Khảo sát tác động kháng khối u của thuốc tiêm liposome paclitaxel trên chuột nhắt gây khối u bằng 7,12-dimethylbenz[a]anthracen

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT TÁC ĐỘNG KHÁNG KHỐI U CỦA THUỐC TIÊM<br /> LIPOSOME PACLITAXEL TRÊN CHUỘT NHẮT GÂY KHỐI U<br /> BẰNG 7,12-DIMETHYLBENZ[A]ANTHRACEN<br /> Đỗ Thị Hồng Tươi*, Thiều Đặng Thúy An**, Nguyễn Thị Kim Oanh*, Trương Công Trị*<br /> <br /> TÓMTẮT<br /> Mở đầu: Ung thư là nguyên nhân gây tử vong xếp thứ hai trên thế giới. Tại Việt Nam, loại ung thư phổ<br /> biến nhất là ung thư phổi, vú, dạ dày, cổ tử cung, gan, trực tràng.<br /> Mục tiêu: Khảo sát tác dụng kháng khối u của thuốc tiêm liposome paclitaxel trên chuột nhắt gây khối u<br /> bằng 7,12-dimethylbenz[a]anthracen (DMBA).<br /> Phương pháp nghiên cứu: Chuột nhắt cái Swiss albino được cho uống DMBA pha trong dầu bắp<br /> liều 50 mg/kg, 1 lần/tuần × 5 tuần liên tiếp. Chuột sinh lý được cho uống dầu bắp. Sau 20 tuần, chuột uống<br /> DMBA được chia thành 4 lô lần lượt iv NaCl 0,9%; giá mang liposome; thuốc liposome paclitaxel liều 10 mg<br /> paclitaxel/kg và thuốc Anzatax liều 10 mg paclitaxel/kg, 1 lẫn mỗi 3 ngày × 5 lần. Sau lần tiêm cuối 2 tuần, mổ<br /> chuột, quan sát đại thể, khảo sát mức độ tổn thương, số lượng và kích thước khối u, phân tích vi thể các khối u.<br /> Ghi nhận số chuột chết và trọng lượng chuột trong 24 tuần thí nghiệm<br /> Kết quả: Tỷ lệ tử vong ở lô chứng bệnh là 16,7%; lô liposome, liposome paclitaxel và Anzatax khoảng 42%.<br /> Trọng lượng chuột tiêm liposome paclitaxel và Anzatax giảm dần theo thời gian, khác nhau không ý nghĩa và<br /> thấp hơn có ý nghĩa so với lô chứng bệnh, lô liposome. Lô liposome paclitaxel và Anzatax có kích thước khối u da<br /> tăng nhưng thấp hơn lô chứng bệnh và lô liposome. Số khối u phổi trung bình và tổng kích thước khối u phổi ở<br /> mỗi chuột có u phổi của lô liposome và Anzatax thấp hơn, đặc biệt lô liposome paclitaxel thấp hơn có ý nghĩa<br /> thống kê so với lô chứng bệnh. Vi thể u da, u phổi và u buồng trứng cho thấy hiện tượng hoại tử các tế bào bên<br /> ngoài khối u ở lô liposome paclitaxel hoặc Anzatax.<br /> Kết luận: Kết quả bước đầu cho thấy liposome paclitaxel thể hiện tác động kháng khối u da, phổi và buồng<br /> trứng trên chuột nhắt gây khối u bằng DMBA.<br /> Từ khóa: paclitaxel, liposome, kháng khối u, 7,12-dimethylbenz[a]anthracen, chuột Swiss albino.<br /> ABSTRACT<br /> ANTI-TUMOR EFFECT OF LIPOSOME PACLITAXEL INJECTION ON 7,12-<br /> DIMETHYLBENZ[A]ANTHRACEN - INDUCED TUMOR IN SWISS ALBINO MICE<br /> Do Thi Hong Tuoi, Thieu Dang Thuy An, Nguyen Thi Kim Oanh, Truong Cong Tri<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 - No 2- 2019: 662– 669<br /> <br /> Background: Cancer is the second leading cause of death worldwide. In Vietnam, the most common cancers<br /> are those of lung, breast, stomach, cervix, liver and rectum.<br /> Objectives: This work studied on anti-tumor effect of liposome paclitaxel injection on 7,12-dimethylbenz<br /> [a]anthracen-induced tumor in mouse model.<br /> Methods: Female Swiss albino mice were administered orally DMBA in corn oil (50 mg/kg, once per week in<br /> 5 continuous weeks). After 20 weeks, DMBA-treated mice were divided into 4 groups which were received<br /> <br /> *<br /> Khoa Dược, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh<br /> **<br /> Văn phòng đại diện của Công ty Hyphens Pharma tại Việt Nam<br /> Tác giả liên lạc: PGS. TS. Đỗ Thị Hồng Tươi ĐT: 0908683080 Email: hongtuoi@ump.edu.vn<br /> <br /> 662 Chuyên Đề Dược<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> intravenously NaCl 0.9%; liposome; liposome paclitaxel at dose of 10 mg paclitaxel/kg and Anzatax at<br /> dose of 10 mg paclitaxel/kg (one time every three days × 5 times). 2 weeks from the last injection, mice were<br /> sacrified, skin tumors and organs were separated to evaluate severity lesions, number and sizes of tumor and<br /> histopathological analysis. Mortality and body weight were recorded over 24 weeks experiment.<br /> Results: Mortality rate in liposome, liposome paclitaxel and Anzatax group were 42%, but 16.7% in<br /> pathological group. Body weight of both liposome paclitaxel and Anzatax group decreased overtime with no<br /> significant different and were significantly lower compared to those of pathological and liposome group. Skin<br /> tumors size in both liposome paclitaxel and Anzatax group slightly increased but were significantly lower<br /> compared to pathological and liposome group during 4 weeks of treatment. Average tumor amount and total lung<br /> tumor size of liposome and Anzatax group were lower; especially those of liposome paclitaxel were significantly<br /> lower than those of pathological group. Histological images indicated the necrosis in skin, lung and ovary tumors<br /> of mice of liposome paclitaxel and Anzatax group.<br /> Conclusion: Liposome paclitaxel injection expressed anti-tumor effect for skin, lung, and ovarian tumor on<br /> DMBA-induced tumor in mouse model.<br /> Keywords: paclitaxel, liposome, anti-tumor, 7,12-dimethyl benz[a]anthracen, Swiss albino mice<br /> ĐẶTVẤNĐỀ phẩm y tế Nha Trang; được cung cấp thức ăn,<br /> nước uống đầy đủ trong thời gian thử nghiệm.<br /> Ung thư là nguyên nhân gây tử vong xếp<br /> thứ hai sau các bệnh tim mạch(16). Tình hình ung Hóa chất<br /> thư tại Việt Nam với tỷ lệ mắc cao nhất là ung 7,12-dimethylbenz[a]anthracen (DMBA,<br /> thư phổi, vú, dạ dày, cổ tử cung, gan, trực Sigma-Aldrich, Mỹ; số lô: SLBH2894V, số sản<br /> tràng(15). phẩm: D3254, ngày kiểm tra chất lượng:<br /> 31/7/2013, hạn sử dụng (HSD): 05 năm kể từ<br /> Các thuốc điều trị ung thư ở nước ta chủ yếu<br /> ngày mở lọ); paclitaxel (Anzatax®, Mayne<br /> được nhập khẩu với giá thành rất cao. Do đó,<br /> Pharm, Úc; số lô: 483251, ngày sản xuất (NSX):<br /> một trong những định hướng phát triển của<br /> 12/2013, HSD: 12/2018); Dầu bắp Mazola Codaa<br /> ngành dược Việt Nam là nghiên cứu phát triển<br /> (Switzerland AG, Malaysia); NaCl 0,9%<br /> và sản xuất các thuốc điều trị ung thư. Paclitaxel<br /> (Bidiphar, số lô: 86IEP149, NSX: 26/5/2015, HSD:<br /> (PTX) có hiệu quả kháng nhiều loại ung thư và<br /> 25/5/2018, Việt Nam); formalin (Guangdong<br /> đã được nghiên cứu bào chế dưới dạng liposome<br /> Guanghua, Trung Quốc).<br /> nhằm khắc phục nhược điểm kém tan trong<br /> nước và sinh khả dụng thấp(4,10). Hiệu quả của Mẫu thử<br /> dạng bào chế liposome paclitaxel được đánh giá Giá mang liposome và sản phẩm hệ phân tán<br /> bằng các mô hình thực nghiệm, phổ biến và lâu liposome paclitaxel hàm lượng 1,5 mg/ml được<br /> đời nhất là mô hình gây khối u trên động vật(3). điều chế và cung cấp bởi Công ty Cổ Phần Dược<br /> Đề tài được tiến hành với mục tiêu khảo sát tác Danapha với các thông tin về cách điều chế và<br /> dụng kháng khối u của thuốc tiêm liposome phân tích được báo cáo bởi Trương Công Trị và<br /> paclitaxel trên chuột nhắt gây khối u bằng 7,12- cộng sự (2014)(17).<br /> dimethylbenz[a]anthracen. Khảo sát tác dụng kháng khối u trên chuột nhắt<br /> VẬTLIỆU-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU gây khối u bằng 7,12-dimethyl-<br /> benz[a]anthracen (DMBA)<br /> Động vật thí nghiệm<br /> Tham khảo một số mô hình gây khối u trên<br /> Chuột Swiss albino cái, 7-8 tuần tuổi, trọng<br /> chuột bằng DMBA(1,2,5-8,11,12), tiến hành khảo sát<br /> lượng 20-30 g, cung cấp bởi Viện vaccin và sinh<br /> tác động kháng khối u của liposome paclitaxel<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Dược 663<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> như sau: Chuột (80 con) được cho uống DMBA Sau 24 tuần, chuột được gây mê bằng đá<br /> pha trong dầu bắp liều 50 mg/kg, 1 lần/tuần × 5 CO2, tách lấy khối u da. Mở khoang bụng và<br /> tuần liên tiếp; chuột sinh lý (n = 8) cho uống dầu quan sát đại thể; ghi nhận các đặc điểm về màu<br /> bắp. Từ tuần 12, một số chuột uống DMBA xuất sắc (hồng, nhạt màu…), tình trạng bề mặt (nhẵn,<br /> hiện khối u da và không xuất hiện khối u da mới không nhẵn, có khối u…), tổn thương (phù nề,<br /> đến tuần 20. Sau 20 tuần, chia chuột uống sung huyết…), tách lấy phổi, buồng trứng, rửa<br /> DMBA thành 4 lô theo kích thước khối u da xác sạch bằng NaCl 0,9% lạnh. Thấm khô, cân, ghi<br /> định bởi công thức (1): Kích thước khối u: V nhận trọng lượng, ngâm trong formalin 10%.<br /> (mm3) = 1/2 × a × b2; trong đó a, b lần lượt là Sau 48 giờ ngâm formalin, quan sát buồng trứng<br /> đường kính lớn nhất và nhỏ nhất (mm)(14). Bốn lô và phổi, đếm số khối u phổi; từ đó tính:<br /> gồm: lô chứng bệnh (n = 12) tiêm tĩnh mạch (iv) Số khối u trung bình trên chuột có khối u =<br /> NaCl 0,9%; lô liposome paclitaxel (n = 12) iv Tổng số khối u trong lô/số chuột có khối u<br /> liposome paclitaxel liều 10 mg paclitaxel/kg; lô Tính kích thước trung bình của khối u theo công<br /> liposome (n = 12) IV liposome tương ứng liều thức: Vtb = Tổng kích thước khối u trong lô/Tổng<br /> liposome paclitaxel; lô đối chứng (n = 14) iv số khối u trong lô; trong đó kích thước khối u<br /> Anzatax® (AZT) liều 10 mg paclitaxel/kg. phổi được tính theo công thức (1).<br /> Liposome paclitaxel, giá mang liposome, Xét nghiệm vi thể bằng phương pháp<br /> NaCl 0,9% hoặc AZT được tiêm chậm cho chuột nhuộm hematoxylin-eosin tại khoa Giải phẫu<br /> với thể tích 20 ml/kg/lần trong 2 phút, 01 lần mỗi bệnh, Bệnh viện Quận 2, Tp. Hồ Chí Minh. Cấu<br /> 3 ngày × 5 lần vào các ngày 1, 4, 7, 10, 13. Liều trúc mô, hình thái tế bào được quan sát dưới<br /> paclitaxel sử dụng được tham khảo từ một số kính hiển vi để đánh giá tổn thương (viêm, hoại<br /> báo cáo trước đây để cân bằng giữa tác dụng tử, carcinom…). Tính hiệu suất gây ung thư<br /> kháng khối u với độc tính, tỷ lệ chuột chết trong (carcinom) theo công thức: Hiệu suất gây<br /> thời gian thử nghiệm(4,7,9). Hai tuần sau khi tiêm carinom (%) = Số chuột có carcinom/Số chuột còn<br /> liều paclitaxel cuối (sau 24 tuần), chuột được sống × 100%.<br /> giết, tách lấy khối u da, quan sát đại thể và tách<br /> Xử lý kết quả và thống kê<br /> lấy các cơ quan (phổi, buồng trứng…) để khảo<br /> Kết quả được xử lý bằng phần mềm<br /> sát tổn thương, phân tích vi thể khối u.<br /> Microsoft Excel, trình bày dưới dạng trung bình<br /> Theo dõi trọng lượng cơ thể của chuột thử ± sai số chuẩn của giá trị trung bình (Mean ±<br /> nghiệm SEM) và phân tích thống kê bằng phần mềm<br /> Sự thay đổi trọng lượng cơ thể của chuột thí SPSS 20.0. Do biến số không theo quy luật<br /> nghiệm trong 20 tuần đầu được ghi nhận bằng phân phối chuẩn, sử dụng phép kiểm Kruskal-<br /> cách cân chuột 1 lần/tuần vào ngày thứ 2. Trong Wallis, chi bình phương hoặc Mann - Whitney<br /> 4 tuần cuối, chuột được cân mỗi 3 ngày. để phân tích thống kê. Sự khác nhau có ý<br /> Đánh giá tác dụng kháng khối u nghĩa khi p < 0,05.<br /> Từ tuần 21 đến tuần 24, đo kích thước khối u KẾTQUẢ<br /> da mỗi 3 ngày. Phần trăm khác biệt về kích<br /> Tác động lên tỷ lệ chuột sống/chết<br /> thước khối u so với thời điểm trước khi điều trị<br /> (ngày 1) được tính theo công thức: Trong 20 tuần đầu, chuột uống DMBA chết<br /> Phần trăm khác biệt (% KB) = (Vx-V1)/V1 × 30/80 con (37,5%). Trong 4 tuần điều trị, không<br /> 100; trong đó V1 và Vx lần lượt là kích thước khối có chuột chết ở lô sinh lý; tỷ lệ chuột chết ở lô<br /> u vào ngày 1 và các thời điểm khảo sát sau khi chứng bệnh là 2/12 (16,7%), lô liposome 5/12<br /> điều trị. (41,7%), lô liposome paclitaxel 5/12 (41,7%) và lô<br /> <br /> <br /> 664 Chuyên Đề Dược<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Anzatax 6/14 (42,9%). Điều này có thể giải thích Anzatax lần lượt là 10, 7, 7 và 8. Sự thay đổi<br /> là do độc tính của DMBA. Tỷ lệ chuột chết của lô kích thước khối u da từ khi điều trị (ngày 1)<br /> Anzatax hoặc liposome paclitaxel được trình<br /> liposome paclitaxel và lô Anzatax khác biệt<br /> bày trong Bảng 1.<br /> không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) qua phép<br /> So với ngày 1, chuột ở lô chứng bệnh có kích<br /> kiểm chi bình phương.<br /> thước khối u da tăng theo thời gian cao hơn so<br /> Tác dụng lên trọng lượng cơ thể của chuột với các lô còn lại (p < 0,05). Chuột tiêm liposome<br /> Trong 4 tuần điều trị, chuột tiêm liposome có kích thước u da tăng dần theo thời gian, mức<br /> hoặc NaCl 0,9% có trọng lượng tăng nhẹ và khác độ tăng thấp hơn lô chứng bệnh không có ý<br /> nhau không có ý nghĩa thống kê ở tất cả các ngày nghĩa thống kê (p > 0,05). Từ khi điều trị đến<br /> (p > 0,05). Chuột ở lô liposome paclitaxel và cuối thử nghiệm, lô Anzatax và liposome<br /> Anzatax bị giảm trọng lượng, khác biệt không có paclitaxel có kích thước khối u da thấp hơn có ý<br /> ý nghĩa thống kê (p > 0,05) nhưng trọng lượng cơ nghĩa thống kê so với lô chứng bệnh và lô<br /> thể ở cả 2 lô này thấp hơn có ý nghĩa thống kê so liposome (p < 0,05). Kích thước khối u từ<br /> với lô chứng bệnh (p < 0,05). Kết quả này có thể ngày 7 đến ngày 16 của lô liposome<br /> giải thích do độc tính của paclitaxel. paclitaxel giảm so với ngày 4 (p < 0,05), khác<br /> Tác dụng kháng khối u da biệt không có ý nghĩa với ngày 1 (p > 0,05).<br /> Sau 20 tuần, 30/50 chuột uống DMBA Từ ngày 19 đến ngày 25, kích thước khối u<br /> còn sống có khối u da. Cuối tuần 24, chuột da ở cả 2 lô liposome paclitaxel và Anzatax<br /> sinh lý khỏe mạnh, không có khối u da; số tăng so với ngày 16 nhưng không có ý nghĩa<br /> chuột uống DMBA còn sống ở các lô chứng thống kê (p > 0,05).<br /> bệnh, liposome, liposome paclitaxel,<br /> Bảng 1: Sự thay đổi kích thước khối u da so với ngày 1 bắt đầu điều trị (N: ngày)<br /> Tỷ lệ tăng kích thước khối u da (%± SEM)<br /> Ngày Lô chứng bệnh Lô liposome Lô Anzatax<br /> Lô liposome paclitaxel (n = 7)<br /> (n = 10) (n = 7) (n = 8)<br /> N4 54,51 ± 12,69 46,52 ± 9,90 38,50 ± 23,37 52,23 ± 4,80<br /> **@ *<br /> N7 96,73 ± 14,92 84,88 ± 21,52 9,07 ± 17,77 56,51 ± 9,44<br /> **@ *<br /> N10 143,64 ± 31,46 115,70 ± 33,31 5,51 ± 21,70 55,87 ± 12,41<br /> **@ *<br /> N13 196,15 ± 31,97 135,42 ± 43,07 7,12 ± 32,49 55,51 ± 18,32<br /> **@ *<br /> N16 265,79 ± 44,62 159,41 ± 49,01 12,18 ± 36,82 70,57 ± 22,67<br /> * *<br /> N19 327,16 ± 76,90 178,72 ± 56,05 35,02 ± 50,08 106,92 ± 31,54<br /> * *<br /> N22 381,36 ± 103,98 198,73 ± 65,63 54,75 ± 62,11 134,94 ± 42,12<br /> * *<br /> N25 446,06 ± 135,12 218,25 ± 74,87 79,85 ± 80,83 155,30 ± 49,97<br /> *<br /> : p < 0,05 và **: p < 0,01: so lô Anzatax hoặc lô liposome paclitaxel với lô chứng bệnh<br /> @<br /> : p < 0,05 và @@: p < 0,01: so lô liposome paclitaxel với lô liposome<br /> Bảng 2: Tổng hợp kết quả phân tích vi thể u da của chuột các lô thử nghiệm<br /> Lô (n = 6) Kết quả vi thể<br /> 3/6 mẫu carcinom tế bào gai, thấm nhập tế bào viêm rải rác<br /> Chứng bệnh<br /> 3/6 mẫu viêm da mạn<br /> 3/6 mẫu carcinom tế bào gai<br /> Liposome<br /> 3/6 mẫu viêm mạn tính<br /> 2/6 mẫu carcinom tế bào gai, có hiện tượng thoái hóa tế bào kèm thấm nhập rải rác bạch cầu nhân<br /> Liposome paclitaxel múi trong mô u<br /> 4/6 mẫu viêm da<br /> 2/6 mẫu carcinom tế bào gai, thấm nhập lympho bào, tương bào rải rác quanh khối u<br /> Anzatax<br /> 4/6 viêm da<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Dược 665<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> <br /> Phân tích vi thể (Bảng 2) cho thấy 50% khối u trạng viêm da mạn tính. Lô Anzatax có hiện<br /> da ở lô chứng bệnh và lô liposome carcinom tế tượng thấm nhập lympho bào, tương bào rải rác<br /> bào gai, thấm nhập tế bào viêm rải rác hoặc viêm quanh khối u trong khi lô liposome paclitaxel có<br /> da mạn. Lô Anzatax và lô liposome paclitaxel có hiện tượng thoái hóa tế bào, thấm nhập rải rác<br /> 33,3% carcinom tế bào gai, 66,7% khối u ở tình bạch cầu nhân múi trong khối u (Hình 1).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A B C D<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> E F G H<br /> Lô chứng bệnh Lô liposome Lô liposome PTX Lô Anzatax<br /> <br /> Hình 1. Khối u da của chuột ở các lô thử nghiệm quan sát với vật kính 10X (A-D) và phóng to vùng khảo<br /> sát (hình chữ nhật) với vật kính 100X (E-H)<br /> Tác dụng kháng khối u phổi<br /> Bảng 3: Số lượng và kích thước khối u phổi trung bình<br /> Lô (n = 6) Chứng bệnh Liposome Liposome PTX Anzatax<br /> Số khối u 5,83 ± 2,33 3,50 ± 1,07 1,33 ± 0,33* 2,50 ± 0,67<br /> 3<br /> Tổng kích thước trung bình của các khối u ở mỗi chuột (mm ) 5,03 ± 2,64 3,89 ± 1,03 3,08 ± 2,82* 1,62 ± 0,63<br /> *: p < 0,05: so với lô chứng bệnh<br /> Bảng 4: Tổng hợp kết quả phân tích vi thể u phổi của chuột các lô thử nghiệm<br /> Lô (n = 6) Kết quả vi thể u phổi<br /> Chứng bệnh 4/6 mẫu carcinom tuyến có hiện tượng sung huyết phổi và viêm; 2/6 mẫu viêm phế quản.<br /> Liposome 5/6 mẫu khối u phổi carcinom tuyến; 1/6 mẫu viêm phế quản.<br /> Liposome paclitaxel 3/6 mẫu carcinom tuyến có hiện tượng hoại tử, viêm (lympho bào) quanh khối u; 3/6 mẫu viêm phế quản.<br /> Anzatax 5/6 mẫu carcinom tuyến có hiện tượng hoại tử, viêm (lympho bào) quanh khối u; 1/6 mẫu viêm phế quản.<br /> Sau tuần 24, quan sát đại thể nhận thấy tất cả ở mỗi chuột có u phổi giảm so với lô chứng bệnh.<br /> chuột ở 4 lô có phổi nhạt màu và một số phổi có Tuy nhiên, chỉ có lô liposome paclitaxel có 2 thông<br /> khối u. Sau 48 giờ ngâm trong formalin 10%, quan số này thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với lô<br /> sát cho thấy có 6/10 (60%) chuột ở lô chứng bệnh; chứng bệnh (p < 0,05).<br /> 6/7 (85,7%) chuột ở lô liposome; 6/7 (85,7%) chuột Về đại thể, các khối u phổi hình tròn hoặc bầu<br /> ở lô liposome paclitaxel và 6/8 (75%) chuột ở lô dục, màu trắng đục, cứng ở lô chứng bệnh và lô<br /> Anzatax có u phổi. Kết quả về số lượng và tổng liposome; màu nâu đậm, mềm hơn ở lô liposome<br /> kích thước trung bình của các khối u phổi trên paclitaxel và lô Anzatax (Hình 2).<br /> mỗi chuột có khối u trong 4 lô được trình bày Vi thể phổi cho thấy ở lô liposome paclitaxel<br /> trong Bảng 3. và lô Anzatax, các tế bào bên ngoài khối u được<br /> Ba lô (liposome, liposome paclitaxel, Anzatax) tiếp xúc với thuốc, chịu tác động của thuốc, tạo<br /> có số khối u trung bình và tổng kích thước khối u vùng hoại tử hoặc viêm.<br /> <br /> <br /> 666 Chuyên Đề Dược<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lô chứng bệnh Lô liposome Lô liposome PTX Lô Anzatax<br /> Hình 2: Đại thể phổi chuột ở các lô trước và sau khi ngâm formalin 10%<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A B C D<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> E F G H<br /> Lô chứng bệnh Lô liposome Lô liposome PTX Lô Anzatax<br /> <br /> Hình 3: Khối u phổi chuột ở các lô thử nghiệm quan sát với vật kính 10X (A-D) và phóng to vùng khảo sát (hình<br /> chữ nhật) với vật kính 100X (E-H)<br /> Tác dụng kháng khối u buồng trứng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lô chứng bệnh Lô liposome Lô liposome PTX Lô Anzatax<br /> Hình 4: Hình ảnh đại thể và vi thể khối u buồng trứng của chuột ở các lô thử nghiệm<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Dược 667<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> <br /> Ở mỗi lô có 1 chuột xuất hiện khối u buồng không có ý nghĩa thống kê. Tỷ lệ carcinoma<br /> trứng hình tròn, trắng đục, cứng (Hình 4). Kết tuyến ở lô liposome paclitaxel cũng thấp hơn lô<br /> quả vi thể cho thấy khối u ở 4 lô đều bị carcinom Anzatax. Ngoài ra, sự khác biệt về kích thước, vi<br /> dạng ung thư biểu mô buồng trứng, phần vỏ lót thể khối u buồng trứng bước đầu cho thấy<br /> bởi thượng mô trụ đơn; ở vùng mô đặc, xuất liposome paclitaxel có tác động kháng khối u<br /> hiện phần thượng mô ác tính. Carcinom buồng hiệu quả hơn dạng bào chế thông thường. Kết<br /> trứng của chuột chứng bệnh có mật độ tế bào quả này phù hợp với đặc điểm của chế phẩm<br /> ung thư cao, khối u đặc, trung tâm khối u có liposome paclitaxel giúp tăng khả năng hướng<br /> hiện tượng viêm, sung huyết và hoại tử tế bào đích, tăng hiệu quả điều trị ung thư so với dạng<br /> mạnh; ở lô liposome có mật độ tế bào xung bào chế thông thường(13).<br /> quanh khối u thấp hơn, hiện tượng viêm, sung KẾTLUẬN<br /> huyết, hoại tử ở trung tâm khối u kém hơn lô<br /> Thuốc tiêm liposome paclitaxel thể hiện<br /> chứng bệnh. Ở lô Anzatax và lipsome paclitaxel,<br /> tác động kháng khối u da, phổi, buồng trứng<br /> carcinom buồng trứng có tế bào xung quanh và<br /> hiệu quả hơn dạng bào chế thông thường,<br /> ở trung tâm khối u bị thoái hóa, hoại tử mạnh<br /> giúp hạn chế sự tăng kích thước khối u da,<br /> làm mật độ tế bào ung thư giảm.<br /> giảm số khối u phổi và tổng kích thước trung<br /> BÀNLUẬN bình của các khối u phổi ở mỗi chuột, thay<br /> Đề tài thực hiện trên chuột nhắt gây u bằng đổi vi thể khối u da, u phổi và u buồng trứng.<br /> DMBA, hydrocarbon thơm đa vòng có tác dụng Từ đó gợi ý cần nghiên cứu, phát triển thuốc<br /> gây u ở các loài khác nhau, được ứng dụng rộng tiêm liposome paclitaxel để cung cấp thuốc<br /> rãi gây u vú, da, phổi, dạ dày và các cơ quan điều trị ung thư trong nước, giảm gánh nặng<br /> khác trên động vật gặm nhấm(1,2,8,10-12). Lô chi phí cho bệnh nhân Việt Nam.<br /> liposome tăng kích thước u da thấp hơn chứng TÀILIỆUTHAMKHẢO<br /> bệnh có thể do giá mang liposome được báo cáo 1. Aldaz CM, et al. (1996), "Medroxyprogesterone acetate<br /> tác động kích thích hệ miễn dịch chuột(13). Từ accelerates the development and increases the incidence of<br /> mouse mammary tumors induced by<br /> ngày 19 đến 25, kích thước u da ở 2 lô liposome<br /> dimethylbenzanthracene". Carcinogenesis, 17(9): pp.2069-2072.<br /> paclitaxel và Anzatax tăng so với ngày 16 nhưng 2. Blanco-Aparicio C, et al. (2006). "Mice expressing myrAKT1 in<br /> không có ý nghĩa thống kê. Kết quả này có thể the mammary gland develop carcinogen-induced ER-positive<br /> mammary tumors that mimic human breast cancer".<br /> do paclitaxel làm chuyển một số tế bào khối u ở Carcinogenesis, 28(3): pp.84-594.<br /> pha G0 đi vào chu kỳ tế bào, tăng trưởng, tăng 3. Cekanova M, et al. (2014). “Animal models and therapeutic<br /> kích thước khối u ở những ngày sau nhưng molecular targets of cancer: utility and limitations”. Drug<br /> Design, Development and Therapy, 8: pp.1911-1922<br /> không đáng kể. So với chứng bệnh và liposome, 4. Cirstoiu-Hapca A, et al. (2010). “Benefit of anti-HER2-coated<br /> 2 lô liposome paclitaxel và Anzatax làm giảm sự paclitaxel-loaded immuno-nanoparticles in the treatment of<br /> disseminated ovarian cancer: Therapeutic efficacy and<br /> tăng kích thước khối u da và tỷ lệ carcinom tế<br /> biodistribution in mice”. J Control Release, 144(3): pp.324-31.<br /> bào gai. Liposome paclitaxel giúp làm giảm sự 5. Currier N, et al. (2005). "Oncogenic signaling pathways<br /> tăng kích thước u da từ 2 đến 5,8 lần so với activated in DMBA-induced mouse mammary tumors". Toxicol<br /> Pathol, 33(6): pp.726-737.<br /> Anzatax, bước đầu gợi ý dạng liposome có thể 6. Đỗ Thị Thảo và cộng sự (2009). "Gây u thực nghiệm trên chuột<br /> tăng hiệu quả điều trị so với dạng bào chế thông bằng DMBA (7,12 Dimethyl benz[a]anthracene)". Khoa học<br /> thường. Quan sát này được củng cố bởi kết quả ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ. 25: pp.107-111.<br /> 7. Huang MT, et al. (1998). "Effect of dietary curcumin and<br /> trên khối u phổi. Chỉ mỗi lô liposome paclitaxel dibenzoylmethane on formation of 7,12-<br /> có số khối u và tổng kích thước trung bình của dimethylbenz[a]anthracene-induced mammary tumors and<br /> lymphomas/leukemias in Sencar mice". Carcinogenesis, 19:<br /> các khối u phổi trên mỗi chuột thấp hơn có ý<br /> pp.1697-1700.<br /> nghĩa so với lô chứng bệnh trong khi lô Anzatax<br /> <br /> <br /> <br /> 668 Chuyên Đề Dược<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 8. Marcello VT, et al. (2013). "Chemical carcinogenesis by 7,12- extract primed dendritic cell transplantation on breast cancer<br /> dimethylbenzanthracene in Balb/c mice", BMC Proceedings. tumor murine models”. Annual Review & Research in Biology,<br /> 7(2): pp.46. 1(1): pp.1-13.<br /> 9. Munk Jensen M, et al. (2013). “Imaging of treatment response 16. Trần Thị Thu Nga và cộng sự (2013). "Dịch tễ học và giám sát<br /> to the combination of carboplatin and paclitaxel in human bệnh ung thư trên thế giới và ở Việt Nam". Y học dự phòng,<br /> ovarian cancer xenograft tumors in mice using FDG and FLT 10(146): tr.308-313.<br /> PET”. Plos One 8(12): pp.e85126. 17. Trần Thị Thu Nga và cộng sự (2013). “Dịch tễ học và giám sát<br /> 10. Neerai KS, Vimal K (2015). “Liposomal paclitaxel: Recent bệnh ung thư trên thế giới và ở Việt Nam”. Y học dự phòng,<br /> trends and Future Perspectives”. Int. J. Pharm. Sci. Rev. Res. 10(146): tr.308-313.<br /> 31(1): pp.205-211. 18. Trương Công Trị, Nguyễn Thị Ánh Nguyệt, Lê Quan Nghiệm,<br /> 11. Nicol C. et al. (2004). "PPARg influences susceptibility to Nguyễn Minh Đức, Nguyễn Lan Chi, Dương Chí Toản,<br /> DMBA-induced mammary, ovarian and skin carcinogenesis". Nguyễn Quang Trị (2014). “Điều chế và phân tích tính chất hệ<br /> Carcinogenesis, 25: pp.1747- 1755. phân tán nanoliposome paclitaxel”. Kiểm nghiệm thuốc, 3A:<br /> 12. Oliveira KD, et al. (2013). "Higher incidence of lung tr.83-87.<br /> adenocarcinomas induced by DMBA in connexin 43<br /> heterozygous knockout mice". BioMed Research International,<br /> 2013: pp.618475-618481. Ngày nhận bài báo: 18/10/2018<br /> 13. Pandita D, Ahuja A, Lather V, Benjamin B, Dutta T, Ngày phản biện nhận xét bài báo: 01/11/2018<br /> Velpandian T, Khar RK (2011), “Development of lipid-based<br /> nanoparticles for enhancing the oral bioavailability of Ngày bài báo được đăng: 15/03/2019<br /> paclitaxel”, AAPS PharmSciTech, 12(2): pp.712-22.<br /> 14. Peer D (2012). “Immunotoxicity derived from manipulating<br /> leukocytes with lipid-based nanoparticles”. Advanced Drug<br /> Delivery Reviews, 64(15): pp.1738-1748<br /> 15. Pham VP, Chi JH, Nguyen TMN, Duong TT, Le VD, Truong<br /> DK and Phan KN (2011). “Effects of breast cancer stem cell<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Dược 669<br />