Hiệu quả kinh doanh của nghề câu cá ngừ đại dương tỉnh Phú Yên

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 02/2007<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA NGHỀ CÂU CÁ NGỪ ĐẠI DƯƠNG TỈNH PHÚ YÊN<br /> ThS. Phan Thị Dung<br /> Khoa Kinh Tế - Trường Đại học Nha Trang<br /> Phú Yên là một trong những tỉnh có nghề câu phát triển mạnh trong thời gian qua, sản lượng khai<br /> thác cá ngừ 1800 tấn năm 2000 và 5040 tấn năm 2005 (chiếm khoảng 44% khu vực Nam Trung Bộ<br /> và 27% sản lượng Việt Nam). Tuy nhiên, do sự phát triển nhanh chóng của số lượng tàu thuyền làm<br /> cho sản lượng khai thác giảm, một số tàu làm ăn lỗ, tình trạng mất trật tự trên biển xảy ra… Bài này<br /> nghiên cứu hiệu quả kinh doanh của các tàu câu ở Phú Yên 2 năm 2004 và 2005. Dữ liệu trung bình<br /> chi phí chuyến biển, doanh thu trung bình, vốn đầu tư được phân tích đề đánh giá mức độ hiệu quả<br /> tàu. Nghiên cứu đã phát hiện: chi phí nhiên liệu cao nhất trong tổng chi phí chuyến biển, tàu có vốn<br /> đầu tư cao không phải hiệu quả cao, tàu công suất từ 90-140CV là có hiệu quả cao nhât.<br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nghề câu cá ngừ đại dương ở Phú Yên<br /> hình thành từ những năm 1997, khi Nhà nước<br /> thực hiện chủ trương khuyến khích phát triển<br /> khai thác xa bờ. Sản lượng khai thác cá ngừ<br /> gia tăng nhanh chóng, năm 2000 là 1.800 tấn,<br /> năm 2005 là 5.040 tấn (chiếm 44% khu vực và<br /> 27% sản lượng khai thác cá ngừ đại dương<br /> của cả nước). Sự phát triển nhanh chóng nghề<br /> câu cá ngừ đại dương ở tỉnh Phú Yên đã giúp<br /> cho tỉnh có những khởi sắc đáng kể. Tuy<br /> nhiên, do sự phát triển quá ồ ạt trong thời gian<br /> qua đã làm cho sản lượng khai thác của một<br /> số hộ giảm sút, năng suất khai thác không còn<br /> như mong muốn, một số hộ làm ăn thua lỗ,<br /> tình trạng mất trật tự trên biển thường xảy<br /> ra…Do vậy, việc nghiên cứu hiệu quả kinh<br /> doanh của nghề câu là rất cần thiết.<br /> 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU<br /> - Điều tra và phân tích doanh thu, chi phí<br /> tàu câu tỉnh Phú Yên.<br /> - Đánh giá hiệu quả kinh doanh của các<br /> tàu câu của tỉnh Phú Yên.<br /> 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> a. Phương pháp luận<br /> Tác giả thực hiện các phương pháp<br /> nghiên cứu trên nền tảng của phương pháp<br /> duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để xem<br /> xét các vấn đề nghiên cứu.<br /> b. Phương pháp thu thập dữ liệu<br /> Các dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các<br /> nguồn như: niên giám thống kê tỉnh Phú Yên, báo<br /> cáo hằng năm của Sở Thủy sản Phú Yên, Chi cục<br /> Bảo vệ nguồn lợi Phú Yên, Trung tâm Khuyến<br /> ngư tỉnh Phú Yên, Hội nghề cá tỉnh Phú Yên.<br /> <br /> - Các dữ liệu sơ cấp được tác giả điều tra<br /> trực tiếp thông qua người dẫn đường là cán bộ<br /> thủy sản của địa phương. Mẫu được chọn trên<br /> cơ sở phân theo dải công suất, theo địa phương<br /> để điều tra. Theo báo cáo tổng kết của Sở Thuỷ<br /> sản Phú Yên thì tổng số tàu thuyền của tỉnh đến<br /> 12/2005 là 4.070 chiếc, bao gồm các nghề như:<br /> mành, lưới kéo, lưới rê, lưới vây, pha súc, câu,<br /> và một số tàu làm dịch vụ hậu cần. Trong thời<br /> gian qua nghề này đã phát triển một cách nhanh<br /> chóng, năm 2000 là 270 tàu, năm 2005 đã là<br /> 725 tàu, chiếm 18% số lượng tàu thuyền của<br /> toàn tỉnh. Các tàu câu ở tỉnh Phú Yên phân bổ<br /> tập trung chủ yếu ở thành phố Tuy Hoà, chiếm<br /> tới 65% nghề câu. Hai phường có số tàu câu<br /> nhiều nhất là Phường 6 và Phường Phú Lâm<br /> (chiếm trên 90% số tàu câu của thành phố Tuy<br /> Hoà). Chính do đặc điểm như vậy chúng tôi đã<br /> tiến hành thu mẫu tại 2 phường có số tàu câu<br /> phát triển mạnh là Phú Lâm và Phường 6 để<br /> nghiên cứu.<br /> c. Phương pháp phân tích<br /> Phân tích doanh thu và chi phí theo cơ cấu<br /> và sự thay đổi qua hai năm, đồng thời sử dụng<br /> một số chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả kinh doanh<br /> trong nghề câu.<br /> 4. TỔNG QUAN VỀ CÁC NGHIÊN CỨU<br /> - Trong nước đã có một số nghiên cứu về<br /> hiệu quả kinh tế của tàu cá như Đào Mạnh Sơn<br /> và CTV (2004) [2], Viện kinh tế & Qui hoạch thủy<br /> sản (2005) [9], Nguyễn Thị Kim Anh và CTV<br /> (2006) [5].<br /> - Các nghiên cứu ở nước ngoài về hiệu quả<br /> nghề cá có rất nhiều tác giả như: Khem r. sharma,<br /> Pingsun leung (1999) [3], Taylor và Prochaska,<br /> Dann và Pascoe (2001), Pascoe, Sean và Coglan,<br /> Louisa (2002), Jesper Levring Andersen (2002),<br /> Erik Lindebo (2004), Sbrana Mario, Sartor Paolo và<br /> 15<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 02/2007<br /> Belcari Paola (2003), Pascal Le FLOC'H và<br /> CTV (2006) [6], Paolo Accadia, Massimo<br /> Spagnolo (2006) [7]…<br /> Tuy nhiên, chưa có một nghiên cứu nào về<br /> hiệu quả kinh doanh của tàu câu ở tỉnh Phú Yên.<br /> 5. MỘT SỐ CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ<br /> KINH DOANH TRONG NGHỀ CÂU<br /> Hiệu quả kinh tế của hoạt động sản xuất<br /> kinh doanh là một phạm trù kinh tế phản ánh<br /> trình độ sử dụng các nguồn lực (lao động, máy<br /> móc, thiết bị, nguyên vật liệu và tiền vốn)<br /> nhằm đạt được mục tiêu mà doanh nghiệp đã<br /> xác định.<br /> Các chỉ tiêu kết quả như: Doanh thu, Giá<br /> trị gia tăng, Dòng tiền (Lợi nhuận trước khấu<br /> hao và lãi vay), Lợi nhuận ròng.<br /> Các chỉ tiêu hiệu quả kinh doanh được sử<br /> dụng trong nghiên cứu: Doanh thu khai thác/Vốn<br /> đầu tư (DT/VĐT), Giá trị gia tăng/Vốn đầu tư<br /> (GTGT/VĐT), Doanh thu/Lao động (DT/LĐ), Giá<br /> trị gia tăng/Lao động (DT/LĐ), Giá trị gia<br /> tăng/Doanh thu (GTGT/DT), Giá trị gia tăng/Chi<br /> phí hoạt động (GTGT/CPHĐ), Dòng tiền/Chi phí<br /> hoạt động (GF/CPHĐ), Dòng tiền/Doanh thu<br /> (GF/DT), Giá trị gia tăng/Doanh thu (GTGT/DT),<br /> Thu nhập bình quân lao động (TNBQ).<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> 6. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 6.1. Mô tả dữ liệu<br /> Mùa vụ chính thường bắt đầu từ tháng 11<br /> và kết thúc vào tháng 5 âm lịch hằng năm. Ngư<br /> trường khai thác những tháng đầu mùa là ngư<br /> trường phía Bắc, xa nhất là 18 độ Bắc còn chủ<br /> yếu ở 17 và 16 vĩ độ Bắc, cá biệt có những tàu<br /> bắt đầu đánh ở 14 vĩ độ Bắc. Đối với những<br /> tháng cuối mùa di chuyển đến ngư trường phía<br /> Nam, bắt đầu từ khoảng 12 – 5 vĩ độ Bắc, trong<br /> đó vĩ độ 6, 7, 8 chiếm chủ yếu. Kinh độ khai thác<br /> các tàu cũng khác nhau. Độ chênh lệnh kinh độ<br /> nhỏ nhất là 1 còn cao nhất là 10 độ. Các tàu bắt<br /> đầu khai thác từ 106 - 117 kinh độ Đông, cá biệt<br /> có 1 tàu khai thác ở 119 - 117 kinh độ Đông.<br /> Toàn bộ dữ liệu thu thập được là 120 mẫu.<br /> Tuy nhiên, có một số mẫu tàu mới vừa đóng nên<br /> số liệu về doanh thu, chi phí chưa phản ánh<br /> được đầy đủ thông tin cho nghiên cứu, một số<br /> mẫu chủ tàu quên một số thông tin. Chính vì vậy<br /> tác giả đã tiến hành loại bỏ các mẫu này để đảm<br /> bảo sự phù hợp các mẫu trong quá trình nhập<br /> liệu phân tích. Bên cạnh đó cơ cấu tàu thuyền<br /> theo dải công suất cũng phải đảm bảo theo tỷ lệ<br /> với tổng thể. Cuối cùng tác giả chấp nhận đánh<br /> đổi giữa số lượng mẫu và giá trị mẫu để nhận<br /> con số 80 mẫu cho nghiên cứu, đây cũng là con<br /> số trên 10 % tổng thể nghiên cứu (Số mẫu được<br /> chọn cho tổng thể của tổng cục thống kê là 3%,<br /> số mẫu nghiên cứu n ≥ 30).<br /> <br /> Bảng 1: Cấu trúc mẫu điều tra theo dải công suất<br /> Tần suất<br /> tích luỹ (%)<br /> 32,50<br /> <br /> 45- 89 CV<br /> 90- 140 CV<br /> <br /> 27<br /> <br /> 33,75<br /> <br /> 33,75<br /> <br /> 66,25<br /> <br /> Trên 140 CV<br /> <br /> 27<br /> <br /> 33,75<br /> <br /> 33,75<br /> <br /> 100<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 80<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Tần suất (%)<br /> <br /> 6.2. Phân tích hiệu quả kinh doanh nghề<br /> câu cá ngừ đại dương ở Phú Yên<br /> a. Phân tích vốn đầu tư<br /> Vốn đầu tư cho tàu câu thể hiện toàn bộ<br /> chi phí chủ tàu bỏ ra để đầu tư cho tàu, bao<br /> gồm giá trị đầu tư cho máy, vỏ, thiết bị điện tử,<br /> ngư lưới cụ, các khoản khác. Các chủ tàu có<br /> <br /> 16<br /> <br /> 32,50<br /> <br /> Tần suất<br /> thực tế (%)<br /> 32,50<br /> <br /> Tần số<br /> (số quan sát)<br /> 26<br /> <br /> Công suất<br /> <br /> thể tự bỏ tiền ra đầu tư toàn bộ hoặc nhận vốn<br /> góp của các chủ khác hoặc bạn nghề cùng làm.<br /> Các bên góp vốn sẽ được ăn chia dựa trên cơ<br /> sở doanh thu trừ đi chi phí chuyến biển. Một<br /> phần lợi nhuận sẽ chia cho chủ sở hữu ghe,<br /> máy và các thiết bị điện tử tuỳ thuộc vào tàu.<br /> Thông thường tỷ lệ chia cho chủ sở hữu ghe<br /> máy ở Phú Yên là 30% đến 35%.<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 02/2007<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> Bảng 2 : Giá trị và cơ cấu đầu tư cho tàu câu ở Phú Yên<br /> Đơn vị tính: 1.000 đ<br /> Dãy<br /> công<br /> suất,<br /> CV<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Vỏ tàu<br /> <br /> Máy<br /> Giá trị<br /> <br /> Ngư cụ<br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Thiết bị<br /> điện tử<br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Chiếu sáng<br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Khác<br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Tổng<br /> giá trị<br /> đầu tư<br /> <br /> 45-89<br /> <br /> 103.985<br /> <br /> 42%<br /> <br /> 66.093<br /> <br /> 27%<br /> <br /> 50.330<br /> <br /> 20%<br /> <br /> 16.175<br /> <br /> 7%<br /> <br /> 5.593<br /> <br /> 2%<br /> <br /> 6.543<br /> <br /> 3%<br /> <br /> 248.718<br /> <br /> 90-40<br /> <br /> 174.707<br /> <br /> 43%<br /> <br /> 127.561<br /> <br /> 31%<br /> <br /> 62.521<br /> <br /> 15%<br /> <br /> 24.200<br /> <br /> 6%<br /> <br /> 7.525<br /> <br /> 2%<br /> <br /> 10.066<br /> <br /> 2%<br /> <br /> 406.581<br /> <br /> ≥ 140<br /> <br /> 235.436<br /> <br /> 47%<br /> <br /> 152.000<br /> <br /> 31%<br /> <br /> 66.344<br /> <br /> 13%<br /> <br /> 24.174<br /> <br /> 5%<br /> <br /> 7.756<br /> <br /> 2%<br /> <br /> 11.872<br /> <br /> 2%<br /> <br /> 497.583<br /> <br /> Bảng 2 cho thấy số liệu về vốn đầu tư<br /> bình quân cho tàu thuộc dãy công suất 45-89<br /> CV là 248 triệu đồng, tàu có công suất từ 90140CV mức đầu tư là 406 triệu đồng, tàu trên<br /> 140 CV có mức đầu tư là 497 triệu đồng. Các<br /> tàu lớn có mức đầu tư về tất cả các khoản đều<br /> lớn hơn tàu nhỏ, duy chỉ có trường hợp thiết bị<br /> điện tử tàu 90-140 CV lớn hơn tàu trên 140CV<br /> là do một số chủ tàu mua la bàn có giá trị lớn 5<br /> triệu đồng/chiếc.<br /> Đối với giá trị đầu tư về thiết bị điện tử<br /> bao gồm máy tầm gần, máy tầm xa, định vị và<br /> la bàn. Số liệu điều tra cho thấy 100% tàu đều<br /> trang bị la bàn, định vị, máy tầm gần. Đối với<br /> máy tầm xa có 61/80 tàu trang bị (chiếm 74%),<br /> trong đó chủ yếu là các tàu có công suất lớn.<br /> Có 19 tàu không trang bị máy đàm xa, bao<br /> gồm 16 tàu có công suất từ 45-89 CV và 3 tàu<br /> công suất 90CV. Chi phí đầu tư cho máy đàm<br /> xa từ 10-18 triệu đồng tuỳ loại và tuỳ thời điểm<br /> đầu tư. Đối với các tàu đầu tư mới sau này<br /> đều có công suất lớn nên đều đầu tư thiết bị<br /> này. Chi phí đầu tư cho các thiết bị này chiếm<br /> khoảng 5÷7% tổng chi phí đầu tư.<br /> Chi phí ngư cụ bao gồm dàn câu và lưới<br /> dùng để bắt cá chuồn làm mồi câu. Đối với<br /> dàn câu chi phí từ 20÷45 triệu đồng, với số<br /> lưỡi từ 400÷1.000 lưỡi, bình quân là 697<br /> lưỡi/tàu. Các tàu có số lưỡi từ 600 trở lên là<br /> 60 tàu (chiếm 75%). Thông thường các tàu có<br /> công suất cao thì số lưỡi câu nhiều hơn,<br /> chẳng hạn tàu 90 đến 140 CV bình quân 726<br /> lưỡi, với giá trị là 34,5 triệu đồng. Trong khi đó<br /> các tàu có công suất từ 45-89CV có số lưỡi<br /> bình quân là 530 lưỡi, với giá trị câu là 25,1<br /> triệu đồng.<br /> <br /> Giá trị máy bao gồm máy chính và máy<br /> phụ. Đa phần các tàu đều trang bị máy cũ<br /> (chiếm 95%), chỉ có một số tàu đóng sau được<br /> trang bị máy mới. Chênh lệch giá trị máy mới và<br /> máy cũ rất đáng kể (gần gấp đôi). Máy có công<br /> suất nhỏ giá trị thấp hơn máy có công suất lớn.<br /> Các tàu ở dải công suất 45-89 CV giá trị máy chỉ<br /> gần 1 nửa tàu 90-140CV và khoảng 42% giá trị<br /> của tàu trên 140CV. Giá trị của máy chính là<br /> đáng kể còn máy phụ trang bị rất thấp. Chi phí<br /> đầu tư cho máy móc chiếm từ 27÷ 31% tổng giá<br /> trị đầu tư.<br /> Các tàu câu đều làm từ vật liệu vỏ gỗ, hiện<br /> nay giá gỗ luôn gia tăng nên giá trị vỏ tàu lớn.<br /> Giá trị đầu tư vỏ chiếm tỷ trọng lớn nhất trong<br /> tổng giá trị đầu tư từ 42-47%. Đối với dải công<br /> suất 45-89 CV giá trị vỏ là 103,9 triệu đồng chưa<br /> bằng một nửa dải công suất trên 140CV - 235<br /> triệu đồng. Hầu hết các tàu đều được đóng tại<br /> tỉnh Phú Yên. Năm 2003, ở Phú Yên có 16 cơ<br /> sở và 5 hợp tác xã đóng tàu, với số lượng lao<br /> động là 320 người, trong đó nhiều thợ bậc cao,<br /> có khả năng đóng mới được tàu công suất đến<br /> 265 CV và sửa chữa các tàu có công suất đến<br /> 300CV.<br /> b. Phân tích chi phí cố định<br /> Mục tiêu của phân tích chi phí cố định là để<br /> xem xét cơ cấu chi phí cố định và sự biến động<br /> của chi phí cố định qua 2 năm. Chi phí cố định<br /> được xem xét gồm chi phí khấu hao tàu, máy và<br /> ngư lưới cụ; chi phí lãi vay (vay ngân hàng và tư<br /> nhân); chi phí bảo hiểm tàu và bảo hiểm thuỷ<br /> thủ trên tàu; chi phí sửa chữa lớn hàng năm về<br /> máy, vỏ tàu, các thiết bị cơ khí và các chi phí đại<br /> tu (thời gian khoảng 3 đến 5 năm làm một lần);<br /> các khoản thuế. Chỉ phí cố định được thể hiện<br /> ở bảng 3.<br /> <br /> 17<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 02/2007<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> Bảng 3: Chi phí cố định tàu câu tỉnh Phú Yên<br /> Đơn vị tính: 1.000 đ<br /> Dãy công<br /> suất, CV<br /> <br /> Khấu hao<br /> <br /> Lãi vay<br /> <br /> Bảo hiểm<br /> <br /> Sửa chữa lớn<br /> <br /> Thuế<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Năm 2004<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> 45-89<br /> <br /> 20.809<br /> <br /> 32%<br /> <br /> 21.947<br /> <br /> 34%<br /> <br /> 4.070<br /> <br /> 6%<br /> <br /> 14.713<br /> <br /> 23%<br /> <br /> 3.589<br /> <br /> 6%<br /> <br /> 65.128<br /> <br /> 90-140<br /> <br /> 34.680<br /> <br /> 42%<br /> <br /> 17.575<br /> <br /> 21%<br /> <br /> 4.314<br /> <br /> 5%<br /> <br /> 21.093<br /> <br /> 26%<br /> <br /> 4.568<br /> <br /> 6%<br /> <br /> 82.230<br /> <br /> ≥ 140<br /> <br /> 41.010<br /> <br /> 42%<br /> <br /> 35.095<br /> <br /> 36%<br /> <br /> 4.337<br /> <br /> 4%<br /> <br /> 11.003<br /> <br /> 11%<br /> <br /> 5.100<br /> <br /> 5%<br /> <br /> 96.545<br /> <br /> 45-89<br /> <br /> 20.809<br /> <br /> 33%<br /> <br /> 14.448<br /> <br /> 23%<br /> <br /> 4.133<br /> <br /> 7%<br /> <br /> 19.157<br /> <br /> 31%<br /> <br /> 3.589<br /> <br /> 6%<br /> <br /> 62.136<br /> <br /> 90-140<br /> <br /> 34.680<br /> <br /> 39%<br /> <br /> 21.896<br /> <br /> 25%<br /> <br /> 4.162<br /> <br /> 5%<br /> <br /> 23.779<br /> <br /> 27%<br /> <br /> 4.568<br /> <br /> 5%<br /> <br /> 89.085<br /> <br /> ≥ 140<br /> <br /> 41.010<br /> <br /> 37%<br /> <br /> 41.801<br /> <br /> 37%<br /> <br /> 4.757<br /> <br /> 4%<br /> <br /> 19.453<br /> <br /> 17%<br /> <br /> 5.100<br /> <br /> 5%<br /> <br /> 112.121<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Giá<br /> trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Giá<br /> trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Năm 2005<br /> <br /> Đối với chi phí khấu hao được tính toán<br /> dựa trên phương pháp khấu hao bình quân,<br /> thời gian tính khấu hao được dựa trên quyết<br /> định 206/QĐ-BTC của Bộ Tài chính. Sau khi<br /> tính khấu hao cho máy, vỏ tàu và ngư lưới cụ<br /> cộng lại có được tổng chi phí khấu hao. Các<br /> tàu được chọn trong mẫu được đóng và đi vào<br /> hoạt động từ năm 2004 trở về trước. Chính vì<br /> vậy số khấu hao 2 năm 2004 và 2005 là như<br /> nhau. Hạn chế của phương pháp tính khấu<br /> hao này là chỉ tính theo giá đầu tư ban đầu<br /> của chủ tàu chứ chưa tính được theo giá thực<br /> tế hiện nay, do bản thân chủ tàu không thể xác<br /> định giá thực tế của tàu mình, hệ số lạm phát<br /> chung thì chưa phản ánh đúng giá thực tế, chỉ<br /> số tăng giá của các thiết bị tác giả không có<br /> được. Khoảng thời gian hai năm được coi là<br /> ngắn nên các thay đổi về giá cả có thể bỏ qua.<br /> Đối với chi phí lãi vay gồm lãi vay ngân<br /> hàng và lãi vay tư nhân. Tiền lãi vay được tính<br /> trên số tiền vay, lãi suất vay vốn, số tháng vay<br /> trong năm. Số hộ vay vốn rất lớn, năm 2004<br /> có 55 hộ vay ngân hàng với lãi suất từ 0,95<br /> ÷1,5%/tháng, với số tiền vay thấp nhất là 40<br /> triệu đồng và cao nhất là 150 triệu đồng. Số hộ<br /> vay tư nhân là 44 hộ với lãi suất từ 2÷<br /> 6%/tháng, chủ yếu là 3%/tháng, lãi suất này<br /> cao rất nhiều so với lãi vay ngân hàng với số<br /> tiền từ 10÷250 triệu đồng. Mức vay phổ biến là<br /> 50 triệu đồng. Sang năm 2005 số hộ vay ngân<br /> hàng là 73 hộ, vay tư nhân là 27 hộ với mức<br /> vay phổ biến từ 50÷100 triệu đồng lãi suất phổ<br /> biến là 3%, số tháng vay thông thường là 8<br /> tháng. Ngoài vay ngân hàng và tư nhân các hộ<br /> còn mượn tiền của chủ nậu để mua đá, dầu,<br /> thực phẩm. Số hộ mượn của nậu là 73 (chiếm<br /> 96,3%) với số tiền mượn từ 20÷100 triệu đồng<br /> trong đó mức 50 triệu đồng là phổ biến (chiếm<br /> 18<br /> <br /> 59,7%). Số tiền mượn nậu thường không phải<br /> trả lãi, tuy nhiên khi có cá đều phải bán cho nậu.<br /> Chi phí lãi vay chiếm từ 21÷37% tổng chi phí cố<br /> định trong 1 năm tuỳ thuộc vào chủ tàu. Chi phí<br /> lãi vay lớn là do ngư dân khi đầu tư tàu chưa đủ<br /> vốn, trong thời gian qua các tàu câu đều được<br /> đóng mới và một phần do nghề câu những năm<br /> 2000 ÷ 2004 tương đối phát triển mạnh nên ngư<br /> dân đua nhau đóng tàu có công suất lớn.<br /> Đối với chi phí bảo hiểm gồm bảo hiểm tàu<br /> và bảo hiểm thuyền viên. Số tàu tham gia bảo<br /> hiểm tàu năm 2004 là 76/80, năm 2005 là 78/80.<br /> Đối với bảo hiểm thuyền viên năm 2004 là 78/80<br /> năm 2005 là 80/80. Nhìn chung các chủ tàu đã ý<br /> thức được việc mua bảo hiểm cho lao động và<br /> cho tàu. Tuy nhiên mức mua bảo hiểm chỉ ở<br /> mức thấp nhất. Chi phí bảo hiểm chiếm từ 4÷7%<br /> tổng chi phí cố định.<br /> Đối với chi phí sửa chữa lớn hàng năm<br /> thường là chi phí làm nước và làm máy. Chi phí<br /> đại tu thường thì từ 3÷ 5 năm làm 1 lần, chi phí<br /> này được phân bổ cho từng năm căn cứ vào<br /> khoảng thời gian tiến hành. Năm 2004 có 54/80<br /> tàu làm vỏ, 53/80 tàu làm máy. Năm 2005 có<br /> 77/80 tàu làm vỏ, 73/80 tàu làm máy. Các khoản<br /> sửa chữa lớn khác rất ít tiến hành. Chi phí sửa<br /> chữa lớn chiếm rất đáng kể trong tổng chi phí cố<br /> định. Do đặc thù của tàu cá là hằng năm phải<br /> làm nước và sửa chữa lại hầm bảo quản nên chi<br /> phí này cao. Bên cạnh đó, do giá cả tăng nên<br /> chi phí này năm 2005 tăng hơn so với năm<br /> 2004. Chẳng hạn như đối với tàu từ 45÷89 CV<br /> năm 2004 là 14,13 triệu đồng năm 2005 đã là<br /> 19,15 triệu đồng, tỷ lệ tăng là 30,2%, của dải<br /> công suất 90-140CV là 12,7%, của dải công<br /> suất trên 140CV là 76,7 %. Khoản chi phí này<br /> chiếm từ 11÷31 % tổng chi phí cố định.<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 02/2007<br /> Đối với chi phí về thuế hiện nay các tàu<br /> chiếm từ 5 đến 6% tổng chi phí cố định. Theo<br /> thông tư số 74/2006/TT-BTC ngày 16 tháng 8<br /> năm 2006 của Bộ Tài chính để hỗ trợ cho ngư<br /> dân khai thác, bắt đầu năm 2006 ÷ 2010 sẽ<br /> tiến hành miễn thuế môn bài, thuế tài nguyên<br /> và thuế thu nhập doanh nghiệp đối với hoạt<br /> động đánh bắt hải sản. Việc miễn thuế này sẽ<br /> giảm đáng kể khoản chi phí cố định cho ngư<br /> dân.<br /> Nhìn chung chi phí cố định năm 2005<br /> tăng hơn năm 2004. Đối với dải công suất 45 ÷<br /> 89CV năm 2004 là 65,1 triệu đồng năm 2005<br /> là 62,1 triệu đồng giảm 5% do chi phí lãi vay<br /> của dãy này giảm rất đáng kể (giảm 35%) còn<br /> các chi phí khác đều tăng. Đối với dải công<br /> suất 90 -140CV năm 2004 là 82,2 triệu đồng<br /> năm 2005 là 89,0 triệu đồng tăng 8,3%. Đối<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> với dải công suất trên 140CV năm 2004 là 96,5<br /> triệu đồng năm 2005 là 112,1 triệu đồng tăng<br /> 16,1%.<br /> Các tàu có công suất lớn thì chi phí cố định<br /> lớn. Các khoản chi phí cố định chiếm tỷ trọng<br /> cao là khấu hao (trên 32%), lãi vay (trên 21%)<br /> và sửa chữa lớn (trên 11%).<br /> c. Phân tích chi phí biến đổi<br /> Phân tích chi phí biến đổi được xem xét<br /> cho từng dải công suất về sự biến động chi phí,<br /> cơ cấu chi phí biến đổi qua 2 năm. Chi phí biến<br /> đổi cho chuyến biển bao gồm các khoản chi phí<br /> về dầu, nhớt, đá cây, lương thực, thực phẩm,<br /> mồi câu, các khoản sửa chữa nhỏ cho chuyến<br /> biển như lưỡi, thẻo câu, phụ tùng và các chi phí<br /> lặt vặt khác như tiền cập cảng, tiền mua đồ cúng<br /> biển để tạo niềm tin cho ngư dân.<br /> <br /> Bảng 4: Chi phí biến đổi bình quân 1 chuyến biển<br /> Đơn vị tính: 1.000 đ<br /> Dãy công<br /> suất<br /> <br /> Nhiên liệu<br /> <br /> Mồi câu<br /> <br /> Lương thực<br /> <br /> Sửa chữa nhỏ<br /> <br /> Nước đá<br /> <br /> Tổng<br /> chi phí<br /> chuyến<br /> biển<br /> <br /> Tổng chi<br /> phí cả<br /> năm<br /> <br /> Năm 2004<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> 45-89<br /> <br /> 10.609<br /> <br /> 33%<br /> <br /> 10.296<br /> <br /> 32%<br /> <br /> 4.722<br /> <br /> 15%<br /> <br /> 3.468<br /> <br /> 11%<br /> <br /> 2.826<br /> <br /> 9%<br /> <br /> 31.921<br /> <br /> 268.313<br /> <br /> 90-140<br /> <br /> 16.603<br /> <br /> 38%<br /> <br /> 12.714<br /> <br /> 30%<br /> <br /> 5.271<br /> <br /> 12%<br /> <br /> 5.118<br /> <br /> 12%<br /> <br /> 3.813<br /> <br /> 9%<br /> <br /> 43.519<br /> <br /> 298.318<br /> <br /> ≥ 140<br /> <br /> 17.265<br /> <br /> 40%<br /> <br /> 12.520<br /> <br /> 29%<br /> <br /> 5.200<br /> <br /> 12%<br /> <br /> 4.610<br /> <br /> 11%<br /> <br /> 4.010<br /> <br /> 9%<br /> <br /> 43.605<br /> <br /> 316.057<br /> <br /> 45-89<br /> <br /> 16.404<br /> <br /> 39%<br /> <br /> 11.370<br /> <br /> 27%<br /> <br /> 5.889<br /> <br /> 14%<br /> <br /> 4.094<br /> <br /> 10%<br /> <br /> 2.998<br /> <br /> 7%<br /> <br /> 40.756<br /> <br /> 337.227<br /> <br /> 90-140<br /> <br /> 25.709<br /> <br /> 46%<br /> <br /> 14.964<br /> <br /> 27%<br /> <br /> 6.054<br /> <br /> 11%<br /> <br /> 5.514<br /> <br /> 10%<br /> <br /> 4.143<br /> <br /> 8%<br /> <br /> 56.384<br /> <br /> 349.902<br /> <br /> ≥ 140<br /> <br /> 26.724<br /> <br /> 47%<br /> <br /> 14.520<br /> <br /> 26%<br /> <br /> 5.872<br /> <br /> 10%<br /> <br /> 5.172<br /> <br /> 9%<br /> <br /> 4.684<br /> <br /> 8%<br /> <br /> 56.972<br /> <br /> 386.361<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Tỷ<br /> trọng<br /> <br /> Năm 2005<br /> <br /> Số liệu được thể hiện ở bảng 4 cho biết<br /> chi phí biến đổi bình quân 1 chuyến biển đối<br /> với tàu từ 45-89 CV là 31,9 triệu đồng ở năm<br /> 2004 thì năm 2005 đã là 40,7 triệu đồng tỷ lệ<br /> tăng là 27,7%. Đối với dải công suất từ 90140 CV là 43,5 triệu đồng ở năm 2004 đến<br /> năm 2005 đã là 56,3 triệu đồng tỷ lệ tăng là<br /> 29,6%. Đối với tàu trên 140CV năm 2004 là<br /> 43,6 triệu đồng thì năm 2005 là 56,9 triệu đồng<br /> tỷ lệ tăng chi phí biến đổi là 30,7%. Tỷ lệ tăng<br /> chi phí năm 2005 so 2004 tuỳ thuộc vào từng<br /> dãy công suất. Các tàu lớn thì tốc độ tăng chi<br /> phí cao hơn các tàu nhỏ. Các khoản chi phí<br /> năm 2005 đều tăng hơn năm 2004, riêng tỷ lệ<br /> tăng của nhiên liệu là cao nhất (54,8%) và<br /> nước đá là thấp nhất.<br /> Đối với chi phí nhiên liệu chủ yếu là dầu.<br /> Số lượng nhiên liệu tiêu hao bình quân 1<br /> chuyến biển năm 2005 của tàu 45-89 CV là<br /> <br /> 2.285 lít dầu và 40,7 lít nhớt; tàu 90-140 CV là<br /> 3.603 lít dầu và 48,4 lít nhớt, tàu trên 140 CV là<br /> 3.750 CV và 54,4 lít nhớt. Công suất máy càng<br /> lớn thì số lượng tiêu hao càng lớn, đồng nghĩa<br /> với chi phí này càng cao. Chi phí này chiếm từ<br /> 33 đến 47% tổng chi phí biến đổi. Các tàu càng<br /> lớn thì tỷ trọng chi phí này càng cao, chẳng hạn<br /> các tàu từ 45-89CV chi phí này chiếm 33% năm<br /> 2004 và 39% năm 2005, trong khi các tàu trên<br /> 140CV năm 2004 là 40% năm 2005 là 47%.<br /> Giữa 2 năm chênh lệch giá dầu lớn nên có sự<br /> thay đổi lớn về cơ cấu chi phí. Chính vì vậy các<br /> tàu lớn chịu sự tác động rất lớn của sự thay đổi<br /> giá xăng dầu.<br /> Đối với chi phí nước đá chiếm tỷ trọng nhỏ<br /> nhất trong tổng chi phí biến đổi, khoảng từ<br /> 7÷9%. Số lượng đá cây bình quân một tàu thuộc<br /> dải công suất 45-89 CV dùng trong 1 chuyến là<br /> 403,7 cây, tàu 90-140 CV là 544,6 cây, tàu trên<br /> 19<br /> <br />