1. M đu.ở ầ
1.1. Lí do ch n v n đ nghiên c u.ọ ấ ề ứ
Ti ng Vi t đc coi là môn h c trung tâm tr ng Ti u h c.ế ệ ượ ọ ở ườ ể ọ Đó là môn
h c b t bu c su t c p Ti u h c và chi m v trí quan tr ng c v dung l ngọ ắ ộ ố ấ ể ọ ế ị ọ ả ề ượ
và th i gian. Thông qua môn h c b i d ng cho các em năng l c t duy,ờ ọ ồ ưỡ ự ư
t ng t ng, c m xúc th m mĩ, lòng yêu quý và gìn gi s trong sáng c aưở ượ ả ẩ ữ ự ủ
Ti ng Vi t. ế ệ
Phân môn T p làm văn mang tính t ng h p cao c a các ki n th c ngônậ ổ ợ ủ ế ứ
ng và kĩ năng ngôn ng . Nó có vai trò r t quan tr ng trong vi c trau d i vàữ ữ ấ ọ ệ ồ
rèn luy n ngôn ng cho h c sinh, giúp các em c m th đc văn b n (th ,ệ ữ ọ ả ụ ượ ả ơ
văn…). Khi h c, các em đc rèn kĩ năng vi t văn miêu t g n v i quá trìnhọ ượ ế ả ắ ớ
t o l p văn b n nh tìm hi u đ, tìm ý, l p dàn ý, di n đt thành đo n văn,ạ ậ ả ư ể ề ậ ễ ạ ạ
bài văn hoàn ch nh. Trong đó kĩ năng vi t đo n văn là quan tr ng nh t. Bênỉ ế ạ ọ ấ
c nh đó môn T p làm văn còn làm n y sinh năng l c m i c a các em: Năngạ ậ ả ự ớ ủ
l c sáng t o văn b n nói, vi t đ làm công c t duy, giao ti p, h c t p…ự ạ ả ế ể ụ ư ế ọ ậ
góp ph n phong phú thêm ki n th c và ti ng m đ.ầ ế ứ ế ẹ ẻ
Tuy v y, th c t vi c d y và h c vi t văn miêu t còn nhi u h n ch ,ậ ự ế ệ ạ ọ ế ả ề ạ ế
h c sinh làm bài ch t l ng ch a cao. Nhi u em ch a n m đc ki u bàiọ ấ ượ ư ề ư ắ ượ ể
miêu t , ch a có kĩ năng xây d ng b c c, ch n ý, x p ý…. Bài văn c a cácả ư ự ố ụ ọ ế ủ
em còn m c khá nhi u l i c v n i dung và hình th c. Th c t d y h c nhắ ề ỗ ả ề ộ ứ ự ế ạ ọ ư
v y không đáp ng đc nhu c u giao ti p.ậ ứ ượ ầ ế
Ngoài ra bài văn miêu t c a h c sinh còn n ng v k l , li t kê các sả ủ ọ ặ ề ể ể ệ ự
v t, s vi c, l i văn l ng c ng thi u ý ho c s p x p ý m t cách l n x n,ậ ự ệ ờ ủ ủ ế ặ ắ ế ộ ộ ộ
ch a có s liên k t gi a các ý và câu…nên khi đc lên ta th y t nh t vàư ự ế ữ ọ ấ ẻ ạ
nhàm chán.
Trăn tr nh ng v n đ nêu trên, tôi m nh d n áp d ng nghiên c u vàở ữ ấ ề ạ ạ ụ ứ
đa ra: “ưM t s kinh nghi m giúp h c sinh l p 5 vi t t t đo n văn miêuộ ố ệ ọ ớ ế ố ạ
t Tr ng Ti u h c Xuân Lâm.” ả ở ườ ể ọ V i mong mu n giúp các em vi t đcớ ố ế ượ
bài văn hay, nâng cao ch t l ng, hi u qu c a vi c d y h c văn miêu t .ấ ượ ệ ả ủ ệ ạ ọ ả
Trên c s đó giúp các em rèn kĩ năng s n sinh văn b n, t o đi u ki n đ cácơ ở ả ả ạ ề ệ ể
em t tìm tòi và t th hi n nh ng ý ki n, suy nghĩ c a mình m t cách đcự ự ể ệ ữ ế ủ ộ ộ
l p, ch đng, không máy móc, r p khuôn. ậ ủ ộ ậ
1.2. M c đích nghiên c u.ụ ứ
Tìm hi u th c tr ng và đa ra bi n pháp rèn luy n kĩ năng vi t đo n vănể ự ạ ư ệ ệ ế ạ
miêu t cho ảh c sinh l p 5, Tr ng Ti u h c Xuân Lâm.ọ ớ ườ ể ọ
- Quan sát, tìm ý.
- Rèn kĩ năng dùng t , đt câu, di n đt.ừ ặ ễ ạ
- Xây d ng quy trình đ hoàn thi n cách vi t đo n văn miêu t l p 5.ự ể ệ ế ạ ả ở ớ
1.3. Đi t ng nghiên c u. ố ượ ứ
- Th lo i văn miêu t l p 5.ể ạ ả ớ
1
- H c sinh l p 5B Tr ng Ti u h c Xuân Lâm.ọ ớ ườ ể ọ
1.4. Ph ng pháp nghiên c u. ươ ứ
- Ph ng pháp nghiên c u lí lu n:ươ ứ ậ Đc các tài li u, sách có liên quan đn đọ ệ ế ề
tài.
- Ph ng pháp đi u tra kh o sát th c t .ươ ề ả ự ế
- Ph ng pháp trao đi, t a đàm v i đng nghi p.ươ ổ ọ ớ ồ ệ
- Ph ng pháp th c nghi m.ươ ự ệ
- Ph ng pháp th ng kê.ươ ố
2. N i dung.ộ
2.1. C s lí lu n.ơ ở ậ
Theo Đào Duy Anh trong Hán Vi t t đi nệ ừ ể thì miêu t là: ả“L y nét vấ ẽ
ho c câu văn đ bi u hi n cái chân t ng c a s v t” .ặ ể ể ệ ướ ủ ự ậ
Còn theo nhà văn Tô Hoài trong cu n sách ốM t s kinh nghi m vi t vănộ ố ệ ế
c a tôiủ thì nh n m nh: ấ ạ “Nói miêu t , d t ng miêu t ch là v phong c nhả ễ ưở ả ỉ ẽ ả
tr i n ng, tr i m a, ch p b m a ngu n và thiên nhiên: cây v n, bãi c ,ờ ắ ờ ư ớ ể ư ồ ườ ỏ
con sông… Không, hàng đu miêu t là chú tr ng s vi c, con ng i.”ầ ả ọ ự ệ ườ
Miêu t là hòn đá th vàng đi v i các tài năng văn h c, t o nên s c h pả ử ố ớ ọ ạ ứ ấ
d n c a tác ph m văn h c. Có nh ng tác gi đã t n công vô ích ghi chép r i đaẫ ủ ẩ ọ ữ ả ố ồ ư
vào tác ph m c a mình vô vàn chi ti t khi miêu t , nh ng ng i đc v n ch ngẩ ủ ế ả ư ườ ọ ẫ ẳ
nhìn th y gì h t ngoài các dòng ch t nh t. ng c l i, ch vài nét thôi các tàiấ ế ữ ẻ ạ ượ ạ ỉ
năng đích th c đã t o nên b c tranh phong c nh, nh ng b c chân dung…tuy tự ạ ứ ả ữ ứ ệ
di u.ệ
Văn miêu t là m t b c tranh v các s v t, hi n t ng, con ng i b ngả ộ ứ ẽ ự ậ ệ ượ ườ ằ
ngôn ng m t cách sinh đng, c th . Nh ng văn miêu t không ph i là sữ ộ ộ ụ ể ư ả ả ự
sao chép th c t khách quan mà đó là s k t tinh c a các nh n xét tinh t , c aự ế ự ế ủ ậ ế ủ
trí t ng t ng phong phú và nh ng rung đng sâu s c mà ng i vi t thuưở ượ ữ ộ ắ ườ ế
l m đc khi quan sát cu c s ng. Tr c h t ta tìm hi uượ ượ ộ ố ướ ế ể Th nào là đo nế ạ
văn?
* Khái ni m đo n văn:ệ ạ
Trong sách giáo khoa Ti ng Vi t 4 đnh nghĩa đo n văn nh sau: ế ệ ị ạ ư “M iỗ
đo n văn miêu t m t n i dung nh t đnh. Khi vi t, h t m i đo n văn c nạ ả ộ ộ ấ ị ế ế ỗ ạ ầ
xu ng dòng”.ố Vi c đnh nghĩa nh trên ch y u giúp h c sinh nh n ra d uệ ị ư ủ ế ọ ậ ấ
hi u đ nh n bi t đo n văn còn ch c năng c a đo n văn trong văn b n thìệ ể ậ ế ạ ứ ủ ạ ả
không đc nh c đn.ượ ắ ế
Theo quan đi m c a tác gi ể ủ ả Lê Ph ng Ngaươ trong Ph ng pháp d yươ ạ
h c Ti ng Vi t Ti u h cọ ế ệ ở ể ọ : “Đo n văn là m t b ph n c a văn b n baoạ ộ ộ ậ ủ ả
g m m t s câu liên k t v i nhau ch t ch , th hi n m t cách t ng điồ ộ ố ế ớ ặ ẽ ể ệ ộ ươ ố
tr n v n v m t ti u ch đ. Nó có m t c u trúc nh t đnh và đc tách raọ ẹ ề ộ ể ủ ề ộ ấ ấ ị ượ
2
kh i đo n văn khác b ng d u hi u ch m xu ng dòng và b t đu b ng chỏ ạ ằ ấ ệ ấ ố ắ ầ ằ ữ
cái vi t hoa th t đu dòng”.ế ụ ầ
Đo n văn miêu t hoàn ch nh đc c u thành b i ba lo i đo n văn xétạ ả ỉ ượ ấ ở ạ ạ
theo
ch c năng là đo n m (ph n m bài), đo n phát tri n (ph n thân bài) và đo nứ ạ ở ầ ở ạ ể ầ ạ
k t bài (ph n k t bài). Ph n m bài và k t bài th ng ch là m t đo n, cònế ầ ế ầ ở ế ườ ỉ ộ ạ
ph n ầ
thân bài th ng g m nhi u đo n liên k t v i nhau, m i đo n s làm sáng tườ ồ ề ạ ế ớ ỗ ạ ẽ ỏ
m t khía c nh, m t đc đi m c a đi t ng miêu t .ộ ạ ộ ặ ể ủ ố ượ ả
2.2. Th c tr ng.ự ạ
2.2.1 Th c tr ng ch ng trình, n i dung văn miêu t và sách h ngự ạ ươ ộ ả ướ
d n h c Ti ng vi t 5 ch ng trình VNEN:ẫ ọ ế ệ ươ
Trong ch ng trình VNEN T p làm văn l p 5 h c sinh đc trang bươ ậ ớ ọ ượ ị
ki n ế
th c c n thi t v văn miêu t , v kĩ năng vi t đo n văn, bài văn miêu t . Cácứ ầ ế ề ả ề ế ạ ả
ki n th c này đc cung c p qua các n i dung: C u t o bài văn miêu t ,ế ứ ượ ấ ộ ấ ạ ả
Luy n t p quan sát, Luy n t p l p dàn dàn ý, Luy n t p xây d ng đo n văn,ệ ậ ệ ậ ậ ệ ậ ự ạ
Bài vi t và tr bài vi t. Các n i dung này là m t khuôn m u, đc l p l i ế ả ế ộ ộ ẫ ượ ặ ạ ở
các ki u bài văn miêu t . Ngoài ra, còn có thêm c nh ng ki n th c lí thuy tể ả ả ữ ế ứ ế
s gi n giúp h c sinh n m ch c v đc đi m, k t c u và ph ng pháp làmơ ả ọ ắ ắ ề ặ ể ế ấ ươ
bài c a t ng ki u văn miêu t . Ch ng trình nh n m nh y u t th c hành,ủ ừ ể ả ươ ấ ạ ế ố ự
coi tr ng vi c rèn luy n kĩ năng, đc bi t là kĩ năng xây d ng đo n văn. H cọ ệ ệ ặ ệ ự ạ ọ
sinh h c cách vi t đo n văn v i nhi u n i dung và nhi u ki u khác nhau ọ ế ạ ớ ề ộ ề ể ở
m t s d ng bài văn miêu t các đi t ng quen thu c, g n gũi v i các em.ộ ố ạ ả ố ượ ộ ầ ớ
V i sách h ng d n h c c a ch ng trình VNEN thì T p làm vănớ ướ ẫ ọ ủ ươ ậ
th ng n i dung h c bài C v i các t h p bài t p liên ti p t 1 đn 3 ti tườ ở ộ ọ ớ ổ ợ ậ ế ừ ế ế
h c. Đu bài không th hi n rõ tên phân môn.ọ ầ ể ệ
2.2.2. Th c tr ng h c văn miêu t c a l p 5 tr ng Ti u h c Xuânự ạ ọ ả ủ ớ ườ ể ọ
Lâm, năm h c 2016-2017.ọ
H c sinh l p 5 Tr ng Ti u h c Xuân Lâm đi u ki n còn nghèo, chọ ớ ườ ể ọ ề ệ ủ
y u là con em nông nghi p ho c là công nhân nhà máy giày ARONA, ph nế ệ ặ ầ
l n, các em ch a th c s ch đng trong lĩnh h i ki n th c trong quá trìnhớ ư ự ự ủ ộ ộ ế ứ
h c t p nói chung, trong bài văn cũng ít có sáng t o. Nhi u khi ch a n mọ ậ ạ ề ư ắ
v ng đc các k năng c b n đ làm bài (tìm hi u đ, quan sát-tìm ý, l pữ ượ ỹ ơ ả ể ể ề ậ
dàn ý, tri n khai ý, liên k t ý, liên k t đo n…) d n đn nhi u em khi làm bàiể ế ế ạ ẫ ế ề
còn b l c đ, các ý trong bài văn miêu t s p x p l n x n, không chân th cị ạ ề ả ắ ế ộ ộ ự
d n đn vi c vi t nh ng câu văn sáo r ng, c m xúc m h không trung th c.ẫ ế ệ ế ữ ỗ ả ơ ồ ự
Ch ng h n v i đ bài: ẳ ạ ớ ề Em hãy vi t m t đo n t c nh sum h p c a giaế ộ ạ ả ả ọ ủ
đình em vào bu i t i. ổ ố Có h c sinh c a l p vi t nh sau:ọ ủ ớ ế ư “Ánh đèn c a chi củ ế
3
đèn tuýp chi u sáng cho c gian nhà. Em r a bát xong thì em vào b t vôế ả ử ậ
tuy n. Hôm nay có m t b phim ho t hình em r t thích. Trên chi c ti vi là lế ộ ộ ạ ấ ế ọ
hoa ch em v a c m lúc chi u. Nh ng bông hoa đó đua nhau t a h ng, th mị ừ ắ ề ữ ỏ ươ ơ
n c c gian phòng. M y cái rèm c a b gió th i bay lên. Bu i t i, đng bênứ ả ấ ử ị ổ ố ố ứ ở
ngoài trông ngôi nhà th t là đp, l i còn có c nh ng ti ng gió th i vi vu làm emậ ẹ ạ ả ữ ế ổ
c m th y d ch uả ấ ễ ị h n”.ẳ
- Khi miêu t h c sinh không bi t ch n l c nh ng nét tiêu bi u đ t , đả ọ ế ọ ọ ữ ể ể ả ể
k nên bài văn miêu t tr thành m t bài văn k l , li t kê lan man.ể ả ở ộ ể ể ệ
Ch ng h n v i đ bài: ẳ ạ ớ ề Trong các bu i lao đng t p th do tr ng, l pổ ộ ậ ể ườ ớ
(ho c ặkhu ph , thôn xóm) t ch c, em th y bu i nào gây cho em nhi u h ng thúố ổ ứ ấ ổ ề ứ
nh t. ấEm hãy vi t m t đo n t l i c nh t ng m i ng i đang lao đng trongế ộ ạ ả ạ ả ượ ọ ườ ộ
bu i đó.ổ Thì các em: Lê Th Anh, Hoàng Đình Dũng, Đng Duy Hi u, Tr nế ặ ế ầ
Ti n M nh l i sa vào vi c li t kê các công vi c. Ch ng h n, em M nhế ạ ạ ệ ệ ệ ẳ ạ ạ
vi t:ế“…T m t, hai đi quét d n v sinh sân tr ng, chăm sóc cây. T ba, b nổ ộ ọ ệ ườ ổ ố
tr c nh t l p. T ba, b n ự ậ ớ ổ ố chúng em gi t gi lau, kê bàn gh , quét l p t ng nhátặ ẻ ế ớ ừ
m t và lau b ng th t s chộ ả ậ ạ s ”.ẽ
- Đi v i lo i l i vi t câu l p t , l p ý h c sinh cũng m c r t nhi u.ố ớ ạ ỗ ế ặ ừ ặ ọ ắ ấ ề
Đây là lo i l i ph bi n nh t, h u nh có trong b t k m t bài văn miêu tạ ỗ ổ ế ấ ầ ư ấ ỳ ộ ả
nào c a h c sinh l p. ủ ọ ớ Ch ng h n:ẳ ạ
“Năm nay Hà v a tròn m i tu i, Hà dong d ng cao. Da Hà tr ng và r từ ườ ổ ỏ ắ ấ
m n. Mái tóc Hà dài, đen nhánh. Khuôn m t Hà có hình trái xoan.”ị ặ
“Nhìn t xa cây to và cao, cây đng cao và to”.v.v...ừ ứ
- Ngoài ra h c sinh làm bài văn không bi t cách tách đo n. Các em quanọ ế ạ
ni m ph n m bài, thân bài, k t bài là ba đo n. còn ph n thân bài dù có baoệ ầ ở ế ạ ầ
nhiêu ý thì cũng ch đc các em vi t thành m t đo n văn. Do đó tr ng h pỉ ượ ế ộ ạ ườ ợ
dung l ng đo n quá kh (l i v hình th c) là l i ph bi n trong bài văn c aượ ạ ổ ỗ ề ứ ỗ ổ ế ủ
h c sinhọ c a l p.ủ ớ
Sau đây là k t qu kh o sát kĩ năng vi t đo n văn ph n thân bài: ế ả ả ế ạ ầ Vi tế
m t đo n văn t bu i sáng trên cánh đng làng quê emộ ạ ả ổ ồ - Bài t p 2, Bài 1C-ậ
sách HDH Ti ng Vi t 5ế ệ , t p 1Aậ (trang 19).
Số
HS
Vi t đo n vănế ạ
hay
Vi t đúng đo nế ạ
văn
Vi t đo n vănế ạ
l ng c ngủ ủ Vi t ch a HTế ư
đo n vănạ
SL % SL % SL % SL %
25 3 12 9 36 8 32 5 20
Nh v y:ư ậ T l h c sinh vi t đc đo n văn đang m c đ th p. Sau ỉ ệ ọ ế ượ ạ ở ứ ộ ấ 2
năm nghiên c u, tr i nghi m, năm h c 2015 – 2016 và 2016 – 2017, tôi m nhứ ả ệ ọ ạ
d n đ xu t v i nhà tr ng cho áp d ngạ ề ấ ớ ườ ụ đi v i h c sinh l p 5, nh m giúpố ớ ọ ớ ằ
các em vi t t t đo n văn miêu tế ố ạ ả theo bi n pháp mô hình tr ng h c m i vàệ ườ ọ ớ
b c đu có k t qu khá kh quan.ướ ầ ế ả ả
4
2.3. Các gi i pháp th c hi n.ả ự ệ
2.3.1. Phân lo i đi t ng h c sinh phù h p, chú ý nhi u đn điạ ố ượ ọ ợ ề ế ố
t ng h c sinh ch a hoàn thành v vi t đo n văn.ượ ọ ư ề ế ạ
Ngay t đu năm h c tôi chia các đi t ng h c sinh theo nhóm h c t p.ừ ầ ọ ố ượ ọ ọ ậ
mô hình tr ng h c m i VNEN đang th c nghi m thì đi u này r t thu nỞ ườ ọ ớ ự ệ ề ấ ậ
l i b i các em luôn đc h c t p theo nhóm qua 10 b c h c t p. Tuy nhiên,ợ ở ượ ọ ậ ướ ọ ậ
n u không thay đi linh ho t vai trò c a t ng thành viên trong nhóm s d nế ổ ạ ủ ừ ẽ ẫ
đn vi c ch có nhóm tr ng đi u hành và h tr nh ng b n năng l c cònế ệ ỉ ưở ề ỗ ợ ữ ạ ự
h n ch . B n ít nói s luôn l i và không đc l p t duy, t ra quy t đnhạ ế ạ ẽ ỷ ạ ộ ậ ư ự ế ị
cho chính mình.
Ý th c đc đi u đó nên tôi đã ch đng đi vai trò c a các em trongứ ượ ề ủ ộ ổ ủ
nhóm hàng tu n. ầChú ý quan tâm đc bi t đn đi t ng h c sinh ch a vi tặ ệ ế ố ượ ọ ư ế
đc đo n văn, nên phân tích c n k t ng yêu c u đ, ch c n các em vi tượ ạ ặ ẽ ừ ầ ề ỉ ầ ế
đc đo n văn đn gi n r i d n d n nâng cao và ph i c vũ đng viên h cượ ạ ơ ả ồ ầ ầ ả ổ ộ ọ
sinh k p th i.ị ờ
Ví d :ụ V i đ bài: ớ ề Em hãy vi t đo n m bài t l i ng i thân yêu nh t c aế ạ ở ả ạ ườ ấ ủ
em.
Yêu c u h c sinh ch a hoàn thành ch c n vi t đc đo n m bài tr c ti p.ầ ọ ư ỉ ầ ế ượ ạ ở ự ế
V i đi t ng h c sinh còn l i thì tùy m c đ mà yêu c u các em vi t đo n m bàiớ ố ượ ọ ạ ứ ộ ầ ế ạ ở
gián ti p.ế
Nhóm 1: Tôi cho em Ph m Ti n Dũng ng i cùng nhóm v i em Lê Th Đi làạ ế ồ ớ ế ạ
nh ng h c sinh r t rè, thi u t tin. Sau 1 tu n các em ph i h c t p nhóm tr ngữ ọ ụ ế ự ầ ả ọ ậ ưở
đ tu n sau s thay các b n đó đi u hành nhóm mình trong m t s ho t đngể ầ ẽ ạ ề ộ ố ạ ộ
h c.ọ
Nhóm 2: Các em Lê Chí Kiên, Nguy n Ng c Ánh, Tr n Th Minh, Ph m Vănễ ọ ầ ị ạ
Long bi t cách dùng t nh ng không bi t s d ng các bi n pháp tu t đ làm cho câuế ừ ư ế ử ụ ệ ừ ể
văn hay h n. Tôi chia vào nhóm đó b n Nguy n Tu n Dũng vi t văn t t đ giúp đơ ạ ễ ấ ế ố ể ỡ
các b n. ạ
C nh v y, h t m t tu n tôi cho các em đi vai trò c a nhau, m i nhóm h c đu cóứ ư ậ ế ộ ầ ổ ủ ỗ ọ ề
t t c các đi t ng đ giúp nhau cùng ti n b trong vi c vi t đo nấ ả ố ượ ể ế ộ ệ ế ạ văn.
2.3.2 H ng d n h c sinh bi t cách n m yêu c u đ bài và quan sát,ướ ẫ ọ ế ắ ầ ề
tìm ý.
Th lo i văn miêu t có v trí r t quan tr ng trong phân môn T p làm vănể ạ ả ị ấ ọ ậ
Ti u h c. C n ph i cung c p h th ng lí thuy t v các th lo i cũng nhở ể ọ ầ ả ấ ệ ố ế ề ể ạ ư
các ki u bài cùng v i nh ng yêu c u trong vi c hình thành các k năng, đ tể ớ ữ ầ ệ ỹ ể ừ
đó h ng d n h c sinh t ng b c n m v ng ki n th c và thành th o cácướ ẫ ọ ừ ướ ắ ữ ế ứ ạ
ph ng pháp xây d ng bài văn theo th lo i, yêu c u.ươ ự ể ạ ầ
M i đ bài văn t c nh đu có yêu c u khác nhau, quan sát, tìm ý là m tỗ ề ả ả ề ầ ộ
ho t đng không th thi u trong vi c d y- h c văn miêu t nên trong quáạ ộ ể ế ệ ạ ọ ả
trình d y các ti t quan sát-tìm ý, giáo viên c n t ch c cho h c sinh đcạ ế ầ ổ ứ ọ ượ
5
