Hệu quả của phương pháp điện châm và cấy chỉ catgut trong điều trị đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG PHÁP ĐIỆN CHÂM<br /> VÀ CẤY CHỈ CATGUT TRONG ĐIỀU TRỊ ĐAU VAI GÁY<br /> DO THOÁI HÓA CỘT SỐNG CỔ<br /> Nguyễn Tuyết Trang, Đỗ Thị Phương<br /> Khoa Y học cổ truyền – Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Thoái hóa cột sống cổ chiếm 14% các bệnh thoái hóa khớp. Cấy chỉ điều trị đau vai gáy do thoái hóa cột<br /> sống cổ được áp dụng rộng rãi tại các cơ sở y tế. Nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả, tính an toàn của điện<br /> châm và cấy chỉ catgut vào huyệt trong điều trị đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ. Nghiên cứu được tiến<br /> hành trên 60 bệnh nhân từ 40 tuổi được chẩn đoán đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ. Bệnh nhân được<br /> chia thành 2 nhóm: điện châm và cấy chỉ. Kết quả cho thấy điểm đau VAS cải thiện sau điều trị so với trước<br /> điều trị nhưng không có sự khác biệt giữa hai nhóm (p > 0,05), nhóm cấy chỉ cải thiện tầm vận động cột<br /> sống cổ và mức độ hạn chế sinh hoạt hiệu quả hơn nhóm điện châm (p < 0,05). Như vậy, cấy chỉ và điện<br /> châm có tác dụng giảm đau nhưng cấy chỉ có xu hướng cải thiện tầm vận động cột sống cổ và mức độ hạn<br /> chế sinh hoạt tốt hơn. Chưa thấy tác dụng không mong muốn của hai phương pháp trên.<br /> Từ khóa: cấy chỉ, đau vai gáy, điện châm<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Thoái hóa khớp (còn gọi là hư khớp) là<br /> <br /> nhóm thuốc chống viêm giảm đau không<br /> <br /> bệnh đặc trưng bởi các rối loạn về cấu trúc và<br /> <br /> steroid, steroid, thuốc giãn cơ kết hợp với tia<br /> <br /> chức năng của một hoặc nhiều khớp (và cột<br /> <br /> hồng ngoại, sóng siêu âm, sóng điện từ… để<br /> <br /> sống) [1]. 16,83% số bệnh nhân đau cột sống<br /> <br /> điều trị [1]. Đau vai gáy do thoái hóa cột sống<br /> <br /> do thoái hóa [2]. Thoái hóa cột sống cổ gây ra<br /> <br /> cổ thuộc chứng tý theo y học cổ truyền. Tý là<br /> <br /> do thoái hóa không đặc hiệu của cơ, gân,<br /> <br /> sự bế tắc kinh mạch, khí huyết. Chứng tý phát<br /> <br /> khớp, xương của cột sống cổ và xương bả vai<br /> <br /> sinh do vệ khí của cơ thể không đầy đủ, các tà<br /> <br /> [3]. Đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ là<br /> <br /> khí từ bên ngoài thừa cơ xâm phạm vào cân,<br /> <br /> triệu chứng thường gặp và là một trong những<br /> <br /> cơ, khớp, xương, kinh lạc… làm bế tắc kinh<br /> <br /> nguyên nhân chính khiến bệnh nhân khó chịu<br /> <br /> mạch, khí huyết không lưu thông gây đau;<br /> <br /> phải đi khám [4]. Đau vai gáy gặp ở khoảng<br /> <br /> hoặc do người cao tuổi chức năng các tạng<br /> <br /> 10,4 đến 21,3% những người có nguy cơ cao<br /> <br /> phủ suy yếu, thận hư không chủ được cốt tủy,<br /> <br /> (làm việc văn phòng và máy tính) đa phần do<br /> <br /> can huyết hư không nuôi dưỡng được cân,<br /> <br /> thoái hóa cột sống cổ [5]. Hiện nay điều trị<br /> <br /> mà gây ra xương khớp đau nhức, sưng nề, cơ<br /> <br /> thoái hóa cột sống cổ chủ yếu là điều trị nội<br /> <br /> bắp co cứng, vận động khó khăn…[7]. Điều trị<br /> <br /> khoa kết hợp phục hồi chức năng và vật lý trị<br /> <br /> chứng tý theo y học cổ truyền bao gồm khu<br /> <br /> liệu. Y học hiện đại chủ yếu sử dụng các<br /> <br /> phong, tán hàn, trừ thấp, thông kinh hoạt lạc,<br /> tư bổ can thận khôi phục lại hoạt động sinh lý<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: Nguyễn Tuyết Trang – Khoa Y học cổ<br /> truyền – Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Email: drtuyettrang@gmail.com<br /> Ngày nhận: 28/7/2016<br /> Ngày được chấp thuận: 08/10/2016<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> bình thường của vùng cổ gáy [8]. Các biện pháp<br /> không dùng thuốc như châm cứu, xoa bóp<br /> bấm huyệt được sử dụng đơn thuần hay phối<br /> hợp với thuốc mang lại hiệu quả điều trị [9].<br /> <br /> 17<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Cấy chỉ còn gọi là chôn chỉ, vùi chỉ, xuyên<br /> chỉ là một phương pháp châm cứu đặc biệt<br /> được ứng dụng ở nước ta từ nhiều năm trước<br /> [10]. Hiện nay, phương pháp này đang được<br /> <br /> 3. Phương pháp: nghiên cứu tiến cứu, so<br /> sánh trước - sau điều trị có đối chứng.<br /> 4. Thời gian nghiên cứu: từ tháng 6/2012<br /> đến tháng 12/2013.<br /> <br /> sử dụng nhiều nhưng chưa có một công trình<br /> nghiên cứu nào đánh giá tác dụng điều trị của<br /> <br /> 5. Liệu trình điều trị<br /> <br /> phương pháp cấy chỉ một cách hệ thống trong<br /> <br /> * Nhóm điện châm: điện châm 30 ngày,<br /> <br /> điều trị đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ<br /> <br /> ngày 1 lần, lưu kim 25 phút.<br /> <br /> trên lâm sàng. Vì vậy, nghiên cứu này được<br /> <br /> * Nhóm cấy chỉ: cấy chỉ catgut vào 2 thời<br /> <br /> tiến hành nhằm mục tiêu: Đánh giá hiệu quả,<br /> <br /> điểm: lần 1 vào ngày thứ nhất của liệu trình<br /> <br /> tính an toàn của phương pháp điện châm và<br /> <br /> điều trị và lần 2 vào ngày thứ 15. (theo Quy<br /> <br /> cấy chỉ catgut vào huyệt trong điều trị đau vai<br /> <br /> trình kỹ thuật điện châm – cấy chỉ của Bộ Y tế<br /> <br /> gáy do thoái hoá cột sống cổ.<br /> <br /> năm 2013).<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> <br /> 6. Nội dung nghiên cứu<br /> Chỉ tiêu theo dõi:<br /> <br /> 1. Đối tượng<br /> 60 bệnh nhân được chẩn đoán thoái hóa<br /> cột sống cổ điều trị ngoại trú tại Phòng khám<br /> Đông y – Bệnh viện Đống Đa.<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo y học<br /> hiện đại<br /> Bệnh nhân từ 40 tuổi trở lên được chẩn<br /> đoán xác định: đau vai gáy do thoái hóa cột<br /> sống cổ.<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo y học<br /> cổ truyền<br /> Bệnh nhân thuộc thể phong hàn thấp tý.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân<br /> Bệnh nhân đau vai gáy có hội chứng tủy cổ<br /> (dấu hiệu Spurling, dấu hiệu Lhermitte). Bệnh<br /> nhân có hình ảnh phồng đĩa đệm, thoát vị đĩa<br /> đệm cột sống cổ trên phim CT - scanner hoặc<br /> MRI cột sống cổ, kèm theo các bệnh mạn tính<br /> như lao, ung thư..<br /> <br /> - Đặc điểm chung của bệnh nhân: tuổi,<br /> giới, thời gian mắc bệnh.<br /> - Các chỉ tiêu lâm sàng theo dõi trước điều<br /> trị N0 và sau điều trị N15, N30<br /> + Đánh giá mức độ đau theo thang điểm<br /> VAS.<br /> + Đánh giá tầm vận động cột sống cổ.<br /> + Đánh giá ảnh hưởng đau với chức năng<br /> sinh hoạt bằng câu hỏi Northwick Park Neck<br /> Pain Questionnaire (NPQ).<br /> - Tác dụng không mong muốn: vựng châm,<br /> dị ứng, mẩn ngứa, chảy máu…<br /> 7. Chỉ tiêu đánh giá kết quả<br /> - So sánh điểm VAS trung bình, điểm đánh<br /> giá tầm vận động cột sống cổ trung bình, điểm<br /> NPQ trung bình trước và sau điều trị của từng<br /> nhóm.<br /> <br /> 2. Chất liệu nghiên cứu<br /> Công thức huyệt theo phác đồ điều trị<br /> châm cứu đau vai gáy do thoái hóa cột sống<br /> cổ của Bộ Y tế (2008): A thị huyệt, Phong trì,<br /> Đại chùy, Đại trữ, Kiên tỉnh, Kiên ngung, Giáp<br /> tích vùng cột sống D1 đến D6, Hợp cốc.<br /> 18<br /> <br /> - So sánh điểm VAS trung bình, điểm đánh<br /> giá tầm vận động cột sống cổ trung bình, điểm<br /> NPQ trung bình sau điều trị giữa hai nhóm.<br /> - Mức độ đau chủ quan của bệnh nhân<br /> được lượng giá bằng thang VAS. Thang VAS<br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> được chia thành 10 đoạn bằng nhau bởi 11<br /> <br /> 9. Đạo đức nghiên cứu<br /> <br /> điểm từ 0 (hoàn toàn không đau) đến 10 (đau<br /> <br /> Đề tài được nghiên cứu với mục đích so<br /> <br /> nghiêm trọng, có thể choáng ngất).<br /> <br /> sánh tác dụng của phương pháp cấy chỉ<br /> <br /> - Đo tầm vận động cột sống cổ gồm 6 động<br /> <br /> với điện châm được Hội đồng Khoa học<br /> <br /> tác: độ gấp - duỗi, độ nghiêng bên trái – phải,<br /> <br /> Bệnh viện Đống Đa cho phép. Bệnh nhân<br /> <br /> cử động xoay trái – phải. Mức độ hạn chế vận<br /> <br /> được giải thích rõ về tác dụng giảm đau<br /> <br /> động được chia thành điểm từ 1 đến 4 ở mỗi<br /> <br /> của châm cứu và cấy chỉ. Bệnh nhân tự<br /> <br /> động tác. Điểm đánh giá tầm vận động cột<br /> <br /> nguyện tham gia nghiên cứu và có thể rút<br /> <br /> sống cổ là tổng điểm của 6 động tác.<br /> <br /> khỏi nghiên cứu. Nếu có dấu hiệu bất<br /> <br /> - Bảng NPQ gồm 8 câu hỏi đánh giá các<br /> rối loạn do thoái hóa cột sống cổ về mức độ<br /> đau, dị cảm, thời gian kéo dài triệu chứng, ảnh<br /> hưởng trên giấc ngủ, khả năng mang xách đồ<br /> <br /> thường hoặc nặng thêm đều được theo dõi,<br /> xử trí cho phù hợp tùy theo tình trạng bệnh,<br /> có thể đổi phác đồ khác.<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> <br /> vật, khả năng ngồi đọc sách báo hoặc xem ti<br /> vi, các công việc sinh hoạt tại nhà và khả năng<br /> <br /> 1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu<br /> <br /> ra ngoài làm các công việc xã hội.<br /> <br /> Sự khác biệt về phân bố bệnh nhân theo<br /> <br /> 8. Xử lý số liệu: Số liệu được xử lý bằng<br /> phần mềm SPSS 16.0.<br /> <br /> tuổi, giới, thời gian mắc bệnh giữa hai nhóm<br /> không có ý nghĩa thống kê, p > 0,05 (bảng 1).<br /> <br /> Bảng 1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân nghiên cứu<br /> Nhóm cấy chỉ (1)<br /> <br /> Nhóm điện châm (2)<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> p1-2<br /> n1<br /> <br /> %<br /> <br /> n2<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> 40 – 49<br /> <br /> 3<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 6,7<br /> <br /> 50 – 59<br /> <br /> 10<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> 14<br /> <br /> 46,7<br /> <br /> 24<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> ≥ 60<br /> <br /> 17<br /> <br /> 56,7<br /> <br /> 15<br /> <br /> 50,0<br /> <br /> 32<br /> <br /> 53,3<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> X ± SD<br /> <br /> 61,6 ± 10<br /> <br /> 62,3 ± 8,9<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 61,9 ± 9,4<br /> <br /> Giới<br /> Nam<br /> <br /> 9<br /> <br /> 30,0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> 19<br /> <br /> 31,6<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 21<br /> <br /> 70,0<br /> <br /> 20<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> 41<br /> <br /> 68,4<br /> <br /> > 0,05<br /> Thời gian mắc bệnh<br /> < 1tháng<br /> <br /> 06<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> 16<br /> <br /> 26,6<br /> <br /> 1 - 3 tháng<br /> <br /> 18<br /> <br /> 60,0<br /> <br /> 16<br /> <br /> 53,3<br /> <br /> 34<br /> <br /> 56,6<br /> <br /> > 3 tháng<br /> <br /> 06<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> 04<br /> <br /> 13,4<br /> <br /> 10<br /> <br /> 16,4<br /> <br /> X ± SD<br /> <br /> 2,23 ± 1,89<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> 1,86 ± 1,49<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 2,05 ± 1,70<br /> 19<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> 2. Hiệu quả điều trị<br /> Bảng 2. Hiệu quả điều trị theo VAS của 2 nhóm tại các thời điểm điều trị<br /> <br /> VAS ( X ± SD)<br /> <br /> Nhóm cấy chỉ (1)<br /> <br /> Nhóm điện châm (2)<br /> <br /> Trước điều trị (a)<br /> <br /> 5,78 ± 1,28<br /> <br /> 6,33 ± 1,15<br /> <br /> Sau điều trị 15 ngày (b)<br /> <br /> 3,23 ± 1,26<br /> <br /> 3,77 ± 1,13<br /> <br /> Sau điều trị 30 ngày(c)<br /> <br /> 1,53 ± 0,84<br /> <br /> 1,80 ± 0,73<br /> <br /> ∆0-15<br /> <br /> 2,55 ± 0,73<br /> <br /> 2,57 ± 0,70<br /> <br /> ∆15-30<br /> <br /> 1,70 ± 0,92<br /> <br /> 1,97 ± 0,95<br /> <br /> ∆0-30<br /> <br /> 4,25 ± 1,10<br /> <br /> 4,53 ± 1,03<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Điểm chênh<br /> trung bình<br /> <br /> p­­a-b, p­­b-c, p­­a-c<br /> <br /> p1-2<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Điểm VAS trung bình sau điều trị 15 ngày và 30 ngày ở hai nhóm đều giảm có ý nghĩa thống<br /> kê so với trước điều trị (p < 0,05). Điểm VAS trung bình và điểm chênh trung bình ở các thời điểm<br /> điều trị của hai nhóm khác biệt không có ý nghĩa thống kê, p > 0,05.<br /> Bảng 3. Hiệu quả điều trị theo điểm đánh giá trung bình tầm vận động<br /> của 2 nhóm tại các thời điểm điều trị<br /> Điểm đánh giá TVĐ<br /> ( X ± SD)<br /> <br /> Nhóm cấy chỉ (1)<br /> (n = 30)<br /> <br /> Nhóm điện châm (2)<br /> (n = 30)<br /> <br /> 12,93 ± 3,56<br /> <br /> 11,1± 7,31<br /> <br /> Sau điều trị 15 ngày (b)<br /> <br /> 5,73 ± 2,64<br /> <br /> 5,73± 5,99<br /> <br /> Sau điều trị 30 ngày(c)<br /> <br /> 1,67± 1,75<br /> <br /> 3,87± 5,79<br /> <br /> ∆0-15<br /> <br /> 7,2 ± 2,39<br /> <br /> 5,37 ± 2,39<br /> <br /> ∆15-30<br /> <br /> 4,07 ± 2,35<br /> <br /> 1,87 ± 1,69<br /> <br /> ∆0-30<br /> <br /> 11,27 ± 3, 53<br /> <br /> 7,23 ± 3,25<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Trước điều trị (a)<br /> <br /> Điểm chênh<br /> trung bình<br /> <br /> p­­a-b, p­­b-c, p­­a-c<br /> <br /> p1-2<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Sau điều trị, điểm trung bình về mức độ hạn chế tầm vận động của cột sống cổ của từng<br /> nhóm tại các thời điểm N15 và N30 đều cải thiện, nhóm cấy chỉ có sự cải thiện nhanh hơn nhóm<br /> điện châm, p < 0,05.<br /> <br /> 20<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Bảng 4. Hiệu quả điều trị theo điểm NPQ trung bình của 2 nhóm tại các thời điểm điều trị<br /> <br /> Nhóm cấy chỉ (1)<br /> (n = 30)<br /> <br /> Nhóm điện châm (2)<br /> (n = 30)<br /> <br /> p1-2<br /> <br /> Trước điều trị (a)<br /> <br /> 14,47 ± 4,75<br /> <br /> 17,13 ± 8,26<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Sau điều trị 15 ngày (b)<br /> <br /> 9,53 ± 2,54<br /> <br /> 11,7 ± 6,15<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Sau điều trị 30 ngày(c)<br /> <br /> 7,33 ± 1,92<br /> <br /> 10,57 ± 5,67<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> ∆0-15<br /> <br /> 4,93 ± 2,75<br /> <br /> 5,43 ± 3,62<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> ∆15-30<br /> <br /> 2,2 ± 1,4<br /> <br /> 1,53 ± 1,38<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> ∆0-30<br /> <br /> 7,13 ± 3,33<br /> <br /> 6,57 ± 4,55<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Điểm NPQ ( X ± SD)<br /> <br /> Điểm chênh<br /> trung bình<br /> p­­a-b, p­­b-c, p­­a-c<br /> <br /> Sau 30 ngày điều trị, điểm NPQ trung bình của nhóm cấy chỉ giảm có ý nghĩa thống kê<br /> (p < 0,05) so với nhóm điện châm.<br /> 3. Tác dụng không mong muốn<br /> Sau 30 ngày điều trị, theo dõi trên lâm sàng chưa phát hiện các triệu chứng như chảy máu,<br /> sẩn ngứa, vựng châm, nhiễm trùng tại chỗ châm ở cả hai nhóm điện châm và cấy chỉ.<br /> <br /> IV. BÀN LUẬN<br /> Theo kết quả nghiên cứu, tuổi trung bình<br /> <br /> cứu trong và ngoài nước [11; 12; 13]. Sự khác<br /> <br /> của các bệnh nhân đau vai gáy do thoái hóa<br /> <br /> biệt về hiệu quả giảm đau giữa hai nhóm<br /> <br /> cột sống cổ là 61,9 ± 9,4 tuổi. Trong đó, bệnh<br /> <br /> không có ý nghĩa thống kê. Như vậy, việc điều<br /> <br /> nhân lớn hơn 60 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất<br /> <br /> trị đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ bằng<br /> <br /> 53,3% ở cả hai nhóm. Kết quả này phù hợp<br /> <br /> điện châm hay cấy chỉ đều mang lại hiệu quả<br /> <br /> với kết quả của một số nghiên cứu trong nước<br /> <br /> giảm đau.<br /> <br /> [11]. Tỷ lệ nam/nữ xấp xỉ 1/2. Tỷ lệ bệnh nhân<br /> <br /> Hiệu suất giảm điểm đánh giá tầm vận<br /> <br /> mắc bệnh từ 1 - 3 tháng cao nhất. Bệnh nhân<br /> <br /> động giữa các thời điểm ở hai nhóm khác biệt<br /> <br /> trong nghiên cứu đã có hình ảnh thoái hóa cột<br /> <br /> có ý nghĩa thống kê. Nhóm cấy chỉ có xu<br /> <br /> sống cổ trên phim X quang, diễn biến bệnh<br /> <br /> hướng hiệu suất giảm điểm nhiều hơn so với<br /> <br /> thường kéo dài, mạn tính.<br /> <br /> nhóm điện châm. Hoạt động sinh hoạt hàng<br /> <br /> Hiệu quả giảm đau ở mỗi nhóm thông qua<br /> <br /> ngày thông qua điểm NPQ trung bình đều<br /> <br /> sự giảm điểm VAS trung bình sau điều trị khác<br /> <br /> được cải thiện ở cả hai nhóm nhưng ở nhóm<br /> <br /> biệt có ý nghĩa thống kê so với trước điều trị.<br /> <br /> cấy chỉ cải thiện nhiều hơn, giảm sự hạn chế<br /> <br /> Kết quả phù hợp với hiệu quả giảm đau mà<br /> <br /> gây ra do đau vai gáy và các triệu chứng khác<br /> <br /> điện châm mang lại trong điều trị đau vai gáy<br /> <br /> của thoái hóa cột sống cổ. Kết quả này cũng<br /> <br /> do thoái hóa cột sống cổ trong một số nghiên<br /> <br /> thấy rõ ở nghiên cứu tại Trung Quốc [14].<br /> <br /> TCNCYH 103 (5) - 2016<br /> <br /> 21<br /> <br />