Khái quát về làm khô nông sản

Chia sẻ: Nguyen Hoai Tan | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

330
lượt xem 159
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nếu thu hoạch hạt làm lương thực cũng như làm giống nhằm vào mùa mưa thì việc làm khô hạt hoàn toàn phụ thuộc vào thời tiết. Theo truyền thống, sau khi thu hoạch nông dân thường làm khô hạt bằng cách phơi nắng trên sân gạch hoặc sân xi-măng, trên tấm bạt trải trên sân đất và đôi khi phơi ngay cả trên lề đường giao thông. Các phương pháp phơi hạt này tốn nhiều lao động và lao động rất vất vả, nhất là trong mùa mưa và không bảo đảm chất lượng hạt....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khái quát về làm khô nông sản

1
2 M CL C
3 M C L C ....................................................................................................................... 1 Chương 1 KHÁI QUÁT V LÀM KHÔ NÔNG S N .................................... 4 1.1. T m quan tr ng c a vi c phơi s y h t ...................................................................... 4 1.2. V n phơi khô nông s n ........................................................................................ 4 Chương 2 KI N TH C CƠ B N LIÊN QUAN N K THU T S Y ............... 7 2.1. Nh ng y u t nh hư ng n quá trình s y.............................................................. 7 3. Th tích riêng c a không khí ....................................................................................... 8 4. Nhi t c a không khí................................................................................................ 8 2.2. V t li u s y (các lo i h t và nông s n khác) .......................................................... 15 2.2.1. m c a h t ...................................................................................................... 15 2.2.2. S cân b ng m (xem các th sau) .................................................................. 19 Chương 3 CƠ S LÝ THUY T S Y ........................................................ 22 3.1. Tĩnh h c và ng h c c a quá trình s y ................................................................. 22 3.1.1. Tĩnh h c c a quá trình s y................................................................................... 22 3.1.2. ng h c c a quá trình s y ................................................................................. 22 Chương 4 C U TRÚC NGUYÊN LÝ C A M T S H TH NG S Y ................. 22 3.1. C u trúc chung c a m t h th ng s y..................................................................... 22 3.2. Các phương pháp s y.............................................................................................. 26 3.3. C u trúc và nguyên lý c a m t s h th ng s y ..................................................... 27 3.3.1. Máy s y tĩnh vĩ ngang ......................................................................................... 27 5/. Xác nh áp su t tĩnh c n thi t cho qu t:.................................................................. 32 3.4. Phân tích và l a ch n m t d án u tư h th ng s y ............................................ 34 3.4.1. Yêu c u và ch c năng c a m t h th ng s n xu t mong mu n .......................... 34 2. Ch c năng c a h th ng s y mong mu n .................................................................. 35 3.4.2. Các yêu c u c n có c a m t h th ng s y h t t i cơ s s n xu t ........................ 35 3.4.3. Các y u t nh hư ng n vi c ch n l a h th ng .............................................. 36 3.4.4. Các tiêu chu n chính ch n l a h th ng s y lúa............................................. 36 Chương 4 T N TR NÔNG S N SAU KHI S Y ......................................... 44
4 Chương 1 KHÁI QUÁT V LÀM KHÔ NÔNG S N 1.1. T m quan tr ng c a vi c phơi s y h t N u thu ho ch h t làm lương th c cũng như làm gi ng nh m vào mùa mưa thì vi c làm khô h t hoàn toàn ph thu c vào th i ti t. Theo truy n th ng, sau khi thu ho ch nông dân thư ng làm khô h t b ng cách phơi n ng trên sân g ch ho c sân xi-măng, trên t m b t tr i trên sân t và ôi khi phơi ngay c trên l ư ng giao thông. Các phương pháp phơi h t này t n nhi u lao ng và lao ng r t v t v , nh t là trong mùa mưa và không b o m ch t lư ng h t. Do vi c phơi n ng h t ch u nh hư ng nhi u c a th i ti t nên nông dân ã ph i ch u hao phí h t r t l n, ch t lư ng h t l i b gi m, t n công lao ng cao và căng th ng trong ngày mùa. Qua i u tra cho th y, phát tri n máy s y phù h p cho khu v c BSCL, m t vài tiêu chu n sau c n chú ý: 1. Chi phí u tư ph i h p v i kh năng c a a s các nông h ho c trang tr i; 2. Ki n th c v k thu t s y và nh ng i m c n chú ý trong s y h t nên ư c ư c trang b cho ngư i tr c ti p v n hành máy; 3. Năng su t c a các h th ng s y ph i tương thích v i s n lư ng nông s n trong nhi u h ho c trong trang tr i; 4. Ngu n năng lư ng cho m t h th ng s y ph i s n có nơi l p t máy. 1.2. V n phơi khô nông s n B t kỳ m t lo i nông s n nào cũng có ch a bên trong nó m t lư ng nư c nh t nh ư c g i là m hay th y ph n. Lư ng nư c này c n ư c l y b t i (không l y h t hoàn toàn) n m t m c nào ó an toàn trong t n tr , làm gi ng ho c ch bi n. i v i nông s n, tùy theo th i v thu ho ch m c a h t tươi m i thu ho ch có khác nhau: Mùa khô: thư ng t 20 n 24%. m này n u nông s n trong ng ho c trong bao quá 24 gi thì ch t lư ng và t l g o nguyên sau xay xát ăn ho c t l n y m m khi làm gi ng s gi m nhi u. Mùa mưa: thư ng t 24 n 28%, ôi khi trên 30%. m này n u nông s n trong bao quá 12 gi thì h t b t u có hi n tư ng b nóng lên, n m m c b t u phát sinh, quá trình bi n i sinh lý n y m m trong kh i h t cũng b t u x y ra. Các quá trình này làm gi m nghiêm tr ng ch t lư ng g o và t l n y m m c a h t v sau. Phơi hay s y là quá trình l y b t m ra kh i v t li u (nông s n). Quá trình này là m t quá trình chuy n nhi t và chuy n kh i: nhi t lư ng t môi trư ng chung quanh truy n vào bên trong h t làm cho nư c bên trong khu ch tán ra ngoài và b c ra môi trư ng chung quanh. H t t khi thu ho ch ngoài ru ng n khi ưa vào t n tr thư ng tr i qua các giai o n khô như sau: Giai o n 1: H t khô trên cây và sau khi c t tr i cây phơi trên ru ng.
5 Giai o n 2: Làm khô và b o qu n sơ b h t v a m i p xong, ch phơi s y ti p t c n m thích h p cho t n tr ho c xay xát (nông s n, 14%) ho c b o qu n lâu dài (nông s n, 13%). Nông s n có th ư c làm khô b ng phương pháp t nhiên theo truy n th ng (phơi n ng) ho c nhân t o (thông gió cư ng b c hay s y b ng máy). 1.2.1. Phơi t nhiên H t ư c phơi n ng trên sân g ch/xi-măng, trên n n t, trên v i b t, trên nong nia b ng tre, v.v. Phương pháp này ít t n kém nhưng không th th c hi n ư c vào nh ng ngày có mưa d m. Theo các k t qu thăm dò, do không th phơi n ng ư c nông s n trong mùa mưa nên hao phí h t thư ng r t cao, có khi lên n trên 10%, nh t là hao phí v ch t, gi m t l n y m m i v i h t gi ng và t n kém r t nhi u chi phí và lao ng trong su t quá trình phơi. Trong mùa n ng, phơi h t l p m ng dư i 5 cm khi tr i n ng g t thư ng không có l i do t c b c m quá nhanh và h t b quá nóng làm cho t l t m khi xay xát tăng cao ho c gi m t l n y m m. B ng 1.1: nh hư ng c a lo i sân phơi trên t l t m sau khi xay xát i v i lúa T l t m khi xay, % Lo i sân phơi Phơi trong bóng mát Phơi ngoài n ng g t Sân tn n 4,7 10,2 Sân xi-măng 4,8 9,1 Phơi trên m cói tr i trên sân t 5,1 10,4 Phơi trên m cói tr i trên sân xi-măng 4,3 9,3 Phơi trên m cói tr i trên tc 5,7 10,9 Ngu n Auriol, S nông s n g o ông dương. Trong th c t , nông dân thư ng ch chú tr ng n phơi nông s n th nào cho mau khô mà không ý n vi c phơi nông s n trên sân xi-măng en khi tr i n ng g t làm nh hư ng n t l n y m m c a h t gi ng và t l thu h i g o xay. B ng 1.2: nh hư ng c a lo i sân phơi trên t c b c m. Lo i sân phơi T c gi m m, %/2 gi phơi Sân xi-măng 1,0 - 1,3 Sân xi-măng en 1,2 - 1,5 Sân g ch 0,9 - 1,2 Sân g ch men 0,6 - 1,0
6 1.2.2. Nh ng khó khăn g p ph i khi phơi nông s n 1 Ph thu c hoàn toàn vào th i ti t, nh t là trong mùa mưa không th nào phơi t t ư c làm gi m áng k ch t lư ng h t; 2 C n ph i có m t b ng r ng làm sân phơi ho c ch phơi; 3 Chi phí lao ng cao, căng th ng trong mùa v , nh t là trong mùa mưa; 4 Ch t lư ng h t b gi m do k thu t phơi không úng ngay c khi tr i n ng t t (mùa khô), h t b hư do không n ng (mùa mưa), h t b nhi m b n do chim, gà, v t; h t b l n t p ch t nh t là s n cát, h t khô không u do l p phơi quá dày và s l n cào o không ; 5 Hao phí h t do rơi vãi; h t b nát do bánh xe n u phơi trên l ư ng. 1.2.3. Nh ng y u t liên quan n quá trình phơi nông s n Vi c phơi nông s n ph thu c vào các y u t g m: b c x hay ánh n ng m t tr i, nhi t, m c a không khí, gió, sân và phương ti n phơi, k thu t phơi. 1. Ánh n ng m t tr i, nh hư ng tr c ti p n quá trình phơi, ó là ngu n nhi t cơ b n làm cho nư c trong h t b c ra và h t tr nên khô. B c x nhi t t m t tr i thay i theo th i gian trong ngày (sáng, trưa, chi u) và theo mùa. 2. nhi t, là y u t quan tr ng và th c t tăng gi m di n bi n t l thu n v i b c x . nhi t càng cao thì phơi càng nhanh khô, nhưng n u nhi t sân lên quá 450 C mà nông s n không ư c cào o thư ng xuyên thì h t d b r n n t. 3. m c a không khí (ý nghĩa s nói sau), nh hư ng tr c ti p n ti n trình khô c a h t. N u m tương i c a không khí môi trư ng càng th p thì càng thu n l i cho vi c phơi t c h t càng mau khô. Ví d trong cùng m t i u ki n v sân phơi, v nhi t và ch phơi nhưng n u g p ngày có m không khí th p thì nông s n phơi s nhanh khô hơn. 4. Gió, cũng là y u t quan tr ng và có nh hư ng tr c ti p n t c khô c a h t khi phơi. Khi phơi nông s n n u tr i v a có n ng v a có gió thì nông s n l i càng mau khô, do v y n u sân phơi v trí không b khu t gió là i u ki n t t phơi. 5. Sân phơi, ương nhiên là i u ki n tiên quy t c n ph i có phơi nông s n. Hai y u t chính c a sân phơi có nh hư ng n vi c phơi nông s n là v t li u làm sân phơi và màu s c c a sân. + V t li u làm sân phơi c nh trên th c t có nhi u lo i như xi-măng, g ch nung, t n n. Ngoài ra, trên m t n n có s n còn s d ng v i b t, nong nia, vĩ tre, m cói, . . thay cho sân phơi. + Màu s c c a sân phơi và các v t li u (v i b t) dùng phơi nông s n n u có màu càng s m thì m c h p thu b c x nhi t càng cao nên m c khô càng nhanh và r n gãy h t cũng s tăng (trong trư ng h p tr i n ng g t).
7 6. K thu t phơi, có nh hư ng rõ r t n ch t lư ng h t, trong ó ba y u t c n ư c chú ý là dày l p nông s n, s l n cào o và hư ng cào o. T t nhiên dày l p nông s n phơi càng th p thì phơi càng mau khô. Trong mùa mưa, vào nh ng ngày ít n ng n u có i u ki n ch phơi thì b dày l p nông s n nên nh hơn 5 cm. Tuy nhiên, trong nh ng ngày n ng g t trên sân xi-măng s m màu không nên phơi nông s n quá m ng dư i 5 cm và ph i cào o thư ng xuyên tránh h t b r n bên trong do t c b c m quá nhanh và h t b quá nóng làm hư m m. Trong cùng m t i u ki n như nhau v sân phơi, nhi t và m c a khí tr i thì khi phơi cào lu ng theo hư ng ông-Tây ho c Nam-B c s nhanh khô hơn là san ph ng kho ng 0,15% m trong 1 gi . Trong su t quá trình phơi, nên cào o nông s n thư ng xuyên. S l n cào o càng nhi u thì nông s n càng mau khô và r n n t bên trong c a h t càng ít. Theo k t qu nghiên c u c a các nhà khoa h c cho th y r ng n u c 30 phút cào o m t l n thì t c gi m m nhanh g p 1,5 l n so v i 1 gi m i cào o và r n n t h t cũng gi m 1,5 l n. Chương 2 KI N TH C CƠ B N LIÊN QUAN N K THU T S Y 2.1. Nh ng y u t nh hư ng n quá trình s y Môi trư ng không khí Trong không khí t nhiên luôn luôn có ch a m t lư ng hơi nư c nh t nh. Lư ng hơi nư c này ư c di n t b ng m. Phát hi n m t ly nư c á trên bàn, sau vài phút ta th y m t ngoài ly có nh ng gi t nư c ng l i. Các gi t nư c này là do hơi nư c trong không khí g p m t ly l nh nên ngưng t l i. Ho c phân bón urê trong thúng không y kín, sau m t êm ta th y phân tr nên ư t. Lý do là vì ban êm không khí có m cao và phân hút m t không khí và tr nên m ư t. i u này ch ng t trong không khí luôn luôn có hơi nư c. Tính ch t c a không khí ư c di n t b i các thông s sau: 1. m riêng H (Specific Humidity, kg/kg kkk) m riêng H c a không khí, tính b ng kg/kg không khí khô (kkk), là tr ng lư ng c a nư c (hơi m) tính b ng kg, ch a trong 1 kg kkk. m riêng c a không khí ôi khi còn ư c g i là m tuy t i hay t s m. 2. m tương i c a không khí RH (Relative Humidity, %) m tương i c a không khí RH là t s c a áp su t hơi nư c th c s (Pw) trong vùng ang xét v i áp su t c a hơi nư c trong không khí ã b o hòa m (Pwsat) cùng m t nhi t . RH ư c tính b ng %.
8 RH% = 100 Pw / Pwsat Không khí b o hòa m t c có RH = 100%, không khí tr ng thái này coi như ã “no” hơi nư c. 3. Th tích riêng c a không khí Là th tích c a 1 kg không khí khô, th tích riêng tính b ng m3/kg kkk. 4. Nhi t c a không khí H n h p hơi nư c - không khí có th ư c di n t b ng nhi t b u khô ho c b ng nhi t b u ư t ho c b ng nhi t i m sương. - Nhi t b u khô (dry bulb temperature) là nhi t ư c o b ng m t nhi t k hay m t c p nhi t thông thư ng. - Nhi t b u ư t (wet bulb temperature) là nhi t mà t i ó nư c, do b c hơi thành không khí m, có th ưa không khí n b o hòa trong i u ki n tr ng thái n nh. o nhi t b u ư t b ng phương pháp ơn gi n, l y m t mi ng v i b c có t m nư c qu n quanh b u m t nhi t k th y tinh, sau th i gian 5-10 phút ta quay nhi t k trong không khí vài ba vòng r i c tr s ch b i nhi t k , ó là nhi t b u ư t, nó nh hơn nhi t b u khô vài ba . - Nhi t i m sương (dew point temperature) là nhi t mà t i ó hơi m trong không khí b t u ngưng t thành sương hay còn g i là ng sương. 5. Enthalpy (h) là lư ng nhi t năng ch a trong h n h p hơi nư c - không khí. Năng lư ng này là m t k t h p b i hai lo i nhi t: Nhi t c m và nhi t n. Enthalpy ư c o b ng kJ/ kg kkk. - Nhi t c m (sensible heat) là nhi t ư c thêm vào không khí mà không làm thay i m tuy t i c a nó ho c nhi t t o ra s bi n i nhi t khi có s truy n nhi t. Ví d nhi t truy n qua tư ng nhà làm nóng căn phòng. Nhi t c m ư c ng d ng vào vi c s y h t b ng không khí nóng và sư i m phòng trong mùa ông x l nh. - Nhi t n (latent heat) là nhi t t o ra m t s bi n i v tr ng thái c a v t ch t nhưng không làm thay i v nhi t . Ví d , nhi t h p thu làm nư c á tan ch y thành nư c nhưng v n 00C ho c khi nư c ang sôi bi n thành hơi nư c v n 1000C nhưng thay i tr ng thái t l ng thành hơi. 6. th không khí m (Psychrometric Chart) th không khí m hay còn g i là th tr c m là th di n t các tính ch t nhi t ng c a không khí m. Nó r t có ích cho vi c gi i quy t các bài toán k thu t trong tính toán thi t k các thi t b nhi t như s y, máy l nh, lò t, v.v. Khi ng d ng trong nông nghi p, th này ư c hi u ch nh n áp su t khí quy n tiêu chu n b ng 101,325 kPa. Ngoài ra còn có các th ư c thi t l p các cao khác s d ng khi c n.
9 Cách s d ng th không khí m Vi c làm i u hoà không khí có liên quan n các quá trình g m: t nóng, làm mát, tăng m, kh m ho c m t vài k t h p c a các y u t trên. Các quá trình này có th ư c minh h a b i các ư ng trên th không khí m như sau (Hình 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6 và 2.7): Các tính ch t c a không khí m ư c cho trên th g m: - Nhi t b u khô Tdb, 0C, - Nhi t b u ư t Twb , 0C, - Nhi t i m sương Tdp , 0C , - Enthalpy h , kJ/kg không khí khô - m tương i RH% - m tuy t i hay m riêng hay t s m, kg hơi nư c/kg không khí khô 3 - Th tích riêng , m không khí khô/kg không khí khô - Th tích m, m3 h n h p/kg không khí khô. Ý nghĩa các ư ng trong th : 2.1: 2.
10 Các ư ng th ng ng song song c trưng cho ư ng nhi t b u khô (1, Hình 2.1); Các ư ng n m nghiêng v bên trái v n thang chia bên trái là ư ng b u ư t (2, Hình 2.1); Các ư ng nghiêng d c ng ch th tích riêng; Các ư ng n m ngang ch nhi t i m sương và m tuy t i (5, Hình 2.1); Các ư ng cong ch m tương i RH (4, Hình 2.1). ư ng cong sát biên bên trái ch b o hòa m t c RH=100% Ch c n xác nh giao i m c a hai trong các ư ng trên là ta bi t ư c tr ng thái c a không khí t i i m ó. Ví d i m A (6, Hình 2.1) Hình 2.2: t nóng không khí theo nhi t c m. Hình 2.3: Làm mát không khí theo nhi t c m
11 Hình 2.4: Ti n trình làm mát b ng cách thên hơi nư c vào Hình 2.5: Ti n trình làm nóng và làm m không khí Hình 2.6: Làm mát và kh m Bài t p t i l p: (Dùng th không khí m) 1/ Các Hình 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, và 2.6 bi u th quá trình bi n i nhi t và hơi nư c c a không khí. Hình nào di n t quá trình s y ? T i sao?
12 2/ Khí tr i ban u có nhi t 300C ư c t nóng lên 430C tr thành khí s y. S d ng th không khí m Hình 2.7, hãy xác nh các thông s tr ng thái c a khí s y? (RH%, Enthalpy h, lư ng hơi nư c (kg) ch a trong 1 kg kkk, th tích riêng, nhi t b u ư t). Bài t p nhà Bài 1 Hãy v trên th không khí m s bi n i v tr ng thái không khí và tr l i các câu h i sau: a) i u ki n ban u là T = 100C và RH = 80%, nhi t c m tăng n khi T = 300C . Năng lư ng có trong không khí ó bây gi là bao nhiêu? b) i u ki n ban u là T = 300C và enthalpy h = 70 kJ/kg, sau ó làm l nh không khí ó xu ng n b o hòa b ng cách làm l nh theo các i u ki n: b1) không có ngưng t ; b2) có ngưng t trên ph n t ang làm l nh v i gi m m là 0,1g/kg. Xác nh nhi t t ư c trong c hai trư ng h p? c) i u ki n ban u là T = 350C và t s m là 14g/kg. Sau ó ta làm mát xu ng b ng cách thêm hơi nư c n tr ng thái b o hòa. Nhi t b uư ts t ư c là bao nhiêu? d) i u ki n ban u là T = 400C và RH = 40%, u ki n cu i là T = 200C và RH = 80%. gi m nhi t c m s là bao nhiêu? Bài 2 Xét m t h th ng s y v i l p h t dày 10cm. L p h t này có nhi t là 200C ư c thông gió b i dòng không khí có nhi t 300C, m tương i c a không khí này là RH = 50% và v n t c 0,5m/s. T c s y h t dư i các i u ki n này cho phép làm gi m m c a h t 3,4% m i gi . Tr ng lư ng riêng c a h t là 600 kg ch t 3 khô/m . B qua s trao i nhi t v i môi trư ng bên ngoài. a) Hãy xác nh dung lư ng nhi t c a không khí s y g m: a1) nhi t t ng c ng?; a2) nhi t n (latent heat)?; a3) nhi t c m (sensible heat)? b) T s m c a: b1) không khí s y?; b2) không khí khi ra kh i l p h t? c) Hãy v các ư ng ch s thay i các i u ki n c a không khí trên th không khí m (psychrometric chart)? d) Xác nh nhi t c a không khí khi ra kh i l p h t? e) Gi s dày c a l p h t này là 35cm; hãy cho bi t có s ngưng t hơi m trong l p h t trên cùng c a kh i h t này hay không? f) Hãy v trong th các i u ki n c a không khí khi trong l p h t dày 10cm có s m t nhi t vào môi trư ng là 1,5 kJ/kg? Hư ng d n: Dùng th không khí m
13 a1) 64,3 kJ/kg; à) 34,4 kJ; a3) 30 kJ i v i T = 300C và W = 0 g/kg. b1) 13,2 g/kg. b2) Xét m t b m t 1 m2 , ta tính gia tăng t s m b i s thông gió. Lưu lư ng dòng khí s là: 0,5 x 1 = 0,5 m3/s. S lư ng h t là: 0,1 x 1 x 600 = 60 kg ch t khô. Lư ng nư c b c i kh i kh i h t ó là: [3,4/(100 x 3600)] x 60 = 5,6.10-4 kg/s = 0,567 g/s. Lư ng hơi nư c gia tăng trong dòng khí là: 0,576/0,5 = 1,13 g/m3. Th tích riêng c a không khí ó là: 0,875 m3/kg kk khô, do ó tăng t s ms là: 1,13 x 0,785 = 1 g/kg và t s m s là: 13,2 + 1 = 14,2 g/kg (W2). c) Tăng theo ư ng enthalpy không i (64,5 kJ/kg) t A n B, n i m giao nhau v i W = 14,2 g/kg. d) T i B nhi t b u khô là 27,7 0C. e) B dày l p h t 35 cm có nghĩa là t s m tăng 35/10 x 1 g/kg = 3,5 g/kg vì v y W = 17 g/kg. Giá tr này ư c ch i m C. i m này qua ư ng b o hòa, vì v y ph i có s ngưng t hơi nư c. Nhưng các l p trên nhi t không khí gi m và áp su t hơi nư c tăng do ó s b c hơi s ch m xu ng, và do ó ư ng b o hòa s chưa t n. f) m t mát nhi t 1,5 kJ xu t hi n khi m c m là 1g/kg. i u này có nghĩa là t s 1,5/1 (kJ/kg) hay (g/kg) = 1,5 kJ/g. d c này có th tìm ư c b ng cách s d ng n a vòng tròn góc trên bên trái c a th . d c OP ph i ư c chuy n d ch n A và ta tìm d v i W = 14,2 g/kg. (xem th ).
14 Hình 2.7: th không khí m
15 2.2. V t li u s y (các lo i h t và nông s n khác) 2.2.1. mc ah t - Theo cơ s ư t (wet basis) m Mwb % c a h t tính theo cơ s ư t là ph n trăm c a tr ng lư ng m (nư c) ch a trong toàn b kh i h t m. m c a h t tính theo cơ s ư t thư ng ư c s d ng ph bi n trong s y, ch bi n và mua bán nông s n g o. Do ó khi nói m c a nông s n ta hi u ó là m tính theo cơ s ư t. Xác nh m b ng máy o m ho c dùng t s y. Träng l−îng n−íc trong h¹t W − Wd WH2O MWb % = x100 = w x100 = x100 Träng l−îng h¹t Èm Ww Ww trong ó: Ww - là tr ng lư ng kh i h t m Wd - là tr ng lư ng ch t khô (ph n không ph i là nư c c a h t) Do ó Ww - Wd chính là tr ng lư ng nư c ch a trong h t. Ví d : Có 100 kg nông s n tươi m Mwb = 20%, sau khi s y xu ng n m 13%. H i lư ng nư c b c i là bao nhiêu kg? Theo nh nghĩa, 100kg nông s n m 20% t c là trong ó có ch a 20 kg nư c và 80 kg là ch t khô. Khi s y, nư c s bay i nhưng ch t khô v n còn nguyên. G i Wm là tr ng lư ng nư c còn l i trong h t 13% (lúc này không còn là 100 kg). Theo nh nghĩa ta có th vi t: Wm 0,13x80 0,13 = ⇒ Wm = = 11,96 kg Wm + 80 0,87 Do ó lư ng nư c bay i s là: 20 kg - 11,96 kg = 8,04 kg (ch không ph i l y 20 tr 13 = 7 kg, sai) N u s y 4 t n nông s n như trên thì lư ng nư c b c i s là 321,6 kg, quá l n nên th i gian s y thư ng ph i kéo dài b o m ch t lư ng nông s n sau khi s y. Công th c tính lư ng nư c bay i khi phơi s y  100 - ®é Èm ban ®Çu  Träng l−îng n−íc bay ®i = Träng l−îng h¹t Èm x 1 −  (1)  100 - ®é Èm sau khi sÊy  Công th c tính tr ng lư ng h t khô sau khi s y Tr ng lư ng h t khô sau khi s y: W1 (M1 − M2 ) 100 − M1 W2 = W1 − = W1 100 − M2 100 − M2 (2) Bài t p nhà: Hãy ch ng minh các công th c (1) và (2)
16 Trong ó: W1 = tr ng lư ng c a h t m chưa s y m M1, (kg), W2 = tr ng lư ng c a h t ã s y n m M2, (kg), M1 = m c a h t chưa s y (%), M2 = m c a h t ã s y (%). Ví d 1: Có 200 kg u m 32% ư c s y xu ng 19%. H i tr ng lư ng c a u khô sau khi s y là bao nhiêu? 200(32 − 19 ) W2 = 200 − = 200 − 32.1 = 167.9kg 100 − 19 Ví d 2: Có 4 t n lúa t c 4000 kg tươi, s ch, m i g t g p tr i mưa, có m 30%, sau khi em phơi ho c s y làm khô n 14% (14 “ ”). H i lư ng nư c ã thoát ra kh i h t là bao nhiêu kg và 4 t n lúa tươi ó sau khi làm khô còn l i bao nhiêu kg lúa khô. Ta tìm như sau: Tr ng lư ng nư c bay i =  100 − 30   70   86 − 70  16 64000 4000kg x 1 − = 4000 x 1 − 86  = 4000 x  86  = 4000 x 86 = 86 = 744 kg  100 − 14       V y sau khi phơi hay s y lư ng lúa khô còn l i là: 4000 kg – 744 kg = 3256 kg o mc ah t 1) o theo c m quan xác nh m c khô c a nông s n sau khi phơi s y ưa vào t n tr ho c xay xát, thư ng thì bà con nông dân d a vào kinh nghi m lâu i b ng cách s , nhìn r i c n th h t là có th d oán m c khô c a nông s n. Sau khi bóc v tr u c a h t lúa và c n nghe ti ng kêu "c c” nh và c m th y h t v a giòn là m trên dư i 14% t c nông s nv a khô, còn n u nghe ti ng "c c” m nh và c m th y h t c ng là nông s n quá khô. Tuy nhiên, cách xác nh này không hoàn toàn chính xác vì ph thu c vào kinh nghi m c a t ng ngư i nên không th nói ư c chính xác m c a h t là bao nhiêu.
17 Hình 2.8. o g n úng m c a h t. 2) o b ng d ng c ơn gi n xác nh m c a nông s n tương i chính xác trong khi không có máy o m, chúng ta có th s d ng m t lo i d ng c ơn gi n và th c hi n như sau: D ng c M t l th y tinh l n c ly u ng bia và có n p y kín. M t khăn lông ho c khăn r ng quàng c . M t ít mu i b t, t c mu i ăn (clorua natri: NaCl), m t ít phân hóa h c như phân SA (sulfat ammonium: (NH4)2SO4 ho c phân kali (clorua kali: KCl). i v i phân urê hay NPK ba màu chưa có s li u th nên chưa dùng ư c. Cách o Sau khi phơi nông s n xay g o ăn li n thì m c n ph i t 14% là t t nh t. Nông s n sau khi phơi c n ngu i trong vòng m t vài gi cân b ng v i nhi t trong nhà, sau ó cho nông s n vào kho ng m t n a hay 2/3 l th y tinh. Ti p theo kho ng m t mu ng canh mu i ăn vào l r i y kín n p l i, l y khăn qu n kín quanh l r i l c u trong vòng m t n hai phút. Xong yên l trong 10 n 15 phút, trong th i gian này s có s trao i m gi a h t và mu i ăn. Sau ó m khăn bao l ra và xem tr ng thái mu i bên trong: 1 N u th y mu i ăn ch y nư c và óng c c l i thì m c a nông s n l n hơn 14%; 2 N u th y mu i v n còn gi nguyên tr ng thái cũ, t c không b ch y nư c ho c óng c c thì m c a nông s n nh hơn 14%. 3 N u mu n xác nh g n úng m c a nông s n h t khi g t hay s y ch y m ng, t c kho ng 20%, ta dùng phân sulfat kali thay cho mu i ăn và ti n hành làm theo các bư c nói trên. Sau khi l c r i yên l trong 10 - 15 phút, m khăn quan sát phân 4 N u th y phân kali ch y nư c và óng c c thì m c a nông s n l n hơn 21% 5 N u th y phân không ch y nư c và óng c c thì m c a nông s n nh hơn 21%
18 Làm tương t như cách trên, dùng phân SA o m c a nông s n kho ng 15% và phân clora kali o m kho ng 16%. 3) o b ng máy o m Dùng máy o m như Kett, Satake, Grainer, v.v. Các máy o s d ng trong mua bán và phơi s y nông s n g o cho bi t m theo cơ s ư t. Nguyên lý cơ b n c a các máy o m ph n l n d a trên d n i n qua l p h t m hay i n dung c a l p h t m n m gi a hai b n c c. Khi o, h t ư c nghi n và ép ch t gi a hai c c d n i n, tùy theo h t m nhi u hay ít mà d n i n khác nhau và ư c hi u ch nh qua s o. Các máy o m thư ng r t m c nhưng các cơ s s y nên mua s m bi t mc n t ư c sau khi s y. 4) o b ng phương pháp dùng t s y phòng thí nghi m Dùng t s y s y m u v t li u c n o m có tr ng lư ng cân s n nhi t 1050C trong kho ng 2 gi , sau ó ngu i v t li u trong bình hút m, xong em cân và ghi nh n tr ng lư ng. Ti p t c quá trình cho n khi tr ng lư ng m u không còn gi m n a, ó chính là tr ng lư ng ch t khô. Dùng công th c tính m ta s có ư c giá tr m c a v t li u c n o. o m b ng phương pháp s y cho chính xác cao nh t. Phương pháp này ư c dùng trong công tác nghiên c u và dùng hi u ch nh các máy o m sau m t kho ng th i gian s d ng qui nh. Ví d máy o m h t gi ng ph i ư c hi u ch nh sau m i 6 tháng. - Theo cơ s khô Träng l−îng n−íc chøa trong h¹t W - Wd WH2O M db % = x100 = w x100 = x100 Träng l−îng chÊt kh« Wd Wd Chú ý: m c a h t tính theo cơ s khô ch ư c dùng trong tính toán các bài toán v s y, còn trong th c t ch s d ng m theo cơ s ư t. Các máy o s d ng trong mua bán nông s n, lúa g o và s y nông s n cho bi t m theo cơ s ư t.
19 B ng 2.1: Tr ng lư ng nư c m t i (kg) khi s y 1 t n h t (tính theo cơ s ư t) m sau khi phơi ho c s y (%) m ban u 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 30 136 146 157 167 176 186 195 205 213 222 29 125 134 145 155 165 174 184 193 202 211 28 111 122 133 143 153 163 172 182 191 200 27 99 110 120 131 141 151 161 170 180 189 26 86 98 108 119 129 140 149 159 169 178 25 74 85 96 107 118 128 138 148 157 167 24 62 73 84 95 106 116 126 136 146 156 23 49 61 72 83 94 105 115 125 135 145 22 37 49 60 71 82 93 103 114 124 133 21 25 37 48 60 71 81 92 102 112 122 20 12 24 36 48 59 70 80 91 101 111 19 12 24 36 47 58 69 80 90 100 18 12 24 35 47 57 68 79 89 17 12 24 35 46 57 67 78 16 12 23 35 45 56 67 15 12 23 34 45 56 2.2.2. S cân b ng m (xem các th sau) B t kỳ m t lo i h t nào khi t do trong môi trư ng không khí m thì s có s trao i m gi a h t và không khí. Khi h t khô trong không khí quá m thì h t s hút m t không khí vào và tr nên m hơn, hi n tư ng này gi ng như h phân bón urê v êm phân s b ch y nư c do hút m t không khí m ban êm. Trái l i h t m trong không khí khô ráo thì h t d n d n tr nên khô. RH th p → không khí khô RH cao → không khí m ư t ráo → h t nh m → h t hút m Hình 2.9: Minh h a s trao i m gi a h t và không khí chung quanh. Quá trình trao i m gi a h t và không khi n m t lúc nào ó thì d ng l i. T i ó ư c g i là i m cân b ng m t c không còn có s trao i m n a. i m cân b ng m c a h t tùy thu c vào nhi t môi trư ng. Hình 2.10 cho bi t s cân b ng m c a
20 nông s n và b p ph thu c và nhi t môi trư ng. Nông s n khô n u không ư c ph kín trong mùa mưa, nó s hút m t khí tr i vào làm cho m h t tăng và ây là cơ h i cho n m m c t n công. B ng 2.2: m cân b ng c a lúa theo nhi t và m tương i c a không khí Nhi t c a không khí môi trư ng, 0C m cân b ng c a lúa, % 26,7 29,4 32,2 35 m tương i c a không khí, % 13 69,8 70,8 71,7 72,6 14 75,6 76,3 77,1 77,8 15 80,4 81,1 81,7 82,3 16 84,5 85,0 85,5 86,0 17 87,9 88,4 88,7 89,0 18 90,6 90,9 91,2 91,5 Ngu n: K thu t phơi và s y lúa, Lê Ch c