Kinh tế, sinh thái nhân văn miền núi Việt Nam và những tác động từ biến đổi khí hậu

Thân Thị Huyền<br /> <br /> ,<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 117(03): 27 - 32<br /> <br /> NHÂN VĂN<br /> I KHÍ HẬU<br /> Thân Thị Huyền*<br /> Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Biến đổi khí hậu (BĐKH) đã và đang là những thách thức đối với sự tồn tại và phát triển của cộng<br /> đồng các dân tộc sinh sống ở vùng miền núi Việt Nam. Hiện tƣợng BĐKH đƣợc biểu hiện ở chiều<br /> hƣớng tăng của nhiệt độ, thay đổi chế độ mƣa và lƣợng mƣa, chế độ gió, lũ quét và trƣợt lở đất xảy<br /> ra cực mạnh ở nhiều nơi thuộc miền núi phía Bắc và miền Trung; hạn hán xảy ra hàng năm ở hầu<br /> khắp các khu vực miền núi (đặc biệt ở Tây Nguyên), … Thiên tai và cực đoan theo chiều hƣớng<br /> mạnh lên cùng với nguy cơ làm tăng các thảm họa thiên nhiên và tác động tiêu cực đến mọi lĩnh<br /> vực liên quan đến đời sống và sinh kế của đồng bào các dân tộc (sức khỏe, an ninh lƣơng thực,<br /> công nghiệp, dịch vụ, du lịch, …). Bởi vậy, sự gắn kết vấn đề bảo vệ môi trƣờng với phát triển<br /> kinh tế - xã hội (KT-XH) nhất là xoá đói giảm nghèo ở vùng miền núi Việt Nam là cực kỳ quan<br /> trọng và cần phải thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ góp phần làm giảm nhẹ, phòng chống và thích<br /> ứng với BĐKH.<br /> Từ khóa: Kinh tế, sinh thái nhân văn, biến đổi khí hậu, miền núi Việt Nam.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ*<br /> Trƣớc ngƣỡng cửa của thế kỷ XXI, cuộc cách<br /> mạng khoa học và công nghệ (KH&CN) hiện<br /> đại của thế giới đang tiếp tục phát triển với<br /> nhịp điệu ngày càng nhanh, tạo ra những<br /> thành tựu mang tính đột phá, làm thay đổi<br /> nhanh chóng, sâu sắc và quyết định tới sự<br /> phát triển KT-XH và bản thân con ngƣời. Thế<br /> giới đang hƣớng tới nền kinh tế tri thức và<br /> toàn cầu hoá. Bên cạnh những thành tựu rực<br /> rỡ nhƣ vậy, loài ngƣời cũng đang phải đối<br /> mặt với những thách thức lớn lao về chính trị,<br /> văn hoá, xã hội và đặc biệt là môi trƣờng.<br /> Trong vài ba thập kỷ gần đây, do sức ép lớn<br /> về dân số và sự phát triển kinh tế thiếu tính<br /> toán, các nguồn tài nguyên trên Trái Đất nói<br /> chung và nguồn tài nguyên ở miền núi Việt<br /> Nam ngày càng cạn kiệt, môi trƣờng bị suy<br /> thoái nghiêm trọng. Biến đổi khí hậu (BĐKH)<br /> đã và đang là những thách thức đối với sự tồn<br /> tại của loài ngƣời nói chung và cộng đồng các<br /> dân tộc sinh sống ở vùng miền núi Việt Nam<br /> nói riêng.<br /> KINH TẾ, SINH THÁI NHÂN VĂN MIỀN<br /> NÚI VIỆT NAM TRƢỚC TÁC ĐỘNG TỪ<br /> BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU<br /> BĐKH là sự thay đổi của hệ thống khí hậu<br /> gồm khí quyển, thủy quyển, sinh quyển và<br /> *<br /> <br /> Tel: 0904 021083<br /> <br /> thạch quyển hiện tại và tƣơng lai bởi các<br /> nguyên nhân tự nhiên và nhân tạo. BĐKH<br /> đƣợc biểu hiện ở chiều hƣớng tăng của nhiệt<br /> độ, tăng mực nƣớc biển, thay đổi chế độ mƣa<br /> và lƣợng mƣa, chế độ gió, tất cả đều theo<br /> chiều hƣớng mạnh lên cùng với nguy cơ làm<br /> tăng các thảm họa thiên nhiên. BĐKH sẽ tác<br /> động nghiêm trọng đến sản xuất, đời sống và<br /> môi trƣờng trên phạm vi toàn thế giới. Hậu<br /> quả của BĐKH ở vùng miền núi Việt Nam là<br /> một nguy cơ hiện hữu đối với mục tiêu xoá<br /> đói giảm nghèo và thực hiện các mục tiêu<br /> thiên niên kỷ cùng sự phát triển bền vững<br /> (PTBV) của đất nƣớc.<br /> Theo một báo cáo mới nhất của tổ chức Liên<br /> Hợp Quốc, nguyên nhân của hiện tƣợng<br /> BĐKH 90% do con ngƣời gây ra, chỉ có 10%<br /> là do yếu tố tự nhiên. Các chuyên gia trong<br /> lĩnh vực môi trƣờng và khí tƣợng thủy văn<br /> cũng nhận định: nguyên nhân chính làm<br /> BĐKH Trái Đất là do sự gia tăng các hoạt<br /> động tạo ra các chất thải khí nhà kính. Trong<br /> khoảng 1.000 năm trƣớc, nhiệt độ bề mặt của<br /> Trái Đất có tăng, có giảm nhƣng không đáng<br /> kể, có thể nói là ổn định. Tuy nhiên, trong<br /> vòng 200 năm trở lại đây, đặc biệt là trong<br /> vòng mấy chục năm vừa qua, khi công nghiệp<br /> hóa phát triển, nhân loại bắt đầu khai thác<br /> 27<br /> <br /> Thân Thị Huyền<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> than đá, dầu lửa, sử dụng triệt để các nguồn<br /> năng lƣợng từ các nhiên liệu hóa thạch, cùng<br /> với các họat động công nghiệp tăng lên, bắt<br /> đầu phát thải vào bầu khí quyển một lƣợng<br /> khí CO2, Nitơ ôxit, Mêtan, … khiến cho nhiệt<br /> độ bề mặt Trái Đất nóng lên.<br /> Lãnh thổ Việt Nam với 3/4 diện tích là đồi<br /> núi (khoảng 23 triệu ha). Theo phân loại của<br /> Uỷ ban Dân tộc và miền núi, Việt Nam có 10<br /> tỉnh vùng cao (Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai,<br /> Lai Châu, Sơn La, Bắc Kạn, Gia Lai, Kon<br /> Tum, Đắk Lắk, Lâm Đồng), 9 tỉnh miền núi<br /> (Lạng Sơn, Quảng Ninh, Yên Bái, Tuyên<br /> Quang, Thái Nguyên, Phú Thọ, Hoà Bình, Bắc<br /> Giang, Bình Phƣớc) và 23 tỉnh có miền núi.<br /> Miền núi là nơi cƣ trú của hầu hết đồng bào<br /> dân tộc ít ngƣời ở Việt Nam, trong đó có<br /> nhiều dân tộc với số lƣợng quá ít (từ vài trăm<br /> đến vài nghìn ngƣời), nếu không có sự hỗ trợ<br /> tích cực từ bên ngoài, họ sẽ phải chịu nhiều<br /> tổn hại trong tƣơng lai gần. Mặt khác, miền<br /> núi còn là nơi tập trung nhiều tài nguyên sinh<br /> học, khoáng sản và năng lƣợng có giá trị, giữ<br /> vị trí quan trọng về an ninh quốc phòng và<br /> trong chiến lƣợc phát triển kinh tế của đất<br /> nƣớc. Do vậy, sự phát triển bền vững miền<br /> núi Việt Nam luôn chịu sự chi phối bởi tăng<br /> trƣởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ<br /> môi trƣờng.<br /> Đặc trƣng cơ bản của môi trƣờng ở miền núi<br /> là ở địa hình khá cao so với mặt biển, có độ<br /> dốc lớn, tính không ổn định, hệ sinh thái phức<br /> tạp tạo ra nhiều nguy cơ tự nhiên, tính đa<br /> dạng sinh học và tính bất khả xâm phạm.<br /> Những nét đặc thù về vật chất và môi trƣờng<br /> trên đây đã khiến cho ngƣời dân miền núi bị<br /> đặt vào một tình thế bất ổn về văn hoá, KTXH. Khí hậu trở thành nhân tố chủ chốt chi<br /> phối việc phân bố phức tạp và đa dạng về tự<br /> nhiên và sự thích nghi của sinh vật và con<br /> ngƣời với môi trƣờng. Chức năng của miền<br /> núi giống nhƣ một máng nƣớc của quốc gia<br /> thu giữ nƣớc mƣa và là khu vực đầu nguồn<br /> của nhiều con sông lớn. Núi chặn dòng luân<br /> chuyển của không khí để không khí ngƣng tụ<br /> 28<br /> <br /> 117(03): 27 - 32<br /> <br /> lại thành mây, sinh ra mƣa. Ví dụ, dải Trƣờng<br /> Sơn ở Bắc Trung Bộ là một điển hình, nó<br /> ngăn chặn dòng luân chuyển gió mùa Tây<br /> Nam từ vịnh Bengan tạo ra mƣa ở sƣờn Tây<br /> và khô hạn ở sƣờn Đông về mùa hè (khoảng<br /> từ tháng IV đến tháng VII hàng năm). Mặt<br /> khác, phần lớn các sông suối đều bắt nguồn từ<br /> miền núi cao, bao trùm dọc hai bên các dòng<br /> sông và lƣu vực là rừng và thảm thực vật, đó<br /> là nền tảng của hệ canh tác nông nghiệp của<br /> miền núi và đồng bằng. Có thể hình dung<br /> miền núi giống nhƣ một mái nhà, bao bọc lấy<br /> vùng đồng bằng là cái sân nhà. Khi mƣa<br /> xuống, vùng đồng bằng với các trung tâm dân<br /> cƣ và khu công nghiệp sẽ nhận toàn bộ khối<br /> nƣớc mƣa đổ xuống từ mái nhà khổng lồ. Nếu<br /> miền núi không còn rừng để điều hoà khí hậu,<br /> điều chỉnh nguồn nƣớc thì sẽ gây lũ lụt ở<br /> vùng đồng bằng, ảnh hƣởng đến sự phát triển<br /> kinh tế chung của đất nƣớc.<br /> Bên cạnh tính đa dạng của sinh vật, trong đó<br /> có cây lƣơng thực và dƣợc liệu, các quần thể<br /> thực vật ở miền núi còn là nơi bảo tồn các<br /> giống cây, đảm bảo đa dạng về gen cũng nhƣ<br /> sức chống đỡ với sâu bệnh. Miền núi thực sự<br /> là những khu bảo tồn và nơi trú ngụ của thực<br /> vật và động vật. Rừng và thảm thực vật rừng<br /> là chỗ dựa và là nền tảng của hệ canh tác sản<br /> xuất nông – lâm nghiệp vùng núi. Cuộc sống<br /> của đồng bào các dân tộc gắn chặt với rừng<br /> và đất rừng. Cơ cấu kinh tế chủ yếu là nông lâm nghiệp; tự cấp tự túc; thế mạnh về rừng,<br /> cây công nghiệp chƣa đƣợc phát huy mạnh<br /> mẽ. Kinh tế lạc hậu, chủ yếu phát nƣơng làm<br /> rẫy, sản xuất mang tính tự nhiên.<br /> Một đặc trƣng nổi bật nữa của miền núi là<br /> tính mong manh dễ bị tổn thƣơng, chủ yếu do<br /> địa hình núi cao. Hệ sinh thái (HST) miền núi<br /> có khả năng tự phục hồi kém mỗi khi bị đảo<br /> lộn, ví dụ bị xói mòn nặng hoặc mất thảm<br /> thực vật. Tầng đất màu không những rất mỏng<br /> mà còn dễ bị rửa trôi do xói mòn. Thực tế cho<br /> thấy, nếu tốc độ dòng chảy của nƣớc tăng gấp<br /> đôi sẽ tăng khả năng chuyên chở một vật thể lớn<br /> gấp 8 đến 16 lần nên sức mạnh xói mòn của<br /> dòng chảy ở miền núi là vô cùng tai hại.<br /> <br /> Thân Thị Huyền<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> BĐKH không còn là lời cảnh báo mà đã trở<br /> thành những hiểm họa nhìn thấy tận mắt ở<br /> vùng miền núi Việt Nam với những diễn biến<br /> bất thƣờng của thời tiết, bão lũ với tần suất<br /> ngày càng tăng và cƣờng độ ngày càng<br /> mạnh,… gây ra những tác động xấu đối với<br /> đời sống con ngƣời.<br /> Trong tiến trình lịch sử, để tồn tại và phát<br /> triển, cộng đồng các dân tộc sinh sống ở miền<br /> núi đã tác động, khai thác tài nguyên và làm<br /> thay đổi một cách căn bản môi trƣờng sống<br /> của mình bằng hàng loạt các hoạt động nhƣ:<br /> - Làm cho các hệ sinh thái (HST) và sinh<br /> cảnh bị biến đổi, phân mảnh, đặc biệt trong<br /> 60 năm qua, diện tích đất tự nhiên đã bị<br /> chuyển thành đất nông nghiệp,… Sự suy thoái<br /> chức năng của HST diễn ra nguy cấp hơn<br /> trong nửa đầu thế kỷ XXI. Sự biến đổi của<br /> các HST nhƣ suy thoái rừng sẽ gây thêm bệnh<br /> tật cho con ngƣời nhƣ bệnh sốt rét, bệnh tả và<br /> nguy cơ bùng nổ nhiều loại bệnh mới. Do<br /> vậy, bảo vệ rừng không những có ý nghĩa bảo<br /> vệ đa dạng sinh học (ĐDSH) mà còn để cung<br /> cấp nƣớc ngọt và giảm bớt khí CO2 phát thải.<br /> - Thay đổi chu trình thủy văn. Nhiều hoạt<br /> động của con ngƣời đã làm giảm sút đáng kể<br /> số lƣợng và chất lƣợng nguồn nƣớc ngọt. Một<br /> số quy hoạch thiếu hợp lý nhƣ ngăn sông, đắp<br /> đập, chuyển đổi đất ngập nƣớc cùng với nhu<br /> cầu ngày càng tăng nhanh của con ngƣời về<br /> nguồn nƣớc cũng làm thay đổi các dòng nƣớc<br /> tự nhiên, thay đổi quá trình lắng đọng và làm<br /> giảm chất lƣợng nƣớc.<br /> - Sự xâm nhập của các loài ngoại lai đang<br /> tăng lên với tốc độ đáng lo ngại do tăng<br /> nhanh các hoạt động buôn bán hàng hoá và<br /> các loài sinh vật một cách rộng rãi. Sự xâm<br /> nhập của các loài ngoại lai hiện đang là mối<br /> đe doạ lớn nhất lên tính ổn định và đa dạng<br /> của HST miền núi.<br /> - Mất ĐDSH đang diễn ra một cách nhanh<br /> chóng chƣa từng có. Hiện tƣợng này đƣợc lý<br /> giải bởi nhiều nguyên nhân: do loài mất đi nơi<br /> sinh sống và nơi sinh sống bị phân cách; do<br /> <br /> 117(03): 27 - 32<br /> <br /> khai thác quá mức các loài hoang dã; sự xâm<br /> nhập của các loài ngoại lai; ô nhiễm môi<br /> trƣờng; thay đổi khí hậu toàn cầu và sự giảm<br /> bớt các loài đƣợc nuôi trồng cũng đã làm<br /> giảm nguồn gen trong nông nghiệp, lâm<br /> nghiệp và chăn nuôi. “Con ngƣời là sức thúc<br /> đẩy tiến hoá mạnh nhất của thế giới” (theo<br /> Palumbi) nhƣng cũng đã làm suy yếu nhanh<br /> chóng ĐDSH và một số tài nguyên thiên<br /> nhiên (TNTN) quý giá nhất cùng sự biến đổi<br /> tính chất của nhiều loài.<br /> Một số biểu hiện của BĐKH ở vùng núi Việt<br /> Nam: Nhiệt độ trung bình năm tăng; Mƣa lớn<br /> thƣờng xuyên gây lũ đặc biệt lớn; Lƣợng mƣa<br /> giảm về mùa khô và tăng trong mùa mƣa; Lũ<br /> quét và trƣợt lở đất xảy ra cực mạnh ở nhiều<br /> nơi thuộc miền núi phía Bắc và miền Trung;<br /> Hạn hán xảy ra hàng năm ở hầu khắp các khu<br /> vực miền núi (đặc biệt ở Tây Nguyên).<br /> Đối với vùng nông thôn miền núi, rừng là<br /> nguồn sinh vật quý giá nhất, đóng vai trò<br /> quan trọng trong phát triển KT-XH và bảo vệ<br /> môi trƣờng. Năm 1943, nƣớc ta có khoảng<br /> 14.325.000 ha rừng với độ che phủ là 43,7%.<br /> Đến năm 1990, chỉ còn lại 9.175.600 ha với<br /> độ che phủ 28%. Năm 2009, diện tích rừng đã<br /> tăng lên 13.258.700 ha với độ che phủ là<br /> 39,1%. Dù cho độ che phủ rừng có tăng<br /> nhƣng chất lƣợng rừng vẫn còn xa mức ổn<br /> định và đang tiếp tục chịu những áp lực lớn.<br /> Việc khai thác trái phép, bừa bãi, không tuân<br /> thủ các nguyên tắc lâm sinh đã và đang gây<br /> thiệt hại lớn vốn rừng, làm cạn kiệt tài<br /> nguyên rừng, nhất là các khu vực rừng già,<br /> rừng đầu nguồn.<br /> Canh tác nƣơng rẫy, chặt phá rừng trồng cây<br /> công nghiệp đang làm cho diện tích rừng thu<br /> hẹp lại và nạn cháy rừng xảy ra thƣờng<br /> xuyên. Suy thoái tài nguyên rừng kéo theo<br /> suy thoái tài nguyên ĐDSH, mất rừng làm<br /> cho đất đai xói mòn, rửa trôi. Những quan<br /> trắc nhiều năm qua cho thấy, thoái hoá đất là<br /> xu thế chung đối với các vùng nông thôn miền<br /> núi. Hiện tƣợng thiếu đất canh tác đang rất phổ<br /> biến, ảnh hƣởng đến an ninh lƣơng thực và đe<br /> doạ sự phát triển bền vững ở vùng núi.<br /> 29<br /> <br /> Thân Thị Huyền<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Nghèo đói có lẽ là kết cục của mọi vấn đề gia<br /> tăng dân số, suy thoái tài nguyên, phân hoá xã<br /> hội và xói mòn văn hoá. Theo kết quả điều tra<br /> mức sống dân cƣ (theo chuẩn nghèo chung<br /> của quốc tế), tỷ lệ nghèo ở nƣớc ta năm 2000<br /> ƣớc tính là 32%. Theo chuẩn nghèo của<br /> Chƣơng trình xoá đói giảm nghèo quốc gia,<br /> đầu năm 2000 có khoảng 2,8 triệu hộ nghèo<br /> chiếm khoảng 17,2% tổng số hộ trong cả<br /> nƣớc, chủ yếu tập trung vào các vùng nông<br /> thôn. Đến hết năm 2010, tỷ lệ hộ nghèo ở<br /> Việt Nam giảm xuống còn 9,45%. Tại các<br /> vùng nông thôn miền núi, vùng sâu, vùng xa,<br /> vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tỷ lệ nghèo<br /> cao hơn con số trung bình này nhiều. 60% số<br /> ngƣời nghèo tập trung ở vùng núi phía Bắc,<br /> Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên và duyên hải<br /> miền Trung.<br /> Hiện tượng BĐKH ở miền núi nước ta đã và<br /> đang tác động tiêu cực đến mọi lĩnh vực liên<br /> quan đến đời sống con người, đặc biệt là các<br /> dân tộc ít người. Tuy thiên tai trong những<br /> năm qua xảy ra ở nhiều nơi trên lãnh thổ Việt<br /> Nam, nhƣng những ngƣời nghèo, ngƣời già,<br /> phụ nữ, trẻ em sống ở vùng miền núi phải<br /> chịu nhiều thiệt thòi nhất. Trƣớc hết là vấn đề<br /> sức khỏe, nhiệt độ tăng làm tăng tác động xấu<br /> đối với sức khỏe con ngƣời. Ở khu vực miền<br /> núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ, mùa đông sẽ<br /> ấm dần lên, dẫn tới những thay đổi đặc tính<br /> trong nhịp sinh học của con ngƣời. Các căn<br /> bệnh truyền nhiễm nhƣ: sốt rét, sốt xuất huyết<br /> có nguy cơ bùng phát thông qua sự phát triển<br /> của các loài vi khuẩn, các côn trùng và vật<br /> mang bệnh đồng thời khiến cho các bệnh<br /> nhiễm khuẩn dễ lây lan trên diện rộng.<br /> BĐKH cũng gây ra những tác động xấu đối<br /> với sản xuất nông nghiệp và dẫn đến những<br /> quan ngại về an ninh lƣơng thực. Sự nóng lên<br /> trên phạm vi toàn lãnh thổ đã tác động đến<br /> sinh trƣởng, thời vụ, năng suất cây trồng, làm<br /> tăng nguy cơ lây lan bệnh. Đồng thời sự tăng<br /> lên của nhiệt độ cũng ảnh hƣởng đến chất<br /> lƣợng sinh sản, quá trình sinh trƣởng của gia<br /> súc, gia cầm, làm tăng khả năng sinh bệnh,<br /> 30<br /> <br /> 117(03): 27 - 32<br /> <br /> truyền dịch của chúng. Ngành nông - lâm<br /> nghiệp đối mặt với nguy cơ thiếu hụt về giống<br /> cây trồng, vật nuôi.<br /> Các ngành công nghiệp, du lịch, dịch vụ …<br /> miền núi đều chịu những tác động tiêu cực từ<br /> hiện tƣợng BĐKH gây ra. Các điều kiện khí<br /> hậu cực đoan và thiên tai gia tăng cũng gây<br /> khó khăn trong việc cung cấp nguyên - vật<br /> liệu cho các ngành công nghiệp, đồng thời<br /> làm giảm tuổi thọ của các công trình, linh<br /> kiện, máy móc, thiết bị. Mặt khác, miền núi<br /> Việt Nam là địa bàn có nhiều tài nguyên<br /> khoáng sản nên đây là ”điểm nóng” của quá<br /> trình khai thác khoáng sản, thực hiện các<br /> công trình công nghiệp. Chính vì lẽ đó mà<br /> ”bộ mặt” thiên nhiên bị thay đổi khá nhiều.<br /> Có thể nói, miền núi Việt Nam là một trong<br /> những vùng chịu tác động nặng nề bởi BĐKH<br /> cho nên cần thực hiện những giải pháp đồng<br /> bộ góp phần làm giảm nhẹ, phòng chống và<br /> thích ứng với BĐKH.<br /> KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ<br /> Miền núi nƣớc ta với những yếu tố tự nhiên<br /> của nó là cơ sở để hơn 24 triệu dân sinh sống<br /> và bố trí việc làm cho trên 9 triệu lao động.<br /> BĐKH đã để lại những tác động “tiêu cực” và<br /> “phức tạp” đến môi trƣờng, hoạt động kinh tế<br /> và sự phát triển xã hội và sâu xa là nguyên<br /> nhân của nhiều biến đổi xã hội, của mâu<br /> thuẫn giữa tiềm lực và thực trạng phát triển<br /> KT-XH của từng địa phƣơng miền núi Việt<br /> Nam. Trọng tâm là vấn đề dân số và tài<br /> nguyên thiên nhiên (TNTN) - vấn đề “kinh<br /> điển” và “thời sự”.<br /> Bởi vậy, chúng ta phải xem tác động của<br /> BĐKH là một nhân tố quan trọng trong phát<br /> triển, để có những biện pháp kịp thời làm<br /> giảm bớt những tổn thất gây ra do những tác<br /> nhân mà nhiều nhà khoa học đã tin rằng đó là<br /> hậu quả của BĐKH và phải thích nghi với các<br /> tác động đó. Để thực hiện đƣợc mục đích đó,<br /> ở vùng dân tộc miền núi Việt Nam cần thực<br /> hiện một số giải pháp sau đây:<br /> - Ổn định dân số và nâng cao chất lƣợng cuộc<br /> sống cho đồng bào dân tộc, giải quyết việc làm<br /> <br /> Thân Thị Huyền<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> là ƣu tiên hàng đầu đối với công cuộc phát triển<br /> bền vững nông thôn miền núi hiện nay.<br /> <br /> 117(03): 27 - 32<br /> <br /> chính là giữ gìn mạng sống của bản thân họ,<br /> gia đình họ.<br /> <br /> - Ngăn chặn có hiệu quả nạn chặt phá rừng và<br /> sử dụng phân bón hữu cơ để hạn chế quá trình<br /> thải khí Mêtan vào không khí.<br /> <br /> 1. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng, 2004, Chiến<br /> lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2010 và<br /> Định hướng đến năm 2020, Nxb Chính trị quốc<br /> gia, Hà Nội, Việt Nam.<br /> 2. Chính phủ nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa<br /> Việt Nam, 2004, Định hướng Chiến lược phát<br /> triển bền vững ở Việt Nam (Chương trình Nghị sự<br /> 21 của Việt Nam), Hà Nội, Việt Nam.<br /> 3. Trung tâm nghiên cứu tài nguyên và môi<br /> trƣờng-Đại học quốc gia Hà Nội, 2005, Kỷ yếu<br /> “Hội nghị khoa học về môi trường và phát triển<br /> bền vững”, Nxb Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội,<br /> Việt Nam.<br /> 4. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng, 03/2012, Kịch<br /> bản Biến đổi khí hậu - Nước biển dâng cho Việt<br /> Nam, Hà Nội, Việt Nam.<br /> 5. Dự án “Reducing Emission from Deferestation<br /> and Forest Degradation - REDD” do NORAD tài<br /> trợ và đƣợc thực hiện bởi Tebtebba-CERDACSDM giai đoạn 06/2009 - 05/2010)<br /> 6. Niên giám thống kê Việt Nam năm 2009, Nhà<br /> xuất bản Thống kê Việt Nam năm 2010, Hà<br /> Nội,ViệtNam.<br /> <br /> - Thúc đẩy việc trồng rừng, sử dụng hợp lý<br /> đất đai, củng cố và quản lý tốt các khu bảo<br /> tồn thiên nhiên, tiết kiệm năng lƣợng, giảm<br /> thiểu ô nhiễm môi trƣờng.<br /> - Đặt vấn đề bảo vệ và khai thác tài nguyên<br /> trong tổng thể phát triển KT-XH của Nhà nƣớc,<br /> của địa phƣơng, trong các chƣơng trình và dự<br /> án phát triển KT-XH vùng dân tộc miền núi.<br /> - Thực hiện nghiêm túc và có hiệu quả nội<br /> dung ƣu tiên trong lĩnh vực môi trƣờng đƣợc<br /> trích dẫn trong Chƣơng trình Nghị sự 21 Định hƣớng PTBV của Việt Nam.<br /> - Giáo dục môi trƣờng và PTBV cho nhân dân<br /> các dân tộc, nhất là nhân dân ở những nơi có<br /> tài nguyên quan trọng (rừng, nguồn nƣớc,<br /> khoáng sản, ...) để mọi ngƣời hiểu sâu sắc<br /> rằng giữ gìn, bảo vệ tài nguyên, môi trƣờng<br /> <br /> PHỤ LỤC<br /> Bảng 01. Mức tăng nhiệt độ trung bình năm (oC) ở một số vùng núi của Việt Nam<br /> theo kịch bản phát thải trung bình (B2) so với thời kỳ 1980 – 1999 (Nguồn: [4])<br /> Vùng<br /> Tây Bắc<br /> Đông Bắc<br /> Bắc Trung Bộ<br /> Nam Trung Bộ<br /> Tây Nguyên<br /> <br /> 2020<br /> 0,5<br /> 0,5<br /> 0,5<br /> 0,4<br /> 0,4<br /> <br /> 2030<br /> 0,7<br /> 0,7<br /> 0,8<br /> 0,5<br /> 0,6<br /> <br /> Các mốc thời gian của thế kỷ XXI<br /> 2040<br /> 2050<br /> 2060<br /> 2070<br /> 2080<br /> 1,0<br /> 1,3<br /> 1,6<br /> 1,9<br /> 2,1<br /> 1,0<br /> 1,2<br /> 1,6<br /> 1,8<br /> 2,1<br /> 1,1<br /> 1,5<br /> 1,8<br /> 2,1<br /> 2,4<br /> 0,7<br /> 0,9<br /> 1,2<br /> 1,4<br /> 1,6<br /> 0,8<br /> 1,0<br /> 1,3<br /> 1,6<br /> 1,8<br /> <br /> 2090<br /> 2,4<br /> 2,3<br /> 2,6<br /> 1,8<br /> 1,9<br /> <br /> 2100<br /> 2,6<br /> 2,5<br /> 2,8<br /> 1,9<br /> 2,0<br /> <br /> Bảng 02. Mức thay đổi lượng mưa năm (%) ở một số vùng núi của Việt Nam<br /> theo kịch bản phát thải trung bình (B2) so với thời kỳ 1980 – 1999 (Nguồn: [4])<br /> Các mốc thời gian của thế kỷ XXI<br /> Vùng<br /> <br /> 2020<br /> <br /> 2030<br /> <br /> 2040<br /> <br /> 2050<br /> <br /> 2060<br /> <br /> 2070<br /> <br /> 2080<br /> <br /> 2090<br /> <br /> 2100<br /> <br /> Tây Bắc<br /> <br /> 1,4<br /> <br /> 2,1<br /> <br /> 3,0<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 4,6<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 6,1<br /> <br /> 6,7<br /> <br /> 7,4<br /> <br /> Đông Bắc<br /> <br /> 1,4<br /> <br /> 2,1<br /> <br /> 3,0<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 4,7<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 6,1<br /> <br /> 6,8<br /> <br /> 7,3<br /> <br /> Bắc Trung Bộ<br /> <br /> 1,5<br /> <br /> 2,2<br /> <br /> 3,1<br /> <br /> 4,0<br /> <br /> 4,9<br /> <br /> 5,7<br /> <br /> 6,4<br /> <br /> 7,1<br /> <br /> 7,7<br /> <br /> Nam Trung Bộ<br /> <br /> 0,7<br /> <br /> 1,0<br /> <br /> 1,3<br /> <br /> 1,7<br /> <br /> 2,1<br /> <br /> 2,4<br /> <br /> 2,7<br /> <br /> 3,0<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> Tây Nguyên<br /> <br /> 0,3<br /> <br /> 0,4<br /> <br /> 0,5<br /> <br /> 0,7<br /> <br /> 0,9<br /> <br /> 1,0<br /> <br /> 1,2<br /> <br /> 1,3<br /> <br /> 1,4<br /> <br /> 31<br /> <br />