Laser ảnh hưởng như thế nào khi sinh thiết tới khả năng sống sót của phôi ngày 3 và tạo phôi túi

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016<br /> <br /> LASER ẢNH HƯỞNG NHƯ THẾ NÀO KHI SINH THIẾT TỚI<br /> KHẢ NĂNG SỐNG SÓT CỦA PHÔI NGÀY 3 VÀ TẠO PHÔI TÚI<br /> Nguyễn Thanh Tùng*; Nguyễn Ngọc Diệp*; Vũ Văn Tâm**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá một số yếu tố ảnh hưởng tới khả năng sống sót phôi ngày 3 và tạo phôi<br /> túi sau sinh thiết. Đối tượng và phương pháp: chia 102 phôi làm 2 hoặc 3 nhóm tuỳ vào yếu tố<br /> ảnh hưởng nghiên cứu, sinh thiết các phôi vào ngày 3, tiếp tục nuôi cấy, đánh giá sự sống sót<br /> và tạo phôi túi sau sinh thiết. Kết quả: tuổi mẹ càng cao, tỷ lệ thành công trong thụ tinh trong<br /> ống nghiệm (TTTON) càng thấp, thời gian vô sinh ảnh hưởng một phần tới khả năng sống sót<br /> và tạo phôi túi của phôi, FSH cơ bản không ảnh hưởng nhiều tới hình thái phôi sau sinh thiết.<br /> Kết luận: sau khi sinh thiết phôi bằng laser, tuổi mẹ, thời gian vô sinh, nồng độ FSH càng cao<br /> thì tỷ lệ phôi sống sót và tạo thành phôi túi càng giảm.<br /> * Từ khóa: Hình thái phôi; Sinh thiết phôi; Phôi ngày 3.<br /> <br /> How Laser Affects the Survival Ability of 3rd Day Embryo and Blastocyte<br /> Creation after Biopsy<br /> Summary<br /> Objectives: To evaluate some factors affecting the survival ability of day 3 embryos and creation<br /> of blastocyte after biopsy. Subjects and methods: 102 embryos were divided into 2 or 3 groups<br /> depending on factors affecting research. The 3 day biopsy embryos were continued to grow and evaluate<br /> morphology of embryos after biopsy. Results: The higher maternal age success rate of IVF lower;<br /> infertility time also partially affected survival ability of embryos and blastocyte, FSH basically did not<br /> much impact on the morphological embryo after biopsy. Conclusion: After biopsy, age mother, duration<br /> of infertility, FSH levels are higher, the survival rate and blastocyte creation rate of embryos are lower.<br /> * Key words: Morphological embryo; Embryo biopsy; Day 3 embryo.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Vô sinh là vấn đề đang được quan tâm<br /> ngày càng nhiều trên thế giới nói chung<br /> và Việt Nam nói riêng. Theo Tổ chức Y tế<br /> Thế giới, tỷ lệ vô sinh chiếm khoảng 10%<br /> các cặp vợ chồng [8]. Có nhiều nguyên nhân<br /> dẫn đến vô sinh, trong đó vô sinh do nữ<br /> chiếm khoảng 40%, vô sinh do nam khoảng<br /> 40%, 10% vô sinh do cả nam và nữ và 10%<br /> <br /> không rõ nguyên nhân [4]. Ngày nay có nhiều<br /> phương pháp điều trị cho bệnh nhân (BN)<br /> hiếm muộn, trong đó phương pháp TTTON<br /> đóng một vai trò quan trọng trong lĩnh vực<br /> hỗ trợ sinh sản và ngày càng được phát<br /> triển rộng khắp trên thế giới. Tuy nhiên,<br /> tỷ lệ thành công trong hỗ trợ sinh sản<br /> chỉ đạt khoảng 30 - 40%. Trong lĩnh vực<br /> này, còn nhiều vấn đề cần được tiếp tục<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> * Học viện Quân y<br /> ** Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thanh Tùng (tung ttcnp@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 05/06/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 19/07/2016<br /> Ngày bài báo được đăng: 22/07/2016<br /> <br /> 69<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016<br /> Hiện nay, chẩn đoán di truyền trước<br /> chuyển phôi (Preimplantation Genetic<br /> Diagnosis) đang là một trong những phương<br /> pháp mang lại hiệu quả cao trong sàng<br /> lọc phôi mang gen bệnh trước khi tiến<br /> hành chuyển phôi cho BN, nhằm tăng<br /> tỷ lệ có thai, đồng thời giúp những cặp vợ<br /> chồng mang gen bệnh có thể sinh con<br /> khoẻ mạnh. Tuy nhiên, dù đảm bảo chất<br /> lượng về mặt chuyên môn, kinh nghiệm,<br /> thiết bị từ phía cơ sở điều trị thì còn có<br /> nhiều yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng<br /> phôi sau sinh thiết từ phía BN. Một số<br /> nghiên cứu trên thế giới cho thấy tuổi mẹ<br /> có ảnh hưởng của lên chất lượng phôi<br /> tạo thành [6, 7]. Trên cơ sở đó chúng tôi<br /> tiến hành nghiên cứu nhằm: Đánh giá một<br /> số yếu tố ảnh hưởng tới khả năng sống<br /> sót phôi ngày 3 và tạo phôi túi sau sinh<br /> thiết.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> Chia 102 phôi người còn dư của 102 BN<br /> làm 3 nhóm dựa trên độ tuổi: nhóm I:<br /> < 30 tuổi, nhóm II: 30 - 35 tuổi, nhóm III:<br /> > 35 tuổi. Sinh thiết phôi vào ngày 3, tiếp<br /> tục nuôi cấy, đánh giá sự sống sót và tạo<br /> phôi túi sau sinh thiết.<br /> * Tiêu chuẩn lựa chọn phôi để sinh thiết:<br /> Phôi được nuôi cấy đến ngày thứ 3 trong<br /> môi trường nuôi cấy TTTON. Phôi có tế<br /> bào đồng đều, tỷ lệ mảnh vỡ bào tương<br /> < 20% (phôi độ III, IV).<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ:<br /> Phôi ngày 3 độ I, độ II: các phôi bào không<br /> đồng đều, tỷ lệ mảnh vỡ bào tương ≥ 20%.<br /> 70<br /> <br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> * Kích thích buồng trứng:<br /> - Phác đồ dài, sử dụng GnRHa để ức<br /> chế hormon FSH, LH của tuyến yên, điều<br /> hoà xuống 14 ngày, bắt đầu từ ngày 21<br /> của chu kỳ kinh. Sau đó sử dụng rFSH tái<br /> tổng hợp kích thích nang trứng.<br /> - Phác đồ ngắn, dùng FSH từ N2 CKK.<br /> - Phác đồ GnRH antagonists (cetrotide,<br /> serono, Mỹ): BN được kích thích bằng FSH<br /> tái tổng hợp (gonal-F, serono), có thể kết<br /> hợp với menopur từ ngày thứ 2 của chu<br /> kỳ kinh. Sử dụng antagonist sau 5 - 6 ngày<br /> dùng FSH.<br /> HCG (5.000 - 10.000 IU profasi, serono,<br /> pregnyl, organon) được chỉ định khi có ít<br /> nhất trên 2 nang noãn có kích thước trên<br /> 17 mm.<br /> * Đánh giá thụ tinh và quá trình nuôi<br /> cấy phôi:<br /> Khoảng 16 - 18 giờ sau khi tiêm tinh<br /> trùng vào trứng, đánh giá trứng xem có<br /> thụ tinh hay không. Nếu đã thụ tinh tạo<br /> thành phôi sẽ xuất hiện 2 tiền nhân và<br /> 2 thể cực. Sau đó, đánh giá phôi ở từng<br /> thời điểm 36, 48 giờ sau thụ tinh.<br /> * Sinh thiết tế bào phôi:<br /> Phương pháp chi tiết sinh thiết một<br /> phôi bào từ phôi đang thời kỳ phân cắt<br /> bằng tia laser như sau:<br /> Dùng kim sinh thiết hút nhẹ nhàng 1 tế<br /> bào của phôi vào ngày thứ 3 (66 - 68 giờ<br /> sau tiêm tinh trùng), khi phôi có ít nhất 4<br /> tế bào và có số lượng mảnh vỡ không<br /> quá 30%. Sau đó, chuyển phôi vào môi<br /> trường nuôi cấy cho đến ngày 5 [5].<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Tuổi của BN ảnh hưởng tới khả năng sống sót của phôi và tạo phôi túi.<br /> Bảng 1:<br /> Nhóm tuổi<br /> <br /> Nhóm I<br /> (< 30) (1)<br /> <br /> Nhóm II<br /> (30 - 35) (2)<br /> <br /> Nhóm III<br /> (> 35) (3)<br /> <br /> 33 (32,35%)<br /> <br /> 39 (38,24%)<br /> <br /> 30 (29,41%)<br /> <br /> 21,5 ± 3,2<br /> <br /> 32,5 ± 2,2<br /> <br /> 38,4 ± 3,0<br /> <br /> Tỷ lệ phôi sống sót, tiếp tục<br /> phát triển<br /> <br /> 93,93<br /> <br /> 92,31<br /> <br /> 86,66<br /> <br /> p1-2 > 0,05<br /> p2-3 < 0,05<br /> p1-3 < 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ phôi tạo phôi túi<br /> <br /> 84,84<br /> <br /> 82,05<br /> <br /> 76,66<br /> <br /> p1-2 > 0,05<br /> p2-3 < 0,05<br /> p1-3 < 0,05<br /> <br /> Số lượng<br /> Tuổi trung bình<br /> <br /> 102 (100%)<br /> <br /> Sau sinh thiết 24 giờ, tỷ lệ phôi sống sót, tiếp tục phát triển của từng nhóm I, II và III<br /> lần lượt là 93,93%; 92,31%; 86,66%. Đến ngày thứ 5, tỷ lệ hình thành phôi túi tương<br /> ứng mỗi nhóm là 84,84%; 82,05%; 76,66%. Sự khác biệt về tỷ lệ phôi sống sót và tỷ lệ<br /> phôi tạo phôi túi giữa nhóm I và nhóm II không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05), tuy nhiên<br /> sự khác biệt về 2 tỷ lệ này giữa nhóm I so với nhóm III và nhóm II so với nhóm III có<br /> ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Các kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Munne S và<br /> CS (2007). Các tác giả cho rằng tuổi mẹ càng cao, tỷ lệ thành công trong IVF càng<br /> thấp [6].<br /> 2. Thời gian vô sinh của BN ảnh hưởng tới khả năng sống sót của phôi và tạo<br /> phôi túi.<br /> Bảng 2:<br /> Thời gian vô sinh<br /> <br /> Từ 1 - 5 năm<br /> (n = 58) (1)<br /> <br /> Từ 5 - 10 năm<br /> (n = 29) (2)<br /> <br /> > 10 năm<br /> (n = 15) (3)<br /> <br /> p<br /> <br /> Tỷ lệ phôi sống sót, tiếp tục<br /> phát triển<br /> <br /> 53/58<br /> (91,13%)<br /> <br /> 27/29<br /> (93,10%)<br /> <br /> 13/15<br /> (86,66%)<br /> <br /> p1,2 > 0,05<br /> p2,3 < 0,05<br /> p1,3 < 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ phôi tạo phôi túi<br /> <br /> 49/58<br /> (84,48%)<br /> <br /> 24/29<br /> (82,76%)<br /> <br /> 10/15<br /> (66,66%)<br /> <br /> p1,2 > 0,05<br /> p2,3 < 0,05<br /> p1,3 < 0,05<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> Trong tổng số 102 BN nghiên cứu, 58 BN nhóm I, 29 BN nhóm II và 15 BN nhóm III.<br /> Trong đó tỷ lệ phôi sống sót, tiếp tục phát triển tại thời điểm ngày 4 sau sinh thiết của<br /> nhóm I, II, III lần lượt là 91,13% (53 phôi); 93,10% (27 phôi); 86,66% (13 phôi). Tại thời<br /> điểm ngày 5, tỷ lệ phôi tạo phôi túi đạt cao nhất ở nhóm I với 49 phôi (84,48%) và thấp<br /> nhất ở nhóm III với 10 phôi (66,66%), nhóm II đứng sau nhóm I với tỷ lệ phôi tạo<br /> 71<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016<br /> phôi túi là 82,76% (24 phôi). Sự khác biệt về khả năng sống sót và tạo phôi túi tại thời<br /> điểm ngày 4, ngày 5 sau sinh thiết giữa nhóm I và nhóm II không có ý nghĩa<br /> thống kê (p > 0,05), tuy nhiên sự khác biệt về 2 tỷ lệ này giữa nhóm I so với III và<br /> nhóm II so với III có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Chúng tôi thấy thời gian vô sinh ảnh<br /> hưởng một phần tới khả năng sống sót và tạo phôi túi của phôi, kết quả này phù hợp<br /> với nghiên cứu của Munne S, Sandalinas M, Escudero T (2003) [8].<br /> 3. Nội tiết FSH ngày 2 chu kỳ kinh của BN ảnh hưởng tới khả năng sống sót<br /> của phôi và tạo phôi túi.<br /> Bảng 3:<br /> Nhóm<br /> <br /> FSH < 5 (1)<br /> <br /> FSH = 5 - 10 (2)<br /> <br /> FSH > 10 (3)<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 23<br /> <br /> 72<br /> <br /> 7<br /> <br /> 102<br /> <br /> Tỷ lệ phôi sống sót,<br /> tiếp tục phát triển<br /> <br /> 21/23<br /> (91,30%)<br /> <br /> 66/72<br /> (91,67%)<br /> <br /> 6/7<br /> (85,71%)<br /> <br /> p1,2 > 0,05<br /> p2,3 < 0,05<br /> p1,3 < 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ phôi tạo phôi túi<br /> <br /> 18/23<br /> (84,53%)<br /> <br /> 60/72<br /> (83,33%)<br /> <br /> 5/7<br /> (71,42%)<br /> <br /> p1,2 > 0,05<br /> p2,3 < 0,05<br /> p1,3 < 0,05<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ phôi sống sót, tiếp tục phát triển của 3 nhóm I, II, III lần lượt là 91,30%;<br /> 91,67%; 85,71% và tỷ lệ phôi tạo phôi túi tương ứng của mỗi nhóm là 84,53%;<br /> 83,33%; 71,42%. Sự khác biệt về tỷ lệ phôi sống sót và tỷ lệ phôi tạo phôi túi giữa<br /> nhóm I và nhóm II không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05), tuy nhiên sự khác biệt về 2<br /> loại tỷ lệ này giữa nhóm I so với nhóm III và nhóm II so với nhóm III có ý nghĩa thống<br /> kê (p < 0,05). FSH cơ bản không ảnh hưởng nhiều tới hình thái phôi sau sinh thiết, kết<br /> quả này phù hợp với nghiên cứu của Munne và CS [6]. Tuy nhiên, nồng độ FSH tăng<br /> liên quan đến giảm khả năng dự trữ buồng trứng và phù hợp với tỷ lệ có thai thấp ở<br /> nhóm BN này.<br /> 4. Phác đồ sử dụng thuốc hormon kích thích ảnh hưởng tới khả năng sống<br /> sót của phôi và tạo phôi túi.<br /> Bảng 4:<br /> Phác đồ<br /> <br /> Phác đồ ngắn<br /> (1) (n = 53)<br /> <br /> Phác đồ dài<br /> (2) (n = 21)<br /> <br /> Antagonist<br /> (3) (n = 28)<br /> <br /> p<br /> <br /> Tỷ lệ phôi sống sót, tiếp tục<br /> phát triển<br /> <br /> (49/53)<br /> 92,45<br /> <br /> (20/21)<br /> 95,23<br /> <br /> (24/28)<br /> 85,71<br /> <br /> p1,2 > 0,05<br /> p2,3 < 0,05<br /> p1,3 < 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ phôi tạo phôi túi<br /> <br /> (45/53)<br /> 84,90<br /> <br /> (17/21)<br /> 80,95<br /> <br /> (21/28)<br /> 75,00<br /> <br /> p1,2 > 0,05<br /> p2,3 < 0,05<br /> p1,3 < 0,05<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> 72<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016<br /> Tỷ lệ phôi sống sót, tiếp tục phát triển<br /> của 3 nhóm phác đồ ngắn, phác đồ dài,<br /> phác đồ antagonist lần lượt là 92,45%;<br /> 95,23%; 85,71% và tỷ lệ phôi tạo phôi túi<br /> của 3 nhóm tương ứng là 84,90%; 80,95%;<br /> 75,00%. Sự khác biệt về tỷ lệ phôi sống<br /> sót tiếp tục phát triển và tỷ lệ phôi tạo phôi<br /> túi giữa nhóm I và II không có ý nghĩa thống<br /> kê (p > 0,05), tuy nhiên sự khác biệt về 2<br /> tỷ lệ này giữa nhóm I so với nhóm III và<br /> nhóm II so với nhóm III có ý nghĩa thống kê<br /> (p < 0,05). Sau sinh thiết, phôi tiếp tục phát<br /> triển và tạo phôi túi không phụ thuộc nhiều<br /> vào phôi đó có nguồn gốc từ BN dùng thuốc<br /> theo phác đồ nào. Tuy nhiên, số liệu còn<br /> tương đối khiêm tốn, nên đây chỉ là nhận<br /> xét sơ bộ, cần phải nghiên cứu với số mẫu<br /> lớn hơn mới có thể kết luận được.<br /> 5. Phương pháp thụ tinh (IVF hoặc<br /> ICSI) ảnh hưởng tới khả năng sống sót<br /> của phôi và tạo phôi túi.<br /> Bảng 5:<br /> Phương pháp<br /> TTTON<br /> thụ tinh<br /> (n = 26) (1)<br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> ICSI<br /> (n = 76) (2)<br /> <br /> p<br /> (1 - 2)<br /> <br /> Tỷ lệ phôi sống sót,<br /> tiếp tục phát triển<br /> <br /> (23/26)<br /> 88,46<br /> <br /> (70/76)<br /> 92,11<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ phôi tạo phôi<br /> túi<br /> <br /> (21/26)<br /> 80,76<br /> <br /> (62/76)<br /> 81,57<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ phôi sống sót, tiếp tục phát triển<br /> của nhóm điều trị bằng phương pháp TTTON<br /> và ICSI lần lượt là 88,46% và 92,11%.<br /> Tỷ lệ phôi tạo phôi túi tương ứng của mỗi<br /> nhóm là 80,76% và 81,57%. Số liệu tổng<br /> kết cho thấy sự khác biệt về tỷ lệ phôi sống<br /> sót tiếp tục phát triển và tỷ lệ phôi tạo phôi<br /> túi giữa các nhóm không có ý nghĩa thống<br /> kê (p > 0,05). Walker MC, Murphy KE, Pan S<br /> (2004) nghiên cứu so sánh giữa phương<br /> pháp thụ tinh trong ống nghiệm thông<br /> thường và phương pháp tiêm tinh trùng<br /> vào bào tương noãn thấy hình thái phôi<br /> tạo ra từ 2 phương pháp trên như nhau.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Sau khi sinh thiết phôi bằng laser chúng<br /> tôi thấy:<br /> - Tuổi mẹ, thời gian vô sinh, nồng độ<br /> FSH càng cao thì tỷ lệ phôi sống sót và<br /> tạo thành phôi túi càng giảm.<br /> - Phương pháp TTTON hoặc ICSI không<br /> ảnh hưởng tới tỷ lệ phôi sống sót, tiếp<br /> tục phát triển và tạo thành phôi túi sau<br /> sinh thiết.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Dương Đình Hiếu. Nghiên cứu hình thái<br /> cấu trúc phôi 3 ngày tuổi trên BN TTTON tại<br /> Trung tâm Công nghệ Phôi. Luận văn Thạc sỹ<br /> Y học. 2008.<br /> 2. Nguyễn Đình Tảo. Mô học chức năng hệ<br /> sinh sản và nội tiết. Nhà xuất bản Y học. 2012.<br /> 3. Nguyễn Thị Ngọc Phượng. Nội tiết sinh<br /> sản. Nhà xuất bản Y học. 2013.<br /> 4. Kosicka-Slawinska M, Clarke A.<br /> Preimplantation genetic diagnosis: Understanding<br /> what parents plan to tell their children about<br /> their conception. J Genet Couns. 2013.<br /> 5. McArthur SJ, Leigh D, MarshallJ, BoerK,<br /> Jansen R. Pregnancies and live births after<br /> trophectoderm biopsy and preimplantation<br /> genetic testing of human blastocyte. Fertility<br /> and Sterility. 2005, 84, pp.1628-1636.<br /> 6. Munne S, Chen S, Colls P, Garrisi J,<br /> Zheng X, Cekleniak N. Maternal age, morphology,<br /> development and chromosome abnormalities in<br /> over 6000 cleavage-stage embryos. Reproductive<br /> Biomedicine Online. 2007, 14, pp.628-634.<br /> 7. Munne S, Cohen J. Chromosome mosaicism<br /> in cleavage-stage human embryos: evidence of<br /> a maternal age effect. Reproductive Biomedicine<br /> Online. 2002, 4 (3).pp.223-232.<br /> 8. Munne S, Sandalinas M, Escudero T.<br /> Improved implantation after preimplantation<br /> genetic diagnosis of aneuploidy. Reproductive<br /> BioMedicine Online. 2003, 7, pp.91-97.<br /> <br /> 73<br /> <br />