Lễ hội nghinh ông ở Bến Tre

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lễ hội nghinh ông ở Bến Tre là một trong những lễ hội truyền thống đặc sắc, thể hiện lòng tôn kính của người dân đối với các vị thần bảo vệ biển cả và mong muốn cầu an cho ngư dân. Được tổ chức hàng năm, lễ hội không chỉ là dịp để cộng đồng tụ họp, mà còn là nơi gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa đặc trưng của vùng đất này. Qua các hoạt động rước kiệu, múa hát và thả đèn hoa đăng, lễ hội nghinh ông mang đến không khí vui tươi, phấn khởi và ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Bài viết này sẽ tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa và các hoạt động nổi bật trong lễ hội nghinh ông ở Bến Tre, nhằm làm rõ vai trò của lễ hội trong đời sống văn hóa và tâm linh của người dân nơi đây. Qua đó, chúng ta sẽ nhận thấy sức sống mãnh liệt của truyền thống văn hóa địa phương trong bối cảnh hiện đại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lễ hội nghinh ông ở Bến Tre

48 Lư HOI trọ n g thương, tu y th ắ n g tr ậ n nh ư n g do vèt thương quá n ặ n g n ên cá ông lụy (cá ông LỄ HỘI NGHINH ÔNG chết). ở 3ẾN TRE X u ấ t p h á t từ các tru y ệ n tích trê n và n h ữ n g đặc điểm vê cấu tạo sinh học của cá voi, nên ngư d ân đêu xem cá ông như là vị Lư HỘI1 ’1 th ầ n cứu hộ độ sin h củ a ngư dân, do đó ngư d ân lập lăn g mộ thờ tự. ùng vối lễ hội kì yên đình th ầ n và kì C yên m iều Bà, B ến T re còn có lễ hội ản h hưởng sâu đậm đến đời sống tâ m linh Theo T rương Quốc D ụng (1797-1864), d a n h sĩ triề u N guyễn (thời M inh M ạng), tro n g Thoái thực k í văn có viết: “Hải thu của cu' d ân ven biển sông bằn g nghề đ á n h tục gọi là cá ông voi, m ình dầu không vây. b ắ t th u ỷ sản. Đó là lễ hội ng h in h ông, còn đuôi giông đuôi tôm , kì nó r ấ t sắc, mũi 0 gọi là lễ hội cầu ngư. trê n trá n ... Khi phong ba nôi dậy, th u y ền bị Q ua k ết quả tông điêu tr a di sả n văn đắm giữa biển cả, cá voi thư ờ ng x u ấ t hiện, hoá phi v ậ t th ể tỉn h Bến T re n ăm 2004, đội th u y ề n trê n lưng, đư a vào gần bờ, vẫy toàn tỉn h có 12 lãn g ông chia ra: hu y ện Ba đuôi bỏ lên ”. Tri 4 lăng; h u y ện T hạch P h ú 4 lăng; huyện Bình Đ ại 4 lăng. T rong tâ m thứ c d ân gian, chú yếu là nh ữ n g ngư d ân trê n biển, nơi đầu sóng, Đây là lễ hội x u ấ t p h á t từ tục thờ cúng ngọn gió, thư ờ ng gặp bão tô, phong ba thì cá ông (cá voi) của ngư d â n V iệt từ Q uảng h ìn h ản h cứu hộ dộ sin h của cá ông trở B ình đến cực N am Tổ quốc. th à n h chỗ dự a tin h th ầ n "niêm tin này bah Theo các n h à n g h iên cứu văn hóa, tục đ ầu là m ột n h u cầu giúp người ta có thể thờ cúng cá ông của người V iệt là sự giao chịu đựng gian khổ, hiểm nguy tro n g cuộc thoa và tiếp biến v ăn hóa V iệt - C hăm m ưu sinh, d ần d ầ n d ấu vết của niềm tin trong quá trìn h p h á t triể n của lịch sử văn h ằ n sâ u vào tâm thức, trở th à n h m ột tín hóa d ân tộc. ngưỡng d â n g ian ”. C huyện cô C hăm P a kể rằng: cá voi là ơ Bến T re tục thò cúng cá ông voi có hóa th â n của vị th ầ n có tê n là C ha-A il-va ngay từ buổi đ ầu lập nghiệp (cách nay trên tu luyện trê n núi. Vì nỗi nhó quê hương 200 năm ). C hứ ng tích của tín ngưỡng này nên đã cãi lại lện h th ầy , tự ý biến th à n h cá là lăn g ông V ang Quới T ây (huyện Bình voi đê theo sông lớn ra biển trở vô qưê. Đại), lăn g ông N am H ải xã An T hủy (huyện Trong quá trìn h vượt sông, th ầ n trả i qua Ba Tri)..., n h ư n g lễ hội ng h in h ông tập bao gian lao th ử th á c h để cuối cùng trở lại tru n g vào n h ữ n g n ăm 1940-1950 th ê kỉ XX. h ìn h dáng con người đổi d a n h xưng là Pô- Vì, tuy Bến T re có 65 km bờ biển, nhưng Raik, tức là th ầ n sông biển, chu du kh ắp nghê đán h b ắ t th ủ y sả n của ngu' dân Bến biển cả bao la, sẵ n sà n g cứu người gặp tai T re sông ven biển Đô'ng p h á t triể n chậm , họa đắm th u y ên trê n biển cả. chủ yếu đ á n h b ắ t theo thời vụ bằng các C ũng có tru y ệ n kể rằng: do cá ông phương tiện: đăng, đáy, lưới bén, cào, chông lại các loài cá dữ đê cứu người nên bị xiệp,... theo con nước lớn, nước ròng ven bò, sản lượng không đ á n g kể, phục vụ chủ yếu ( 1Sở Văn hoả - Thông tin Bến Tre. cho cộng đồng cư d ân ven biên. Từ đán h
NGHIÊN CỨU - TRAO Đổl 49 bắt th ủ y sả n m ang tín h tự cung, tự cấp k h u vực này r ấ t th u ậ n lợi cho việc tổ chức p h á t triể n th à n h ngh ề đ á n h b ắ t, không chỉ th u m ua, sơ chê sả n p h ẩ m từ nguồn lợi nuôi sông b ả n th â n m à trở nên giàu có. th ủ y sả n do ngư d â n cung cấp, nên ông dời Phương tiện đ án h b ắ t không ngừng cải về dây lập vựa cá và cơ sở sản x u ấ t nước thiện, sản lượng ngày càng cao, nhu cầu m ắm . Việc làm ăn ngày càng p h á t triển thu m ua và tiêu th ụ sả n p h ẩm là vấn dê có th u ậ n lợi, không chỉ th u h ú t ngu' d â n các ý nghĩa quyết định đèn sự p h á t triể n của nơi từ Gò Công, T rà Vinh và ngư d â n trong làng nghề, đồng thời cũng m ang lại nhiều tỉn h vê dây tra o đôi sản phẩm , m à còn doi lợi n h u ậ n cho người tổ chức th u m ua và chê cả gia đình vê ngụ cư ôn định sả n xuất, biên th ủ y sả n tư n h â n . Các ghe rỗi trên đồng thời th u h ú t n h iều gia đình nông dân biển (ghe th u m ua cá ngay trê n biển), các cuộc sông khó k h ă n , hoặc có óc k in h doanh vựa cá ven các cửa sông p h á t triể n ngày tro n g khu vực tụ họp về đây th a m gia sơ càng đa dạn g đã tác động ngược lại đến sự chê th ủ y sản, mở m ang dịch vụ, hoặc th am p h á t triể n của làng nghê cả vê phương tiện gia làm th u y ề n viên cho các chủ thuyền đánh bắt, kích thích n â n g cao ta y nghê' ngư đ á n h b ắt. Cư d ân ngày càng đông, nghè dàn, tạo th êm công ă n việc làm cho người đ á n h b ắ t ngày càng p h á t triể n . X u ất p h át dân, đồng thời n h u cầu về dời sông tin h từ yêu cầu của cư dân. ông Ngô M inh C hâu th ần , vế tổ chức lỗ hội vì th ế ngày càng mở gửi dơn xin lập ấp B ình T h u ậ n 2 và dế cử rộng. ông N guyễn V ăn Quởn làm trư ởng ấp, dược chính quyền chấp n h ậ n . Đồng thời ông 0 Bến Tre việc tổ chức lỗ hội nghinh ông dứ ng ra xây dựng lăn g Ong N am H ải và tô không tập tru n g , m à p h â n bô' vào các th án g chức k h á n h th à n h vào ngày 19/7/1951, 2, 4, 6, 8 âm lịch. Ngoài lễ hội nghinh ông ở n h ằ m ngày 16/6 năm T ân Mão. Do đó, tuy xã Bình T hắng, huyện Bình Đại, các địa ra dời m uộn m àng, n h ú n g tín h c h â t làng phương khác tô chức lễ hội nghinh ông nghề đánh b ắ t th ủ y sản ở xã Bình T hắng không vượt quá ngoài khu tho tự. dã h ìn h th à n h ngay từ ngày đẩu lập ấp. Lễ hội n g h in h ông ở xã B ình T h ắn g tuy cho nên không chỉ làn g nghề n h a n h chóng ra đời m uộn m àng hơn so vói các dịa p h á t triể n , m à lễ hội n g h in h ông của xã phương khác tro n g tỉn h n h ư n g lễ hội không B ình T h ắ n g được đ ịn h h ìn h ngay từ ngày chỉ thê hiện đầy đủ tín h vón có của lễ hội d ầ u tổ chức lễ hội và lưu tru y ề n cho đến dân gian, m à còn p h ả n á n h sin h động cả nay, tuy có biên đổi, n h ư n g theo các bậc cao nội dun g và h ìn h thứ c của nghề h ạ bạc niên là không đán g kể. trong hệ th ô n g tín ngưỡng d â n gian Việt Nếu như trước đây phục vụ lễ hội chỉ có Nam . h á t bội, m úa lân, chào m ừng, nay có thêm Bình T h ắn g , tiề n nguyên là ấp B ình h o ạ t động giao lưu dờn ca tà i tử, biểu diễn Thuận- 2 được tách ra từ ấp B ình T huận, võ th u ậ t, và các dịch vụ phục vụ làn g nghề sa u đổi tê n là B ìn h C h â u th u ộ c th ị tr â n của n g àn h th ủ y sản, n g à n h v ật tư xăng Bình Đại. S au giải phóng, do nhu cầu của dầu,...; Ngoài việc tổ chức nghi lễ do ban tê sự p h á t triể n , B ình T h u ậ n được đổi th à n h tự tổ chức tạ i lăn g và tố chức ng h in h ông Bình T h ắn g và được n â n g lên xã Bình trê n biển, ngu' d ân còn tố chức n ghinh ông T hắng. tạ i gia hoặc trê n th u y ề n đ á n h b ắ t cùng vào N guyên vào năm 1944, ông Ngô M inh thời điểm ng h in h ông. Trước thời diem C hâu ngụ tại ấp B ình T h u ậ n n h ậ n th ấy tại ng h in h ông, các chủ tà u sẵn sàng đón n h ậ n
50 Lư HOI khách th a m q u a n đi cùng và sẵn lòng chiêu N h ị nguyện hương tin h m inh ngũ tử đãi khách sau nghi th ú c n g h in h ông tại gia. ngư, m ục, canh, tiều, sĩ, nòng, công, thương, bú tá n h n g h in h tường, trong thôn ấp thảy T ại lăng, thời gian lễ hội được p h â n bô đểu ch u n g nguyện". như sau: Xướng: "thư ợng hưởng"; "chuốc tửu"; N gày 15/6 âl: 19 gio - Giao lưu đòn ca "nguyện tử u ”. Ỏ ng ch á n h nguyện hương tài tử; 21 giờ - Lỗ hội cầu an n ân g chung rượu n g an g tr á n lòng th à n h N gày 16/6 âl: 05 gio - 6 giờ - Tổ chức lễ k h à n nguyện: hội nghinh ông; 10 giờ tế phôi tiề n vãng; 19 “H u ỳ n h tương tiề n và ngọc kính dâng giờ - Xây chầu đại bội; 24 giờ - C h án h tế. chung; cúc tử u sơ tu ầ n chấp k ỉn h tư dơn, N gày 17/6 âl: H át bội 2 su ấ t (sáng và chúc linh tấ n tước”. chiều); k ết th ú c lễ hội. v ề chiêu đãi khách K hấn xong lạy ba lạy, xá ba xá thực được tổ chức cả ngày 16 và buổi sán g 17 âl. kiện nghi lễ xin keo. Trước khi xin keo, hai Trước giờ ng h in h ông, ông ch án h bái tay n â n g hai đồng tiế n ng an g trá n trìn h lề đến trước linh vị th ắ p hương k h ấ n nguyện: xin keo, nội d u n g n h ư sau: "Đệ tử tên lù (...) “Hôm nay ngày 16 th á n g 6 âl, b an tế tự chánh nguyện hương của ấp 3 xã B ình lăng ông B ình T h ắ n g cung th ỉn h T hành Thắng, huyện B ìn h Đại, tin h B èn Tre. hoàng bổn cảnh, Đ ịa chủ, T h ầ n tài, Thổ Hôm nay, n g ư d â n bổn hội chúng tôi đã công, Thô chủ, Thô phủ,... cho phép chúng tới đây, ra đ â y đ ế ngh inh ông về uống rượu, tôi th ỉn h Ông về chứng m inh n h ậ m lễ” (lạy sau xem ba su ấ t h á t với anh em bôn hội 3 lạy - xá 3 xá k ế t thúc nghi lễ). ch ú n g tòi, g iú p cho m ư a th u ậ n , gió hoà, an Xin phép xong, ông ch á n h bái th ỉn h lư cư, lạc nghiệp, nhà nhà yên vui. hương đi trước, hai bên có lọng che, phía X in ông N a m H ai cảm ứng chứng sau là k h á n h thờ, đi h ai bên k h á n h thờ là m inh, đệ tử th à n h tâm x in m ột keo trở về hai h à n g lính th ú và b in h tôm, tướng cá sớm lo việc cúng ông N a m H ải n ă m 2004, cầm đao phò trỢ; chiêng, trô n g liên tục x in ông N a m H ải ch ứ ng m inh". đán h ba hồi đến khi k ế t th ú c nghi lễ K hấn xong lạy ba lạy, xá ba xá, xin nghinh ông. keo. H ai tay n â n g h a i đồng tiền (giông T rên tàu , lư hương được d ặ t vào k h á n h nhau), lòng th à n h k h a n buông hai đồng thờ; trê n đoạn đường ra biển n g h in h ông, tiền rơi tự do vào .đĩa, dồng xấp. đồng ngửa tà u nghinh ông di giữa và di p h ía trước, các là O ng dã ch ứ n g m inh. N hạc trỗi, lân vạn tà u đi p h ía sa u và ở hai bên; khi tà u m úa, đoàn tà u vui m ừng, cù n g n h a u quay nghinh ông đến giáp nước, ông ch án h bái trở vào bờ t h ậ t sôi nổi, hào hứng. Ngược bước vào trước k h á n h thờ th ắ p 3 nén n h a n g lại, nêu xin keo chỉ xà'p hoặc chỉ ngửa, ông k h ấ n nguyện: Lễ xưống "N guyện hương”, c h á n h ngu y ện hương ph ải thự c hiện lại ông chánh nguyện hương n â n g ba nén nghi lễ xin keo n h ư b an d ầu. T rong thời nh an g ngang tr á n k h ấ n nguyện: g ian thự c h iện nghi lễ, đ o àn tà u nghinh ông t ấ t cả đều c h ậ m lại th à n h k h ẩ n chờ "N ghinh ông sơ ước cam tu, đợi sự lin h ứng ch ứ n g m ịn h của Ông, dến Trong bổn hội th ủ y đều ch u n g ý nguyện khi n h ạc trỗi, lâ n m úa b ầu không khí chờ N h ấ t nguyện hương Việt N a m củng c ố đợi lập tức bị p h á vỡ. rộn ràn g , náo nức (...) p h o n g điểu vũ th u ậ n , vạn thọ vô cương. h ẳ n lên.
NGHIÊN CỨU - TRAO Đổl 51 T rong nghi ch á n h cúng (24 giờ ngày 16 giúp cho con người n h ặ n diện m ình một th án g 6 âl), ngoài việc thực h à n h nghi lễ cách kh ách q u a n và c h â n th ậ t hơn, chân theo điên lệ, còn thực hiện đọc văn tế. Nội th à n h và cởi mở hơn, đoàn k ết và th â n yêu đung bài văn như sau: n h a u hơn, n h u cầu và k h ả n ă n g qua dó "Tứ nhơn tiế t giởi dáo lệ tế viên cẩn vĩ từ n g bước được giải qu y ết thoả đáng, dời can lạp sa n h lộ hương dăn g th a n h chước sông ngày m ột n â n g cao,... N ghinh ông th ứ phẩm chi nghi, cảm chiếu cáo vu. cũng là dịp để người d án làn g nghê "bày tỏ với bàn d â n th iê n h ạ ” về sự p h á t triể n Sắc tứ quốc gia N am H ải quyền phong không ngừ ng của người “tro n g bổn hội th ảy Cự Tộc Ngọc L ân Tôn T h ần , Tả Lý Ngư chi đều chung nguyện" và của sự “lin h ứng vị, Hữu Lý Lực chi vị. ông Tiều, ông Gổc chi chứng m inh", của phong diêu vũ th u ậ n , vị, Hà Bá Long Vương chi vị, T hủy Long v ạ n thọ vô cương, là k êt quả của ngư, mục, T hần Nữ chi vị, Tứ H ải Long Vương chi vị, can h , tiêu, sĩ, nông, công, thương, bá tá n h Đông N am S á t H ải chi vị d ẳn g chư th ủ y tộc n g h in h tường, cho an cư, lạc nghiệp cho tôn linh đồng lai phôi hưởng. n h à n h à yên vui. Viết, C ùng với lễ hội kì yên đình làng, lề hội C ung di tôn linh hải h à dục tú, nhạc nghinh ông tiêp tục cầu cho ”... phong điểu, độc chư tin h trâ n h ải ngoại h ù n g phong vũ th u ậ n ; quốc th ái; d ân an; cho vạn thọ vô ngư' hà đến th ủ y q uản, th ủ y tru n g cự tễ cương; cho ngư, mục, canh, tiều, sĩ, nông, kình ngạc k h â u d ầu biến hóa hiển vinh tế công, thương, b á tá n h n g h in h tường, trong nhõn ư phong võ chi tru n g , lai giảng kinh th ô n ấp th ả y điêu th ạ n h lợi; cho a n cư lạc phù cứu ch ú n g du sa đào chi nội nãi niên nghiệp, cho n h à n h à yên vui...”. Q ua đó ta tải nguyện dơn trìn h lệ kiên cung hiến diện th ấ y tín h n h â n văn, n h â n đạo, tin h th a n kỉnh th à n h ngưỡng lại tôn linh giáng phước đoàn kết... tiếp tục được p h á t huy; niềm tin bổn thôn ấp da chi h u ệ dã. - sức m ạnh tin h th ầ n được củng cố; giúp Phục duy thượ ng hưởng”. cho ngu' d ân n h ậ n diện m ình sau chu kì đ á n h bát. S au lề hội, họ lại tiếp tục ra khơi Đây là lễ hội của m ột làn g nghề, mà ở b ằ n g một niềm tin mới, ưốc nguyện mới. đó con người luôn đối m ặt vối đầu sóng, ngọn gió, p h ải lênh đên h trê n biển cả hàn g Ngày nay, trê n cơ sở giữ gìn và p h á t th án g tròi, họ không chi m ưu cầu cuộc sống huy bản sắc văn hóa d â n tộc, v ăn hóa cho bản th â n và gia đ ìn h m ình m à cho cả tru y ề n thông từ n g bước dược phục dựng, xóm giềng và cho to àn xã hội qua n h ữ n g đã, dang góp p h ầ n tích cực vào việc xây chuyến tà u đầy ắp cá lúc cập bờ. Và cứ như dự ng nền văn hóa V iệt N am tiên tiến , đậm thê nôi tiếp n h a u , d ần tạo cho người d ân dà b ả n sắc d â n tộc. Lễ hội n g h in h ông Bến làng chài một phong cách th o án g đạt, rộng T re không chỉ th ể hiện đời sông tâ m linh mở, niềm tin vào con người, vào th iên của người d ân địa phương Lrong lao động nhiên ngày càng sâu sắc hơn, sự cô k ê t giữa đ á n h b ắ t hải sả n m à còn làm phong phú cá n h â n và cộng đồng ngày càng ch ặt chẽ cuộc sống tin h th ầ n , đem lại niềm vui cho hơn. n h â n dân, góp p h ầ n làm đa dạn g nền văn hóa d ân tộ c .o Đ iêu dó cho th ấ y m ục dích của lỗ hội không chỉ th o ả m ãn niềm tin của con người L.H đôi với th ế gioi siêu n h iên, m à qua dó còn