Khảo sát đặc điểm nhiễm burkholderia cepacia tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Định

KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM NHIỄM BURKHOLDERIA CEPACIA<br /> TẠI BỆNH VIỆN NHÂN DÂN GIA ĐỊNH<br /> Trần Minh Giao*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề- mục tiêu: Burkholderia cepacia thường gây bệnh trên những đối tượng có vấn đề sức khỏe,<br /> được xem là nguyên nhân của nhiễm trùng bệnh viện. Đặc điểm lâm sàng của nhiễm B. cepacia rất phong phú từ<br /> không có triệu chứng đến viêm hô hấp nặng. Ghi nhận từ 45 trường hợp nhiễm Burkholderia cepacia tại bệnh<br /> viện Nhân Dân Gia Định, chúng tôi nhận thấy có vài điểm nổi bậc: đa kháng thuốc, điều trị khó khăn, tử vong<br /> cao. Vì thế với đề tài: “ khảo sát đặc điểm nhiễm Burkholderia cepacia tại bệnh viện Nhân Dân Gia Định từ tháng<br /> 6 năm 2008 đến tháng 5 năm 2009” chúng tôi hy vọng sẽ giúp chúng ta có thêm kinh nghiệm trong chọn lựa<br /> kháng sinh thích hợp và tiên lượng bệnh tốt hơn.<br /> Đối tượng - Phương pháp: Nghiên cứu hồi cứu có phân tích các trường hợp nhiễm Burkholderia cepacia từ<br /> tháng 6 năm 2008 đến tháng 5 năm 2009 tại bệnh viện Nhân Dân Gia Định.<br /> Kết quả: Từ 47 mẫu bệnh phẩm nhiễm Burkholderia cepacia trên 45 bệnh nhân (18 nữ, 27 nam), ghi nhận<br /> kết quả sau: tuổi trung bình: 53,4 tuổi, số ngày điều trị trung bình: 17,76 ngày, tỷ lệ bệnh từ tháng 5 đến tháng<br /> 10: 73,3%. Ghi nhận tiền căn COPD, Đái tháo đường 2, tăng huyết áp, xơ gan và tiền căn khác với tỷ lệ<br /> 24,4%;13,3%;22,2%;11,1% và 22,2%. Thời điểm cấy 48 giờ đầu nhập viện là 66,7%, vi trùng nhạy mốt số<br /> kháng sinh với tỷ lệ: meropenem 87,5%; cotimoxazol 85%; ciprofloxacin 76,7%; piperacillin+tazbactam 84,6% và<br /> ceftazidim liều cao 74,5%, cefepim 62,2% đa số kháng với amoxicillin, amoxicillin+a. clavulanic, cephalosporins<br /> thế hệ thứ 1 -> 3 kể cả nhóm aminoglycosides. Kết quả điều trị: thành công về mặt vi trùng học 3, lâm sàng 13, tử<br /> vong 5; xuất nặng 3, không đánh giá được 21.<br /> Kết luận: Số trường hợp nhiễm Burkholderia cepacia tương đối nhiều, bệnh thường gặp mùa mưa, ở các<br /> bệnh nhân có bệnh lý mạn tính hoặc giảm đề kháng, tỷ lệ kháng thuốc cao. Các trường hợp tử vong hoặc xuất<br /> nặng liên quan với số ngày nằm viện lâu, có nhiều bệnh cảnh đi kèm hoặc bệnh cảnh lâm sàng nặng ngay khi<br /> nhập viện.<br /> Từ khóa: Nhiễm trùng bệnh viện, đa kháng thuốc, u tế bào sợi.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CHARACTERISTICS OF BURKHOLDERIA CEPACIA INFECTIONS<br /> IN PEOPLE’S HOSPITAL GIA DINH<br /> Tran Minh Giao * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 6 - 2009: 112 - 119<br /> Background- Objectives: B. cepacia can be found in soil and water. People who have certain health<br /> problems may be more susceptible to infections with B. cepacia. It is a known cause of infections in hospitalized<br /> patients.Clinical characteristics are abundant, ranging from no symptom at all to serious respiratory infections.<br /> Results of 45 cases are infected B. cepacia between June 2008 and May 2009, recorded some attractive features:<br /> multidrug-resisant, difficult for treament and high mortality. So, the subject “characteristics of Burkholderia<br /> cepacia infections in People’s hospital Gia Định between june 2008 and may 2009”, we hope that, will collecting<br /> more experient to choice suitable antibiotics and better prognosisses.<br /> <br /> * Khoa Lão Bệnh Viện Nhân Dân Gia Định<br /> Địa chỉ liên lạc: BS Trần Minh Giao ĐT: 0918.456.567 Email: tranminhgiao_md@yahoo.com<br /> <br /> 112<br /> <br /> Method: Retrospective analysises. Cases were infected by Burkholderia cepacia in People’s hospital Gia Định<br /> between June 2008 and may 2009<br /> Results: 47 episodes of 45 B. cepacia patients (18 female; 27 male), the mean of ages is 53.4 years old; the<br /> mean of treatment days is 17.76 days; the patients between may and october are 73.3%. History about themselves:<br /> COPD, diabete 2, hypertension, cirrhosis and else disease are: 24.4%; 13.3%; 22,2%; 11.1% and 22.2%. The<br /> episodes of blood, sputum or wound cultures for 48 first hours hospitalized are 66.7%; The rate of B cepacia sense<br /> to the map antibiotic: meropenem 87.5%; cotrimoxazol 85%; ciprofloxacin 76.7%; piperacillin + tazobactam<br /> 84.6%, cefepim 62.2% and high concentration, ceftazidim 74.5%. Treatment results: improve bacteria: 6.7%,<br /> improve clinical symptoms 28.9%; death 11.1%; maybe death 6.7%; can’t be conclusion 46.7%<br /> Conclusion: The Burkholderia cepacia patients in People’s hospital Gia Đinh, infections are common chronic<br /> disease or immunocompromised patients, high multidrug- resistant. Death and serious disease involve to stay in<br /> hospital for a long time, co- chronic disease or serious underlying disease.<br /> Key words: Burkholderia cepacia, hospital infection, multidrug- resistant, cystic fibrosis.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Burkholderia cepacia là tên gọi của một nhóm vi trùng gồm ít nhất 9 chủng loại, tồn tại lâu dài trong<br /> môi trường đất và nước, được sử dụng như thuốc trừ nấm gây bệnh ở cây trồng. Tuy nhiên, ở con<br /> người Burkholderia cepacia lại thường gây bệnh trên bệnh nhân xơ nang phổi hoặc ở những bệnh nhân<br /> có các vấn đề về sức khỏe như: bệnh phổi mạn tính, đái tháo đường 2, bệnh ác tính hoặc bệnh nhân<br /> giảm đề kháng (sử dụng giảm đau nhóm steroides, xơ gan), đồng thời B cepacia cũng được xem là<br /> nguyên nhân của nhiễm trùng bệnh viện kháng thuốc ở đơn vị săn sóc tích cực đặc biệt là trên bệnh<br /> nhân thở máy(3,10). Sự lây truyền ở người là do tiếp xúc trực tiếp giữa người với người; tiếp với dụng cụ<br /> nhiễm B. cepacia hoặc tiếp xúc với môi trường chứa B. cepacia. Bệnh cảnh lâm sàng rất đa dạng từ<br /> không có triệu chứng đến bệnh cảnh viêm phổi nặng suy hô hấp gây nhiều khó khăn trong chẩn đoán<br /> và điều trị, tỷ lệ tử vong hàng năm chiếm 62% trường hợp(11). Vi trùng thường đề kháng nội tại với<br /> nhiều kháng sinh như nhóm aminoglycoside, piperacillin và ceftazidim; nhưng thường nhạy với<br /> Meropenam, trimethoprim/ sulfamethoxazol, doxycycline, chloramphenicol(10,11). Nhiều báo cáo trên<br /> thế giới cho thấy bệnh có tỷ lệ tử vong cao: 80% do biến chứng của bệnh(12). Tại Đài Loan ghi nhận từ 1<br /> bệnh viện trong 3 năm từ 1997- 1999 có 40 trường hợp nhiễm, tỷ lệ tử vong chung là 28,6%, tử vong<br /> trên bệnh nhân nhiễm trùng huyết là 44,4%(5). Tại Việt Nam, chưa thấy các báo cáo ghi nhận về tình<br /> hình nhiễm Burkholderia tại các bênh viện, tuy nhiên liên hệ với khoa vi sinh bệnh viện Chơ Rẩy ghi<br /> nhận trong 2 năm 2006-2007 chỉ có 4 trường hợp nhiẽm Burkholderia cepacia, không có trường hợp<br /> mới mắc từ 2008 đến nay. Tại bệnh viện Nhiệt đới, tình hình nhiễm Burkholderia cepacia được ghi<br /> nhận chung trong bệnh cảnh nhiễm trùng huyết. Tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Định chúng tôi ghi<br /> nhận từ tháng 6 năm 2008 đến tháng 5 năm 2009 có 45 trường hợp nhiễm Burkholderia cepacia. Hồi cứu<br /> các ttrường hợp chúng tôi nhận thấy, trong quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn, một số trường hợp<br /> đề kháng kháng sinh đồ với liều thông thưòng, tỷ lệ tử vong khá cao, một số trường hợp không thể<br /> đánh giá được. Vì vậy, với đề tài khảo sát đặc điểm nhiễm Burkholderia tại bệnh viện chúng tôi hy vọng<br /> sẽ giúp cho chúng ta hiểu sâu hơn về đặc tính vi ttrùng học để phòng ngừa tiên phát đối với những<br /> bệnh nhân có yếu tố nguy cơ, giúp chọn kháng sinh phù hợp và tiên lượng bệnh tốt hơn đối với các<br /> trường hợp nhiễm Burkholderia cepacia.<br /> <br /> 113<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng<br /> Từ khoa vi sinh, chọn ra các mẫu cấy dương tính với Burkholderia cepacia sau đó tra<br /> cứu hồ sơ, thu thập số liệu theo bảng thu thập số liệu, phân tích kết quả và viết báo cáo. Số<br /> bệnh án của những trường hợp nhiễm Burkholderia cepacia từ tháng 6 năm 2008 đến tháng 5<br /> năm 2009: 40872, 60091, 27558, 41327, 4257, 29800, 49951, 42594, 27448, 23170, 36015, 53628,<br /> 27779, 46796, 46730, 20069, 46227, 37955, 57956, 29873, 30764, 53123, 9975, 14212, 49604, 33856,<br /> 9582, 9499, 18974, 9112, 20070, 35628, 23085, 25933, 44973, 9055, 24804, 24326, 39419, 9508,<br /> 27338, 21499, 2716, 38202.<br /> <br /> Phương pháp<br /> Nghiên cứu hồi cứu có phân tích<br /> Thống kê bằng phần mềm spss 14.0 for windows.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm chung của bệnh nhân nhiễm Burkholderia cepacia<br /> Giới tính<br /> Hồi cứu 47 mẫu bệnh phẩm nhiễm Burkholderia cepacia trên 45 bệnh nhân gồm 27 bệnh<br /> nhân nam, 18 bệnh nhân nữ. Tỷ lệ giới nam nhiều hơn giới nữ gấp 1,5 lần.<br /> <br /> Phân bố theo nhóm tuổi<br /> Tuổi trung bình của nhóm nghiên cứu là 53,4 tuổi, tuổi cao nhất là 87 tuổi, thấp nhất là 3<br /> ngày tuổi.<br /> Nhóm tuổi (tuổi)<br /> 0-15<br /> 15-30<br /> 30-45<br /> 45-60<br /> 60-75<br /> >=75<br /> Cộng<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 4<br /> 6<br /> 2<br /> 13<br /> 9<br /> 11<br /> 45<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 8,9<br /> 13,3<br /> 4,4<br /> 28,9<br /> 20<br /> 24,4<br /> 99.9<br /> <br /> Tỷ lệ bệnh tập trung nhiều từ lứa tuổi trung niên trở lên, chiếm 73,3%<br /> <br /> Phân bố theo thời điểm nhập viện<br /> Tháng trong năm<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> 1-2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,2<br /> <br /> 3-4<br /> <br /> 7<br /> <br /> 15,6<br /> <br /> 5-6<br /> <br /> 12<br /> <br /> 26,7<br /> <br /> 7-8<br /> <br /> 11<br /> <br /> 24,4<br /> <br /> 9-10<br /> <br /> 10<br /> <br /> 22,2<br /> <br /> 11-12<br /> <br /> 4<br /> <br /> 8,9<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> 45<br /> <br /> 100<br /> <br /> Số trường hợp nhiễm Burkholderia cepacia tập trung nhiều từ tháng 5 đến tháng 10, chiếm<br /> 73,3%.<br /> <br /> Phân bố theo địa chỉ<br /> Quận, huyện<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ phần trăm (%)<br /> <br /> 114<br /> <br /> Bình Thạnh<br /> <br /> 13<br /> <br /> 28,9<br /> <br /> Gò Vấp<br /> <br /> 8<br /> <br /> 17,8<br /> <br /> Phú Nhuận<br /> <br /> 5<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> Quận 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6,7<br /> <br /> Nơi khác<br /> <br /> 16<br /> <br /> 35,5<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> 45<br /> <br /> 100<br /> <br /> Đa số bệnh nhân nhiễm Burkholderia cepacia tập trung nhiều ở Quân Bình Thạnh, Gò Vấp<br /> và Phú Nhuận.<br /> <br /> Phân bố bệnh theo khoa<br /> Khoa, phòng<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Nội hô hấp<br /> <br /> 11<br /> <br /> 24,4<br /> <br /> Lão học<br /> <br /> 5<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> Nội tiết thận<br /> <br /> 5<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> Nội tiêu hóa<br /> <br /> 5<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> Hồi sức tích cực và chống<br /> ñộc<br /> <br /> 4<br /> <br /> 8,9<br /> <br /> Hồi sức ngoại<br /> <br /> 6<br /> <br /> 13,3<br /> <br /> Bệnh lý sơ sinh<br /> <br /> 4<br /> <br /> 8,9<br /> <br /> Khác<br /> <br /> 5<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> 45<br /> <br /> 99,9<br /> <br /> Bệnh thường gặp ở khoa hô hấp, lão học, nội tiết thận, nội tiêu hóa, hồi sức nội và ngoại,<br /> đặc biệt có 4 trường hợp ở khoa bệnh lý sơ sinh.<br /> Số ngày điều trị trung bình là 17,76 ngày, số ngày điều trị dài nhất là 100 ngày, số ngày<br /> điều trị ngắn nhất là 1 ngày.<br /> <br /> Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân nhiễm Burkholderia cepacia<br /> Lý do nhập viện của bệnh nhân nhiễm Burkholderia cepacia<br /> Lý do nhập viện<br /> Khó thở<br /> Mệt<br /> Sốt<br /> Tai nạn giao thông<br /> Khác<br /> Cộng<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 9<br /> 3<br /> 10<br /> 6<br /> 17<br /> 45<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 20<br /> 6,7<br /> 22,2<br /> 13,3<br /> 37,8<br /> 100<br /> <br /> Đa số bệnh nhân nhập viện vì sốt và khó thở. Các trường hợp khó thở lúc nhập viện đều<br /> có biểu hiện suy hô hấp hoặc nhiễm trùng nặng.<br /> <br /> Tiền căn bệnh lý<br /> Tiền căn<br /> Bệnh phổi mạn tính<br /> Đái tháo ñường 2<br /> Tăng huyết áp<br /> Xơ gan<br /> Khác<br /> Không có tiền căn bệnh lý<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 11<br /> 6<br /> 10<br /> 2<br /> 10<br /> 11<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 24,4<br /> 13,3<br /> 22,2<br /> 4,4<br /> 22,2<br /> 24,4<br /> <br /> 115<br /> <br /> Tiền căn bệnh lý thường gặp trên bệnh nhân nhiễm B cepacia là bệnh phổi mạn tính<br /> chiếm 24,4%.<br /> <br /> Biểu hiện lâm sàng lúc nhập viện<br /> Lâm sàng<br /> Sốt<br /> Bạch cầu máu tăng<br /> Có ổ nhiễm rõ ràng<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 31<br /> 27<br /> 34<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 68,9<br /> 60<br /> 75,5<br /> <br /> Đa số bệnh nhân nhập viện có ổ nhiễm rõ ràng, chiếm 75,5%, tuy nhiên chỉ 68,9% bệnh<br /> nhân có sốt lúc nhập viện.<br /> <br /> Thời điểm lấy bệnh phẩm<br /> Có 33 mẫu bệnh phẩm trên 31 bệnh nhân(chiếm 68,9%) lấy vào thời điểm 48 giờ đầu<br /> nhập viện (gồm 22 mẫu máu, 9 mẫu đàm và 2 từ sang thương); 14 mẫu bệnh phẩm trên 14<br /> bệnh nhân lấy vào thời điểm sau nhập viện 48 giờ (gồm 9 mẫu máu, 5 mẫu đàm). Trong số<br /> 14 bệnhnhân lấy bệnh phẩm sau nhập viện thì có 7 trường hợp liên quan đến thở máy<br /> (chiếm 50%), trong 31 bệnh nhân lấy bệnh phẩm trong 48 giờ đầu nhập việ thì có 6 trường<br /> hợp đặt nội khí quản (chiếm19,35%).<br /> Có 6 bệnh nhân có ổ nhiễm rõ ràng ngay từ nhập viện nhưng được lấy mẫu bệnh phẩm<br /> vào thời điểm sau nhập viện 48 giờ.<br /> Tình trạng nhiễm trùng được ghi nhận như sau<br /> Tình trạng nhiễm trùng<br /> Trước nhập viện<br /> Nhiễm trùng sau nhập<br /> viện 48 giờ<br /> Không ñánh giá ñược<br /> Cộng<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 31<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 68,9<br /> <br /> 8<br /> <br /> 17,8<br /> <br /> 6<br /> 45<br /> <br /> 13,3<br /> 100<br /> <br /> Như vậy tỷ lệ nhiễm trùng trườc nhập viện chiếm đa số: 68,9%.<br /> <br /> Đặc điểm kháng sinh đồ của bệnh nhân nhiễm B. cepacia<br /> Kháng sinh<br /> Amoxycillin<br /> Amo+ A.clavulanic<br /> Ticarcillin<br /> Ticarcillin+ A. clavulanic<br /> Piperacillin<br /> Pipera+ Tazobactam<br /> Imipenem<br /> Meropenem<br /> Ertapenem<br /> Cefalotin<br /> Cefoxitine<br /> Cefotaxime<br /> Ceftriaxone<br /> Ceftazidim(1mg)<br /> Ceftazidim (4mg)<br /> Cefepime<br /> Cefuroxim<br /> <br /> Nhạy (%)<br /> <br /> 5(11,1)<br /> 7(17,9)<br /> 14(35,9)<br /> 27(69,2)<br /> 33(84,6)<br /> 20(44,4)<br /> 35(87,5)<br /> 2(4,9)<br /> 2(4,9)<br /> 17(37,8)<br /> 17(37,8)<br /> 13(31)<br /> 29(74,4)<br /> 23(62,3)<br /> 5(13,2)<br /> <br /> Trung gian<br /> (%)<br /> 1(2,2)<br /> 2(4,4)<br /> 1(2,6)<br /> 1(2,6)<br /> <br /> 15(33,3)<br /> <br /> 16(35,5)<br /> 17(37,8)<br /> 1(2,2)<br /> 4(10,3)<br /> 7(18,9)<br /> <br /> Kháng<br /> (%)<br /> 44(97,8)<br /> 38(84,4)<br /> 31(79,5)<br /> 24(61,5)<br /> 12(30,8)<br /> 6(15,4)<br /> 10(22,3)<br /> 5(12,5)<br /> 3(100)<br /> 39(95,1)<br /> 39(95,1)<br /> 12(26,7)<br /> 11(24,4)<br /> 31(68,9)<br /> 6(13,3)<br /> 7(18,9)<br /> 33(86,8)<br /> <br /> 116<br /> <br />