. Nếu Q tiếp tục tăng thì N giảm đi hình thành khu vực móc câu ở cuối đường đặc tính công tác. Nguyên nhân là do ảnh hưởng của hiệu suất hạ thấp thắng được ảnh hưởng của Q tăng lên. Rõ ràng là trong trường hợp này Q lớn hay nhỏ đều phát ra công suất như nhau. Trong vận hành không nên để cho tuabin làm việc trong điều kiện lưu lượng bất lợi. Phạm vi làm việc bất lợi đoạn cuối đường đặc tính chiếm khoảng
5%Nmax cho nên vẽ một đường ở khu vực móc câu cuối đường đặc tính công tác gọi là đường hạn chế 5%N. Đường dặc tính công tác của tuabin cánh quạt thì khu vực hiệu suất cao nhất rất hẹp đoạn cuối cùng có khu vực móc câu nên thường vẽ đường hạn chế 3%N. c- Kiểu cánh quay: Khi góc quay ϕ cố định, đường đặc tính công tác của tuabin cánh quay giống như tuabin cánh quạt. Khi góc quay ϕ thay đổi đường đặc tính công tác của tuabin cánh quay sẽ là đường bao ngoài của các góc quay. Khu vực hiệu suất cao nhất của đường đặc tính công tác rất rộng. Chỉ khi góc quay ϕ và độ mở a0 rất lớn hay nói cách khác là lưu lượng rất lớn thì N mới bắt đầu hạ xuống. Tuabin cánh quay thường không cho phép vận hành trong trường hợp như vậy bởi vì bị hạn chế bởi điều kiện khí thực, cho nên trên đường đặc tính tổng hợp chính của tuabin cánh quay đều không vẽ đường hạn chế công suất d- Nhận xét: Ta thấy: - ηmax của tuabin gáo thấp nhất - ηmax của tuabin tâm trục cao nhất, tỷ tốc càng cao thì đỉnh đường biẻu diễn càng bằng. - Tuabin cánh quay vì cánh tuabin quay được cho nên khu vực hiệu suất cao tương đối rộng còn kiểu cánh quạt thì không có ưu điểm đó. - Điểm công suất lớn nhất của tất cả các đường không phải là chỗ hiệu suất cao nhất nên thường cố gẳng sao cho turbi không phải làm việc trong trường hợp đầy tải. 6.4.3. Đường đặc tính tổng hợp vận hành Đường đặc tính tổng hợp vận hành là đường đặc tính tổng hợp của tuabin thực làm việc ở nhà máy thuỷ điện. Nó là đường biểu diễn đường cong - Đường đồng hiệu suất η =f(N,H) - Đường đồng chiều cao hút Hs = f(N,H) - Đường giới hạn công suất theo máy phát & tuabin Khi đường kính bánh xe công tác D1 và tốc độ quay n của tuabin là hằng số trong hệ toạ độ N, H. Đường đặc tính này giúp cho người vận hành xác định các chế độ làm việc của tuabin, xác định các thông số tại các chế độ làm việc. Đường đặc tính này cho phép xác định khả năng phát ra công suất của tuabin, giúp cho người làm việc ở bộ phận điều độ của lưới điện phân phối phụ tải cho các tổ máy. Ngoài ra đường đặc tính vận hành còn là số liệu quan trọng so sánh vê năng lượng và khả năng chống xâm thực tuabin khi chọn loại tuabin, đường kính và số vòng quay của tuabin
6.5. Xây dựng đường đặc tính tổng hợp vận hành của tuabin đã chọn Nội dung xây dựng đường đặc tính tổng hợp vận hành của tuabin đã chọn bao gồm: - Tính đổi đường quan hệ hiệu suất. - Tính đổi đường hạn chế công suất. - Tính đổi đường đồng độ cao hút Hs. 6.5.1. Tính đổi đường quan hệ hiệu suất. a) Mục đích: Tính đổi đường η = f ( n1 , Q1 ) thành η = f (N ) và η = f ( N , H ) ' ' b) Nguyên tắc: Sử dụng công thức: nD1 n1' = H 3 N = 9,81Q1' D12 H 2η D1T η T max = 1 − (1 − η M max )5 D1M Δη = η T max x − η M max * Vẽ đường đặc tính công tác η = f (N ) từ đường đặc tính tổng hợp chính D1, n của loại tuabin đã chọn tìm trị số hiệu chỉnh Δη. + Đối với tuabin ánh quay:
Mỗi góc quay ử trên đường đặc tính tổng hợp chính của tuabin cánh quay có một hiệu suất ηMmax do đó mỗi góc ϕ phải tìm được một Δηφ. Tính toán như bảng dưới đây. φ ηMmax ΗTmax Δηφ * Tìm trị số hiệu chỉnh số vòng quay dẫn suất Δn1' η T max - Nếu − 1 < 0,03 thì không cần hiệu chỉnh. η M max η T max ⎛ η ⎞ - Nếu − 1 > 0,03 thì Δn1' = n M' ⎜⎜ T max − 1⎟⎟ và n1' T = n1' M + Δn1' η M max ⎝ η M max ⎠ Hoặc n1' M = n1' T − Δn1' . * Tìm các trị số n1T' tương ứng với các trị số cột nước Hmax, H , Htt, Hmin, từ đó tìm ' ra các trị số n1M tương ứng. ' Từ các trị số n1M vẽ các đường nằm ngang cắt đường ηM của tuabin tâm trục và tuabin gáo, đường góc quay ϕ của turrbin cánh quay ta được các trị số n1M ' ' , Q1M , ỗM tương ứng. * Tìm ỗT của tuabin thực: - Tuabin tâm trục ηT = ηM + Δη - Tuabin cánh quay ηT = ηM + Δηφ. ϕ khác nhau thì đường Δηφ khác nhau. 3 * Tìm NT = 9,81 Q1' D12 H 2η T . Qua tính toán có thể lập bảng.6.2 và bảng 6.3. Bảng 6.2: Tính toán đối với tuabin tâm trục. Hmax = H = Htt = Hmin = Δη = nD1 n1' T ( H ) = max H max n1' M ( H max ) = n1' T − Δn1' ηM Q1' ηT NT (1) (2) (3) (4)
Bảng 6.3: Tính toán đối với tuabin cánh quay. Hmax = H = Htt = Hmin = Góc Hiệu Δη = quay chỉnh nD1 của hiệu n1' T ( H max ) = cánh H max suất tuabin n1' M = n1' T − Δn1' φ Δηφ ηM Q1' ηT NT (1) (2) (3) (4) (5) (6) Căn cứ vào cột (3) và (4) ở bảng 6.2 và cột (5) và (6) ở bảng 6.3 vẽ đường đặc tính công tác η = f (N ) cho một trị số H (hình 6.12). Hình 6.12: Đường đặc tính công tác của tuabin tâm trục với nhãn hiệu PO75/702-B550, n=107,1v/ph c) Vẽ đường đặc tính vận hành trên hệ toạ độ N, H. Cắt các đường đặc tính công tác η = f(H) bằng một số đường ngang η = const cách nhau khoảng 1%. Dời các điểm đó lên hệ tạo độ (N,H) và nối chúng lại thành đường cong trơn ta được đường đồng hiệu suất η = f(N,H).
Để xác định được vị trí điểm đỉnh của mỗi đường hiệu suất bên dưới đường đặc tính vận hành ta vẽ đường bổ trợ ηmax = f(H) (hình 6.13). Từ đường quan hệ đó có thể tìm được trị số H nhỏ nhất phù hợp với điểm đỉnh của mỗi đường η (đường H = const tiếp xúc với đường η = const). Hình 6.13: Đường cong bổ trợ ηmax = f(H) 6.5.2. Tính đổi đường hạn chế công suất. Đường hạn chế công suất ABC chia ĐĐTTHVH ra hai phần: phía bên trái của đường ABC là vùng làm việc, còn phía bên phaỉ - vùng không lamg việc. Đoạn thẳng đứng AB tính từ cột nước tính toán Htt đến cột nước lớn nhất Hmax (điểm A), ở đoạn này công suất của tuabin bị hạn chế bởi công suất định mức của máy phát điện đã chọn. Chẳng hạn ở hình vẽ (hình 6.14) công suất lớn nhất của tuabin tương ứng với công suất định mức của máy phát điện bằng 180000kW. Đường nghiêng BC, tính từ Htt đến Hmin, công suất bị hạn chế bởi công suất của bản thân tuabin. Cột nước tương ứng với điểm B là cột nước tính toán. Đó là cột nước nhỏ nhất để đảm bảo tuabin phát đủ công suất định mức. Khi cột nước H < Htt thì vì hiệu suất giảm đột ngột nên công suất tuabin giảm nhỏ. Khi cột nước tương đối lớn (H > Htt), tuabin có khả năng phát được công suất tương đối lớn nhưng bị hạn chế bởi công suất giới hạn của máy phát điện, hoặc xét theo quan điểm độ bền nó cũng có thể bị hạn chế bởi kích thước (không đủ) của một bộ phận nào đó của tuabin. Hình 6.14: Đường đặc tính tổng hợp vận hành của tuabin.
Đường hạn chế công suất phụ thuộc vào hệ tuabin, cách vẽ như sau: Đối với tuabin tâm trục: Đoạn nghiêng BC của đường hạn chế công suất được xác định theo đường đồng độ mở tới hạn của bộ phận hướng nước aomax = const. Nói chung ở hệ tuabin tâm trục và tuabin cánh quạt, đường aomax là đường hạn chế độ mở lớn nhất cho phép của tuabin. Khi tuabin làm việc, độ mở ao của BPHN không thể vượt quá trị số aomax này. Do đó, đường aomax = const ở các hệ tuabin nói trên sẽ trùng với đường dự trữ công suất 5% vẽ trên Đ ĐTTHC của mẫu. Như vậy toạ độ điểm B của đường nghiêng BC đã biết B(Htt, Ntt). Công việc còn lại là tìm toạ độ điểm C. Muốn thế, ta tìm trị số công suất của tuabin ứng với H = Hmin. Tính trị số (n 'IT )max = , và (n 'IM )max = (n 'IT )max − Δn 'I . Như vậy ta sẽ tìm được trị nD 1 H max số Q 'I (m3/s) (tại giao điểm của đường thẳng ngang (n 'IM )max = const với đường aomax = const hoặc với đường dự trữ công suất 5%). Sau đó tính trị số công suất của tuabin ứng với Hmin: N min = 9,81D 12 Q 'I H min H min η (kw). Nối hai điểm có toạ độ B(Htt, Ntt) và C(Hmin, Nmin) ta được đoạn BC của đường hạn chế công suất của tuabin (hình 6.10). Đối với tuabin cánh quay: Cũng giống như tuabin tâm trục khi H > Htt đường hạn chế công suất là đường thẳng góc do công suất của một máy phát điện quyết định còn khi H < Htt thì đường hạn chế công suất của tuabin bị han chế bởi độ mở lớn nhất aomax và được được tiến hành theo các bước sau: + Trên đường đặc tính vận hành η = f(N, H) từ điểm A (giao điểm của đường công suất lớn nhất của máy phát điện và Htt) ta xác định được ηTA. nD 1 N Tính n 'IA = và Q 'IA = 3 H tt 9,81D 12 H tt 2 η TA + Trên đường đặc tính tổng hợp chủ yếu η = f (n 'I , Q 'I ) - Vẽ điểm A’( n 'IA , Q 'IA ) xác định được được aomaxcủa điểm A’. - Xác định điểm B’ là giao điểm của đường n 'IH min và aomax, xác định ϕM, Q 'IMB , ηMB. + Xác định điểm B trên đường η = f(N, H). - Có ϕ 'B xác định được Δηϕ, ηTB = ηMB’ + Δηϕ. 3 N B = 9,81Q 'IB D 12 H min2 η TB - Dịch điểm B (Hmin, NB) trên đường η = f(N, H) + Nối A-B ta được đường hạn chế của tuabin A-B.
6.5.3. Vẽ đường đồng chiều cao hút Hs. a) Mục đích: Tính đổi đường đồng hệ số khí thực σ = f (n 'I , Q 'I ) của đường đăcj tính tổng hợp chính của mô hình thành đường đồng chiều cao hút Hs = f(N, H). b) Nguyên tắc: Sử dụng các công thức tương tự: nD 1 n 'I = H 3 N = 9,81Q 'I D 12 H 2 η ∇ H s = 10 − − (σ + Δσ )H 900 Các bước: - Tính n 'IM tương ứng với các H đã cho - Từ giao điểm của các đường thẳng ngang n 'IM = const trên đường đặc tính tổng hợp chính với đường η = const (đối với tuabin tâm trục) hoặc với đường ϕ = const (đối với tuabin cánh quay) ta xác định được σ và Q 'I của mỗi điểm. - Lập bảng tính toán Hs = f(N) với H là thông số: σ Q 'I N Δσ Hs (1) (2) (3) (4) (5) Căn cứ vào cột (3) và cột (5) vẽ đường Hs = f(N) tương ứng với các H. 4. Đường đặc tính tổng hợp vận hành. Đường tổng hợp vận hành hoàn chỉnh phải bao gồm 3 loại đường sau đây: Đường đồng hiệu suất η = f(N, H), đường đồng độ cao hút Hs = f(N, H) và đường hạn chế công suất của tổ máy. 6.6. Các đường đặc tính của trạm thủy điện Trong thực tế thường dùng các đường đặc tính của TTĐ sau đây: đường đặc tính công tác tổ máy η = f(N); đường đặc tính công tác của nhóm tuabin và của nhóm tổ máy (hay của TTĐ); đường đặc tính công tác công suất (hay lưu lượng) vận hành của tuabin của nhóm tổ máy và của TTĐ; đường đặc tính tổng hợp vận hành của tổ máy và của TTĐ.
- Đường đặc tính công tác tổ máy ηtm = f(N) biểu thị sự liên hệ giữa hiệu suất tổ máy và phụ tải tổ máy khi D1 = const, n = const và H = const. Đó là tổ hợp của hai đường đặc tính công tác của tuabin và máy phát điện. Dạng và cách vẽ đường ηtm = f(N) được trình bày trên hình vẽ: - Đường đặc tính công tác nhóm của tuabin (của nhóm tổ máy và của TTĐ) là tập hợp các đường đặc tính công tác của các tuabin (hay của các tổ máy) cùng làm việc trong TTĐ. Vẽ đường đặc tính công tác của nhóm n tuabin (hay n tổ máy) bằng cách phân hoành độ (trục N) cho 2, 3…n trong khi vẫn giữ nguyên tung độ η của chúng và nối các điểm tương ứng của nhóm từng 2, 3…n tổ máy với nhau (hình 6.15 ) Hình 6.15: Đường đặc tính công tác của tổ máy Hình 6.16 : Đường đặc tính công tác của TTĐ. - Đường đặc tính cột nước của TTĐ:H = f(Q) thường được vẽ với các mức nước thượng lưu không thay đổi.
- Đường đặc tính công suất - lưu lượng của tuabin và của tổ máy là các đường đặc tính công tác công suất Q =f(N) được vẽ cho từng trị số cột nước trong cùng một đồ thị hình 6.16. - Đường đặc tính công suất- lưu lượng của TTĐ: Biểu thị quan hệ giữa lưu lượng và công suất khi TTĐ làm việc với số lượng tổ máy khác nhau ứng với trị số cột nước và mực nước thượng lưu khác nhau (theo tổ hợp lợi nhất - có η có thể lớn nhất hình 6.17). - Đường đặc tính tổng hợp vận hành của TTĐ: Là tập hợp các đường cong đồng hiệu suất lớn nhất của các tổ máy khi chúng cùng làm việc với nhau trong TTĐ. Vẽ đường đặc tính tổng hợp vận hành của TTĐ bằng cách nhân hoành độ, (công suât) của các đường cong đồng hiệu suất (hay đồng chiều cao hút Hs) của đường đặc tính tổng hợp vận hành của một tổ máy lên 2, 3…n tổ máy của TTĐ và nối các điểm cùng hiệu suất Hình 6.17 : Đường đặc tính Q = f(N) của tổ máy (hay cùng Hs) của cùng một số lượng tổ máy. Cần chú ý là TTĐ làm việc với hiệu suất cao nhất giữa các tổ máy cùng làm việc, do đó trong đường đặc tính tổng hợp vận hành sẽ bỏ qua các đường đồng hiệu suất thấp hơn bị các đường đồng hiệu suất cao hơn cắt. Tuy nhiên phạm vi làm việc của các tổ máy không thể vượt quá đường giới hạn công suất 5% của mình nêu trong trường hợp khi công suất TTĐ vượt quá công suất của 1, 2, … tổ máy thì phải mở thêm tổ máy kế tiếp mặc dù có hiệu suất tốt hơn (hình 6.18).
Hình 6.18: Đường đặc tính công suất - lưu lượng của TTĐ Hình 6.19: Đường đặc tính tổng hợp vận hành của TTĐ • Ví dụ: Vẽ đường biểu diễn đặc tính vận hành của tuabin phản kích. Ví dụ 1: Vẽ đường biểu diễn đặc tính vận hành của tuabin xuyên tâm hướng trục (tuabin tâm trục). Tài liệu: 1. Hình thức tuabin: máy tuabin xuyên tâm hướng trục trục đứng, có buồng xoắn ốc kim loại, ống hút cong, đoạn khuếch tán ống hút có mố chống ở giữa.
2. Công suất lớn nhất: N = 170000kW 3. Tốc độ quay định mức: n = 214,3vg/ph. 4. Đường kính tiêu chuẩn của BXCT của tuabin: D1 = 4,1m. 5. Số hiệu bánh xe công tác: PO638, đường biểu diễn đặc tính tổng hợp chủ yếu, hình thức buòng xoắn và ống hút dùng khi thí nghiệm tuabin mô hình tương tự như khi thực tế trạm thủy điện sử dụng. 6. Phạm vi đầu nước: - Cột nước lớn nhất: Hmax = 160m; - Cột nước nhỏ nhất Hmin = 130m; - Cột nước bình quân: Hbq = 145m. Yêu cầu: 1. Vẽ đường đặc tính công tác và đường đặc tính vận hành. 2. Vẽ đường hạn chế công suất tổ máy và xác định cột nước tính toán Htt. 3. Vẽ đường đẳng trị Hs. Tính toán: 1. Hiệu chỉnh hiệu suất: hiệu chỉnh do đường kính bánh xe công tác của tuabin mô hình và tuabin thực khác nhau, có thể dùng công thức của A.A.Nô-rô-dốp để tính toán hoặc bằng mô-nô tính toán hiệu suất. Đường kính tuabin mô hình D1 = 0,46m, hiệu suất cao nhất của nó ηMmax là 91%, đường kính tuabin thực D1T = 4,1m, thì hiệu suất cao nhất của nó là: D 1M η T max = 1 − (1 − η M max ) = 1 − (1 − 0,91).0,694 = 0,94 D 1T Do đó trị số hiệu chỉnh hiệu suất là; Δη = ηTmax - ηMmax = 0,94 – 0,91 = 0,03 2. Trị số hiệu chỉnh tốc độ quay đơn vị Δn 'I . η T max 0,94 Bởi vì −1 = − 1 = 0,015 < 3% η M max 0,61 Cho nên, trị số hiệu chỉnh Δn 'I , ΔQ 'I của nó có thể không cần tính. 3. Phân đoạn cột nước: Phạm vi thay đổi cột nước là từ 130m đến 160m, phạm vi dao động của n 'I tương ứng là từ 69,5 tới 77 vg/ph. Để bảo đảm vẽ đường đặc tính tổng hợp vận hành được chính xác, ta cần chia phạm vi của n 'I thành 2 đoạn bằng nhau, n 'I của nó phải là 69,5; 72,8 và 77,0; cột nước tương ứng của nó là 160m, 145m, 130m. Như vậy là đã bao gồm cột nước lớn nhất, nhỏ nhất và cột nước bình quân. 4. Tính toán đường đặc tính công tác và đường đặc tính tổng hợp vận hành: