Hồ Chí Minh - Trí tuệ và bản lĩnh văn hóa: Phần 2

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:209

Thêm vào BST

Báo xấu

151
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời bạn đọc cùng tham khảo phần 2 Tài liệu Trí tuệ và bản lĩnh văn hóa Hồ Chí Minh sau đây. Tài liệu trình bày, phân tích xen kẽ những hoạt động, cống hiến khác nhau của Hồ Chí Minh về thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí, quan liêu; về kêu gọi, tổ chức phong trào Thi đua yêu nước; về chăm lo đời sống dân sinh và quyền con người. Tài liệu cũng dành một số bài tập trung phân tích triết lý Hồ Chí Minh về văn hóa lãnh đạo; về dân và công tác dân vận; về kết hợp nội lực và ngoại lực Những nội dung đó thể hiện năng lực sáng tạo của Hồ Chí Minh trong quá trình lãnh đạo cách mạng, cũng là tố chất văn hóa của lãnh tụ - công bộc của dân và vì dân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hồ Chí Minh - Trí tuệ và bản lĩnh văn hóa: Phần 2

TƯ T L (jN(; HỔ CHÍ MINH VỂ VÃN HOÁ VÀ XÂY DỰNG CON NCƯỜI MÓI C h u yê n đề nàv n g h iê n cứu h a i n ộ i đ u n g iớn là tư tưởng H ồ C h í M m h về vă n hóa và x â y dựng con người m ói. N h ữ n g về n h ậ n thức khoa học. cần th ấ v rằ n g vă n hóa bao giờ cũn g lấ y con người là m tr u n g tâ m , nói tới vã n hóa là n ó i tớ i con nẹười. Hồ C h í M in h là n h à v ă n hóa lơn và sự n g h iệ p vẻm hóa lớn lao n h ấ t, q u a n trọ n g n h ấ t của Hồ C h í M in h c h ín h là dựa vào động lực con ngư òi đế g ia i p h ó n g con người, “b iế n người nô lệ th à n h người tự do". H ồ C h í M in h là n h à v ă n hóa lớn vì Người sớm n h ậ n thứ c v ă n hóa có tầ m q u a n trọ n g to lớn và ý n g h ĩa cách m ạ n g sáu xa đối với v ậ n m ệ n h của n h â n dân các nước. H ồ C h í M in h là ngư òi đem lạ i á n h sáng, á n h sáng văn hóa, ánh sáng cách m ạ n g cho n h â n dân ta và góp p h ẩ n đem lạ i ánh sáng cho n h â n dân n h iề u nước khác, x u a ta n bóng tô l cua chủ n g h ĩa thự c dân. dế quốc, của dô’t n á t, đói nghèo, bệnh t ậ t đè n ặ n g lên cuộc sông của các dân tộc b ị áp bức. Vãn hóci gắn ÌPĩ) với đạo fíức, chính t r i, k in h tế. xã hôi, cách m ạng. V á n ló a là h iể u b iê t làm ngùcJi, h iể u b iẽ t xử sự, xử thế. T ro n g xã hộ i còn áp bức. bóc lộ t g ia i câp. dân tộc. con người th ì xử sự đẹp n h ấ t la làm cách mạng'. N h ư vậy, văn hóa tỏa ra trê n các m ặ t của cuộc sông, là sự th ể h iệ n rõ nét n h ấ t của m ộ t nền vă n m in h . 226
I. T ư TƯƠNG HỒ CHÍ MINH VỀ V Ă N H Ó A 1. K h ai n iệ m v ă n hóa '''Quau n i ê m c h u n q ía n g Iih ĩin g cách tié p c
m ìn h về ý n g h ĩa của v ă n hoá: "V ì lẽ s in h tồ n cũn g n h ư m ụ c đích của cuộc sông, lo à i ngứời inới sá n ẹ tạo và p h á t m in h ra ng ôn ngữ, chữ v iế t, đạo đức. p h á p lu ậ t, kh o a học, tô n giáo, v ă n học, n g h ệ th u ậ t, n h ữ n g công cụ cho s in h h o ạ t " lằ n g n g à y về m ặc, ăn, ở và các phương th ứ c sử dụng. T o à n bộ n h ữ n g sáng tạ o và p h á t m in h đó tức là v á n hoá. V ã n lo á là sự tổ n g hỢp của m ọ i phương thứ c s in h h o ạ t cù n g v ó i b iể u h iệ n của nó m à lo à i ngư òi đã sản s in h r a n h ằ m th íc h ứ n g n h ữ n g n h u cầu đời sống và đòi h ỏ i của sự s in h tồ n "( t.3 , t r . 431). T in h th ầ n và b ả n c h ấ t tro n g q u a n n iệ m v ă n hoá của H ồ C h í M in h có tín h k ế th ừ a và p h á t t r iể n các q u a n n iệ m v ă n hoá đ i trước, n h ư n g lạ i h o à n to à n p h ù hỢp và th ô n g n h ấ t với q u a n n iệ m v ă n hoá của U N E S C O . Đ â y là k h á i n iệ m v ă n hoá sớm n h ấ t và d u y n h ấ t của H ồ C h í M in h = k h i b à n v ề v ă n hoá th e o n g h ĩa rộng. T ừ sau th ắ n g lợ i của Cách m ạ n g T h á n g T á m 1945, v ă n ho á được H ồ C h í M in h xác đ ịn h là lĩ n h vực k iế n trú c thưỢ ng tầ n g , th u ộ c đòi sông t in h th ầ n của xã hội. V ớ i v ị t r í đó, v ă n hóa có m ốì q u a n hệ m ậ t th iế t v ố i c h ín h t r ị, k in h tế, x ã h ộ i. 2. Công hiên của danh nhân văn hóa Hố Chí Minh * Ghi nhận của Đ ạ i hội đồng U N E S C O T ro n g m ộ t b ố i cả n h th ế giới đặc b iệ t của n ă m 1987, Đ ạ i h ộ i đồng U N E S C O đã tô n v in h H ồ C h í M in h là Anh h ù n g g iả i p h ó n g d â n tộc Việt N a m , nhà văn hóa lớn. N g h ị q u y ế t cho th ấ y sự th ô n g n h ấ t, hoà q u yệ n giữ a v à n hoá vối cách m ạ n g , cách m ạ n g với v ă n hoá. H ồ C h í M in h đã góp p h ầ n vào việc th ự c h iệ n n h ữ n g m ục tiê u của U N E S C O , để lạ i d ấ u ấ n tro n g qu á t r ì n h p h á t t r iể n của n h â n lo ạ i, Người 228
có sự đ ó n g gój; q u a n t i ’ọng vể n h iề u m ặ t tro n g các lĩn h vực vă,)] hoá. giáo dục. nghệ th u ậ t; k ế t t in h tr u v ề n th ô n g v ă n lo á h à n g n g h ìn n ă m của n h â n d â n V iệ t N a m ; h iệ n th â n cho k h á t vọ n g của các dá n tộc tr o n g việc k h ẳ n g đ ịn h b ả n sắc d â n tộc m ìn h và th ú c đẩy sự h iế u b iê t lẫ n n h a u . '-Một sô g h i nhận khác Đ ạ i tư ớ ng V õ N g u y ê n G iá p p h á t b iể u tr o n g b u ổ i k h a i m ạc H ộ i th ả o quô"c tế Chủ tịch H ồ C hí M in h - A n h h ù n g g iả i p h ó n g d â n tộc Việt N a m , nhà văn hoá /ớ n (2 9 -3 0 th á n g 3 năm 1990): “ Sự n g h iệ p v ã n ho á q u a n trọ n g n h ấ t của N gư ờ i là đã lã n h đạo to à n dâ n đ á n h đ u ổ i g iặ c n g o ạ i x â m tro n g th ờ i đ ạ i m ới, g ià n h lạ i cho n h â n d â n n h ữ n g q u y ề n sông của con ng ư ò i, m ộ t cuộc sông có v ă n hoá. C h ủ tịc h H ồ C h í M in h đă góp p h ầ n c ù n g với lo à i người lo ạ i t r ừ m ộ t trở ực to lớn tr ê n con đường tiế n lê n t h ế giới v ă n m in h , xoá đ i m ộ t v ế t nhơ tro n g lịc h sử là chế độ th u ộ c đ ịa ” . P h ạ m V á n Đ ồ n g v iế t: “ Sự n g h iệ p v ă n hoá lớ n la o n h ấ t, q u a n trọ n g n h ấ t của H ồ C h í M in h là đã h u y động sức m ạ n h 4 0 0 0 n ă m v ă n h iế n của d â n tộc k ế t hỢp với t in h hoa v ă n ho á củ a th ờ i đại, lã n h đạo th à n h công sự n g h iệ p g iả i p h ó n g d â n tộc, g ià n h lạ i cho n h â n d â n ta q u y ề n là m người, q u y ề n đưỢc sông m ộ t cuộc sống x ứ n g đ á n g với con người. Sự n g h iệ p đó tr ả lạ i đ ịa v ị xứ n g đ á n g cho n ề n v ã n hoá V iệ t N a m c ũ n g là m ộ t sự n g h iệ p to lớn đ ô i vớ i n ề n v ă n hoá th ê giớ i, góp p h ầ n vào cuộc đ ấ u t r a n h củ a n h â n d â n các nuơc Lhuộc đ ịa , tù ìig bước t iê ii lên th a n h to á n c h ủ n g h ĩa thự c d â n , xoá đ i m ộ t v ế t nhơ tro n g lịc h sử v à tro n g n ề n v ă n hoá c ủ a lo à i n g ư ò i” . \'h ư v ậ y , t u y cách d iễ n đ ạ t có k h á c n h a u , n h ư n g n h ữ n g n g h iê n cứu, đ á n h g iá n g h iê m tú c ơ V iệ t N a m và 229
th ê g io i đề u cho th ấ y m ộ t cách tiê ]) cậ n v ề d a n h n h à n v ă n hoá H ồ C h í M in h là th ô n g n h ấ t giữ a v ă n hoá với cách m ạ n ẹ . với b iê u h iệ n rực rỡ n h ấ t là ẹiứ ơ nẹ cao n g ọ n cờ ch ố n g c h ủ n g h ĩa thự c dân, m à ch ô n g c h ủ n ẹ h ĩa th ự c d â n là đ ạ t tó i đ ỉn h cao g iá t r ị v ă n hoá và n h â n v ă n củ a o à i ng ư ò i. G iáo sư V ũ K h iê u n h ấ n m ạ n h d a n h n h â n vă n hóa H ồ C h í M in h th ê h iệ n trê n õ phương d iệ n lớn. v ề m ặ t tr í tuệ'. U v ê n th â m cả đông, tâ y, k im , cổ. th ê h iệ n t à i n ă n g trê n m ọ i lĩn h vực. v ề m ặ t tinh cảm.-. Có t r á i t im m ê n h m ô n g "ôm cả n o n sông m ọ i kiế p ng ư òi"; k ế t hỢp c h ủ n g h ĩa yê u nước và c h ủ n g h ĩa quôc tế vô sản. Y ê u th ư ơ n g từ n g số p h ậ n con ngư òi, cả dân tộc và n h â n lo ạ i. V ê m ặ t hành động'. K ê t hỢp N h â n - T r i - D ũ n g , n g h ị lực, b ả n lĩn h , n h ạ y bén, sáng tạo. v ề tư tưởng triết học: T iế p th u tr u y ề n th ô n g n h â n v ă n từ cô đ ạ i đến M á c -L ê n in , cả Đ ô n g và T â y , đem ạ i n ộ i d u n g n h â n v ă n h à n h động m a n g tín h h iệ n th ự c cao. V ề đời sống riêng tư: Theo đ u ổ i h o à i bão lớ n n h ấ t của dâ n tộc và n h â n lo ạ i, n h ư n g lạ i sông g iả n dị, k ín h già, yê u trẻ , trọ n g n g h ĩa , k h in h tà i, tô n trọ n g p h ụ nữ, ch â n th à n h , k h iê m nhường, dâ n chủ, hóm h ỉn h , dí dỏm ... H ồ C h í M in h có m ộ t k iể u ứ ng xử v ă n hoá h ế t sức h à i hoà, n h u ầ n n h ị, t in h tế. N gư òi am tư ò n g “ N g ũ t r i ” tro n g v ă n hoá phương Đông; Tri kỷ (b iế t m ìn h ), tri kỷ (b iế t người), tri thời (b iế t th ò i th ế ), tri túc (b iế t chừ n g m ực), tri biến (b iế t b iế n đổi). Người k ế t hỢp lý - tìn h , "đức t r ị " và "p h á p t r ị" , n h u ầ n n h ị xưa và n a y ; ph á h u ỷ cái cũ m à xấ u , sáng tạo cá i mới m à ha y, lu ô n lu ô n đổi mới. L à n h à cách m ạ n g ch u yê n n g h iệ p , n h à c h ín h t r ị lão lu y ệ n , đồng th ò i là n h à thơ - c h iế n sĩ, th a n h th ả n , u n g d u n g , th ư th á i, nh ẹ nh àng. 230
X ta ió i n g h)o ni c h in h , ih á n t i’ong nhu'ng cũn ẹ rá t h à i hưdc. Lí'i lũ iiìi lụ . n h u n g lu ò ii COI m ìn li là học trc). công bộc của (ỉán. lú c lìủo cùng k liiô m như òng. k h ô n g m uôn đứníĩ cao IƯII ngứrii khác, th íc h sông' m ộ t cuộc đòi dân dã “ câu cá. l)-()ng lio a . sỏin ch iể u là m bạn với các cụ già h á i củi. em trẻ chăn trâ u , k h ô n g d ín h líu gi với vòng d a n h lợi". Xử sự tà i t r í của H ó C hí A liiih vừa k iè n q u yế t, vừa m ềm dẻo. L ã n h đạo cách m ạ iìg và k h á n s ch iế n , mà vẫ n sử d ụ n g bộ m á y cao cấp của tn ề u đ ìn h từ vua đên quan vào guồng m áy của c h ín h q u \'ề n cách m ạng; vẫn k ín h trọ n g và đ á n h giá cao nển v ă n hoá của các dân tộc có bọn thự c dân, đế quỏc x â n i ' ược, Hồ C'hí M in h đã d ù n g văn hoá của các dân tộc Pháp. M ỹ đê đ á n h 8ỉiá lạ i thự c d â n P háp, đế quôc, đ á n h ch ìm chê độ th u ộ c địa. X h à vă n Xô V iế t ô x íp M a n đ e n x ta m , từ nă m 1923 đã n h ậ n xét rằ n g N g u y ễ n A i Quôc tiê u b iể u cho "nền v ă n hoá của tương la i". Đó là nền vàn hóa th ô n g n h ấ t giữa vă n hóa vối cách m ạng. BỎ'1 vì. b ả n th â n cách m ạ n g cũng là m ộ t sự n g lu ệ p v ả n hoá. nó b iế u h iệ n trọ n vẹn m ộ t th iê n hướng và Ã.hả n ă n g sáng tạo, chứ ng m in h và đòi h ỏ i ở tấ t cả ch ú n g ta m ột n iề m t in sâu sắc ở tương la i. như n h à v ă n hoá lố n C o lom bia là M á c k é t. ngư òi được g iả i thư ơ ng N ôbel, tạ i cuộc gặp lầ n th ứ h a i các n h à t r í thứ c M ỹ L a tin h , đầu th á n g 12-198Õ, đã p h á t biêu. N ền v ă n hóa đó k ế t hợp tru y ề n th ô n g và h iệ n dại, dân tộc và n h â n lo ại, phương Đ ông và p h iio n R T â y. th ê h iệ n lý tưởng ch u n g của lo à i ngươi la (lọc lạ p. tự clo, h ạ n h phúc. L à tác giíí của hơn 250 bài thơ, k h o ả n g 2000 b à i bao, n h iề u ti-Liyộn ng ắn, văn c h ín h lu ậ n , tiể u p h ấ m văn lọc, k iê n trú c sư' của nền giáo dục cách m ạ n g V iệ t N a m , v.v..., n h ià ig iỉõ C h í M in h k h ô n g bao ẹiờ n h ậ n m ìn h là 231
n h à thơ. n h à văn. n h à giáo dục... D u y n h ấ t m ộ t lầ n N g ư ò i n h ậ n m ìn h là n h à cách m ạ n g c h u yê n nghiệp. Tóm lạ i, Hồ C hí M in h là n h à vã n hóa lớn vì sự n g h iệ p c h ín h t r ị p h i thường của Người cũn g là m ộ t sự n g h iệ p v ă n hóa cao cả. Người đã đê lạ i dấu ấn tro n g quá t r ìn h p h á t tr ie n của n h â n loại vì góp p h ầ n vào việc thự c h iệ n các m ụ c tiê u n h â n vă n của lo à i n g ư ờ i.T rê n cơ sở n h ậ n thứ c v a i trò , sức m ạ n h của v ă n hóa, H ồ C h í M in h đã sớm đưa v ă n hóa vào ch iế n lược p h á t tr iể n của đ ấ t nùớc. Đó là các kê sách về chốhg giặc dốt, xâ y dựng đời sông mới, đạo đức mới, t ín ngưỡng tự do, ý thứ c pháp lu ậ t. T in h th ầ n v ă n hóa th e o q u a n điểm Hồ C h í M in h đã th ấ m sâu vào tâ m lý quốc dân, góp p h ầ n sửa đổi th a m n h ũ n g , p h ù hoa, xa xỉ, lười biếng. N gư òi gắn k ế t ch ặ t chẽ giữa h a i n h iệ m vụ “x â y ” và “chông” tro n g việc xâ y dựng m ộ t xã h ộ i n h â n cách- đạo đức. K ế t hỢp h à i hòa côt cách v ă n hóa dân tộc với tin h hoa vă n hóa n h â n lo ạ i, H ồ C h í M in h đã cho ta m ộ t th ô n g điệp về cái c h u n g tố t đẹp của con người, đó là h ạ n h phúc, tự do cho lo à i ngưòi. Đó cũng là điếm tr u n g tâ m của n ề n v ă n hóa tương la i m à n h â n lo ạ i cần đạ t tới. B ả n th â n H ồ C h í M in h là m ộ t n h à h o ạ t động và sáng tạ o v ă n hóa lớn, là m nô i b ậ t tin h th ầ n k h o a n du n g v ă n hóa của m ộ t nền v á n hóa hòa b ìn h . V ớ i t ấ t cả n h ữ n g công h iế n của m ìn h , H ồ C h í M in h đã sáng tạ o ra m ộ t nền v ă n hóa mới, m ột sức m ạ n h vă n hóa m ớ i, sức m ạ n h văn hóa th ò i đ ạ i H ồ C h í M in h , với m ộ t xun g lự c mới đưa tớ i th ắ n g lợi tro n g sự n g h iệ p cách m ạng, khán:g ch iế n và xâ y dựng xã hộ i đ ấ t nước. 3. Một sò quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về v ăn hoá 3.1. Quan điểm về vai trò của văn hoá Thứ nhất: Văn hóa vừa là động lực vừa là m ụ c tiêu của cách m ạng 232
- Văn hoa là động lực của cách mạng. Trước hêt, theo quan n iệ m của Hồ C h í M in h , n h ằ m th íc h ứ ng nh ữ ng n h u cầu đòi sông và đòi h ỏ i của sự s in h tồ n , lo à i ngúò'] sáng tạ o ra v ă n hoá. M ặ t khác, tro n g công cuộc k iế n th iế t nước nhà, th ì v ă n hoá ng a n g h à n g các lĩn h vực c h ín h tr ị. k m h tế, xã hộ i và tác động tíc h cực tr ỏ lạ i các ĩn h vực đó. N h ư vậ y, cùn g vối đời sống v ậ t c h ấ t lấ y k in h tế àm nền tả n g , th ì con người cần đòi sống t in h th ầ n , lâ y vă n ló a là m nền tả n g Đ ộ n g lực của v ă n hoá th ể h iệ n ở chức n ă n g của v ă n hoá. M ộ t là, hồi dưỡng tư tưởng đ ún g đ ắ n và tinh cảm cao đẹp. Tư tư ỏ n g và tìn h cảm là v â n đề ch ủ vếu n h ấ t của đời sông t in h th ầ n ; nó có th ê đ ú n g đắ n, cao đẹp hoặc ngược lạ i. B ồ i dưỡng p h ả i được tiế n h à n h thư ờ n g x u y ê n và c h ú ý đến n h ữ n g tư tưởng và tìn h cảm lổ n , c h i p h ô i đòi sông tin h th ầ n của con ngừ òi và d â n tộc. L ý tưởng là đ iế m h ộ i t ụ của n h ữ n g tư tư ở ng lốn. Đó là lý tư ở ng vì nước quên m ìn h ; vì lợ i ích c h u n g m à q u ê n lợ i ích riê n g ; độc lậ p , tự cưòng, tự chủ ; k h ô n g có gì q u ý hơn độc lậ p tự do; độc lậ p d â n tộc và ch ủ n g h ĩa xã hộ i. T ìn h cảm lớn là yê u nưốc, thư ơ ng dân; yêu C h â n - T h iệ n - M ỹ ; yêu tín h tr u n g thự c, ch â n th à n h , g h é t sự giả dôl, lừ a lọc. T ư tưởng đ ú n g và tìn h cảm đẹp có m ôl q u a n hệ c h ặ t chẽ với n h a u ; con đưòng đ i tớ i tư tương đ ú n g vừa b ằ n g lý t r í vừa b ằ n g tìn h cảm . N h ữ n g lý tưởng và tìn h cảm cách m ạ n g k h i đã đ i sâu vào tâ m lý quôc dân sẽ b iế n th à n h m ộ t sức m ạ n h v ậ t ch ấ t, tạ o động lực cho cách m ạng. H a i là, nâìĩg cao d â n trí. D â n t r í là sự h iể u :)iết của người d â n về các m ặ t c h ín h t r ị, k in h tê, v ă n hoá, c h u y ê n m ôn, k h o a học, k ỹ th u ậ t, thự c tiễ n ... N h ư n g con đư òng đi tối n á n g cao d â n t r í Ị ) h á i b ắ t đ ầ u t ừ chỗ b i ế t ch ữ , chố n g giặc d ô t. từ n g bước đ] tố i h iế u b iế t. M ụ c đích cuôì 233
cùn g là vì độc lậ p d ã ii lọc và chu níĩhĩa xã họi, M u ô n dạt tới n h ữ n g n h ậ n thức đó I)h a i th ô n g qua con đưòng van lo á , tn iớ c hết ]à văn hoá giáo dục. Ba là. hổi dưỡng những pìiăm chât và phong cách tốt đẹp, lành mạnh đê không ngừng hoàn thiện hán thăn. V ă n hoá sẽ góp p h ầ n bồi dưỡng p h à m c h ấ t đạo đức đê sửa đôi th a m n h ù n g , lười DÌếng, p h ù hoa. xa xi, chông "giậc nội xâm ", hướng con người vươn tó i chân - th iệ n - m ỹ. V ă n hoá cũn g có v a i trò bồi dưỡng p h â m ch ấ t c h ín h t r ị. p h a m c h ấ t ch u y ê n m ôn, tạ o động lực th ú c đẩy sự n g h iệ p cách m ạng. V ă n hoá soi đường cho quôc dân đi. lã n h đạo quôc dâ n đê thự c h iệ n độc lập, tự cường, tự chủ. Tư tưởng M ác- L ê n m tro n g cấu trú c văn hóa đưa con ngúòi từ chỗ b ị th a hoá đến chỗ p h á t tr iể n tự do, to à n diện. V ă n hoá- m à con người là tr u n g tâ m - tạo ra sức m ạ n h to lớn tro n g sự n g h iệ p dựng nước và giữ nước Đó c h ín h là sự th ắ n g lợi của "v ă n m in h đôi với bạo tà n ” . Các yếu tô" văn hóa n h ư kh o a học (bao gồm k h o a học tự n h iê n , k h o a học k ỹ th u ậ t, kh o a học xã hội - n h â n văn), giáo dục, đạo đức, pháp lu ậ t... g iú p dân tộc vượt q u a yếu lè n , th ú c đẩ y p h á t triể n k in h tế- xã hội. V ă n hoá là c h ấ t keo tạ o sự liê n kế t, tà n g cường m ôl tư ơng tác. h iế u b iế t giữa các d â n tộc, đ iều tiế t các m ôi q u a n hệ quô"c tê. - Văn hoá là mục tiêu của cách m ạng Sự p h á t tr ie n của m ộ t xã h ộ i th ê h iệ n rõ r é t ớ ch] sô c h ấ t lượng sông bao gồm mức độ g iả i phóng vả p h á t triể n con người: sự p h á t triể n lực lượng sản x u â t phù. hỢp VỚ I q u a n hệ sản x u ấ t; n ă n g s u â t lao động; các yếui tô" tin h th ầ n , vă n hoá. ch ín h t r ị, p h á p quyền, dân chủ... 234
T r iế t lý p h á i triê n xã h ộ i Việt. X a m của H ồ C h í M in h à dộc lậ p d â ii lộc, dân ('hu. c h ủ n g h ĩa xã hội, (^hủ nghĩa xã lội tron^- q iia ii Iiiệm cua Hồ ("h í M in h vừa là mục tiêu phát trịcni, \òia lá Ịìhươìig thức (jjhitóne pháp và cách thức) thực nện sự p h á t trie n đó. bao gồm k in h tê. chính trị, xã hội. văn lóa. Đ i tó'i chu ng h ĩa xã h ộ i th e o q u an điểm Hồ C h í M in h à x â y d ự n g m ộ t xă hộ i phấit t r iê n h à i hòa, bển vữ n g cá đòi sông v ậ t c h ấ t và tm h th ầ n , tr o n g đó ch ú trọ n g m ộ t xã hội công tằ n g , d â u chủ. văn m in h , đầ y tìn h thư ơ ng và lò n g n h â n ái vớ i n h ữ n g giá t r ị cao đẹp C h â n - T h iệ n - M ỹ . T r iế t ý p h á t t r iể n H ồ C h í M in h lấ y c h ấ t lượng là m cơ b ả ii và â u dải, v ì h ạ n h p h ú c con người. N g ù ò i q u a n tâ m tă n g trư ơ ng k in h tế đ i đôi với việ c g iả i q u y ế t th ấ t n g h iệ p ; g iả i q u y ê t sự p h â n hoá g ià u - ng hèo, sự bấ^t ổn về xã hộ i; chú trọ n g .]uyền là m chủ của n h â n dân; đảm bảo m ô i trư ò n g sông; dự ng nền đạo đức m ố i của xã h ộ i và giữ vữ ng b ả n sắc v ã n hoá dân tộc; xóa bỏ tìn h trạ n g ngèo cù n g cực; đ ạ t phố cập giáo dục tiể u học và n â n g cao d â n t r í; tă n g cu'dng b ìn h đ a n g n a m nữ và n â n g cao v ị th ế cho p h ụ nữ; g iả m tỷ lệ tử von g ở trẻ em ; tă n g cường sức khỏe bà mẹ; p h ò n g c h ô n g d ịc h bệnh; bảo đ ả m bền vữ ng về m ô i t i’üóng; t h iê t lỊ p q u a n hệ đôi tác to à n cầu vì p h á t triể n . Đ ó thự c c h ấ t lí- đ ịn h hướng p h á t tr iể n bền vữ ng ở V iệ t N a m theo q u a n d ể m H ồ C h í M in h . N h á n tô^ con ngưòi tro n g tư tường H ồ C h í M m h p h ả n á n h tậ p t r u n ^ n h ấ t v a i trò đ ộ n g lực. m ục tiê u của v ă n hóa. Bơi vì. n h ư c h ín h ngư òi M ỹ c ũ n g đã p h ả i th ừ a n h ậ n ; “A i c ũ n g biế t rằ n g trori!^ th ê k ỷ X X , c h ín h v ậ t c h ấ t là sức m ạ n h ’ ủa th ờ i đ ạ i c h ú n g ta , th ờ i đ ạ i có n h iề u tê n gọi: th ờ i đ ạ i n ă a g lư ợ ng n g u yê n tử, th ò i đ ạ i p h á n lực, thờ i đ ạ i điều íh iê n aọc, th ò i đại c h in h p h ụ c v ù trụ , th o i đ ạ i t in học... 235
D ù là kể đến t h iế t b ị nào th ì M ỹ cũng đều có và người v iệ t N a m đều k h ô n g có. Sức m ạ n h duy n h ấ t của họ là sức m a n h của con ngư ờ i” (P h ạ m M in h H ạc (C h ủ b iê n ): về phát triến toàn diện con người thời kỳ CNH- H Đ H . N xb . C TQ G , H , 2001. tr.4 3 ). T h ứ hai: Văn hóa là một m ặt trận. A n h chị em văn nghệ sĩ là chiến sĩ văn hóa - Q uan đ iể m ưề m ặ t trận văn hoá. T ro n g lịc h sử d â n tộc, từ N g u y ễ n T r ã i, N g u y ễ n Đ ìn h C h iể u đến các n h à cách m ạ n g h iệ n đ ạ i đã b iế t d ù n g v ă n hoá đ á n h giặc. Ra đ i tìm đường cứu nước, đến với ch ủ n g h ĩa M ác- L ê n in , H ồ C h í M in h tiế p tụ c k h a i th á c, p h á t t r iể n n é t đẹp tr u y ề n th ô n g đó của dân tộc. T ừ n h ữ n g n à m h a i mươi, N gư ờ i d ù n g n g ò i b ú t đê tô" cáo tộ i ác thự c dân, th ứ c tỉn h , đ ịn h hướng n h â n dân đ i th e o con đường cách m ạ n g vô sản. T ừ n h ữ n g n ă m ba mươi trở đi, Người đã d ù n g sức m ạ n h v ă n hoá tro n g sự n g h iệ p g iả i p h ó n g dân tộc và x â y dự n g xã h ộ i mới. V ă n hoá là m ộ t m ặ t tr ậ n đưỢc h iể u nó là m ộ t bộ p h ậ n của cách m ạ n g , n g a n g h à n g các m ặ t t r ậ n kh á c. Nó có m ặ t tro n g m ọ i công tác cách m ạ n g theo t in h th ầ n “ v ă n hóa hóa k h á n g c h iế n ” . M ặ t tr ậ n vă n hóa là cuộc đ ấ u tra n h cách m ạ n g tr ê n lĩn h vực vă n hoá, n ó i n g ắ n gọn là cuộc cách m ạ n g tư tư ở ng - v ă n hoá. T ín h c h ấ t của cách m ạ n g vàn hoá kh á c cách m ạng c h ín h t r ị ơ chô nó k h ô n g th ê g iả i q u y ê t tức th ì n h ư k iê u g ià n h c h ín h q u y ề n về ta y n h â n dân, m à p h ả i xác đ ịn h đây là cuộc đ ấ u tr a n h lâ u d à i, g ia n khổ, phức tạ p , m ộ t cuộc c h iế n đ ấ u k h ổ n g lồ, q u y ế t liệ t tro n g su ô t tiế n t r ìn h cách m ạ n g từ lú c chư a có c h ín h quyền, đên k h i g ià n h đuợc 236
chi'nh qu_yền, k h á n g c h iế n k iế n quô’c, x â y dự n g c h ủ n g h ĩa xã hội. T ru y ể n th ô n g lạc hậ u. th ó i hư t ậ t x ấ u c ũ n g là kẻ đ ịch . M à th ắ n g nghèo n à n , lạc h ậ u còn k h ó hơn th ắ n g đê quôc v à p h o n g k iế n . . N ộ i d u n g đấ u t r a n h tr ê n m ặ t tr ậ n v ă n hoá r ấ t p h o n g p h ú , đa dạng, m à cô"t lõ i là k h ẳ n g đ ịn h và n h ấ n m ạ n h hệ tư tưởng của n ề n v ă n hoá mới, bao gồm tư tư ở ng về c h ín h t r ị , t r iế t học, đạo đức, nghệ th u ậ t. P h ả i là m cho t h ế giới qu an Mác- L ênin chiếm vai trò chủ đ ạo tron g đời sống tinh thần của xã hội. M ọ i h o ạ t động v ă n ho á p h ả i ỉà m nôi bật "chủ đ ế ' độc lậ p d â n tộc và ch ủ n g h ĩa xã hội. - Quan đ iế m về chiến sĩ văn hoá. K h á i n iệ m "m ặ t tr ậ n " và "c h iế n sĩ" lu ô n lu ô n đ i liề n với n h a u , có " m ặ t tr ậ n " th ì có "c h iế n sĩ". "C h iế n sĩ" ở đ â y là n h ữ n g ngư òi h o ạ t động trê n m ặ t tr ậ n v á n hoá- tư tưởng. H ọ có n h iệ m vụ n ặ n g nề, sứ m ệnh vẻ va n g , v in h dự lớn lao. C h iế n sĩ v ă n ho á p h ả i có lậ p trư ò n g , tư tư ở ng vữ n g và n g . Họ p h ả i đứ n g v ữ n g trê n lậ p trư ò n g củ a g ia i cấp công n h â n , nắ m chắc tư tư ở ng M ác- L ê n in là m ộ t v ũ k h í k h ô n g gì có th ê so s á n h nôi. N g ò i b ú t của các c h iế n sĩ v ă n h o á là m ộ t v ũ k h í sắc bén tro n g sự n g h iệ p "phò c h ín h tr ừ tà ". H ọ có n h iệ m v ụ "p h ụ n g sự cách m ạ n g ,'p h ụ n g sự k h á n g c h iế n , p h ụ n g sự T ô quốc, p h ụ n g sự n h â n d â n ". M u ô n là m đ iề u đó, c h iế n sĩ v ă n ho ú tohải g á n bó với đời sông, với th ự c tiễ n , với n h â n dân; p h ả i "từ tr o n g q u â n c h ũ n g ri?.; trơ lạ i nơi q u ầ n c h ú n g ". Cuộc sõnẹ th ự c tiễ n sẽ tạ c đ iề u k iệ n cho họ có n h ử n g tá c p h â m xứ ng đ á n g với d â n tộc a n h h ù n g , th ờ i đ ạ i vẻ va n g . C hiến sĩ v ă n hoá p h ả i có t r í tu ệ , b ả n lĩn h , đạo đức cách m ạng, c h u y ê n m ôn n g h iệ p v ụ sâu để th a m g ia tíc h 237
cực vào cuộc đấu tra n h cách m ạng, chônỊ 4' m ọi kẻ th ù . T ro n g cuộc dấu tra n h g ia i p h óng dán tộc, g ià n h độc lậ p dân tộc. kê th ù là bọn thực dân đế quốc, p h o iig kiế n ta y sai. K h i xâ y dựng xã hội mới th ì p h á i tậ p tru n g vào kẻ th ù tư tưỏnẹ. th ó i quen tru y ề n th ô n g lạc hậu. "giặc n ộ i x â m " th e o tin h th ầ n ” m ỗ i vần thó là bom đạn chông ih a m n h ù n g , lă n g phí. q u a n liê u ". Đ ã là chiến sĩ th ì p h ả i đối m ặ t vó i m ọ i kẻ th ù . đứ ng về p h ía n h â n dán. bênh vực, ca ngợi c h â n - th iệ n - m ỹ; p h a n h p h u i, lo ạ i bỏ cái sai, cái ác, cái xấ u , cá i giả dôl, lừ a lọc. N g ư ò i c h iế n sĩ v ă n hoá p h ả i b iế t quý trọ n g , giữ gìn, k h a i th á c , p h á t triể n n h ữ n g tru y ề n th ô n g tô t đẹp của cha ông, tiế p th u t in h hoa vă n hoá n h â n lo ạ i; th a m g ia vào cuộc đ ấ u tr a n h c h u n g của n h â n dâ n tiê n bộ tr ê n th ê g iố i chông các th ế lực th ù đ ịch và trở lực trê n con đưồng tiế n ên th ế g ió i v ă n m in h , vì m ục tiê u hoà b ìn h , độc lậ p d â n tộc, d â n c h ủ và tiế n bộ trê n th ế giới. Thứ ba: Văn hoá phục vụ quần chúng nhân dân T ư tư ở n g H ồ C h í M in h vì con ngư òi, v ì n h â n d â n . N gư ờ i k h ẳ n g đ ịn h lấ y h ạ n h p h ú c của dâ n tộc là m cơ sở; ấv lợ i ích của n h â n d â n là m k h u ô n phép. V ă n hoá p h ụ c v ụ q u ầ n c h ú n g n h â n d â n p h ả i đưỢc n h ìn n h ậ n m ộ t cách to à n d iệ n . N h â n d â n đóng v a i trò chủ thể. H ọ k h ô n g ch ỉ sáng tạo ra của cả i v ậ t châ^t. m à còn là n h ữ n g ngư òi sáng tá c r ấ t la y . Ca dao. tụ c ngữ là n h ữ n g "hòn ngọc quý". N h â n dân n u ô i dưỡng sáng tác b ằ n g n h ữ n g n g u ồ n nhự a sồng. H ọ là n h ữ n g người k iể m n g h iệ m , đ á n h giá, p h ả n b iệ n các sản p h ẩ m v ă n hoá m ộ t cách tru n g thực, kh á ch q u a n . V ì vậy. H ồ C h í M in h càn dặn v iế t xong m ộ t tác p h â m p h á i đưa 238
.'ho q i:â n h u iiii cônK üoüg ỉ) in ii (J(X; (!ỏ họ Ịíóp ý cho m in h . Vrii u í cácn ('hu t h ê n é n l Ị u a i i c h ú n g n h á n d á n d u ọ c q u \ ’ền Iiífing t h ụ các giá tr ị v ă n h(ja, X h á ii dán đỏ ng v a i ti'o la đỏi tiiọ ne' })han an h. Họ là n h á n v ạ t tr u n g tá m cua 8ự ng-hiộp cách m ạng, từ cách m ạ n g g iá i p h ó n g d â n tộc đèn cách m ạng xã h ộ i ch u n g hĩa . Vì v ậ v . các ho ạt đ ộ n g v ă n hoá p h á i p h ả n án h q u ầ n chúns; ìilìâ n d â ii m ộ t cách ch â n thự c, sông động. M u ô n vậ y. văn n g h ệ sĩ p h a i th â m n h ậ p , h iè u th ấ u , liè n hệ, gái) bó với q u ổ ii c h ú n g để th ế h iệ n tro n g s á n ^ tác của m ìn h tư tưởng và lò n g ước ao của q u ầ n chúng. G^uẩn c h ú n g n h â n dân gồm n h iề u g ia i câp. tẩ n g lớp, sônẹ ỏ' n h iề u địa b à n . nsrhể n g h iệ p kh á c n h a u , t r ì n h độ học v ấ n và n h ậ n thức k h á c n h a u ... V ì vậy. h o ạ t động v ă n hoá p h ả n á n h q u ẩ n c h ú n g p h ả i p h ù hỢp tr ìn h độ. lứ a tu ô i, n g h ề n g h iệ p , d ịa b à n . Bao giờ cũ n g p h ả i tư d u y và t r á lò i đưỢc bôn câu hoi; Viết cho at? Viết cái gỉ? Viết n h ằ m mục đích qi? Viết n hư thê new? M ộ t đ iề u q u a n trọ n g lả p h ả i trở về v ó i cuộc sông th ự c t ạ i của q u ầ n chúng. T r á n h lố i v iế t ra u m u ô n g , d à i rỗ n g tu ế c h , th íc h d ù n g chữ nước ngoài. P h ả i là m cho q u ầ n c h ú n g h iể u , yêu th íc h , tạ o n h ữ n g c h u y ể n b iế n tíc h cực tro n g tư tưởng, tìn h cảm . tâ m hồ n của m ọ i ngư òi. M u ố n vậ v, tác p h ẩ m v ă n nghệ p h ả i vừa la y vừa ch â n thự c, n ộ i d u n g p h o n g ph ú, h ìn h th ứ c tro n g sáng, v u i tươi. M ộ t Tác p h â m . b à i nói, bài v iê t h a y. th e o q u a n n iộ in củ a H ồ C h í M in h , k h ô n g cứ d à i m o i h a y. K h i nào tá c p h ắ m áy c h i d iễ n đ ạ t vừa đủ n h ữ n g đ iề u đ á n g nói. k h i n ó đư'óc tr ìn h b à y sao cho m ọi niỊuờ i a i cũ n g h iế u được, và k h i đọc xo n g dộc g iá p h ó i su y ngẫm , th ì tá c p h â m ấy mới XOIT! Iih ư là m ộ t tá c p h a in h a y và b iê n soạn tò t. Q u á n c h ú n g m o ng m u ô n n h ữ n ^ tác p h á in có nội d u n g c h â n th ậ t 239
và p h o n g p h ú . có h ìn h thức tr o n g sáng và VUI tươi, h ấ p dẫn. K h i chùa xem th ì m uôn xem , xe m rồ i th ì có bô ích. V ă n hoá p h ụ c v ụ q u ầ n c h ú n g th ể h iệ n ỏ tín h h ư ớ n g đích của v ă n hoá. M ộ t m ặ t, v ă n n g h ệ p h ả i th ể h iệ n được t í n h h iệ n th ự c, ch â n th ậ t; m ặ t k h á c p h ả i hướng q u ầ n c h ú n g n h â n lo ạ i bỏ cá i giả, c á i ác. cá i sa i. cá i x ấ u đê vươn tớ i cá i lý tưởng; k h ô n g c h ỉ cho hôm n a y , m à còn để g iá o dục con c h á u m a i sau. M ụ c tiê u , 'lý tu ở n g cao đẹ p n h ấ t là độc lậ p d â n tộc và c h ủ n g h ĩa xấ h ộ i, h ạ n h p h ú c của con người. N g o à i ra , v ă n hoá p h ụ c v ụ q u ầ n c h ú n g n h â n d â n còn th ể h iệ n ở sự p h o n g p h ú , đa d ạ n g của các h o ạ t đ ộ n g v ă n hoá. N h iề u th ể lo ạ i, n h iề u tá c p h ẩ m , n h iề u m ó n á n bô íc h k h á c n h a u tr ê n m ộ t cá i n ề n sán g tạ o k h ô n g n g ừ n g củ a v ă n n g h ệ sĩ. M u ố n g iả i q u y ế t tố t n h ữ n g v ấ n để nê u trê n th ì Đ ả n g p h ả i lã n h đạo m ọ i h o ạ t động v ă n ho á và x â y dự ng v ă n hoá tr o n g Đ ả n g , đê Đ ả n g "là đạo đức, là v ă n m in h ", tiê u b iể u cho t r í tu ệ , lương tâ m , d a n h dự của d â n tộc. 3.2. Quan điểm về g iữ g ìn và tiếp thu văn hóa a) Giữ g in cốt cách văn hoá d â n tộc C ốt cách (bản sắc) là b ả n c h ấ t, tín h c h ấ t đặc b iệ t vố n có. C ô t cách v ă n hoá dâ n tộc là b ả n sắc của dâ n tộc, bao gồm n h ữ n g g iá t r ị v ă n hoá bền vữ n g của cộng đồng các d â n tộc V iệ t N a m , được v u n đắp q u a h à n g n g h ìn n ă m lịc h sử. H ệ g iá t r ị của cô"t cách v ă n hoá V iệ t N a m là lò ng yêu nước n ồ n g n à n ; ý ch í tự cường, tự tô n dâ n tộc; tin h th ầ n d o à ĩl kế t- ý thứ c cộng đồng gắn bó cá n h â n - g ia đ ìn h - là n g xã - TỔ quốc; lò n g n h â n ál k h o a n d u n g , trọ n g n g h ĩa tìn h đạo lý ; cần cù, sáng tạo tro n g la o động; sự t in h tê tro n g 240
u n g xử, g iả n dị tro n g lôi sông. B ả n sắc v ă n hoá còn đưỢc n h ìn n h ậ n q u a h ìn h thứ c b iể u h iệ n đậm tín h dân tộc, như tiê n g n ó i. tâ m lý , p h o n g tụ c tậ p q u á n , cách cảm n g h ĩ của d â n tộc, các h ìn h thứ c nghệ th u ậ t - lễ h ộ i tru y ề n thông ... C ô t cách v ă n hoá d â n tộc đóng v a i trò to lớn tro n g sự n g h iệ p dự n g nừóc và giữ núớc. N ó tạ o n ê n sức m ạ n h ch iế n th ắ n g m ọ i kẻ th ù h u n g bạo, m à th e o cách n ó i của G iáo sư T r ầ n V ă n G ià u , đó c h ín h là sức m ạ n h của " L in h đơn v ă n hoá V iệ t N a m ". Sức m ạ n h v ă n hoá g iú p con ngư òi kh ắ c p h ụ c th iê n ta i, buộc th iê n n h iê n p h ụ c v ụ con người. V ă n lo á V iệ t N a m th ê h iệ n "côt cách" con n g ư ò i V iệ t N a m , n é t "độc đáo", "đặc trừ n g ", tín h cách riê n g của d â n tộc. B ả n sắc v ă n hoá V iệ t N a m m à h à n g đ ầ u là ch ủ n g h ĩa yêu nuớc à n g ọ n n g u ồ n đ i tớ i v ă n hoá tiế n bộ. C h ú n g ta có n h iệ m v ụ n ặ n g nề n h ù n g vẻ v a n g đôi với v ă n hoá d â n tộc. Trước h ế t p h ả i b iế t t r â n trọ n g , giữ gìn, Ỹhai th á c , p h á t h u y , p h á t tr iể n n h ữ n g vcm cũ q u ý báu của cha ông. C òn c á i gì k h ô n g tô t th ì p h ả i lo ạ i dần ra. Đ ồ ng th ờ i p h ả i g iớ i th iệ u v ă n hóa V iệ t N a m với b ạ n bè th ê giới, th e o t in h th ầ n “ có v a y th ì p h ả i có t r ả ” , cần n h ậ n thứ c rằ n g b ả n sắc v ă n hoá k h ô n g p h ả i " n h ấ t th à n h b ấ t b iế n ", m à nó có sự bô sung, p h á t triê n . T ro n g thờ i đ ạ i m ới có n h ữ n g g iá t r ị cũ k h ô n g còn p h ù hỢp, n h ư n g lạ i có n h ữ n g giá t r ị m ới được h ìn h th à n h , p h á t tr ie n và d ầ n ch iê m ưu thê. V ì v ậ y g iữ a q u ý trọ n g , giữ gìn, k h a i th á c, p h á t h u y , p h á t tr ie n có m ô i q u a n hệ m ậ t th iế t vố i n h a u . G iữ gìn íh ô n g p h ả i là k h ư k h ư đóng cửa. M à k h a i th á c, p h á t h u y , p h á t tr iể n c ũ n g là m ộ t cách giữ gìn. T ro n g quá t r ìn h đó, p h ả i b iế t tâ y t r ừ m ọ i d i h ạ i th u ộ c đ ịa và ả n h hưởng nô dịch của v ă n h o á đế quô"c. T iế p th u t in h hoa v ă n hoá n h â n oại c ũ n g là m ộ t cách đê giũ' gìn bản sắc v ă n hoá dân tộc. TTBLVHHCM -16 241
Tiếp thu tính hoa văn ỉioá nhân loại. "Tiếp Ốỉê7?"(tiêp n h ậ n và biên đổi) văn hoá là m ộ t q¡uv íuật vì “ v ă n hóa là cái b ìn h th ô n g n h a u ” . V à n hoá v ^ iệ t \"am là ả n h hưòng lẫ n n h a u của văn hoá Đ ô n g phương và T â y phương ch u n g đúc lạ i. Q u a n điểm của H ồ C h í M in h i là p h ả i mở rộ n g k iế n thứ c của m ìn h về văn hoá th ế giói. N ộ i d u n g tiế p th u t in h hoa vă n hoá n h â n lo ạ i là Ih ế t sức to à n diện. Trước h ế t là tiế p th u cả Đ ông, T â y , k im , cổ, tìm m ẫ u sô" ch u n g của các nền vă n hoá trê n th ế giới. T íín h to à n d iệ n còn th ê h iệ n ở chỗ tiế p th u n h iề u m ặ t: học t h iu ậ t tư tưởng n h ư K h ổ n g giáo, P h ậ t giáo. T h iê n c h ú a giáo, tư tưởng t r iế t học th ờ i P hục H ư n g , Thê k ỷ á n h sáng, tư tư ỏ ín g G ă n g đ i, T ôn T ru n g Sơn..., đặc b iệ t n h ấ t là tư tư ơng M lá c - L ê n in . N g o à i ra còn tiế p th u kh o a học, vă n học n g hệ t h u iậ t, k iế n trú c h ộ i hoạ, d a n h n h â n v ă n hoá. M ụ c đ ích tiế p th u t in h hoa v ă n hoá n h â n lo ạ i là t r a u d ồ i cho v ă n hoá V iệ t N a m g ià u đẹp, hợp vớ i t iin h th ầ n d â n chủ. T Ịê u c h í tiế p th u là t i ế p th u cái ha y, c á i tô t. G iiữ a v ă n hoá d â n tộc và v ă n hoá n h â n lo ạ i có m ô i q u a n hệ m ậ t t h iế t với n h a u , c ả h a i đều chứa đự ng n h ữ n g g iá trị v ă n hoá trư ờ n g tồ n , n h ư n g lu ô n lu ô n p h ả i lấ y v ă n h io á d â n tộc là m gốc. C h ỉ t r ê n co' sở b iế t t r â n trọ n g , g iữ g ììn , p h á t h u 3^ p h á t t r iể n v ă n hoá d â n tộc th ì m ới có th ể '" đ i tớ i được cá i n h â n lo ạ i". 3.3. Quan điểm về tính cliât của nền văn hoá mới N h ìn m ộ t cách tổ n g q u á t, tín h c h ấ t của nền v ă n hioá mới th e o tư tưởng Hồ C h í M in h là nền vă n hoá dân c lh ủ mới, k h á n g ch iế n và xã h ộ i c h ủ nghĩa. Đó p h ả i là nền vră n hoá "hỢp với khoa học và nguyện vọng của dân". 242
Tru'óc Cách m ạ n g T h á n g T á m , H ồ C h í M in h ch ủ t r u ì ơ n g x â y (lự n g n ề n v ă n h o á d â n tộc vối n ă m đ i ế m lốn: + Xâ\- dự ng tâ m lý : tin h th ầ n độc lậ p tự cường. + X ả y dựng lu â n lý; b iế t h y s in h m ìn h , là m lợi cho q u iầ n chúnc;. + X â y dự ng xã h ộ i: m ọ i sự n g h iệ p có liê n q u a n đên p h iú c lợi của n h â n dân tro n g xã hội. + X â y dự ng c h ín h t r ị: d â n qu vền. + X â y dự ng k in h tế. T ro n g k h á n g c h iế n chô n g thự c d â n P h á p x â m lược, Hồ) C h í M m h ch ủ trư ơ n g x â y dự ng n ề n v ă n hoá có tín h c h íấ t d ãn tộc, khoa học, đạ i chúng. T ro n g cách m ạ n g xã h ộ i c h ủ n g h ĩa , N g ư òi chủ tru íơ n g x â y dự ng n ề n v ă n hoá có nộ i d u n g xã hội chủ nghĩa và tính chảt dâ n tộc. N h ư vậ y. H ồ C h í M in h c h ủ trư ơ n g x â y dự ng nền v ă n io ;á m ới h ế t sức to à n d iệ n , có kê th ừ a và p h á t tr iể n n h ữ n g g iá í t r ị của vă n hoá d â n tộc, vừa tạ o ra n h ữ n g n ộ i d u n g mó5i, tiế n bộ. T ự u tr u n g lạ i, đó là n ề n v ă n hoá d â n tộc, k h io a học, tiế n bộ, n h â n văn. 3.4. Quan điểm H ồ C h í M inh ưề văn hoá trên m ột sô lĩnih vực chính V á n hoá có m ặ t tro n g t â t cả các lĩn h vực h o ạ t động. S a iu đáy c h ú n g ta sẽ lầ n lượt k h ả o sát q u a n đ iể m Hồ C h í M iin h VC v ă ii hoá trê n m ộ t sô lĩn h vực c h ín h . T h ứ n liấ t; Văn hoá giáo dục H ố C h í M m h x á c đ ịn h g iá o d ụ c là m ộ t m ặ t t r ậ n . T í m h c h ấ t r ủ a m ặ t t r ậ n th ê h iệ n đ k h â u tổ chứ c - q u ả n ý., ở n g ù ò i d ạ v và n g ù ò i học, ỏ n g a y chứ c n ă n g , n h iệ m 243
v ụ . m ụ c tiê u , n ộ i d u n g , phư ơ ng p h á p d ạ y và học c u a g iá o dục. Trước h ế t, giáo dục p h ả i thự c h iệ n tô t 3 chức n ă n g của v ă n hoá bằ ng giáo dục: 1. Bồi dưỡng tư tưởnẹ và tìĩìh cảm cách m ạng. 2. N â n g cao dân tx-í. 3. X â y dựng n h ữ iig p h ẩ m c h ấ t tô t đẹp cho con ngưòi. T ín h c h ấ t m ặ t tr ậ n vă n hoá giáo dục k h ô n g ch ỉ ỏ chỗ x â y dựng, b ồ i dưỡng m à còn p h ả i tậ p tr u n g chông. C h ẳ n g h ạ n k h i b ồ i dưỡng lý tưởng độc lậ p dân tộc và chủ n g h ĩa x ã h ộ i; tìn h cảm yêu nước, thư ơ ng dân, thư ơ ng n h â n lo ạ i đ a u k h ô b ị áp bức, th ì p h ả i chông p h a i n h ạ t lý tư ỏ n g , q u a n liê u , th a m ô, lã n g phí. Bởi vì m ộ t k h i đã p h a i n h ạ t lý tư ởng độc lậ p dân tộc và ch ủ n g h ĩa xã hộ i, t h ì con người trở n ê n n h ỏ bé, tầ m thư ờ ng, k h ô n g còn có ý n g h ĩa gì tro n g cuộc h à n h t r ì n h của lịc h sử. G iá o dục tro n g q u a n n iệ m của H ồ C h í M in h k h ô n g c h ỉ g iá o dục cái châ n, c á i th iệ n , cá i m ỹ, m à còn p h ả i là m cho ngư òi học th ấ y rõ c á i ác, cá i x ấ u , cái p h i n h â n tín h đê ghê tởm , xa lá n h và đ ấ u tr a n h lo ạ i bỏ. M ặ t tr ậ n v ă n hoá giáo dục th ể h iệ n ỏ m ục tiê u giáo dục, n h ằ m đào tạo lố p ngưòi cách m ạ n g , n h ữ n g con người m ố i của chê độ mới. Thự c c h ấ t của việc học là để là m việc, là m ngưòi, là m cán bộ, phục v ụ cách m ạ n g , phục v ụ n h â n dân, p h ụ c v ụ Tô quốc. V ă n hoá giáo dục p h ả i đào tạ o lớp người là m chủ xã hội. thừ a kê sự n g h iệ p xâ v dự ng ch ủ n g h ĩa xã hội, x â y dựng đ ấ t nước g ià u m ạ n h , vă n m in h để "s á n h v a i cù n g các cường quôc n ă m châu, theo k ịp các nước trê n ho àn cầu". M ặ t tr ậ n giáo dục còn p h ả i "cả i tạ o t r í thứ c cũ", "đào tạ o t r í thứ c m ới", " t r í thức hoá công nông". X â y dự ng đội n g ũ t r í thứ c đông về sô" lượng, m ạ n h về ch u yê n m ôn, vữ ng 244
v à n g về ch ín h t r ị. tư tiiđ n g là m ộ t n h iệ m v ụ vẻ v a n g của v ă n hoá ẹiáo dục. N ộ i d u n g của m ặ t trậ n v ă n hoá giáo dục to à n diện, kh o a học. p h ù họp với thự c tiễ n từ n g g ia i đoạn của đ ấ t nừớc. vừa đáp ứ ng tô t n h iệ m v ụ trư ốc m ắ t, từ n g th ò i k ỳ , vừ a có tín h ch iế n lược lâ u dài. G iáo dục n h ư v ậ y p h ả i bao gồm cá v ă n hoá, c h u y ê n m ôn, c h ín h t r ị, đạo đức, k h o a học k ỹ th u ậ t. Phương p h á p , phương châ m giáo dục cũ n g p h ả i th ể h iệ n rõ tín h c h ấ t của n ề n giáo dục cách m ạng. L ý lu ậ n gắn với thực tê; học đi đôi với h à n h ; phôi hỢp b a k h â u gia đ ình - n h à trư ờ n g - xã hộ i; học m ọ i lú c, m ọ i nơi, m ọi người; tự lọ c , tự đào tạo và đào tạ o lạ i; th ự c h iệ n d â n ch ủ và t h i đ u a tro n g giáo dục; học su ô t đòi. N gười đ i giáo dục c ũ n g p h ả i được giáo dục... M ặ t tr ậ n giáo dục có ý n g h ĩa to lớn ở việc k h ô n g ng ừ ng n â n g cao đ ả n g tr í, tức là giáo dục cho cán bộ, đ ả n g v iê n n â n g cao sự tu dưỡng về ch ủ n g h ĩa M á c -L ê n in ; học tậ p v ă n hoá, k h o a học k ỹ th u ậ t, k in h tế, q u ả n lý , để Đ ả n g “ vừa đạo đức, vừa v ă n m in h ” T h ứ h a i: Văn hoá văn nghệ V ă n nghệ (vă n học nghệ th u ậ t) là b iể u h iệ n tậ p tr u n g n h ấ t của v ă n hoá. là đ ỉn h cao của đòi sông t in h th ầ n , là lì n h ả n h của tâ m hồn dân tộc. H ồ C h í M in h đã k h a i s in h ra nền v ă n n g hệ cách m ạ n g V iệ t N a m và bản th â n N gười à ch iê n sĩ tiê n p h o n g của nền v ă n học, nghệ th u ậ t cách m ạ n g V iệ t N a m . M ặ t tr ậ n v ă n hoá v ă n nghệ đưỢc th ể h iệ n t i’ên n h ữ n g q u a n đ iế m ch ủ yếu sau: Tính chiến đấu'. T ác p h ẩ m v á n n g h ệ là v ũ k h í sắc bén tro n g đ ấ u t r a n h cách m ạ n g , tro n g x â y dự ng xã h ộ i 245