Khảo sát kích thước vạt vách ngăn mũi trên phim CT Scan ở người trưởng thành tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT KÍCH THƯỚC VẠT VÁCH NGĂN MŨI TRÊN PHIM CT SCAN<br /> Ở NGƯỜI TRƯỞNG THÀNH TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Phạm Trung Việt*, Trần Minh Trường**<br /> <br /> TÓM TẲT<br /> Mở đầu: Vạt vách ngăn mũi trong những nghiên cứu gần đây đã thể hiện được một số ưu điểm như dễ lấy,<br /> nhiều máu nuôi, tỷ lệ dò dịch não tủy tái phát thấp và che lấp được những khiếm khuyết nền sọ rộng.<br /> Mục tiêu: Xác định diện tích, chiều dài và rộng của vạt vách ngăn mũi trên phim CT Scan.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang 90 phim CT Scan của bệnh nhân tại bệnh viện Chợ Rẫy từ<br /> tháng 7/2016 đến tháng 5/2017.<br /> Kết quả: Có 90 trường hợp, nam 42 (chiếm 46,7%), nữ 48 (chiếm 53,3 %), tuổi trung bình 41 (từ 17 đến<br /> 77). Diện tích vạt vách ngăn mũi là 23,690 cm2. Trong đó, chiều dài trên 3,507 ± 0,538 cm, chiều dài dưới 5,514<br /> ± 0,379 cm, chiều rộng trước: 2,811 ± 0,306 cm, chiều rộng sau: 4,451 ± 0,394 cm.<br /> Kết luận: Vạt vách ngăn mũi có diện tích lớn và có thể lấp kín các tổn thương ở nền sọ trước. Đối với nền sọ<br /> giữa và sau, vạt vách ngăn mũi không đảm bảo che kín vùng này.<br /> Từ khóa: vạt vách ngăn mũi, vách ngăn mũi<br /> ABSTRACT<br /> MEASUREMENT OF THE NASAL SEPTAL FLAP IN VIETNAMESES USING COMPUTED<br /> TOMOGRAPHY SCANNING AT CHO RAY HOSPITAL<br /> Pham TrungViet, Tran Minh Truong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1- 2018: 108 - 112<br /> <br /> Introduction: Nasal septum flap has its advantages in easy harvesting, rich blood supply, covering large<br /> skull base defect, and low rate of recurrent CSF.<br /> Objectives: The research aimed to measure area, length, width of the nasal septal flap using computed<br /> tomography scanning.<br /> Method: cross-section, analyzing 90 CT films at Cho Ray hospital from 7/2016 to 5/2017.<br /> Results: There were 42 (46.7%) males and 48 (53.3%) females. The ages ranged from 17 to 77 years with a<br /> mean age of 41 years. The area of nasal septal flap is 23.690 cm2. Superior length: 3.507 ± 0.538 cm, inferior<br /> length: 5.514 ± 0.379 cm, anterior width: 2.811 ± 0.306 cm, posterior width: 4.451 ± 0.394 cm.<br /> Conclusion: The dimensions of nasal septal flap are sufficient to cover completely the anterior skull base<br /> defect and insufficient for middle, posterior skull base defect.<br /> Keywords: nasal septal flap, nasal septum<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ cũng mang lại một thách thức không nhỏ về mặt<br /> tái tạo.Vạt vách ngăn mũi trong những nghiên<br /> Phẫu thuật nội soi mũi xoang hiện nay đã có<br /> cứu gần đây đã thể hiện được một số ưu điểm<br /> thể tiếp cận và giải quyết những bệnh lý liên như dễ lấy, nhiều máu nuôi, tỷ lệ dò dịch não<br /> quan đến vùng nền sọ. Tuy nhiên, sự tiến bộ này<br /> <br /> * Bác sĩ nội trú Tai Mũi Họng khóa 2014-2017, *** Bộ môn Tai Mũi Họng, , ĐHYD TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: PGS TS Trần Minh Trường, ĐT: 0903726280, Email: tranminhtruong2005@yahoo.com<br /> <br /> <br /> 108 Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tủy tái phát thấp và che lấp được những khiếm đứng dọc đi qua phần lớn diện tích của vách<br /> khuyết nền sọ rộng(3,5,9). Tuy có nhiều ưu điểm ngăn (> 50% diện tích).<br /> ứng dụng nhưng chúng ta không ước lượng Cách xác định lát cắt đứng dọc chuẩn: Dựng<br /> được kích thước của vạt trên vách ngăn mũi. Từ hình lát cắt đứng dọc.Chọn lát cắt đi qua giữa<br /> đó, so sánh với vị trí khuyết hỗng cần che phủ. não (tham chiếu với coronal và axial).Lấy 3 lát<br /> Biết được điều này sẽ giúp cho phẫu thuật viên cắt: một lát cắt đi qua giữa não và hai lát cắt bên<br /> có cái nhìn toàn diện hơn trước mổ, đồng thời có cạnh.Trong 3 lát cắt đó, chọn một lát cắt thể hiện<br /> cơ sở trong quyết định chọn lựa sử dụng vạt. được vách ngăn tốt nhất. Nếu phần diện tích của<br /> Chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Khảo sát vách ngăn thể hiện trên lát cắt này > 50% tổng<br /> kích thước vạt vách ngăn mũi trên phim CT Scan ở diện tích vách ngăn, ta xác định được lát cắt<br /> người trưởng thành tại bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng đứng dọc chuẩn. Nếu không, loại ra khỏi mẫu<br /> 7/2016 đến tháng 5/2017”. nghiên cứu.<br /> Mục tiêu tổng quát Phương pháp nghiên cứu<br /> Xác định kích thước niêm mạc mũi vách Thiết kế nghiên cứu<br /> ngăn trên phim CT scan. Mô tả cắt ngang.<br /> Mục tiêu cụ thể<br /> KẾT QUẢ<br /> - Xác định diện tích vách ngăn mũi và các<br /> thành phần của vách ngăn trên phim CT Scan Từ tháng 7/2016 đến tháng 5/2017 có 90<br /> trường hợp thỏa tiêu chí được đưa vào mẫu<br /> - Xác định diện tích, chiều dài và chiều rộng<br /> nghiên cứu. Trong đó, nam 42 trường hợp chiếm<br /> của vạt vách ngăn mũi trên phim CT Scan.<br /> 46,7%, nữ 48 trường hợp chiếm 53,3 %.Tuổi<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU trung bình 41,37 ± 13,470 (nhỏ nhất 17 tuổi, lớn<br /> Đối tượng nghiên cứu nhất 77 tuổi). Nhóm tuổi gặp nhiều nhất từ 30<br /> đến 39 chiếm 31,1 % (28 trường hợp).<br /> Tất cả bệnh nhân được chụp CT Scan xương<br /> mặt tại bệnh viện Chợ Rẫy từ 07/2016 đến tháng Bảng 1. Diện tích, chiều dài và rộng của vạt vách<br /> 05/2017. ngăn/<br /> Kích thước<br /> Diện tích vạt<br /> Các nghiên cứu Cách thức đo 2 Chiều dài trên 3,507 ± 0,538<br /> (cm )<br /> Hadad và Chưa có phương Chiều dài dưới 5,514 ± 0,379<br /> 25 Chiều rộng trước 2,811 ± 0,306<br /> Bassagasteguy tiện đo đạc cụ thể<br /> Dựa vào phim CT 22,628 đến Chiều rộng sau 4,451 ± 0,394<br /> Carlos D, Pinheiro-Neto<br /> Scan 27,692 Diện tích vạt vách ngăn 23,690 ± 2,482<br /> Maria Peris-Celda Phẫu tích xác 20,097<br /> Diện tích vạt vách ngăn mũi<br /> Dựa vào phim CT<br /> Cheng F 22,95<br /> Scan Diện tích niêm mạc bám trên vách ngăn mũi<br /> Dựa vào phim CT trong nghiên cứu của chúng tôi là 23,690 ± 2,482<br /> Chúng tôi 23,690<br /> Scan<br /> cm2.<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Chiều dài và rộng của vạt vách ngăn mũi<br /> Bệnh nhân trưởng thành (tuổi >= 16) được<br /> Chiều dài trên và dưới trong nghiên cứu<br /> chụp CT Scan xương mặt.<br /> của chúng tôi theo thứ tự là 3,507 ± 0,538 và<br /> Tiêu chuẩn loại trừ 5,514 ± 0,379 cm.<br /> Bệnh nhân không có lát cắt đứng dọc giữa Chiều rộng trước và sau trung bình trong<br /> chuẩn trên phim CT Scan. nghiên cứu của chúng tôi lần lượt là 2,811 ±<br /> Định nghĩa lát cắt đứng dọc chuẩn: là lát cắt 0,306 và 4,451 ± 0,394cm.<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng 109<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> So sánh chiều dài và rộng của vạt với kích Bảng 2. Diện tích vạt vách ngăn mũi so với các<br /> thước nền sọ nghiên cứu quốc tế (2,4,10,11,12).<br /> Nền sọ trước: Với kết quả chúng tôi ghi Diện tích vạt<br /> Các nghiên cứu Cách thức đo 2<br /> (cm )<br /> nhận được, vạt vách ngăn mũi sau có khả<br /> Hadad và Chưa có phương<br /> năng vươn tới điểm xa nhất của nền sọ trước. 25<br /> Bassagasteguy tiện đo đạc cụ thể<br /> Đối với nền sọ giữa (tính từ sau khớp Dựa vào phim CT 22,628 đến<br /> Carlos D, Pinheiro-Neto<br /> Scan 27,692<br /> bướm sàng đến lưng yên) và nền sọ sau (sau Maria Peris-Celda Phẫu tích xác 20,097<br /> lưng yên đến xương bản vuông), khoảng cách Dựa vào phim CT<br /> Cheng F 22,95<br /> từ lỗ bướm khẩu cái đến nền sọ giữa vượt quá Scan<br /> Dựa vào phim CT<br /> chiều dài vạt vách ngăn sau. Chiều ngang của Chúng tôi 23,690<br /> Scan<br /> nền sọ giữa và sau khá rộng so với vạt vách<br /> Chiều dài và rộng của vạt vách ngăn mũi<br /> ngăn mũi sau.<br /> Bảng 3. Chiều dài và rộng của vạt so sánh với Carlos<br /> BÀN LUẬN<br /> D, Pinheiro-Neto(12).<br /> Diện tích vạt vách ngăn mũi Nghiên cứu của Carlos D,<br /> chúng tôi Pinheiro-Neto<br /> Diện tích niêm mạc bám trên vách ngăn mũi<br /> Dài trên 3,507 ± 0,538 4,068 ± 0,365<br /> trong nghiên cứu của chúng tôi là 23,690 ± 2,482 Dài dưới 5,514 ± 0,379 4,844 ± 0,500<br /> cm2, con số này trong báo cáo của Kim Jae Hee là Rộng trước 2,811 ± 0,306 3,296 ± 0,333<br /> 25,6189 ± 3,6657 cm2(8), Kim In-Sang là 21,27 ± Rộng sau 4,451 ± 0,394 4,401 ± 0,385<br /> 2,433 cm2(7). Đây là hai nghiên cứu có cách tính Trên thực tế, việc đánh giá khả năng che<br /> diện tích vách ngăn tương đồng với chúng tôi phủ của vạt không chỉ dựa vào diện tích đơn<br /> (dựa vào lát cắt sagittal chuẩn), lấy tối đa phần thuần mà còn phải kể đến chiều dài và độ<br /> niêm mạc bám trên sụn và xương, loại bỏ các rộng. Sự hạn chế của chỉ số diện tích là không<br /> yếu tố kỹ thuật lấy vạt. Kết quả cho thấy diện thể hiện được hình dáng cụ thể. Việc kết hợp<br /> tích niêm mạc mà chúng tôi ghi nhận được nhỏ các thông số này với nhau sẽ giúp chúng ta có<br /> hơn báo cáo của Kim Jae Hee và lớn hơn Kim In- cái nhìn hình tượng hơn về vùng muốn khảo<br /> Sang, sự chênh lệch này khoảng 2 cm2. Sự khác sát. Chiều dài vạt là khoảng cách từ gốc (phần<br /> biệt này có thể xuất phát từ độ tuổi của đối cuống) đến phần xa cuống mạch, nó phản ảnh<br /> tượng nghiên cứu, cụ thể chúng tôi chọn nhóm độ linh hoạt của vạt và khả năng vươn đến<br /> bệnh nhân ≥ 16 tuổi, trong khi đó hai tác giả trên những vị trí xa. Chiều rộng thể hiện khả năng<br /> phân tích trên tất cả các độ tuổi, che phủ ngang qua nền sọ(12).<br /> Pinheiro-Neto CD và cộng sự (2007) áp dụng Bảng 3 cho thấy kết quả của hai báo cáo<br /> vạt HB cho những bệnh nhân có khối u vùng sàn chênh lệch không đáng kể, Pinheiro-Neto CD<br /> sọ. Diện tích vạt lấy được là 22,628 đến 27,692 và cộng sự (2011) tiến hành đo chiều dài và<br /> cm2(11). Năm 2012, một nghiên cứu phẫu tích 14 rộng vạt trên 30 phim CT Scan, cách đo vạt<br /> xác (mỗi xác hai bên mũi) cho kết quả diện tích của nghiên cứu này tương đồng với chúng tôi.<br /> vạt vách ngăn mũi là 20,097 cm2, thậm chí nhóm Chiều dài trên và dưới trong nghiên cứu của<br /> tác giả này còn mở rộng vạt vách ngăn mũi lấy chúng tôi theo thứ tự là 3,507 ± 0,538 và 5,514 ±<br /> cả phần niêm mạc sàn mũi và cuốn dưới. Diện 0,379 cm, so sánh với 4,068 ± 0,365 và 4,844 ±<br /> tích vạt mở rộng này lên đến 27,837 cm2. Báo cáo 0,500 cm(12). Sự khác biệt về chiều dài vạt giữa<br /> này cho thấy vạt vách ngăn mũi không những hai nghiên cứu dưới 1cm (cụ thể khoảng 0,5<br /> tận dụng được phần niêm mạc trên vách ngăn đến 0,8cm). Chiều rộng trước và sau trung<br /> mà còn có thể mở rộng thêm ở phía trước làm bình trong nghiên cứu của chúng tôi lần lượt<br /> tăng khả năng che phủ của vạt(10). là 2,811 ± 0,306 và 4,451 ± 0,394cm, so sánhvới<br /> <br /> <br /> 110 Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 3,296 ± 0,333 và 4,401 ± 0,385cm(12). Sự khác biệt Đối với nền sọ giữa khi xoang bướm được khí<br /> về chiều rộng vạt hầu như không đáng kể giữa hóa tốt, độ rộng trần xoang bướm khoảng 4,54<br /> hai nghiên cứu (< 0,5cm). cm, khoảng cách ngang xương bản vuông<br /> So sánh chiều dài và rộng của vạt với kích trung bình là 2,2 – 3,32 cm (xương bản vuông<br /> thước nền sọ trải dài và có độ rộng khác nhau ở mỗi<br /> đoạn)(11), có báo cáo cho thấy chiều ngang<br /> Nền sọ trước: Với kết quả chúng tôi ghi<br /> xương bản vuông đoạn giữa hai lỗ tĩnh mạch<br /> nhận được, vạt vách ngăn mũi sau có khả<br /> cảnh trung bình khoảng 4,072 cm(10).<br /> năng vươn tới điểm xa nhất của nền sọ trước.<br /> Độ dài này được tính từ thành sau xoang trán Từ những so sánh trên có thể thấy rằng, vạt<br /> đến khớp bướm sàng (tương đương mặt sau vách ngăn mũi sau có khả năng che phủ tốt<br /> xoang sàng cuối cùng và mặt trước xoang những tổn thương ở nền sọ trước. Tuy nhiên, đối<br /> bướm), trung bình 3,108 ± 0,443cm(12), Pete S, với nền sọ giữa và sau, vạt vách ngăn mũi không<br /> Batra và CS là 3,37cm(1). Bên cạnh đó, nền sọ có khả năng vươn đến những vị trí xa cũng như<br /> trước có chiều ngang tương đối hẹp so với các khó có thể trải rộng ngang qua nền sọ.<br /> vùng khác. Khoảng cách này là độ dài giữa hai KẾT LUẬN<br /> mảnh xương giấy hay còn gọi là liên ổ mắt.<br /> Diện tích vạt vách ngăn mũi là 23,690 cm2.<br /> Khoảng cách liên ổ mắt trước và sau trong<br /> Trong đó, chiều dài trên 3,507 ± 0,538 cm, chiều<br /> nghiên cứu củaCarlos D, Pinheiro-Neto và CS<br /> dài dưới 5,514 ± 0,379 cm, chiều rộng trước: 2,811<br /> (2011) lần lượt là 2,508 ± 0,237 và 2,740 ±<br /> ± 0,306 cm, chiều rộng sau: 4,451 ± 0,394 cm. Vạt<br /> 0,288cm(12), Pete S, Batra và CS là 2,35 và<br /> vách ngăn mũi cho thấy có thể lấp kín các tổn<br /> 1,91cm(1), Jho HD và Ha HG là 2,4 và 2,7cm(6).<br /> thương ở nền sọ trước, kể cả khiếm khuyết toàn<br /> Có thể nói khoảng cách liên ổ mắt ở phía trước<br /> bộ phần nền sọ trước. Đối với sàn sọ giữa và sàn<br /> và sau không vượt quá chiều rộng vạt vách<br /> sọ sau, vạt vách ngăn mũi không đảm bảo che<br /> ngăn mũi, Như vậy, đối với toàn bộ nền sọ<br /> kín những khuyết rộng lớn ở vùng này.<br /> trước, vạt vách ngăn mũi sau cho thấy khả<br /> năng che phủ rất tốt vùng này. TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Batra PS, Kanowitz SJ, Luong A (2010). Anatomical and<br /> Đối với nền sọ giữa (tính từ sau khớp technical correlates in endoscopic anterior skull base<br /> bướm sàng đến lưng yên) và nền sọ sau (sau surgery: A cadaveric analysis. Otolaryngol Head and Neck<br /> lưng yên đến xương bản vuông). Muốn đánh Surg, 142(6):827-31.<br /> 2. Cheng F, Yin S, Djamaldine MS, Zhang W (2013).<br /> giá khả năng che phủ của vạt đối với vùng Endoscopic reconstruction skull base using pedicled<br /> này, không thể dựa vào so sánh chiều dài vạt nasoseptal flap and its anatomy measurement. Lin Chung Er<br /> và chiều dài nền sọ tương ứng. Bởi vì trái Bi Yan Hou Tou Jing Wai Ke Za Zhi, 27(14):741-4.<br /> 3. El-Sayed IH, Roediger FC, Goldberg AN, Parsa AT,<br /> ngược với nền sọ trước, vị trí cần được che McDermott M (2008). Endoscopic reconstruction of skull<br /> phủ nằm phía sau cuống mạch. Do đó chiều base defects with the nasal septal flap. Skull Base, 18(6):385-<br /> 94.<br /> dài vạt nên được so sánh với khoảng cách từ<br /> 4. Hadad G, Bassagasteguy L, Carrau RL, Mataza JC, Kassam<br /> lỗ bướm khẩu cái đến vùng nền sọ cần che A, Snyderman CH, Mintz A (2006). A novel reconstructive<br /> phủ. Khoảng cách từ lỗ bướm khẩu cái đến technique after endoscopic expanded endonasal<br /> approaches: vascular pedicle nasoseptal flap. Laryngoscope,<br /> nền sọ giữa (tính cả phần lót thành sau trên 116(10):1882-6.<br /> xoang bướm) là 5,19 – 7,84 cm, nền sọ sau (đến 5. Horiguchi K, Murai H, Hasegawa Y, Hanazawa T,<br /> khớp cổ - sọ) là 5,86 – 7,04 cm(11). Độ dài này Yamakami I, Saeki N (2010). Endoscopic endonasal skull<br /> base reconstruction using a nasal septal flap: surgical results<br /> vượt quá chiều dài vạt vách ngăn sau. and comparison with previous reconstructions. Neurosurg<br /> Bên cạnh đó, chiều ngang của nền sọ giữa Rev, 33(2):235-41.<br /> 6. Jho HD, Ha HG (2004). Endoscopic endonasal skull base<br /> và sau khá rộng so với vạt vách ngăn mũi sau. surgery: Part 1--The midline anterior fossa skull base. Minim<br /> Invasive Neurosurg, 47(1):1-8.<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng 111<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> 7. Kim IS, Lee MY, Lee KI, Kim HY, Chung YJ (2008). Analysis 11. Pinheiro-Neto CD, Prevedello DM, Carrau RL, Snyderman<br /> of the Development of the Nasal Septum according to Age CH, Mintz A, Gardner P, Kassam A (2007). Improving the<br /> and Gender Using MRI. Clin Exp Otorhinolaryngol, 1(1):29- design of the pedicled nasoseptal flap for skull base<br /> 34. reconstruction: a radioanatomic study. Laryngoscope,<br /> 8. Kim JH, Jung DJ, Kim HS, Kim CH, Kim TY (2014). 117(9):1560-9.<br /> Analysis of the Development of the Nasal Septum and 12. Pinheiro-Neto CD, Ramos HF, Peris-Celda M, Fernandez-<br /> Measurement of the Harvestable Septal Cartilage in Miranda JC, Gardner PA, Snyderman CH, Sennes LU<br /> Koreans Using Three-Dimensional Facial Bone Computed (2011). Study of the nasoseptal flap for endoscopic anterior<br /> Tomography Scanning. Arch Plast Surg, 41(2):163-170. cranial base reconstruction. Laryngoscope, 121(12):2514-20.<br /> 9. Munich SA, Fenstermaker RA, Fabiano A J, Rigual NR<br /> (2013). Cranial base repair with combined vascularized<br /> nasal septal flap and autologous tissue graft following Ngày nhận bài báo: 11/09/2017<br /> expanded endonasal endoscopic neurosurgery. J Neurol Ngày phản biện nhận xét bài báo: 02/11/2017<br /> Surg A Cent Eur Neurosurg, 74(2):101-8.<br /> 10. Peris-Celda M, Pinheiro-Neto CD, Funaki T, Fernandez- Ngày bài báo được đăng: 28/02/2018<br /> Miranda JC, Gardner P, Snyderman C, Rhoton AL (2013).<br /> The Extended Nasoseptal Flap for Skull Base Reconstruction<br /> of the Clival Region: An Anatomical and Radiological<br /> Study. J Neurol Surg B Skull Base, 74(6):369-385.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 112 Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br />