Mục tiêu của đề tài nghiên cứu nhằm luận giải về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-2010, từ đó đề xuất một số định hướng và các giải pháp cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của Thanh Hóa đến năm 2020 theo hƣớng hiệu qủa, bền vững. Mời các bạn tham khảo nội dung chi tiết đề tài!
1
2
3
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung
thực và không trùng lặp với các đề tài khác
n án này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận
án đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
4
3.1. Mục tiêu ...................................................................................................................... 17
3.2.
Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................. 17
3.3.
Giới hạn phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 17
4.1.
Quan điểm nghiên cứu ................................................................................................ 18
4.1.1. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ ..................................................................................... 18
4.1.2. Quan điểm hệ thống .................................................................................................... 18
4.1.3. Quan điểm phát triển bền vững .................................................................................. 19
4.1.4. Quan điểm lịch sử viễn cảnh ...................................................................................... 19
4.2.
Các phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................... 20
4.2.1. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu trong phòng ...................................................... 20
4.2.2. Phương pháp phân tích hệ thống ................................................................................ 20
4.2.3. Phương pháp bản đồ và hệ thống thông tin địa lý (GIS) ............................................ 20
4.2.4. Phương pháp khảo sát thực địa .................................................................................. 21
a. Khái niệm ............................................................................................................... 23
b. Các khía cạnh biểu hiện ......................................................................................... 23
5
a. Khái niệm ............................................................................................................... 26
b. Đặc trưng của cơ cấu kinh tế nông nghiệp ............................................................ 26
c. Các khía cạnh biểu hiện của cơ cấu kinh tế nông nghiệp ...................................... 26
a. Vị trí địa lý ............................................................................................................. 29
b. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên ......................................................... 29
a. Chính sách kinh tế .................................................................................................. 30
b. Thị trường .............................................................................................................. 31
c. Vốn đầu tư .............................................................................................................. 32
d. Khoa học-công nghệ .............................................................................................. 32
e. Dân cư và nguồn lao động ..................................................................................... 33
f. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật ............................................................... 33
g. Đô thị hóa và công nghiệp hóa .............................................................................. 34
6
a. Tài nguyên rừng ..................................................................................................... 52
b. Tài nguyên sinh vật biển ........................................................................................ 53
a. Dân cư .................................................................................................................... 63
b. Lao động................................................................................................................. 65
a. Đất sản xuất nông nghiệp ...................................................................................... 73
b. Đất lâm nghiệp ....................................................................................................... 75
c. Đất nuôi trồng thủy sản.......................................................................................... 75
d. Đất làm muối .......................................................................................................... 75
e. Đất nông nghiệp khác ............................................................................................ 76
a. Ngành trồng trọt ..................................................................................................... 78
b. Ngành chăn nuôi .................................................................................................... 89
c. Dịch vụ nông nghiệp .............................................................................................. 95
7
a. Khái quát chung ..................................................................................................... 96
b. Ngành khai thác thủy sản ....................................................................................... 98
c. Ngành nuôi trồng ................................................................................................. 101
d. Dịch vụ nghề cá .................................................................................................... 105
a. Hộ gia đình ........................................................................................................... 116
b. Trang trại ............................................................................................................. 118
c. Vùng chuyên canh, tập trung sản xuất ................................................................. 120
8
9
Bảng 1.1. Cơ cấu GTSX ngành N-L-TS Việt Nam giai đoạn 2000-2010
38
Bảng 1.2. Cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp giai đoạn 2000-2010
40
Bảng 1.3. Cơ cấu GTSX N-L-TS vùng BTB giai đoạn 2000-2010
42
Bảng 2.1. Vốn đầu tƣ từ ngân sách giai đoạn 2001-2010
56
Bảng 2.2. Vốn sản xuất kinh doanh bình quân của các doanh nghiệp
57
Bảng 2.3. Cơ cấu lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế của
65
Bảng 2.4. GDP và cơ cấu GDP tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
69
Bảng 2.5. Biến động diện tích đất nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
73
Bảng 2.6. GTSX và cơ cấu GTSX N-L-TS tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
76
Bảng 2.7. GTSX và cơ cấu GTSX NN tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
77
Bảng 2.8. Chuyển dịch CCGTSX ngành trồng trọt giai đoạn 2000-2010
79
Bảng 2.9. Diện tích, năng suất, sản lƣợng rau, đậu giai đoạn 2000-2010
84
Bảng 2.10. Một số chỉ tiêu phát triển ngành chăn nuôi giai đoạn 2000-2010
89
Bảng 2.11. Cơ cấu GTSX chăn nuôi theo phân theo nhóm vật nuôi và sản phẩm
90
Bảng 2.12. Số lƣợng đàn gia súc gia cầm tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
91
Bảng 2.13. Một số chỉ tiêu phát triển ngành thủy sản giai đoạn 2000-2010
97
Bảng 2.14. Biến động diện tích nuôi trồng thủy sản
102
Bảng 2.15. GTSX và cơ cấu GTSX lãnh thổ N-L-TS năm 2000, 2010
114
Bảng 2.16. Cơ cấu GTSX nội bộ các ngành N-L-TS trên các vùng lãnh thổ.
115
Bảng 2.17. Số hộ, lao động nông nghiệp, tỉnh Thanh Hóa 2000-2010
117
Bảng 2.18. Số lƣợng trang trại năm 2010 phân theo ngành hoạt động
118
Bảng 2.19. Biến động về số lƣợng trang trại giai đoạn 2010-2010
119
Bảng 2.20. Tổng hợp phát triển vùng chuyên canh tỉnh Thanh Hóa 2000-2010
125
Bảng 3.1. Biến động sử dụng đất nông nghiệp giai đoạn 2011-2020
136
Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu phát triển N-L-TS đến năm 2020
137
Bảng 3.3. Một số chỉ tiêu phát triển ngành nông nghiệp đến năm 2020
138
Bảng 3.4. Một số chỉ tiêu phát triển ngành thủy sản đến năm 2020
140
Bảng 3.5. Định hƣớng dịch chuyển cơ cấu kinh tế hộ gia đình đến năm 2020
141
10
Hình 1.1.Cơ cấu GTSX nông nghiệp vùng Bắc Trung Bộ năm 2000 và 2010 ...................... 43
Hình 2.1.Cơ cấu kinh tế vùng BTB và Thanh Hóa năm 2000 và 2010 .................................... 69
Hình 2.2.Cơ cấu sử dụng đất năm 2000 và 2010 (%) ............................................................... 71
Hình 2.3.CDCC ngành thủy sản Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010 .......................................... 98
Hình 2.4.Biến động diện tích đất lâm nghiệp có rừng 2000-2010 (ha) .................................. 107
Hình 2.5.CDCCKT lâm nghiệp tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010 .................................. 110
Bản đồ hành chính tỉnh Thanh Hóa..........................................................................................43
Bản đồ các nhân tố tự nhiên ảnh hƣởng đến CDCCKTNN tỉnh Thanh Hóa……………..…..44
Bản đồ các nhân tố KT-XH chủ yếu ảnh hƣởng đến CDCCKTNN tỉnh Thanh Hóa…..…….50
Bản đồ biến động diện tích đất nông nghiệp giai đoạn 2000-2010……………….…………..67
Bản đồ ngành trồng trọt tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010……………………………....74
Bản đồ ngành chăn nuôi tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010……………….…………..….85
Bản đồ ngành thủy sản tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010………………………………..92
Bản đồ ngành lâm nghiệp tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010…………………………...103
Bản đồ CDCCKT lãnh thổ NN tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010……………….……..107
11
Bắc Trung Bộ
BTB
Cơ cấu kinh tế
CCKT
Chuyển dịch cơ cấu
CDCC
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế
CDCCKT
Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp
CDCCNN
Chuyển dịch cơ cấu lâm nghiệp
CDCCLN
Chuyển dịch cơ cấu thủy sản
CDCCTS
CDCCN-L-TS
Chuyển dịch cơ cấu nông-lâm-thủy sản
Cộng hòa dân chủ nhân dân
CN
Công nghiệp
CNH-HĐT
Công nghiệp hóa-hiện đại hóa
Dịch vụ
DV
Đô thị hóa
ĐTH
Đồng bằng sông Hồng
ĐBSH
Tổng sản phẩm quốc nội
GDP
Giá trị sản xuất
GTSX
Kinh tế - xã hội
KT-XH
Khu công nghiệp
KCN
KH-KT,CN
Khoa học kỹ thuật và công nghệ
Khu kinh tế
KKT
Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
KTTĐBB
Kinh tế trọng điểm miền Trung
KTTĐMT
Lâm nghiệp
LN
Nông nghiệp
NN
Nông lâm thủy sản
N-L-TS
Xây dựng
CHDCND
Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội
XD
Thủy sản
TTPTKT-XH
TS
12
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Kể từ năm 1986, khi Việt Nam tiến hành công cuộc đổi mới đến nay,
ngành nông nghiệp của Việt Nam đã đạt đƣợc những thành tựu to lớn, đóng vai
trò hết sức quan trọng trong quá trình CNH-HĐH đất nƣớc. Cùng với quá trình
chuyển dịch cơ cấu của nền kinh tế theo hƣớng CNH-HĐH, nông nghiệp Việt
Nam cũng đang trong quá trình chuyển dịch cơ cấu theo xu hƣớng chung. Quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp diễn ra trên quy mô cả nƣớc và đa
dạng ở cấp tỉnh.
Thanh Hóa là tỉnh có diện tích lãnh thổ lớn, số dân đông, điều kiện tự
nhiên, kinh tế - xã hội có nhiều thuận lợi cho việc phát triển một nền nông
nghiệp phong phú, đa dạng. Kinh tế nông nghiệp đóng vai trò hết sức quan trọng
trong đời sống kinh tế - xã hội của tỉnh. Trong giai đoạn vừa qua, ngành nông
nghiệp tỉnh Thanh Hóa đã có bƣớc phát triển toàn diện, đạt đƣợc nhiều thành
tựu, góp phần ổn định và ngày càng nâng cao đời sống nhân dân. Một số sản
phẩm nông nghiệp của tỉnh Thanh Hóa chiếm vị trí quan trọng trong vùng BTB
và cả nƣớc nhƣ: lúa (đứng đầu vùng BTB, thứ 6 cả nƣớc về diện tích, sản
lƣợng), mía (đứng đầu cả nƣớc về diện tích), đàn trâu (đứng thứ 2 cả nƣớc), đàn
bò (đứng thứ 5 cả nƣớc)... Trong cơ cấu GDP toàn tỉnh, nông nghiệp tuy giảm tỷ
trọng từ 39,6% năm 2000 xuống còn 24,1% năm 2010, song giá trị tuyệt đối của
ngành vẫn không ngừng tăng, từ 3942,1 tỷ đồng năm 2000 (giá thực tế), lên
12404,9 tỷ đồng năm 2010. Cơ cấu N-L-TS bƣớc đầu chuyển dịch từ nền nông
nghiệp sản xuất tự cấp tự túc sang sản xuất hàng hóa với xu hƣớng giảm tỷ trọng
ngành nông nghiệp và lâm nghiệp, tăng tỷ trọng của ngành thủy sản; hình thành
các vùng chuyên canh sản xuất quy mô lớn; các loại cây trồng vật nuôi có giá trị
kinh tế và thị trƣờng tiêu thụ ngày càng chiếm tỷ trọng cao, v.v.
13
Tuy nhiên, sự phát triển của nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa đến nay vẫn còn
nhiều hạn chế: tăng trƣởng kém bền vững, khả năng cạnh tranh thấp, sản xuất
vẫn còn mang nặng tính chất của một nền sản xuất tiểu nông, nhỏ lẻ, phân tán,
có nơi thậm chí chủ yếu vẫn là tự cung tự cấp; công nghệ lạc hậu; việc khai thác,
phát huy các tiềm năng, thế mạnh trong nông nghiệp còn nhiều bất hợp lý...
Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên có nhiều nhƣng nổi bật là:
nguồn vốn đầu tƣ cho phát triển thấp; cơ sở hạ tầng và việc ứng dụng khoa học
công nghệ trong sản xuất chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển; thiếu nguồn
nhân lực qua đào tạo… đặc biệt là thiếu một cơ cấu kinh tế hợp lý để có thể phát
huy đƣợc các tiềm năng thế mạnh vốn có. Vì vậy, chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp là một trong những vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong quá trình
giải quyết những tồn tại, thách thức đang đặt ra cho nông nghiệp Thanh Hóa
hiện nay.
Với ý nghĩa đó, chúng tôi chọn đề tài: “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp ở tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-2010” làm đề tài cho
luận án Tiến sĩ, nhằm góp phần luận giải về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp Thanh Hóa trong giai đoạn vừa qua, từ đó đề xuất một số định
hƣớng và các giải pháp cho quá trình chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp của tỉnh
trong thời gian tới.
2. Lịch sử nghiên cứu
Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế là vấn đề đƣợc các nhà quản
lý, các nhà khoa học đặc biệt quan tâm không chỉ bởi nó là một nội dung quan
trọng trọng trong kinh tế học mà còn là vấn đề luôn luôn thay đổi qua các thời
kỳ phát triển của mọi nền kinh tế.
Đối với Việt Nam, cơ cấu kinh tế có vai trò quyết định đến sự phát triển
và tăng trƣởng kinh tế cũng nhƣ quyết định đến sự phát triển xã hội. Cho đến
nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu
kinh tế, trong đó tiêu biểu nhƣ:
14
+ “Chuyển dịch CCKT theo hướng công nghiệp hoá nền kinh tế quốc
dân”, NXB Chính trị quốc gia, 1994, tập 2, chủ biên Ngô Đình Giao. [33]
Trong cuốn sách này, các tác giả tập trung trình bày những vấn đề lý luận và sự
cần thiết của chuyển dịch CCKT theo hƣớng CNH-HĐH, đề xuất phƣơng hƣớng
và biện pháp chuyển dịch CCKT Việt Nam. Những vấn đề lý luận về về cơ cấu,
cơ cấu kinh tế, các khía cạnh biểu hiện và quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
trong cuốn sách này đã đƣợc các tác giả làm sáng tỏ một cách hệ thống và đƣợc
nhiều nhà nghiên cứu sau tiếp tục kế thừa, bổ sung, hoàn thiện.
Nhiều công trình của các NCS khi nghiên cứu về vấn đề chuyển dịch cơ
cấu kinh tế cũng đã vận dụng để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận trong nghiên
cứu của mình nhƣ các tác giả: Mai Hà Phƣơng với đề tài “Nghiên cứu chuyển
đổi cơ cấu cây trồng lâu năm ở tỉnh Lâm Đồng”, 2008, Luận án Tiến sĩ Địa lý
học, ĐHSP HN; Vũ Thị Kim Cúc trong đề tài “Nghiên cứu CDCCKTNN ở Hải
Phòng”, 2012, Luận án Tiến sĩ Địa lý học, ĐHSP TP Hồ Chí Minh; Tạ Đình
Thi, 2006, “Chuyển dịch CCKT tác động đến sự phát triển bền vững ở vùng
Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ”. Luận án Tiến sỹ kinh tế, Trƣờng Đại học Kinh tế
Quốc dân,... [14, 57, 78]
+ “Những vấn đề chủ yếu về kinh tế phát triển”, 2005, NXB Chính trị
Quốc gia, tác giả Ngô Doãn Vịnh.[96] Trong cuốn sách này, tác giả đã trình bày
một cách tổng quát cả lý luận và thực tiễn về cơ cấu của nền kinh tế; phân tích
khái quát cơ cấu kinh tế Việt Nam trong thời gian cho đến trƣớc năm 2005 và
đƣa ra một số tƣ tƣởng cho việc nghiên cứu hình thành cơ cấu kinh tế Việt Nam
trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và toàn cầu hóa.
Những vấn đề lý luận về cơ cấu kinh tế đƣợc các tác giả đề cập chi tiết, hệ
thống, làm rõ nhiều nội dung, đặc biệt là những lý luận về chuyển dịch cơ cấu
kinh tế, phân tích đánh giá cơ cấu kinh tế và các nhân tố ảnh hƣởng đến việc
hình thành và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
15
+ “Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Việt Nam”, 2006, NXB Khoa học
xã hội, chủ biên Bùi Tất Thắng.[77] Các tác giả đã tổng quan một số vấn đề lý
luận về cơ cấu ngành kinh tế trong thời kỳ CNH, làm rõ khái niệm cơ cấu kinh
tế, chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và những chỉ tiêu phản ánh sự chuyển dịch
cơ cấu ngành kinh tế.
Những phân tích của các tác giả về các nhân tố tác động đến chính sách
thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong thời kỳ CNH nƣớc ta
nhƣ: các nhân tố về môi trƣờng kinh tế quốc tế, lợi thế so sánh của các nguồn
lực kinh tế, sự hình thành cơ chế thị trƣờng và các chức năng kinh tế nhà
nƣớc....đã bổ sung những vấn đề lý luận về các nhân tố tác động đến quá trình
chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế.
+ “Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế- Nghiên cứu thống kê cơ
cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế”, 2007, NXB Đại học Kinh tế quốc
dân, chủ biên Phan Công Nghĩa.[49] Trong cuốn sách này các tác giả đã hệ
thống các phƣơng pháp thống kê cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Đây
có thể coi là các phƣơng pháp cơ bản trong nghiên cứu cơ cấu kinh tế và chuyển
dịch cơ cấu kinh tế ở Việt Nam hiện nay. Các phƣơng pháp thống kê mô tả và
thống kê phân tích cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế đƣợc các tác giả
tập trung làm rõ, có ý nghĩa quan trọng cho việc vận dụng trong các nghiên cứu
về cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
+ “Nghiên cứu luận cứ khoa học để CDCCKTNN theo hướng CNH,
HĐH”, 2004, Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Việt Nam, Đề tài Khoa học
cấp Nhà nƣớc mã số KC 07-17 [101]. Trong đề tài này, những vấn đề về cơ sở
khoa học cho việc CDCCKTNN theo hƣớng CNH-HĐH ở Việt Nam đƣợc nghiên
cứu chi tiết, hệ thống. Trong đó, những vấn đề về lý luận về cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo ngành, cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo lãnh thổ và cơ cấu theo thành
phần đƣợc làm rõ hơn về bản chất, đặc trƣng và các nhân tố tác động đến qúa
16
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Đặc biệt, những vấn đề thực tiễn
của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt Nam sau hơn 15 năm
đổi mới đƣợc các tác giả nghiên cứu trên tất cả các vùng sinh thái nông nghiệp
Việt Nam với những trƣờng hợp cụ thể đã góp phần làm rõ những vấn đề cốt lõi
của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt Nam, từ đó đề xuất
những giải pháp cho quá trình CDCCKTNN Việt Nam theo hƣớng CNH, HĐH.
Nhìn chung các công trình nghiên cứu trên đều tập trung làm rõ khái niệm
về CCKT, CDCCKT, những vấn đề trong cơ cấu ngành, cơ cấu lãnh thổ của
Việt Nam trong thời kỳ CNH, HĐH trên cơ sở kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu
của các nền kinh tế trên thế giới, đặc biệt là các nền kinh tế đang phát triển.
Đối với những vấn đề lý luận, hầu hết các tác giả đề có sự đồng thuận
trong việc thống nhất khái niệm, bản chất, đặc trƣng, nội dung và các nhân tố tác
động đến sự hình thành CCKT và CDCCKT.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, nhiều tác giả đã nghiên cứu CCKTNN, sự
CDCCKTNN dƣới cả 2 góc độ lý luận và thực tiễn; nghiên cứu những mô hình
chuyển dịch CCKTNN của một số nƣớc trên thế giới, tổng kết lý luận cho quá
trình CDCCKTNN Việt Nam, chỉ ra con đƣờng và cách thức đƣa nông nghiệp
Việt Nam ngày một phát triển. Nhiều công trình đƣợc đăng trên các tạp chí
chuyên ngành đi vào những vấn đề cụ thể nhƣ chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật
nuôi, mô hình tổ chức sản xuất của các vùng, các tỉnh…nhƣ là một phần của quá
trình CDCCNN.
Tuy nhiên, đến nay nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn vẫn cần đƣợc tiếp
tục làm sáng tỏ nhƣ: các nhân tố tác động đến việc hình thành và CDCCKTNN;
các chỉ tiêu đánh giá CDCCKTNN; giải pháp CDCCKTNN trong bối cảnh
CNH-HĐH đất nƣớc...
Trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, cho đến nay, chƣa có một công trình nghiên
cứu nào đối với vấn đề CDCCKTN-L-TS của cả tỉnh dƣới các khía cạnh ngành
và lãnh thổ và thành phần kinh tế.
17
3. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn nghiên cứu
3.1. Mục tiêu
Luận giải về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở Thanh
Hóa trong giai đoạn 2000-2010, từ đó đề xuất một số định hƣớng và các giải
pháp cho quá trình CDCCKTNN của Thanh Hóa đến năm 2020 theo hƣớng hiệu
qủa, bền vững.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Đúc kết cơ sở lý luận và thực tiễn về CDCCKTNN; xác định các chỉ tiêu
phân tích CDCCKTNN và vận dụng vào tỉnh Thanh Hóa;
- Đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến sự chuyển dịch CCKTNN tỉnh
Thanh Hóa;
- Phân tích quá trình CDCCKTNN ở tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn
2000-2010;
- Đề xuất một số định hƣớng và các giải pháp CDCCKTNN tỉnh Thanh
Hóa đến 2020 theo hƣớng hiệu quả, bền vững.
3.3. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Nội dung nghiên cứu của đề tài là cơ cấu kinh tế nông
nghiệp (theo nghĩa rộng) của tỉnh Thanh Hóa (bao gồm nông nghiệp, lâm nghiệp
và thủy sản), trong đó chỉ tập trung phân tích CDCCKTNN theo ngành và theo
lãnh thổ:
- Đối với chuyển dịch CCKTNN theo ngành: phân tích sự chuyển dịch cơ
cấu giữa các ngành: nông nghiệp (theo nghĩa hẹp), lâm nghiệp, thủy sản và
chuyển dịch nội bộ cơ cấu của từng ngành.
Do hệ thống số liệu thống kê hiện nay của cả nƣớc và các địa phƣơng đối
với ngành dịch vụ nông, lâm, thủy sản còn rất nhiều bất cập, đồng thời do hạn
chế về nguồn lực của tác giả, vì vậy, đối với nội dung chuyển dịch cơ cấu nội bộ
các ngành, đề tài chỉ tập trung phân tích chuyển dịch giữa trồng trọt và chăn
18
nuôi, cơ cấu một số loại cây trồng, vật nuôi chủ yếu; giữa nuôi trồng và đánh bắt
thủy sản; giữa khai thác và trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng.
- Đối với chuyển dịch CCKTNN theo lãnh thổ: phân tích chuyển dịch cơ
cấu giữa các lãnh thổ sản xuất nông nghiệp và cơ cấu trong nội bộ các lãnh thổ
sản xuất; phân tích sự biến động của các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp
chủ yếu gồm: hộ gia đình, trang trại, vùng chuyên canh và các tiểu vùng sinh
thái nông nghiệp.
Về thời gian nghiên cứu: Đề tài giới hạn nghiên cứu CDCCKTNN tỉnh
Thanh Hóa trong giai đoạn từ 2000 đến 2010 và định hƣớng đến năm 2020
Về không gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu toàn bộ lãnh thổ tỉnh Thanh
Hóa với 27 đơn vị hành chính gồm 1 thành phố, 02 thị xã, 24 huyện, trong đó có
chú ý tới mối liên hệ với cả nƣớc, vùng Bắc Trung Bộ.
4. Các quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Quan điểm nghiên cứu
4.1.1. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ
Mọi hiện tƣợng và sự vật địa lý đều tồn tại trong một không gian lãnh thổ
nhất định với những mối quan hệ chặt chẽ giữa các sự vật hiện tƣợng đó với các
thành phần còn lại trong phạm vi lãnh thổ từ tự nhiên cho đến kinh tế – xã hội.
Tỉnh Thanh Hóa đƣợc coi nhƣ một thể tổng hợp tƣơng đối hoàn chỉnh cả
về tự nhiên và kinh tế – xã hội, trong đó các yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội có
mối quan hệ chặt chẽ, khăng khít với nhau, có tác động và chi phối lẫn nhau. Đề
tài vậy dụng quan điểm tổng hợp để thấy rõ và phân tích hết những mối quan hệ
giữa các thành phần đó với nhau, tác động đến quá trình CDCCKTNN.
4.1.2. Quan điểm hệ thống
Nông nghiệp, là một hệ thống nhỏ trong hệ thống kinh tế chung của tỉnh
Thanh Hoá, đồng thời bản thân kinh tế nông nghiệp lại chứa đựng trong nó
những hệ thống cấp thấp hơn. Vận dụng quan điểm hệ thống để thấy đƣợc các
19
tác động qua lại giữa các hệ thống này và giữa các yếu tố trong cùng một hệ
thống, từ đó, phân tích, đánh giá chính xác quá trình CDCCKTNN.
4.1.3. Quan điểm phát triển bền vững
Phát triển bền vững là một trong những quan điểm mang tính bao trùm
trong phát triển kinh tế. CDCCKTNN không những phải đáp ứng mục tiêu mang
lại hiệu quả kinh tế cao mà phải hài hòa và bền vững cả về kinh tế - xã hội –
môi trƣờng.
Quá trình CDCCKTNN hợp lý phải dựa trên khai thác có hiệu quả sự
khác biệt địa lý của lãnh thổ và chú ý đúng mức đến việc bảo vệ tính đa dạng
sinh học, giảm thiểu tác hại của môi trƣờng…Khi CDCCKTNN phải đồng thời
góp phần giải quyết việc làm, nâng cao chất lƣợng cuộc sống của nhân dân. Việc
giải quyết tốt các vấn đề xã hội sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ để phát triển sản
xuất và bảo vệ môi trƣờng. Vận dụng quan điểm phát triển bền vững trong phân
tích CDCCKTNN để thấy đƣợc hiệu quả của quá trình CDCC và từ đó đề ra các
hiệu quả cả về kinh tế - xã hội –môi trƣờng.
định hƣớng chuyển dịch cũng nhƣ các giải pháp đảm bảo việc chuyển dịch đem lại
4.1.4. Quan điểm lịch sử viễn cảnh
Sự biến động trong khai thác, sử dụng tài nguyên, sự thay đổi các mô hình
sản xuất qua các thời kỳ lịch sử phản ánh trình độ và khả năng khai thác tự nhiên
của xã hội loài ngƣời. CDCCKTNN hiện tại là sự lựa chọn có chủ đích nhằm sử
dụng hợp lý tiềm năng sinh thái của lãnh thổ phù hợp với nhu cầu của thị trƣờng
trong một giai đoạn nhất định. Cần phải nhìn nhận quá khứ để lý giải ở mức độ
nhất định cho hiện tại và dự báo tƣơng lai phát triển cho CCKTNN của lãnh thổ.
Quan điểm này đƣợc vận dụng trong đề tài để nghiên cứu mọi yếu tố kinh
nhân của quá trình chuyển dịch cũng nhƣ dự báo đƣợc xu hƣớng chuyển dịch trong
thời gian tới.
tế nông nghiệp của Thanh Hóa trong cả giai đoạn 2000-2010 để thấy đƣợc nguyên
20
4.2. Các phương pháp nghiên cứu
4.2.1. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu trong phòng
Hiện nay có rất nhiều công trình nghiên cứu về CCKT, CDCCKT cũng
nhƣ các nghiên cứu về tỉnh Thanh Hóa trên các lĩnh vực khác nhau, trong đó có
những vấn đề liên quan đến hƣớng nghiên cứu của luận án. Hệ thống số liệu
thống kê về kinh tế- xã hội, đặc biệt là các số liệu về N-L-TS trên địa bàn đƣợc
các cơ quan chức năng của tỉnh Thanh Hóa thực hiện khá đồ sộ. Nhiều quy
hoạch, kế hoạch, đề án phát triển các ngành N-L-TS đã đƣợc triển khai... Vì vậy,
tác giả vận dụng phƣơng pháp thống kê, xử lý số liệu trong phòng để chọn lọc,
tính toán, cân đối và xử lý hệ thống tài liệu, số liệu nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu
nghiên cứu. Nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về CDCCKTNN đã đƣợc tác giả
kế thừa, bổ sung để vận dụng vào việc phân tích quá trình CDCCKTNN tỉnh
Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-2010 từ đó đề xuất một số định hƣớng và các
4.2.2. Phương pháp phân tích hệ thống
giải pháp CDCCKTNN tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020.
Thực trạng CCKT nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa đƣợc nhận biết thông qua
phân tích mối quan hệ không gian và thời gian về các yếu tố của kinh tế nông
nghiệp, các mối quan hệ tự nhiên và kinh tế - xã hội. Khi tìm hiểu, nghiên cứu
để phân tích quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa
giai đoạn 2000-2010, tác giả đã sử dụng các phƣơng pháp phân tích hệ thống để
phân tích, đánh giá các điều kiện thuận lợi và khó khăn trong phát triển kinh tế
nông nghiệp cũng nhƣ quá trình CDCCKTNN.
4.2.3. Phương pháp bản đồ và hệ thống thông tin địa lý (GIS)
Đây là phƣơng pháp sử dụng hệ thống các bản đồ chuyên đề về tự nhiên,
kinh tế xã hội tỉnh Thanh Hóa, kết hợp với việc sử dụng phối hợp các phần mềm
Mapinfo, Access, Excel, SPSS,…để xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu, hệ thống
các bản đồ về sự phát triển và quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
ở Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-2010.
21
Các kết quả nghiên cứu chính của luận án đƣợc tác giả thể hiện qua hệ
thống các bản đồ: hành chính; các nhân tố (tự nhiên, kinh tế-xã hội) chủ yếu ảnh
hƣởng đến quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa;
biến động diện tích đất nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010;
ngành trồng trọt tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010; ngành chăn nuôi tỉnh
Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010; ngành thủy sản tỉnh Thanh Hóa giai đoạn
2000-2010; ngành lâm nghiệp tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010; chuyển
dịch cơ cấu lãnh thổ nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010.
4.2.4. Phương pháp khảo sát thực địa
Để thu thập tài liệu, quan sát, kiểm chứng quy luật phân bố của cây trồng,
vật nuôi chủ yếu, các mô hình tổ chức lãnh thổ sản xuất nông nghiệp trên địa
bàn tỉnh Thanh Hóa...cũng nhƣ tìm hiểu tác động của các yếu tố tự nhiên, kinh
tế-xã hội đến chuyển đổi sản xuất trong nông nghiệp, tác giả đã vận dụng
phƣơng pháp khảo sát thực địa trong quá trình nghiên cứu đề tài luận án.
Dựa trên những thông tin thu thập đƣợc từ phƣơng pháp này mà những
phân tích, nhận định, đề xuất của tác giả có cơ khoa học và phù hợp thực tiễn.
Tuy nhiên, do lãnh thổ tỉnh Thanh Hóa rộng lớn và nguồn lực cá nhân hạn
chế, nên mặc dù đã dành nhiều thời gian, công sức, công việc thực địa của tác
giả cũng chỉ giới hạn trên một số địa giới hành chính và nội dung nhất định.
5. Đóng góp của luận án
- Kế thừa, bổ sung và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về
CDCCKTNN để vận dụng vào tỉnh Thanh Hóa;
- Xác định các chỉ tiêu phân tích CDCCKTNN;
- Làm sáng tỏ sự CDCCKTNN tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-
2010 thông qua việc đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng và thực trạng CDCCKTNN
tỉnh Thanh Hóa dựa trên các chỉ tiêu đã xác định;
- Đề xuất đƣợc một số giải pháp nhằm góp phần thúc đẩy CDCCKTNN
tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn đến năm 2020 hiệu quả và bền vững.
22
6. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, phụ lục,
các bản đồ và bảng, biểu kèm theo, nội dung của luận án đƣợc trình bày trong 3
chƣơng:
Chƣơng I: Cơ sở lý luận và thực tiễn về CDCCKTNN.
Chƣơng II: Các nhân tố ảnh hƣởng và CDCCKTNN tỉnh Thanh Hoá
trong giai đoạn 2000-2010.
Chƣơng III: Định hƣớng và các giải pháp CDCCKTNN tỉnh Thanh Hóa
đến 2020.
23
Chƣơng I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1.1. Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế
1.1.1.1. Cơ cấu kinh tế
a. Khái niệm
Cơ cấu (hay kết cấu) là một khái niệm mà triết học duy vật biện chứng
dùng để phản ánh cấu trúc bên trong của một hệ thống. Cơ cấu là tập hợp những
quan hệ cơ bản, tƣơng đối ổn định giữa các yếu tố cấu thành nên hệ thống trong
một thời gian nhất định. [33, 77, 96]
Cơ cấu của nền kinh tế hay hệ thống kinh tế (cơ cấu kinh tế-CCKT) là
tổng thể hợp thành bởi nhiều phần tử thành phần của nền kinh tế, biểu thị nội
dung, cách thức cấu trúc của các phần tử mà giữa chúng có những mối liên hệ
hữu cơ, những tƣơng tác qua lại cả về số lƣợng (đƣợc đo bằng tỷ lệ phần trăm
của các yếu tố trong toàn bộ nền kinh tế) và chất lƣợng (đƣợc đo bằng mức độ
chặt hay lỏng của mối liên kết giữa các yếu tố hợp thành hệ thống kinh tế), trong
những không gian và điều kiện lịch sử kinh tế - xã hội cụ thể, chúng vận động
hƣớng vào những mục tiêu nhất định.[33, 40, 77, 96]
b. Các khía cạnh biểu hiện
Dƣới góc độ nghiên cứu về quá trình phân công lao động và tổ chức sản
xuất xã hội, cơ cấu của nền kinh tế thƣờng đƣợc chia thành các khía biểu hiện
nhƣ sau:
- CCKT ngành (xét theo góc độ phân công lao động xã hội theo ngành).
Cơ cấu ngành kinh tế là tổng hợp các ngành kinh tế và mối quan hệ tỷ lệ giữa
các ngành thể hiện ở vị trí và tỷ trọng của mỗi ngành trong tổng thể nền kinh tế.
24
Thực tế ngƣời ta thƣờng chia nền kinh tế thành các nhóm ngành: nhóm ngành
nông, lâm, thủy sản (hay khu vực I); nhóm ngành công nghiệp – xây dựng (khu
vực II) và nhóm ngành dịch vụ (khu vực III). Thay đổi mạnh mẽ cơ cấu ngành là
nét đặc trƣng của các nƣớc đang phát triển.
- CCKT lãnh thổ (xét dƣới góc độ phân công lao động theo lãnh thổ). Là
tổng hợp các lãnh thổ kinh tế và mối quan hệ tỷ lệ giữa các lãnh thổ thể hiện ở
vị trí và tỷ trọng của mỗi ngành trong tổng thể nền kinh tế, đƣợc hình thành dựa
trên sự bố trí không gian sản xuất kinh tế trên các vùng lãnh thổ và có mối quan
hệ gắn bó chặt chẽ với cơ cấu kinh tế ngành trong một thể thống nhất.
- CCKT thành phần (xét theo góc độ quan hệ sở hữu), đƣợc hình thành
dựa trên chế độ sở hữu về tƣ liệu sản xuất, vì thế, có thể phân chia các thành
phần kinh tế dựa trên các hình thức sở hữu thành các nhóm: kinh tế nhà nƣớc;
kinh tế tập thể; kinh tế tƣ nhân,… phản ánh mối quan hệ về số lƣợng, vị trí, tỷ
trọng của các thành phần kinh tế cấu thành nên nền kinh tế.
Ngoài ra, CCKT còn có thể phân loại dƣới nhiều góc độ khác, tuy nhiên
đây là cách tiếp cận đƣợc chấp nhận rộng rãi và phổ biến nhất. [33, 77, 96]
1.1.1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Trên quan điểm hệ thống, nền kinh tế quốc dân là một hệ thống phức tạp
và năng động, bao gồm nhiều yếu tố có bản chất khác nhau (tự nhiên, kinh tế, xã
hội), hoạt động theo quy luật khác nhau, thƣờng xuyên tác động qua lại với
nhau, và không ngừng vận động, phát triển. Do vậy, các yếu tố tạo nên cơ cấu
của nền kinh tế cũng không ngừng vận động, thay đổi theo thời gian và không
gian, phù hợp với từng điều kiện hoàn cảnh lịch sử của xã hội loài ngƣời.
Quá trình thay đổi đó của CCKT đƣợc gọi là chuyển dịch cơ cấu kinh tế
(CDCCKT). Nói một cách cụ thể hơn, chuyển dịch CCKT là quá trình CCKT
chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác, phù hợp với những điều kiện phát
25
triển nhất định của xã hội loài ngƣời. Quá trình này không chỉ đơn thuần là sự
thay đổi vị trí, mà là sự biến đổi cả về số lƣợng và chất lƣợng các thành phần
cấu tạo nên cơ cấu kinh tế.
CDCCKT phải dựa trên cơ sở CCKT hiện có, do đó nội dung của
CDCCKT là cải tạo cơ cấu cũ, lạc hậu hoặc chƣa phù hợp để xây dựng CCKT
mới hiện đại và phù hợp hơn.
Nhƣ vậy, CDCCKT thực chất là sự điều chỉnh CCKT trên các khía cạnh
biểu hiện nhằm hƣớng sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế theo các mục tiêu đã
xác định cho từng thời kỳ phát triển. [33, 40, 77, 96]
CDCCKT là một đặc trƣng vốn có của quá trình phát triển kinh tế và
mang tính khách quan bởi hệ thống kinh tế vận động, phát triển theo các quy
luật khách quan. Chủ thể của qúa trình CDCCKT thông qua việc nhận thức
những quy luật khách quan, phân tích, đánh giá những xu thế phát triển khác
nhau để tìm ra những phƣơng án thay đổi CCKT hiệu quả nhất, phù hợp với
không gian và điều kiện lịch sử kinh tế - xã hội cụ thể. [33, 40, 77, 96]
1.1.2. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
1.1.2.1. Kinh tế nông nghiệp
Nông nghiệp là ngành kinh tế sản xuất vật chất cơ bản của xã hội loài
ngƣời. Theo nghĩa rộng, kinh tế nông nghiệp bao gồm:
- Sản xuất nông nghiệp (nông nghiệp - theo nghĩa hẹp): là ngành kinh tế
sử dụng đất đai làm tƣ liệu sản xuất chủ yếu để trồng trọt, chăn nuôi; khai thác
cây trồng và vật nuôi làm đối tƣợng sản xuất để tạo ra lƣơng thực, thực phẩm và
một số nguyên liệu cho công nghiệp. Nông nghiệp bao gồm các ngành: trồng
trọt, chăn nuôi và dịch vụ nông nghiệp.
- Sản xuất lâm nghiệp (lâm nghiệp): là ngành kinh tế đƣợc hình thành và
hoạt động trên cơ sở vai trò chức năng và tác dụng của rừng, đất lâm nghiệp đối
với đời sống kinh tế xã hội trên cơ sở những phƣơng thức sản xuất và tổ chức
kinh tế nhất định. Lâm nghiệp bao gồm các ngành: trồng, chăm sóc bảo vệ rừng;
khai thác rừng và dịch vụ lâm nghiệp
26
- Sản xuất thủy sản (thủy sản): là ngành kinh tế hình thành trên cở sở các
hoạt động khai thác và nuôi trồng thuỷ, hải sản. Các ngành của thủy sản bao
gồm: khai thác; nuôi trồng và dịch vụ thủy sản.
Khi sử dụng khái niệm nông nghiệp trong mối quan hệ với các ngành
công nghiệp, dịch vụ của nền kinh tế quốc dân, ngƣời ta thƣờng sử dụng khái
niệm nông nghiệp theo nghĩa rộng. Khi sử dụng khái niệm nông nghiệp trong
mối quan hệ với các ngành lâm nghiệp, thủy sản là sử dụng khái niệm nông
nghiệp theo nghĩa hẹp.
1.1.2.2. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp
a. Khái niệm
CCKTNN là tổng thể các mối quan hệ kinh tế trong sản xuất nông nghiệp
(theo nghĩa rộng) cả về lƣợng và chất của các ngành N-L-TS. Các mối quan hệ
tƣơng tác này không ngừng hoàn thiện và phát triển trong sự ổn định tƣơng đối,
trong các mối quan hệ khăng khít, tác động và tùy thuộc lẫn nhau giữa các yếu
tố, đƣợc xác định bằng các quan hệ tỷ lệ về số lƣợng và chất lƣợng. [49, 64, 90]
b. Đặc trưng của cơ cấu kinh tế nông nghiệp
- Mang tính khách quan và đƣợc hình thành do sự phát triển của lực lƣợng
sản xuất và phân công lao động xã hội;
- Mang tính lịch sử: CCKTNN không cố định, bất biến mà luôn biến đổi
để phù hợp với những điều kiện kinh tế - xã hội, với sự phát triển của khoa học
kỹ thuật trong từng thời kỳ;
- CCKTNN là một hệ thống mở có mối quan hệ tác động qua lại với các
hệ thống khác và mối quan hệ này ngày càng đƣợc mở rộng trong quá trình phân
công và hợp tác lao động.
c. Các khía cạnh biểu hiện của cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Cũng nhƣ cơ cấu của nền kinh tế, những khía cạnh biểu hiện chủ yếu của
CCKTNN là: cơ cấu theo ngành, cơ cấu theo lãnh thổ và cơ cấu theo thành
phần: [49, 64, 90]
27
- CCKTNN theo ngành: phản ánh số lƣợng, vị trí, tỷ trọng các bộ phận
cấu thành kinh tế nông nghiệp. Trong đó, nông nghiệp bao gồm: trồng trọt, chăn
nuôi và dịch vụ nông nghiệp; thủy sản gồm: nuôi trồng, đánh bắt và dịch vụ hậu
cần; lâm nghiệp bao gồm trồng rừng, khai thác rừng và dịch vụ lâm nghiệp.
- CCKTNN theo lãnh thổ: Cơ cấu nông nghiệp theo lãnh thổ đƣợc hình
thành dựa vào sự bố trí không gian sản xuất nông nghiệp trên các vùng lãnh thổ,
gắn bó chặt chẽ với CCKTNN theo ngành trong một thể thống nhất. Chính sự
khác biệt về các yếu tố điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội đã tạo nên
các hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp theo lãnh thổ, từ đó hình thành
CCKTNN theo lãnh thổ. Những hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp theo
lãnh thổ này có sự khác biệt với nhau song chúng lại cùng tồn tại trong mối quan
hệ tác động qua lại với nhau.
Cơ cấu nông nghiệp theo lãnh thổ phản ánh mối quan hệ về số lƣợng, vị
trí, tỷ trọng của các hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp theo lãnh thổ nhƣ:
hộ gia đình, trang trại, HTXNN, nông trƣờng, vùng chuyên canh, các tiểu vùng
sinh thái nông nghiệp, vùng nông nghiệp,…đồng thời phản ánh tiềm năng kinh
tế - xã hội và khả năng khai thác các tiềm năng đó phục vụ cho mục tiêu phát
triển nhất định.
- CCKTNN theo thành phần: CCKTNN theo thành phần kinh tế đƣợc
hình thành dựa trên chế độ sở hữu về tƣ liệu sản xuất, bao gồm: kinh tế nhà
nƣớc; kinh tế ngoài nhà nƣớc (tập thể; kinh tế tƣ nhân, cá thể… ) và khu vực có
vồn đầu tƣ nƣớc ngoài. CCKTNN theo thành phần phản ánh mối quan hệ về số
lƣợng, vị trí, tỷ trọng của các thành phần kinh tế cấu thành nên kinh tế
nông nghiệp.
1.1.2.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
a. Quan niệm
CDCCKTNN là sự vận động của các yếu tố cấu thành của kinh tế nông
nghiệp theo các quy luật khách quan dƣới sự tác động của con ngƣời vào các
nhân tố ảnh hƣởng đến chúng theo những mục tiêu nhất định. Đó là quá trình
28
thay đổi các yếu tố và mối quan hệ giữa các yếu tố cấu trúc nên kinh tế nông
nghiệp. CDCCKTNN là quá trình chuyển dịch toàn diện cả cơ cấu ngành, cơ cấu
lãnh thổ, và cơ cấu thành phần. [49, 64, 77, 90]
- CDCCKTNN theo ngành: Là sự thay đổi tỷ trọng giữa các nhóm ngành,
từng ngành trong nông nghiệp. Xu hƣớng phát triển của kinh tế nông nghiệp,
hiện nay là hƣớng tới một nền nông nghiệp hàng hóa, sản xuất thâm canh, đa
dạng theo hƣớng sản xuất lớn tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị. Vì vậy,
CDCCKTNN theo ngành diễn ra theo xu hƣớng ngày càng gia tăng tỷ trọng của
các sản phẩm có giá trị kinh tế cao (cây công nghiệp, cây ăn quả, chăn nuôi,
thủy sản, các loại cây, con đặc sản…) và có giá trị xuất khẩu, giảm dần tỷ trọng
của các sản phẩm có giá trị kinh tế thấp.
- CDCCKTNN theo lãnh thổ: Là quá trình thay đổi tỷ trọng, vai trò của
các hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp theo lãnh thổ, phản ánh việc khai
thác các yếu tố, điều kiện cho phát triển kinh tế nông nghiệp trên các lãnh thổ
nhất định. Trong xu thế phát triển hiện nay, CDCCKTNN gắn liền với việc hình
thành nên những vùng chuyên môn hóa, có sự ổn định về quy mô, phƣơng
hƣớng sản xuất, bảo đảm chất lƣợng và hiệu quả kinh tế xã hội…
- CDCCKTNN theo thành phần kinh tế: Là quá trình thay đổi về vai trò,
vị trí của các thành phần kinh tế tham gia sản xuất nông nghiệp. Phản ánh sự
thay đổi trong các mối quan hệ sản xuất xã hội và xu thế chính trị của mỗi quốc
gia, vùng, miền…Trong điều kiện hiện nay, xu hƣớng chung của quá trình
chuyển dịch CCKT theo thành phần là ngày càng gia tăng nhanh tỷ trọng của
khu vực kinh tế ngoài nhà nƣớc, giảm dần tỷ trọng của khu vực kinh tế nhà nƣớc.
b. Các xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Trong lịch sử phát triển của nền kinh tế thế giới, CDCCKTNN diễn ra ở
tất cả các quốc gia. Quá trình này diễn ra khác nhau tùy thuộc vào các điều kiện
tự nhiên, kinh tế, xã hội của mỗi nƣớc. Hiện nay ở các nƣớc đang phát triển, xu
hƣớng chủ yếu của quá trình CDCCKTNN là:
29
- Chuyển dịch từ sản xuất độc canh, tự cấp tự túc sang sản xuất hàng hóa,
gắn liền với thị trƣờng nội địa và tham gia xuất khẩu;
- Chuyển từ nông nghiệp thuần nông sang nền nông nghiệp tổng hợp, vừa
đa dạng hóa vừa chuyên môn hóa;
- Gia tăng chức năng phi thƣơng mại của nông nghiệp nhƣ: đảm bảo an
ninh lƣơng thực, giảm đói nghèo, duy trì văn hoá cộng đồng cƣ dân sản xuất
nông nghiệp, đảm bảo môi trƣờng sinh thái, chống lại biến đổi khí hậu toàn
cầu…[49, 64, 77, 90]
1.1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến quá trình CDCCKTNN
1.1.3.1. Các nhân tố tự nhiên
a. Vị trí địa lý
Vị trí địa lý quy định các yếu tố tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên (địa
hình, khí hậu, đất đai, động, thực vật…), đồng thời vị trí địa lý ảnh hƣởng đến
khả năng thu hút vốn đầu tƣ, lao động, khoa học kỹ thuật, chuyển giao công
nghệ, phát triển các loại hình dịch vụ…tác động trực tiếp đến việc hình thành,
phát triển và CDCCKT nói chung và CCKTNN nói riêng.
Các lãnh thổ nằm ở vị trí địa lý có nhiều thuận lợi về giao lƣu kinh tế nhƣ
gần các cực tăng trƣởng, các trung tâm phát triển, các đầu mối giao thông liên
vùng…thƣờng có sức hấp dẫn mạnh về thu hút vốn đầu tƣ, khoa học- kỹ thuật,
thu hút lao động trình độ cao, có khả năng mở rộng thị trƣờng…tạo điều kiện
cho nền kinh tế tăng trƣởng, phát triển nhanh, tác động tích cực đến việc chuyển
đổi cơ cấu sản xuất, lựa chọn phát triển các sản phẩm có giá trị hàng hóa, đem
lại hiệu quả kinh tế cao.
b. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên
Đặc điểm lớn nhất của sản xuất nông nghiệp là sự phụ thuộc vào các điều
kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên. Do vậy, các điều kiện tự nhiên, tài
nguyên thiên nhiên giữ vai trò quan trọng trong quá trình CDCCKTNN.
30
- Địa hình: Các đặc điểm địa hình tự nhiên nhƣ độ dốc, các vùng đồng
bằng, thung lũng, các vùng trung du, miền núi…ảnh hƣởng trực tiếp đến quá
trình sản xuất, lựa chọn các loại cây trồng, vật nuôi, và ảnh hƣởng đến việc hình
thành, phát triển các hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp theo lãnh thổ.
- Khí hậu: với các yếu tố nhƣ nhiệt độ, lƣợng mƣa, ánh sáng, gió, lũ lụt,
hạn hán… đều có ảnh hƣởng lớn đến việc xác định cơ cấu cây trồng vật nuôi, cơ
cấu mùa vụ, khả năng xen canh, tăng vụ và hiệu quả sản xuất nông nghiệp, quy
định tính mùa trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp... Đây là những
điều kiện rất quan trọng cho chuyển dịch cơ cấu ngành nông nghiệp.
- Tài nguyên đất: các nhóm đất, cơ cấu sử dụng đất, độ phì của đất….có
ảnh hƣởng lớn đến quy mô, hƣớng sản xuất, cơ cấu và sự phân bố cây trồng, vật
nuôi, mức độ thâm canh và năng suất cây trồng. Mỗi loại cây trồng thƣờng thích
nghi với một loại đất nhất định, do đó, trong quá trình CDCCKTNN cần tính
toán các nhân tố tác động này nhằm phát huy hiệu quả sử dụng tài nguyên, tạo ra
năng suất, sản lƣợng cao cho cây trồng vật nuôi.
- Tài nguyên nƣớc: có ảnh hƣởng lớn đến năng suất, chất lƣợng cây trồng
vật nuôi và hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Nguồn nƣớc dùng để tƣới tiêu cho
cây trồng, để cải tạo và tăng khả năng sử dụng đất, nâng cao khả năng thâm canh
tăng vụ cho sản xuất nông nghiệp.
- Tài nguyên sinh vật: là tiền đề hình thành và phát triển các giống cây
trồng vật nuôi và tạo khả năng chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp.
1.1.3.2. Các nhân tố kinh tế - xã hội
a. Chính sách kinh tế
Chính sách phát triển của quốc gia là nhân tố mang tính quyết định đến sự
thành, bại của chiến lƣợc, mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội. Đặc điểm của chính
sách là tính định hƣớng cho quá trình phát triển. Vì vậy, đây là nhân tố có khả
năng thúc đẩy hay kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế nói chung và của quá
31
trình CDCCKT nói riêng. Chính sách kinh tế của nhà nƣớc tác động mạnh đến
sự hình thành và phát triển của những phân ngành kinh tế nhất định. Sự khuyến
khích hay không khuyến khích, thậm chí cấm ngặt đối với một số lĩnh vực nào
đó sẽ tác động làm gia tăng mức tăng trƣởng hay kìm hãm, hay thậm chí loại bỏ
một số lĩnh vực (sản phẩm hàng hóa, dịch vụ) mặc dù tiềm năng cung và mức
cầu của dân cƣ vẫn tồn tại [77].
Trong ngành nông nghiệp, chính sách kinh tế của nhà nƣớc thể hiện qua
chính sách sử dụng đất nông nghiệp, chiến lƣợc phát triển, quy hoạch phát triển
nông nghiệp, cùng với hệ thống các cơ chế chính sách cụ thể trong việc ƣu tiên
phân bổ nguồn lực quốc gia cho phát triển hạ tầng kỹ thuật, đầu tƣ cho KH-CN,
đào tạo nguồn nhân lực, đầu tƣ cho sản xuất kinh doanh, các biện pháp hỗ trợ
giá, chính sách bảo hộ nông nghiệp....là những vấn đề mang ý nghĩa quyết định
đối với sự phát triển và quá trình CDCCKTNN.
b. Thị trường
Tác động từ yếu tố “cầu” của thị trƣờng đã dẫn dắt và điều tiết các hoạt
động sản xuất của toàn bộ nền kinh tế, trong đó có nông nghiệp. Xu thế vận
động của quá trình CDCCKTNN sẽ phải đặt ra những mục tiêu nhằm đáp ứng
theo nhu cầu của thị trƣờng, do vậy, tác động trực tiếp đến việc lựa chọn cơ cấu
ngành: sản xuất ra loại hàng hóa gì? sản lƣợng bao nhiêu? cơ cấu chủng loại thế
nào?...Đồng thời thị trƣờng cũng có tác động điều tiết đối với cơ cấu lãnh thổ
trong việc hình thành và phát triển các vùng sản xuất tập trung, chuyên môn hóa,
thay đổi vai trò của các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp nhƣ hộ gia đình,
trang trại....Ở các nƣớc trên thế giới, xung quanh các thành phố, trung tâm công
nghiệp lớn đều hình thành các vành đai nông nghiệp với hƣớng chuyên môn hóa
là sản xuất rau xanh, thịt, cá, trứng, sữa...xuất phát từ chính nhu cầu thị trƣờng
tiêu thụ. Và cũng chính nhu cầu của thị trƣờng tiêu thụ đã thúc đẩy sự phát triển
mạnh mẽ của mô hình tổ chức sản xuất trang trại, các vùng chuyên canh quy mô
lớn, đem lại hiệu quả kinh tế cao trong nông nghiệp hiện đại.
32
c. Vốn đầu tư
Vốn đầu tƣ là điều kiện quan trọng để phát triển kinh tế nói chung và
nông nghiệp nói riêng. Vốn đầu tƣ không chỉ là cơ sở để tạo ra vốn sản xuất,
tăng năng lực sản xuất của các doanh nghiệp mà còn là điều kiện để nâng cao
trình độ khoa học công nghệ, góp phần đáng kể vào việc đầu tƣ theo chiều sâu,
hiện đại hóa quy trình sản xuất. Việc tăng vốn đầu tƣ cũng góp phần vào việc
giải quyết công ăn việc làm cho ngƣời lao động khi mở ra các công trình xây
dựng và mở rộng quy mô sản xuất.
Để đảm bảo cho sự tăng trƣởng và phát triển trong nông nghiệp đòi hỏi
phải có nguồn vốn đầu tƣ cho cơ sở hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị công nghệ
sản xuất, cho đào tạo nguồn nhân lực và cho các dịch vụ kèm theo.... Đồng thời,
vốn đầu tƣ giúp cho ngƣời nông dân tiếp cận công nghệ hiện đại nhƣ công nghệ
sinh học, các giống cây trồng vật nuôi cho năng suất cao,...Vì thế, việc huy
động, thu hút và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tƣ có vai trò quan trọng
đối với việc hình thành và CDCCKTNN.
d. Khoa học-công nghệ
KH-CN là một bộ phận nguồn lực không thể thiếu trong quá trình phát
triển kinh tế - xã hội. KH-CN góp phần quan trọng trong việc mở rộng khả năng
sản xuất, thúc đẩy tăng trƣởng và phát triển kinh tế. KH-CN thúc đẩy quá trình
hình thành và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng sức cạnh tranh của hàng hóa,
thúc đẩy phát triển kinh tế thị trƣờng.
Đối với sản xuất nông nghiệp, vấn đề tăng năng suất cây trồng, vật nuôi
không chỉ phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên mà còn chịu tác động trực tiếp của
con ngƣời với các ứng dụng của KH-CN. KH-CN tạo ra những khả năng sản
xuất mới trong nông nghiệp, cho phép tạo ra sản phẩm nông sản với chất lƣợng
cao, giảm chi phí sản xuất. Yếu tố này thúc đẩy và làm thay đổi quy mô, tốc độ
phát triển của các ngành nhƣ chế biến, dịch vụ...
33
Đẩy nhanh tốc độ ứng dụng KH-CN trong ngành nông nghiệp tất yếu sẽ
thúc đẩy CDCCKTNN có hiệu qủa. KH-CN cùng với các quá trình cơ giới hóa,
thủy lợi hóa, hóa học hóa, sinh học hóa góp phần tạo ra năng suất lao động trong
nông nghiệp cao hơn, cho phép ngƣời lao động có thể chuyển đổi nghề nghiệp,
từ đó phân công lại lao động xã hội theo hƣớng giảm lao động nông nghiệp tăng
lao động dịch vụ, công nghiệp.
e. Dân cư và nguồn lao động
Con ngƣời là chủ thể của quá trình sản xuất. Con ngƣời làm ra các sản
phẩm thông qua quá trình sản xuất, đồng thời xã hội loài ngƣời cũng chính là thị
trƣờng tiêu thụ các sản phẩm hàng hoá do con ngƣời làm ra. Dân số càng đông,
mức sống và nhu cầu càng cao có tác dụng thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của
các ngành kinh tế khác nhau trong đó có nông nghiệp, .
Sự tác động của nhân tố này lên quá trình hình thành và chuyển dịch
CCKT đƣợc xem xét trên các mặt chủ yếu sau:
+ Trình độ dân trí, trình độ lao động, khả năng tiếp thu khoa học – công
nghệ là cơ sở quan trọng để nâng cao hiệu quả sản xuất, thúc đẩy tiến bộ khoa
học - kỹ thuật trong sản xuất của các ngành kinh tế nói chung và sản xuất nông
nghiệp nói riêng
+ Quy mô dân số, kết cấu dân cƣ và thu nhập của họ có ảnh hƣởng lớn
đến quy mô và cơ cấu của nhu cầu thị trƣờng
f. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật
Các điều kiện về cơ sở hạ tầng (giao thông, điện) và cơ sở vật chất kỹ
thuật (hệ thống thủy lợi, cơ giới hóa, hệ thống các trạm bảo vệ thực vật, thú y,
các cơ sở dịch vụ) là nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển và CDCCKTNN
thể hiện qua tác động trực tiếp đến sản xuất, thu hoạch, bảo vệ, chế biến sản
phẩm... Đồng thời, ảnh hƣởng đến việc tổ chức lãnh thổ sản xuất nông nghiệp,
hình thành các vùng chuyên canh, sản xuất hàng hóa, mở rộng thị trƣờng.
34
g. Đô thị hóa và công nghiệp hóa
Công nghiệp hóa và đô thị hóa là hai quá trình thƣờng song hành cùng
nhau, đồng thời cũng là biểu hiện của sự thay đổi nền kinh tế từ nông nghiệp
sang phi nông nghiệp, vì thế quá trình này có ảnh hƣởng không nhỏ làm thay đổi
cơ cấu ngành cũng nhƣ tính chất của hoạt động sản xuất nông nghiệp. Cả hai
quá trình này đòi hỏi sự tập trung phát triển kinh tế vào các lĩnh vực phi nông
nghiệp. Sự gia tăng hàng loạt của các yếu tố nhƣ cơ sở sản xuất, lao động công
nghiệp, dịch vụ…đã tạo nên những cơ hội mới cho nông nghiệp về thị trƣờng,
KH-CN…để khai thác các nguồn lực tự nhiên, KT-XH, thúc đẩy quá trình
CDCC.
1.1.4. Các chỉ tiêu phân tích chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo
ngành và theo lãnh thổ
1.1.4.1. Các chỉ tiêu chung
– Quy mô GTSX: phản ánh kết quả hoạt động sản xuất của ngành đƣợc
tính bằng tổng giá trị sản xuất của tất cả các bộ phận hợp thành trong một
khoảng thời gian nhất định. (đƣợc tính theo giá thực tế).
Khi xem xét giá trị tuyệt đối của GTSX ở mỗi thời điểm cụ thể, trong mối
tƣơng quan của các yếu tố sản xuất nhƣ diện tích canh tác, lao động, vốn đầu tƣ,
thị trƣờng tiêu thụ,… có thể thấy đƣợc xu hƣớng phát triển của ngành sản xuất.
Thông thƣờng, quy mô GTSX đƣợc tính trong 1 năm và chỉ số này đƣợc
công bố hằng năm trên niên giám thống kê của các cơ quan nhà nƣớc.
- Tốc độ tăng trưởng GTSX: phản ánh sự phát triển nhanh, chậm và hiệu
quả của quá trình sản xuất, đồng thời phản ánh trình độ cơ giới hóa, hiện đại hóa và
hiệu quả của việc ứng dụng KHKT vào sản xuất, thúc đẩy tăng trƣởng GTSX.
Để loại trừ những yếu tố bất thƣờng cho sản xuất và tiêu thụ sản phẩm
(thiên tai, biến động giá cả…), ngƣời ta thƣờng tính tốc độ tăng GTSX bằng giá
cố định (theo Niên giám thống kê hiện hành của Việt Nam, giá so sánh là giá
năm 1994).
35
- Năng suất lao động: Phản ánh quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động,
trình độ của lực lƣợng lao động, quá trình áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật
công nghệ trong sản xuất, các mô hình sản xuất hiệu quả... Khi năng suất lao
động tăng lên (đƣợc định lƣợng qua chỉ tiêu GTSX/số lao động) nghĩa là quá
trình CDCCKT diễn ra theo hƣớng tích cực, đem lại hiệu quả kinh tế cao và
ngƣợc lại.
- Cơ cấu sử dụng lao động: đƣợc phản ánh qua các chỉ tiêu cụ thể nhƣ:
lao động tham gia các ngành kinh tế nông nghiệp và các hoạt động dịch vụ. Hiện
nay xu hƣớng chung là sự gia tăng tỷ trọng lao động phi nông nghiệp trong nông
nghiệp, giảm tỷ trọng lao động trong nông nghiệp. Khi quy mô, tốc độ và hiệu
quả sản xuất gia tăng đồng thời lao động nông nghiệp liên tục giảm thì đó là quá
trình chuyển dịch theo đúng định hƣớng, tích cực và ngƣợc lại.
- Quy mô và cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp: Đất đai là tƣ liệu sản xuất
không thể thiếu của nông nghiệp. Chính vì vậy sự thay đổi cơ cấu sử dụng đất
nông nghiệp phản ánh rõ nét quá trình CDCCKTNN cả khía cạnh ngành và lãnh
thổ, đồng thời phản ánh xu thế của quá trình CNH-HĐH tác động đến phát triển
nông nghiệp. Đặc biệt là các lãnh thổ có quá trình CNH diễn ra mạnh mẽ.
Đất nông nghiệp bao gồm: đất sản xuất nông nghiệp (đất trồng cây hàng
năm, đất trồng cây lâu năm, đất có đồng cỏ chăn nuôi), diện tích mặt nƣớc nuôi
trồng thủy sản, đất lâm nghiệp.
Cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp đƣợc tính bằng tỷ trọng (%) diện tích
từng loại đất trong tổng diện tích đất nông nghiệp (theo nghĩa rộng) tại mỗi thời
điểm nhất định.
Sự biến động quy mô và cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp diễn ra theo
chiều hƣớng có tăng lên hoặc giảm đi giữa các thời điểm khác nhau. Ngƣời ta có
thể phân thành các cấp tăng (giảm) nhiều, trung bình, ít và rất ít…
Những loại cây trồng, vật nuôi có hiệu quả kinh tế cao, thị trƣờng tiêu thụ
lớn thƣờng có xu hƣớng mở rộng quy mô diện tích sản xuất và ngƣợc lại.
36
- Hiệu quả sử dụng đất: đƣợc tính bằng GTSX/đơn vị diện tích canh tác.
Khi GTSX/đơn vị diện tích canh tác tăng lên theo thời gian, nghĩa là quá trình
CDCCKTNN mang lại hiệu quả tích cực.
1.1.4.2. Nhóm các chỉ tiêu phân tích CDCCKTNN theo ngành
- Cơ cấu GTSX: phân tích tỷ trọng (%) đóng góp của mỗi một ngành, mỗi
loại cây trồng, vật nuôi vào tổng GTSX để xem xét phân tích cơ cấu ngành tại
mỗi thời điểm nhất định và so sánh cơ cấu giữa các thời điểm khác nhau. Thông
thƣờng ngƣời ta sử các mức độ tăng/ giảm rất nhanh, tăng/ giảm nhanh, tăng/
giảm chậm…để phân tích, so sánh mức độ CDCCKT ngành.
+ Trong ngành NN theo nghĩa rộng: phân tích sự thay đổi tỷ trọng giữa
ngành các NN, LN và TS trong tổng GTSX N-L-TS ở các thời điểm khác nhau.
+ Trong ngành NN theo nghĩa hẹp: phân tích sự thay đối tỷ trọng GTSX
giữa trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ nông nghiệp. Trong nội bộ từng ngành của
nông nghiệp phân tích sự thay đổi tỷ trọng GTSX các loại cây trồng, vật nuôi và
sự thay đổi giữa các hoạt động trong ngành dịch vụ nông nghiệp.
+ Trong ngành LN: Phân tích sự thay đổi tỷ trọng GTSX giữa ngành khai
thác; trồng, chăm sóc bảo vệ rừng và các dịch vụ lâm nghiệp.
+ Trong ngành TS: phân tích sự thay đổi tỷ trọng GTSX giữa các ngành
khai thác, nuôi trồng và dịch vụ thủy sản. Trong nội bộ từng ngành là sự thay
đổi tỷ trọng GTSX của các ngành đánh bắt, các loài nuôi trồng, các hoạt động
dịch vụ.
- Cơ cấu cây trồng, vật nuôi: phân tích về sự thay đổi diện tích gieo trồng,
số lƣợng vật nuôi theo từng nhóm ngành (trong NN, LN) và diện tích nuôi trồng,
loài nuôi trồng (trong ngành TS) với các mức độ tăng lên hoặc giảm đi.
Các loại cây trồng, vật nuôi có giá trị thƣơng phẩm, có thị trƣờng tiêu thụ,
có điều kiện thuận lợi phát triển, đem lại hiệu quả kinh tế và thu nhập cao cho
ngƣời sản xuất sẽ có xu hƣớng ngày một gia tăng số lƣợng đàn, diện tích gieo
trồng, nuôi trồng và ngƣợc lại.
37
- Cơ cấu mùa vụ: Phân tích sự thay đổi diện tích gieo trồng theo từng mùa
vụ khác nhau đối với từng nhóm cây trồng cụ thể để thấy đƣợc hiệu quả của quá
trình sản xuất, đặc biệt là đối với các cây trồng ngắn ngày nhƣ cây lƣơng thực,
cây rau đậu, cây công nghiệp ngắn ngày…
1.1.4.3. Nhóm các chỉ tiêu phân tích CDCCKTNN theo lãnh thổ
- Các chỉ tiêu phân tích theo sự phân hóa lãnh thổ sản xuất (các tiểu vùng
sinh thái nông nghiệp):
+ Quy mô của tiểu vùng; tổng GTSX N-L-TS của tiểu vùng; GTSX của
từng ngành trong tiểu vùng.
+ Các sản phẩm chính (sản phẩm chuyên môn hóa): là những sản phẩm
đƣợc chuyên sâu với quy mô hàng hóa lớn, chất lƣợng cao trên cơ sở phát huy
lợi thế so sánh về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, đem lại hiệu quả KT-XH
- Các chỉ tiêu phân tích theo hình thức tổ chức lãnh thổ sản xuất:
cao hơn cho tiểu vùng.
+ Hộ gia đình: Phân tích sự thay đổi về số lƣợng hộ gia đình, quy mô sản
xuất hộ gia đình để thấy đƣợc xu thế và kết quả của quá trình CDCCKTNN theo
hƣớng sản xuất hàng hóa, đáp ứng nhu cầu thị trƣờng.
+Trang trại: Phân tích sự thay đổi số lƣợng trang trại, cơ cấu loại hình
trang trại để thấy đƣợc xu hƣớng CDCCKTNN theo hƣớng hiện đại, sản xuất
hàng hóa quy mô lớn hay ngƣợc lại.
+ Vùng chuyên canh: phân tích quy mô của vùng (Diện tích vùng chuyên
canh/diện tích đất canh tác); quy mô sản xuất (diện tích, năng suất, sản lƣợng)
những sản phẩm chuyên môn hóa của vùng chuyên canh so với những sản phẩm
cùng loại trên toàn lãnh thổ và phân tích hiệu quả sản xuất của vùng chuyên
canh (GTSX/đơn vị diện tích đất canh tác - triệu đồng/ha). Khi so sánh các tiêu
chí trên ở những thời điểm khác nhau, có thể rút ra kết luận quá trình CDCCKT
theo lãnh thổ diễn ra nhanh hay chậm, hợp lý hay không hợp lý.
38
1.2. THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
VIỆT NAM VÀ VÙNG BẮC TRUNG BỘ GIAI ĐOẠN 2000-2010
1.2.1. Khái quát chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo ngành và theo
lãnh thổ của Việt Nam trong giai đoạn 2000-2010
Trong giai đoạn 2000 – 2010, cơ cấu kinh tế N-L-TS của Việt Nam đã
từng bƣớc chuyển dịch ngày càng hợp lý hơn theo hƣớng khai thác đƣợc những
lợi thế so sánh của từng ngành, từng vùng, từng địa phƣơng, chuyển từ một nền
nông nghiệp tự cấp tự túc sang việc hình thành nền sản xuất nông nghiệp hàng
hóa, ƣu tiên những ngành, sản phẩm có giá trị kinh tế cao, hƣớng mạnh ra thị
trƣờng tiêu dùng trong nƣớc và xuất khẩu.[4]
- CCKTNN theo ngành chuyển dịch với xu hƣớng giảm dần tỷ trọng của
các ngành nông, lâm nghiệp, tăng tỷ trọng của ngành thủy sản.
Nhờ sự phát triển mạnh mẽ của thị trƣờng tiêu thụ các sản phẩm thủy, hải
sản, đặc biệt là thị trƣờng xuất khẩu sang EU, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản…, các
mặt hàng thủy sản đã trở thành ngành hàng xuất khẩu chủ lực của trong nông
nghiệp của Việt Nam suốt giai đoạn vừa qua, tạo điều kiện cho ngành thủy sản
phát triển, ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu N-L-TS cả nƣớc. GTSX
ngành TS tăng từ 16% năm 2000 lên 21,1% vào năm 2010.
Trong khi đó, do ảnh hƣởng của thị trƣờng thế giới, đặc biệt là khó khăn
trong xuất khẩu một số sản phẩm chủ lực nhƣ cà phê, cao su, hồ tiêu, điều….và
ảnh hƣởng của dịch bệnh (cúm gia cầm, lợn tai xanh..) tỷ trọng GTSX ngành
nông nghiệp ViệtNam giai đoạn 2000-2010 giảm từ 79,0% năm 2000 xuống
76,3% vào năm 2010. Lâm nghiệp giảm tỷ trọng từ 4,8% xuống còn 2,6% trong
cùng kỳ.
Bảng1.1.Cơ cấu GTSX ngành N-L-TS Việt Nam giai đoạn 2000-2010 (%)
Nông nghiệp Lâm nghiệp Thủy sản
Nguồn: Tổng cục thống kê-Niên giám thống kê các năm 2006, 2011
39
+ Trong ngành nông nghiệp: cơ cấu cây trồng vật nuôi chuyển dịch theo
hƣớng tăng tỷ trọng các sản phẩm có năng suất và hiệu quả kinh tế cao, các sản
phẩm có giá trị xuất khẩu và sức cạnh tranh quốc tế lớn nhƣ gạo, cà phê, cao su,
điều,...
Ngành trồng trọt: Do năng suất lúa, ngô liên tục tăng lên nên sản lƣợng
lƣơng thực tăng mạnh qua các năm, đảm bảo vững chắc nguồn cung trong cả
nƣớc và tại hầu hết các đại phƣơng. Nhiều vùng, nhiều tỉnh đã giảm diện tích
trồng lúa, chuyển sang phát triển các loại cây trồng khác phù hợp với điều kiện
thổ nhƣỡng, khí hậu, có thị trƣờng và giá trị kinh tế cao hơn.
Cơ cấu cây trồng đó có sự chuyển biến theo hƣớng đa dạng hóa, xóa dần
tính độc canh cây lƣơng thực, nhất là lúa. Diện tích, sản lƣợng và tỷ trọng của
các loại cây công nghiệp, cây rau ăn quả đều tăng khá mạnh; đặc biệt đã phát
triển mạnh một số cây công nghiệp, cây ăn quả có năng suất và hiệu quả kinh tế
cao tại các vùng chuyên canh lớn và các trung tâm có điều kiện thuận lợi về chế
biến và tiêu thụ sản phẩm.
Ngành chăn nuôi: Do sự phát triển mạnh mẽ nhu cầu tiêu thụ các sản
phẩm từ chăn nuôi (thịt, trứng, sữa…) của thị trƣờng nội địa, bên cạnh đó sự
phát triển của các ngành công nghiệp chế biến lƣơng thực-thực phẩm, các ngành
dịch vụ, đã tác động tích cực đến sự thay đổi trong cơ cấu đàn gia súc theo
hƣớng tăng số lƣợng và tỷ trọng gia súc nuôi lấy thịt, sữa, giảm tỷ trọng gia súc
cày kéo. Các hình thức chăn nuôi hiện đại với mô hình trang trại, gia trại theo
phƣơng thức công nghiệp đã phát triển nhanh chóng, đang thay thế dần mô hình
chăn nuôi tận dụng nhỏ lẻ ở hộ gia đình.
Tỷ trọng GTSX của ngành chăn nuôi không ngừng tăng lên. Năm 2000
GTSX ngành chăn nuôi chiếm 19,3% trong tổng GTSX toàn ngành, đến năm
2005 tăng lên 24,6%, năm 2010 chiếm 25,1%..[4]
40
Bảng1.2. Cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp giai đoạn 2000-2010( %)
78,3
Trồng trọt
73,6
73,4
19,3
Chăn nuôi
24,6
25,1
2,4
Dịch vụ nông nghiệp
1,8
1,5
Nguồn: Tổng cục thống kê-Niên giám thống kê các năm 2001, 2006, 2011
+ Ngành lâm nghiệp: chuyển hƣớng từ lâm nghiệp nhà nƣớc sang lâm
nghiệp xã hội với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế để bảo vệ, tu bổ và
xây dựng vốn rừng; chuyển từ khai thác rừng là chủ yếu sang trồng và chăm sóc
rừng. Cơ cấu GTSX ngành lâm nghiệp ít thay đổi, GTSX khai thác lâm sản
chiếm 81,3% năm 2000, đến năm 2010 vẫn chiếm tới 79,9%. GTSX của trồng
và nuôi rừng chỉ chiếm khoảng 14,2% đến 14,7%. GTSX của dịch vụ và các
hoạt động lâm nghiệp khác chiếm khoảng 5,6%.[4]
+ Ngành thủy sản: chuyển dịch theo hƣớng tăng tỷ trọng nuôi trồng và
giảm tỷ trọng khai thác. Trƣớc năm 1986, ngành nuôi trồng ít đƣợc chú trọng
phát triển do thiếu thị trƣờng tiêu thụ, vốn đầu tƣ thấp, ứng dụng khoa học kỹ
thuật hầu nhƣ không đáng kể…, chủ yếu là nuôi trồng tự phát trong nhân dân.
Trong cơ cấu nội bộ ngành, khai thác chiếm tỷ trọng tuyệt đối. Tuy nhiên trong
giai giai đoạn 2000-2010, ngành nuôi trồng phát triển mạnh mẽ nhờ thị trƣờng
tiêu thụ tăng mạnh, đặc biệt là thị trƣờng xuất khẩu và nhờ vào các chính sách
đầu tƣ, hỗ trợ của Nhà nƣớc. GTSX ngành nuôi trồng tăng tỷ trọng từ 44,5%
năm 2000 lên 57,6% vào năm 2010.[4].
Cơ cấu sản phẩm nuôi trồng cũng dịch chuyển theo hƣớng nâng cao năng
suất, sản lƣợng và giá trị kinh tế loài nuôi nhƣ tăng tỷ trọng nuôi tôm, cua, ghẹ,
ngao, các loại cá da trơn…giảm tỷ trọng nuôi các loài cá nƣớc ngọt, nƣớc lợ
khác. Cơ cấu ngành nghề khai thác chuyển dịch theo hƣớng giảm khai thác gần
bờ, giảm các phƣơng tiện khai thác lạc hậu, tận diệt, tăng công suất tàu thuyền,
khai thác xa bờ…
41
- CDCCKTNN theo lãnh thổ có sự chuyển biến rõ nét, ngày một hợp lý
hơn gắn liền với việc hình thành các vùng chuyên canh, sản xuất hàng hoá quy
mô lớn, phát triển kinh tế trang trại và các hình thức tổ chức lãnh thổ nông
nghiệp hiện đại, bƣớc đầu khai thác hợp lý và phát huy đƣợc tiềm năng, thế
mạnh của từng vùng lãnh thổ.
Đến nay, Việt Nam đã hình thành đƣợc các trung tâm sản xuất hàng hoá
lớn, tập trung, gắn với công nghiệp chế biến, trong đó nổi bật là sản xuất lúa tập
trung chủ yếu ở đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng sông Hồng (trong đó
riêng đồng bằng sông Cửu Long sản lƣợng lúa chiếm gần một nửa cả nƣớc); cà
phê ở Tây Nguyên; cao su, hạt điều ở vùng Đông Nam Bộ; chè ở Trung Du và
miền núi Bắc Bộ; chăn nuôi bò đàn ở Duyên hải miền Trung và Tây Nguyên,….
Các vùng sản xuất tập trung này đã và đang tạo ra lƣợng nông sản hàng
hóa quy mô lớn cho đất nƣớc: 70% sản lƣợng lúa gạo hàng hoá, 90% sản lƣợng
lúa gạo xuất khẩu đƣợc sản xuất tại đồng bằng sông Cửu Long; 80% sản lƣợng
cà phê đƣợc sản xuất tại Tây Nguyên; 85% sản lƣợng cao su sản xuất và xuất
khẩu là của vùng đông Nam Bộ...[4]
Các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp nhƣ vùng nông nghiệp sinh
thái, khu nông nghiệp công nghệ cao, các vành đai nông nghiệp ven đô….và
đặc biệt là sự kinh tế trang trại đã có bƣớc phát triển mạnh mẽ, đem lại hiệu quả
rõ rệt trong sản xuất nông nghiệp.
Nhờ quá trình chuyển dịch cơ cấu theo lãnh thổ, các quá trình cơ giới hóa,
hóa học hóa, sinh học hóa, các tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ có điều
kiện ứng dụng mạnh mẽ vào sản xuất, đƣa năng xuất, chất lƣợng sản phẩm
không ngừng nâng cao, nhiều sản phẩm của nông nghiệp Việt Nam đứng đầu
trên thị trƣờng thế giới cả về số lƣợng và chất lƣợng nhƣ gạo, cà phê, hồ tiêu,
hạt điều…
42
1.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp vùng Bắc Trung Bộ giai
BTB gồm các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng
đoạn 2000-2010
Trị, Thừa Thiên Huế. Đây là vùng nằm giữa vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc
và vùng kinh tế trọng điểm miền Trung.
BTB là vùng có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, đất đai không màu mỡ,
bình quân đất nông nghiệp trên đầu ngƣời thấp (bằng 60,7% mức bình quân toàn
quốc) gây nhiều khó khăn cho các hoạt động sản xuất, đặc biệt là sản xuất N-L-
TS. Mặc dù vậy sản xuất N-L-TS của vùng vẫn giữ một vai trò rất quan trọng
trong sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng. Ngoài lúa vẫn đƣợc coi là cây trồng
quan trọng đảm bảo an ninh lƣơng thực, vùng BTB có tiềm năng lớn sản xuất
nguyên liệu cho công nghiệp chế biến lƣơng thực-thực phẩm và xuất khẩu nhƣ
lạc, vừng, mía, cà phê, hồ tiêu, cao su, trâu, bò, lợn, thủy hải sản, sản phẩm lâm
nghiệp: tre luồng, nhựa thông, nguyên liệu giấy … So với các vùng khác, BTB
đứng đầu về diện tích trồng lạc, khoai lang; đứng thứ hai về diện tích trồng mía,
vừng, cói và đàn trâu; đứng thứ 3 về diện tích trồng cao su, lúa, ngô, hồ tiêu và
đàn bò…
Trong giai đoạn vừa qua, cơ cấu kinh tế N-L-TS vùng BTB đang có sự
chuyển dịch khá rõ nét với xu hƣớng giảm dần tỷ trọng của ngành nông nghiệp
(năm 2000 GTSX nông nghiệp chiếm 80,4%, đến năm 2010 giảm xuống còn
75,4%), tăng tỷ trọng ngành thủy sản (từ 10,4% năm 2000 lên 16,6% năm 2010),
bƣớc đầu dịch chuyển sang sản xuất hàng hóa, theo nhu cầu thị trƣờng. [100]
Bảng1.3. Cơ cấu GTSX N-L-TS vùng BTB giai đoạn 2000-2010 (%)
Nông nghiệp
80,4
78,0
75,4
Lâm nghiệp
9,2
8,2
8,0
Thủy sản
10,4
13,8
16,6
Nguồn: Tổng cục thống kê-Niên giám thống kê các năm 2001, 2006, 2011
43
Ngành nông nghiệp: Nhờ những lợi thế trong chăn nuôi, đặc biệt là chăn
nuôi trâu, bò ở các huyện miền núi phía Tây Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình,
chăn nuôi lợn ở các vùng đồng bằng, ven biển, cùng với các chủ trƣơng, chính
sách phát triển trong nông nghiệp, cơ cấu ngành đang chuyển dịch theo xu
hƣớng giảm tỷ trọng ngành trồng trọt, tăng tỷ trọng ngành chăn nuôi. Năm 2000,
trồng trọt giảm tỷ trọng từ 71,9% năm 2000 xuống còn 63,9% năm 2010.
GTSX ngành chăn nuôi chiếm 24,9%, đến năm 2010 tăng lên 33,2%, ngành
Ngành lâm nghiệp: Trong thời gian qua, mặc dù tỷ trọng của ngành trong
cơ cấu GTSX N-L-TS giảm xuống song giá trị tuyệt đối vẫn không ngừng tăng
lên, từ 1112,3 tỷ đồng năm 2000 lên 1431,6 tỷ đồng năm 2010 (giá so sánh
1994), chiếm 19,4% GTSX lâm nghiệp cả nƣớc.
Trong cơ cấu GTSX lâm nghiệp, hoạt động khai thác gỗ và lâm sản chiếm
tỷ trọng lớn (66,7% năm 2010) và đang có xu hƣớng giảm dần, trong khi đó
trồng và chăm sóc rừng có tỷ trọng nhỏ hơn (23,9%) nhƣng đang có xu hƣớng
gia tăng. Dịch vụ lâm nghiệp có mức tăng trƣởng cao nhƣng cũng chỉ chiếm
9,4% GTSX lâm nghiệp của vùng năm 2010
Ngành thủy sản: Với lợi thế có đƣờng bờ biển dài, ngƣ dân giàu kinh
nghiệm, cùng với các chính sách khuyến ngƣ thích hợp, trong những năm vừa
qua, ngành thủy sản của vùng BTB đƣợc phát triển mạnh và đang trở thành
ngành kinh tế mũi nhọn của các tỉnh trong vùng. Tỷ trọng thủy sản trong cơ cấu
44
GTSX N-L-TS ngày càng tăng, từ 10,4% năm 2000 lên 16,6% năm 2010. Trong
cơ cấu nội bộ ngành, đang có xu hƣớng giảm mạnh tỷ trọng ngành khai thác,
(năm 2010 chiếm 59,9%), tăng dần tỷ trọng ngành nuôi trồng (hiện chiếm
35,0%), dịch vụ thủy sản tuy có tăng nhƣng không đáng kể (5,1%)
Trong những năm vừa qua đã xuất hiện các mô hình nuôi trồng thủy sản
mang lại năng suất và hiệu quả cao nhƣ nuôi cá theo mô hình cá- lúa, nuôi đặc
sản (ba ba, cá bống tƣợng, tôm càng xanh, cá sấu, lƣơn…) làm tăng giá trị kinh
tế của các mô hình. Nuôi trồng thủy sản nƣớc lợ đƣợc phát triển mạnh ở vùng
bãi triều, cửa sông…
Cơ cấu lãnh thổ ngày một hợp lý hơn với việc hình thành những vùng sản
xuất tập trung, chuyên canh quy mô lớn nhƣ: vùng sản xuất lạc: tập trung ở
Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa; vùng sản xuất mía công nghiệp ở: Thanh Hóa,
Nghệ An; vùng sản xuất cà phê chè: Hƣớng Hóa (Quảng Trị), Nghĩa Đàn (Nghệ
An); vùng sản xuất cao su ở Quảng Bình, Quảng Trị, Nghệ An, Thanh Hóa;
vùng hồ tiêu: tập trung ở Quảng Trị; vùng cây ăn quả đặc sản Hà Tĩnh, Nghệ
An, Thừa Thiên Huế... vùng dứa nguyên liệu, sắn nguyên liệu: tập trung ở
Thanh Hoá, Nghệ An; vùng sản xuất lƣơng thực: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà
Tĩnh….; vùng chăn nuôi bò, trâu thịt: ở các huyện trung du, miền núi Thanh
Hóa, Nghệ An, Quảng Bình; vùng nuôi trồng thủy sản: dọc theo các huyện ven
biển từ Thanh Hóa trở vào Thừa Thiên Huế.
Kinh tế trang trại phát triển nhanh chóng, từ 4084 trang trại năm 2000,
đến năm 2010 có 10303 trang trại, trở thành hạt nhân trong phát triển sản xuất
hàng hoá (Tổng cục Thống kê-Niên giám thống kê 2010). Sự phát triển của các
nông, lâm trƣờng đã hỗ trợ đắc lực nhân dân trong vùng về kỹ thuật, vốn đầu tƣ,
nhất là đối với các cây trồng yêu cầu kỹ thuật canh tác phức tạp (cao su, cà phê,
chè, hồ tiêu...), đồng thời các nông, lâm trƣờng cũng đầu tƣ, đổi mới dây truyền
45
công nghệ, phát triển công nghiệp chế biến tạo điều kiện tiêu thụ và nâng cao
giá trị hàng hoá các sản phẩm làm ra và trở thành đầu mối thu mua, tiêu thụ sản
phẩm của nhân dân trong vùng, từ đó thúc đẩy sản xuất phát triển
Tuy nhiên quá trình chuyển dịch CCKTN-L-TS vùng BTB diễn ra chậm.
Ngành nông nghiệp vẫn chiếm tỷ trọng tuyệt đối, trong nông nghiệp chủ yếu là
trồng trọt, trong trồng trọt chủ yếu là cây lƣơng thực sản lƣợng sản phẩm giá trị
hàng hóa và giá trị xuất khẩu thấp. Tỷ trọng ngành thủy sản tăng lên song cũng
mới chỉ chiếm 16,6% trong tổng GTSX N-L-TS. Lâm nghiệp mặc dù là thế
mạnh của vùng nhƣng tỷ trọng vừa không cao lại biến động thất thƣờng…
Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu vốn đầu tƣ, cơ sở hạ tầng và cơ sở vật
chất kỹ thuật yếu kém, công nghiệp chế biến lƣơng thực – thực phẩm còn nhiều
bất cập, thị trƣờng tiêu thụ hạn chế, thiên tai, dịch bệnh; các chủ trƣơng, chính
sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi còn tồn tại nhiều bất cập.
1.3. TIỂU KẾT CHƢƠNG I
1. Các yếu tố tạo nên cơ cấu của nền kinh tế không ngừng thay đổi, do đó
cơ cấu của nền kinh tế cũng thay đổi theo từng thời kỳ phát triển của xã hội.
Quá trình thay đổi đó đƣợc gọi là CDCCKT. Quá trình này không chỉ đơn thuần
là sự thay đổi vị trí, mà là sự biến đổi cả về số lƣợng và chất lƣợng các thành
phần cấu tạo nên cơ cấu của nền kinh tế.
2. CCKTNN là tổng thể các mối quan hệ kinh tế trong sản xuất nông
nghiệp, biểu thị nội dung, cách thức cấu trúc của các ngành: trồng trọt, chăn
nuôi, lâm nghiệp, thủy sản mà giữa chúng có những mối liên hệ hữu cơ, những
tƣơng tác qua lại cả về số lƣợng và chất lƣợng, trong những không gian và điều
kiện lịch sử kinh tế - xã hội cụ thể.
3. CDCCKTNN là sự vận động tất yếu, khách quan của các yếu tố cấu
thành kinh tế nông nghiệp. Đó là quá trình thay đổi các yếu tố và mối quan hệ
giữa các yếu tố cấu trúc nên kinh tế nông nghiệp. CDCCKTNN là quá trình
46
chuyển dịch toàn diện cả cơ cấu ngành, cơ cấu lãnh thổ, và cơ cấu thành phần
nhằm khai thác tối ƣu các yếu tố điều kiện phát triển nông nghiệp, đem lại hiệu
quả KT-XH cao nhất.
4. Quá trình CDCCKTNN chịu ảnh hƣởng của nhiều nhân tố tự nhiên,
kinh tế, xã hội. Các nhân tố này tác động qua lại lẫn nhau, trong đó các nhân tố
tự nhiên đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cơ cấu kinh tế nông
nghiệp, các nhân tố kinh tế, xã hội có vai trò quyết định trong quá trình chuyển
dịch CCKTNN.
5. Để phân tích CDCCKTNN ngƣời ta thƣờng dựa vào hệ thống chỉ tiêu
nhất định nhƣ: (1).Nhóm các chỉ tiêu chung; (2). Nhóm chỉ tiêu phân tích
CDCCKTNN theo ngành; (3). Nhóm các chỉ tiêu phân tích CDCCKTNN theo
lãnh thổ.
6. Thực tiễn quá trình chuyển dịch CCKTN-L-TS theo ngành và theo lãnh
thổ ở Việt Nam và vùng BTB trong thời gian qua diễn ra nhƣ một tất yếu khách
quan trong quá trình CNH-HĐH đất nƣớc. Xu hƣớng chung của quá trình
CDCCKTN-L-TS là từng bƣớc dịch chuyển từ một nền sản xuất tự cấp tự túc
sang sản xuất hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lƣợng, hiệu quả gắn với nhu
cầu thị trƣờng trong nƣớc và xuất khẩu. Cơ cấu ngành chuyển dịch với xu hƣớng
giảm dần tỷ trọng của nông nghiệp và lâm nghiệp, tăng tỷ trọng thủy sản. Cơ
cấu kinh tế theo lãnh thổ chuyển dịch theo hƣớng hình thành các vùng chuyên
canh, sản xuất hàng hoá quy mô lớn, phát triển kinh tế trang trại và các mô hình
sản xuất với công nghệ tiên tiến hiện đại.
47
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP TỈNH THANH HÓA TRONG GIAI ĐOẠN 2000-2010
2.1. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG
2.1.1. Các nhân tố tự nhiên
2.1.1.1. Vị trí địa lý
Thanh Hoá là một tỉnh thuộc vùng BTB, có 27 đơn vị hành chính, gồm 1
thành phố, 02 thị xã, 24 huyện với tổng diện tích tự nhiên 11.134,73 km2, dân số
trung bình là 3412,6 nghìn ngƣời (2011), chiếm 3,4% diện tích và 4,3% dân số
cả nƣớc.
Toàn bộ lãnh thổ tỉnh Thanh Hóa nằm trong tọa độ địa lý từ 19018’ – 20000’ vĩ độ Bắc và 104022’ – 106004’ kinh độ Đông. Phía Bắc giáp 3 tỉnh Sơn
La, Hoà Bình và Ninh Bình; phía Nam giáp tỉnh Nghệ An; phía Tây giáp tỉnh
Hủa Phăn - CHDCND Lào; phía Đông giáp Vịnh Bắc Bộ.
Nằm giữa vùng ĐBSH với vùng BTB, đồng thời trên các tuyến giao lƣu
quan trọng của hệ thống đƣờng quốc gia và quốc tế nhƣ: tuyến đƣờng sắt Bắc-
Nam, quốc lộ 1A, quốc lộ 10; đƣờng Hồ Chí Minh; tuyến đƣờng 217 nối với tỉnh
Hủa Phăn- CHDCND Lào, là những lợi thế tạo điều kiện cho Thanh Hóa mở rộng
thị trƣờng, thu hút đầu tƣ, giao lƣu kinh tế-xã hội trong nƣớc và quốc tế.
Trong nông nghiệp, vị trí địa lý của Thanh Hóa đã tạo lợi thế cho việc
phát triển một nền nông nghiệp đa dạng, toàn diện cả N-L-TS. Các sản phẩm
nông nghiệp của Thanh Hóa có thể tham gia thuận lợi vào thị trƣờng trong nƣớc
và xuất khẩu, đồng thời nông nghiệp Thanh Hóa có điều kiện thu hút đầu tƣ từ
bên ngoài, chuyển giao khoa học kỹ thuật...
Tuy nhiên, với vị trí này, Thanh Hóa cũng gặp nhiều khó khăn, bất lợi
trong quá trình phát triển khi hàng năm phải hứng chịu nhiều thiên tai (đặc biệt
48
là bão, lụt) ảnh hƣởng trực tiếp đến toàn bộ nền sản xuất nói chung, và sản xuất
nông nghiệp nói riêng do vậy CDCCKTNN cũng chịu tác động mạnh trong việc
lựa chọn các loại cây trồng, vật nuôi, các vùng sản xuất tập trung... một cách
hợp lý để hạn chế các tác động bất lợi, khai thác, phát huy đƣợc các thế mạnh
vốn có.
2.1.1.2. Địa hình
Địa hình của tỉnh Thanh Hoá tƣơng đối đa dạng, có xu thế thấp dần từ
Tây sang Đông và chia thành 3 vùng rõ rệt. [114,115]
- Vùng núi và trung du: gồm 11 huyện (Nhƣ Xuân, Nhƣ Thanh, Thƣờng
Xuân, Lang Chánh, Bá Thƣớc, Quan Hoá, Quan Sơn, Mƣờng Lát, Ngọc Lặc,
Cẩm Thuỷ và Thạch Thành) với diện tích tự nhiên khoảng 8,8 triệu ha (chiếm
71,8% diện tích tự nhiên toàn tỉnh). Độ cao trung bình ở vùng núi từ 600 - 700
mét, độ dốc trên 25 độ, vùng trung du có độ cao trung bình 150 - 200 mét, độ
dốc từ 150 đến 200. Đây là vùng có tiềm năng cho phát triển các loại cây công
nghiệp và chăn nuôi trâu, bò, trồng rừng
- Vùng đồng bằng: gồm 10 huyện (Thọ Xuân, Thiệu Hoá, Yên Định,
Đông Sơn, Vĩnh Lộc, Triệu Sơn, Nông Cống, Hà Trung, TP Thanh Hoá và TX.
Bỉm Sơn) với diện tích tự nhiên 1,9 triệu ha (chiếm 17,1% diện tích tự nhiên
toàn tỉnh) đƣợc bồi tụ bởi hệ thống sông Mã, sông Yên; địa hình xen kẽ giữa đất
bằng với các đồi thấp và núi đá vôi độc lập thích hợp với các loại cây lƣơng
thực, rau đậu, cây công nghiệp ngắn ngày, chăn gia súc, gia cầm
- Vùng ven biển: gồm 6 huyện chạy dọc bờ biển từ huyện Nga Sơn, Hậu
Lộc, Hoằng Hoá, Sầm Sơn, Quảng Xƣơng đến Tĩnh Gia, với diện tích hơn 1, 2
triệu ha (chiếm 11,1% diện tích tự nhiên). Đây là vùng thích hợp với các loại
cây lƣơng thực, rau, đậu, lạc, vừng, cói...phát triển chăn nuôi lợn, gia cầm và đặc
biệt là nuôi trồng đánh bắt thủy sản.
49
2.1.1.3. Khí hậu
Thanh Hóa nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, nền nhiệt cao. Nhiệt độ
trung bình năm khoảng 23-240C ở vùng đồng bằng, trung du và ở miền núi cũng
lên tới 200C.Tổng tích ôn cả năm vào khoảng 8.600-8.7000C ở vùng đồng bằng,
giảm xuống 8.0000C và thấp hơn ở vùng núi. Lƣợng mƣa trung bình năm lớn,
trung bình hàng năm từ 1.600mm-2.200mm. Do ảnh hƣởng của gió mùa đông
bắc nên Thanh Hóa có mùa đông lạnh kéo dài ba đến bốn tháng (từ tháng 12
năm trƣớc đến tháng 2,3 năm sau) với nhiệt độ xƣớng dƣới 200C, tạo điều kiện
cho Thanh Hóa phát triển nền nông nghiệp với cơ cấu cây, con, mùa vụ đa dạng
của vùng nhiệt đới và có thể sản xuất nhiều nông phẩm của vùng ôn đới, cận
nhiệt.[115,116]
Tuy nhiên, tính chất phân mùa sâu sắc của khí hậu cũng gây ra không ít
khó khăn tác động trực tiếp đến cơ cấu mùa vụ, cơ cấu cây trồng, vật nuôi trong
sản xuất nông nghiệp. Mùa mƣa tập trung cao độ vào các tháng 8-9-10, gắn với
mùa bão, chiếm đến 60-80% lƣợng mƣa cả năm, dễ gây lũ lụt, nhất là ở vùng
trũng thấp. Mùa khô kéo dài thƣờng gây khô hạn. Cũng nhƣ các tỉnh vùng BTB
khác, mỗi năm Thanh Hóa có từ 20-30 ngày gió Tây khô nóng xuất hiện vào đầu
mùa hạ, gây tổn thất lớn, thƣờng xuyên cho nông nghiệp, đòi hỏi phải điều chỉnh
lịch gieo trồng cho thích hợp.[115, 116]
2.1.1.4. Tài nguyên đất
Theo số liệu điều tra của Sở NN&PTNT, Thanh Hóa có tổng diện tích đất
tự nhiên là 1.134,73 nghìn ha, với 8 nhóm đất chính và 20 loại đất khác nhau,
thích hợp với nhiều loại cây trồng, cho phép ngành trồng trọt phát triển đa dạng
với đầy đủ các loại cây trồng nhƣ: cây lƣơng thực (cả lấy hạt và lấy bột), cây
công nghiệp (cả ngắn ngày và dài ngày), cây rau đậu, cây ăn quả (với nhiều
chủng loại khác nhau).[115,116]
50
- Nhóm đất xám: Diện tích khoảng 717.245 ha, chiếm 64,6% diện tích tự
nhiên toàn tỉnh. Đất có tầng dầy, dễ thoát nƣớc, thích hợp cho phát triển lâm
nghiệp và các cây công nghiệp dài ngày, cây ăn quả nhƣ cao su, cà phê, chè,
cam, chanh, dứa... , phân bố chủ yếu ở vùng trung du miền núi, gồm các huyện
Quan Hoá, Bá Thƣớc, Nhƣ Xuân, Thƣờng Xuân, Cẩm Thuỷ, Ngọc Lặc, Thạch
Thành, Lang Chánh.
- Nhóm đất đỏ: Diện tích khoảng 37.829 ha, chiếm 3,4% diện tích tự
nhiên, phân bố ở độ cao trên 700 mét tại các huyện: Quan Hoá, Lang Chánh,
Thƣờng Xuân. Nhóm đất này có tầng dày, thành phần cơ giới từ nhẹ đến trung
bình, ít chua nên thích hợp với nhiều loại cây trồng và khoanh nuôi tái sinh
rừng. Tuy nhiên, do phân bố ở địa hình cao, chia cắt mạnh và dễ bị rửa trôi nên
việc khai thác sử dụng gặp nhiều khó khăn và cần có biện pháp bảo vệ đất.
- Nhóm đất phù sa: Diện tích 191.216 ha, chiếm 17,2% diện tích tự nhiên,
phân bố chủ yếu ở các vùng đồng bằng, ven biển. Đặc điểm nổi bật của đất phù
sa là giàu chất dinh dƣỡng nên có chất lƣợng tốt, thích hợp với nhiều loại cây
trồng, nhất là các loại cây ngắn ngày nhƣ lƣơng thực, hoa màu và cây công
nghiệp ngắn ngày khác.
- Nhóm đất tầng mỏng: Diện tích 16.537 ha, chiếm 1,49% diện tích đất tự
nhiên. Phân bố chủ yếu ở vùng trung du và các dãy núi độc lập ở đồng bằng ven
biển nhƣ Nông Cống, Thiện Hoá, Yên Định, Hoằng Hoá, Hà Trung, Hậu Lộc,
Tĩnh Gia, Đông Sơn...Đặc điểm chung của nhóm đất này là đất bị xói mòn trơ
sỏi đá, cần đƣợc đầu tƣ, cải tạo và đƣa vào khai thác.
- Nhóm đất glây: Diện tích 2.583 ha, chiếm 0,23% diện tích đất tự nhiên.
Hầu hết đất đã bị bạc màu cần đƣợc cải tạo đƣa vào sản xuất nông lâm nghiệp.
- Nhóm đất đen: Diện tích 5.903 ha, chiếm 0,53% diện tích đất tự nhiên.
Đặc điểm chung của nhóm đất này là đất bị lầy thụt và bùn, cần cải tạo đƣa vào
sản xuất nông lâm nghiệp.
51
- Nhóm đất mặn: Diện tích là 21.456 ha, chiếm 1,93% diện tích đất tự
nhiên, phân bố chủ yếu ở vùng ven biển Nga Sơn, Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Quảng
Xƣơng, Tĩnh Gia. Đất thƣờng có độ phì nhiêu khá cao, thành phần cơ giới từ
trung bình tới thịt nặng và độ pH từ 6,0 - 7, 5... thích hợp trồng cói và nuôi trồng
thuỷ sản.
- Nhóm đất cát: Diện tích 20.247 ha, chiếm 1,82% diện tích đất tự nhiên,
phân bố tập trung ở các huyện ven biển. Đất có thành phần cơ giới nhẹ, nghèo
chất dinh dƣỡng, khả năng giữ nƣớc, giữ màu kém... nên năng suất cây trồng
thấp. Song đất có thành phần cơ giới nhẹ nên dễ canh tác, thích hợp cho nhiều
loại cây trồng nhƣ trồng rừng, hoa màu, cây công nghiệp, cây ăn quả... và nuôi
trồng thủy sản. Tuy nhiên trong quá trình canh tác cần tăng cƣờng bón phân cho
đất và áp dụng các biện pháp cải tạo đất.
- Đất khác: Diện tích khoảng 97,6 nghìn ha, chiếm gần 8,8% diện tích tự
nhiên toàn tỉnh, trong đó núi đá vôi là 37,9 nghìn ha và ao, hồ, sông suối là
khoảng 60,7 nghìn ha.
2.1.1.5. Tài nguyên nước
Ngoài lƣợng nƣớc mƣa rơi trung bình hàng năm trên toàn địa tỉnh khoảng
19 tỷ mét khối [115], nguồn nƣớc phục vụ cho sản xuất nông nghiệp của tỉnh
Thanh Hoá chủ yếu đƣợc cung cấp bởi 4 hệ thống sông chính là: sông Hoạt,
Sông Mã, sông Yên, sông Bạng, với tổng diện tích lƣu vực khoảng 39.756 km2.
Nhìn chung tài nguyên nƣớc của Thanh Hóa đủ đáp ứng cho sản xuất nông
nghiệp, là cơ sở cho việc đẩy nhanh hoàn thiện các hệ thống thủy lợi.
Các hệ thống sông của tỉnh đều có khả năng tạo nguồn nƣớc và điều hoà
nƣớc giữa mùa khô và mùa mƣa. Một số công trình thuỷ lợi đã đƣợc xây dựng
nhƣ: hồ Sông Mức, hồ Yên Mỹ trên sông Yên; đập Bái Thƣợng, hồ Cửa Đạt trên
sông Chu; các cống ngăn nƣớc mặn, giữ ngọt nhƣ âu Báo Văn, Mỹ Quan Trang
trên sông Hoạt ...
52
Tuy nhiên, việc khai thác sử dụng nƣớc ở một số nơi còn gặp nhiều khó
khăn do dòng chảy biến động theo không gian và thời gian: 75 - 80% lƣợng
dòng chảy của cả năm tập trung vào 5 tháng mùa mƣa, số còn lại 20 - 25% dàn
trải trong 7 tháng mùa khô[115].
2.1.1.6. Tài nguyên sinh vật
Tài nguyên sinh vật của tỉnh khá phong phú, đa dạng là cơ sở cho việc lựa
chọn, chuyển đổi cơ cấu cấy trồng, vật nuôi theo hƣớng phát triển các loại cây,
con có giá trị kinh tế cao.
a. Tài nguyên rừng
Năm 2010 diện tích đất lâm nghiệp có rừng toàn tỉnh là 600,6 nghìn ha
trong đó:
- Rừng phòng hộ có diện tích 180,7 nghìn ha, chiếm 30,1%, phân bố chủ
yếu ở vùng núi phía Tây và một số ít ở ven biển, là rừng phòng hộ đầu nguồn
các sông lớn nhƣ sông Chu, sông Mực, sông Bƣởi, Hồ Yên Mỹ... và phòng hộ
ven biển. [115]
- Rừng đặc dụng với tổng diện tích 82,0 nghìn ha, chiếm 13,6%, bao gồm
Vƣờn quốc gia Bến En, Vƣờn quốc gia Cúc Phƣơng và các Khu bảo tồn thiên
nhiên Pù Hu, Pù Luông, Xuân Liên, bảo tồn đa dạng sinh học, hệ động thực vật
quí hiếm, nghiên cứu khoa học, du lịch sinh thái và bảo vệ môi trƣờng ….[115]
- Rừng sản xuất có diện tích 337,9 nghìn ha, chiếm 56,3% tập trung ở
vùng đồi núi thấp và vùng trung du.
Về trữ lƣợng, theo đánh giá, rừng của Thanh Hoá thuộc loại dƣới trung bình, trữ lƣợng ƣớc tính chỉ khoảng 16,6 triệu m3 gỗ và hơn 900 triệu cây tre
nứa. Hơn 90% rừng gỗ hiện nay thuộc loại rừng non và rừng nghèo, các loại
rừng tre nứa hỗn giao cũng đều ở tình trạng nghèo. Rừng giàu và trung bình chỉ
chiếm 6,6% diện tích và hiện chỉ còn phân bố rải rác trên các dãy núi cao ở khu
vực biên giới Việt - Lào và một số vùng ở Pù Man, Pù Rinh, Pù Kha, Pù Luông,
53
Pù Hu... trên độ cao từ 700 - 1.200m, xa đƣờng giao thông và các khu dân cƣ,
chủ yếu là loại rừng đầu nguồn, phòng hộ nên ít có giá trị khai thác. Còn ở các
vùng đồi núi thấp dƣới 700m, gần các trục đƣờng giao thông và khu dân cƣ
thƣờng là rừng nghèo vì bị khai thác quá mức. [115]
b. Tài nguyên sinh vật biển Thanh Hoá có 102 km bờ biển với vùng lãnh hải rộng khoảng 1,7 vạn km2
chịu ảnh hƣởng của các dòng hải lƣu nóng và lạnh tạo thành những bãi cá, bãi
tôm có trữ lƣợng lớn so với các tỉnh phía Bắc. Dọc bờ biển có 5 cửa lạch lớn là
Lạch Sung, lạch Trƣờng, lạch Hới, lạch Bạng và lạch Ghép, tạo điều kiện thuận
lợi cho sự phát triển của ngành thủy sản. Trong những năm gần đây, lợi thế về
điều kiện tự nhiên đã góp phần thúc đẩy CDCCNN của tỉnh nói chung và trong
nội bộ ngành thủy sản nói riêng ngày một hợp lý hơn.
Đáy biển vùng gần bờ của Thanh Hoá có độ dốc thoải và bằng phẳng, lại
có một số vụng vịnh nhƣ vụng Gầm (Sầm Sơn), vụng Thủi, vụng Biện, vụng
Quyền (Tĩnh Gia) và đảo Nẹ, đảo Mê... có điều kiện thiên nhiên thuận lợi, tạo
thành nơi sinh cƣ của nhiều loài hải đặc sản quí nhƣ cá, tôm, mực, nhuyễn thể
… Theo số liệu của Sở NN&PTNT Thanh Hoá, tại vùng biển Thanh Hoá có hơn
120 loài cá, thuộc 82 giống, 58 họ gồm 53 loài cá nổi, 69 loài cá đáy và các loại
hải sản khác. Tổng trữ lƣợng hải sản ƣớc khoảng 140.000 - 165.000 tấn; khả
năng khai thác từ 120.000 - 150.000 tấn /năm, trong đó cá nổi chiếm hơn 60%
và cá đáy chiếm gần 40%.[118]
Về cá nổi: trữ lƣợng có khoảng 90.000 - 100.000 tấn, bao gồm các loại
nhƣ cá nục, cá lầm, cá ngừ, cá chim, thu, nụ, đé, trích... trong đó cá nục, cá lầm
và cá ngừ chiếm 50%. Khả năng khai thác hàng năm khoảng 40.000 - 50.000
tấn/năm.
Về cá đáy: Tại vùng biển Thanh Hoá có 6 bãi cá đáy với trữ lƣợng 40.000
- 50.000 tấn, gồm các loài có giá trị kinh tế cao nhƣ cá hồng, cá nhỡ, cá đù, cá
54
dƣa, cá phèn, cá lƣợng... Hàng năm có thể khai thác từ 16.000 - 21.000 tấn, tập
trung chủ yếu ở các ngƣ trƣờng phía Nam đảo Hòn Mê đến Lạch Ghép và ngƣ
trƣờng Lạch Hới - Đông Nam Hòn Mê.
Một số loại hải sản có giá trị nhƣ: tôm biển gồm 12 loài với trữ lƣợng hơn
3.000 tấn, trong đó tôm he chiếm khoảng 5 - 8%; mực ở vùng biển Thanh Hoá và
vùng phụ cận có trữ lƣợng khoảng 10.000 tấn mực ống và 3.000 - 4.000 tấn mực
nang. Khả năng khai thác hàng năm khoảng 3.000 - 4.000 tấn mực ống và 1.500 -
2.000 tấn mực nang.
Ngoài ra, vùng biển và ven biển Thanh Hoá còn có các loại hải đặc sản khác
cũng rất phong phú nhƣ ốc hƣơng, sứa, tôm hùm, cua, ghẹ... có giá trị kinh tế cao.
Về tiềm năng nuôi trồng thuỷ sản, Thanh Hoá có trên 8.000 ha bãi triều là
môi trƣờng rất thuận lợi để nuôi trồng thuỷ sản nƣớc lợ nhƣ tôm sú, tôm he, cua,
rong câu... Dọc ven biển còn có hơn 5.000 ha nƣớc mặn ở vùng quanh đảo Mê,
Biện Sơn có thể nuôi thủy sản nƣớc mặn theo hình thức lồng bè với các loại có
giá trị kinh tế cao nhƣ cá song, cá cam, trai ngọc, tôm hùm... Tại các vùng cửa
lạch có những bãi bồi bùn cát rộng hàng ngàn ha có thể phát triển nuôi trồng hải
sản, trồng cói, trồng cây chắn sóng và sản xuất muối...[118]
2.1.2. Các nhân tố kinh tế - xã hội
2.1.2.1. Đường lối, chính sách
Trong giai đoạn 2000-2010, cùng với những chủ trƣơng, đƣờng lối của
Đảng, Nhà nƣớc, tỉnh Thanh Hóa đã có những chính sách phát triển phù hợp với
tiềm năng, lợi thế vốn có và các điều kiện KT-XH cụ thể của địa phƣơng nhằm
thúc đẩy sự phát triển của kinh tế nông nghiệp và quá trình CDCCKTNN theo
hƣớng sản xuất hàng hóa, quy mô lớn.
Nhiều chính sách cụ thể đã đƣợc tỉnh ban hành nhẳm đẩy mạnh
CDCCKTNN, gắn phát triển nông nghiệp với công nghiệp chế biến; gắn phát
triển nông nghiệp với xây dựng nông thôn mới; quy hoạch phát triển hình thành
55
các vùng sản xuất tập trung (nhƣ vùng mía đƣờng nguyên liệu Lam Sơn, Nông
Cống, Việt Đài, vùng dứa Nhƣ Xuân, Thƣờng Xuân…vùng lúa chất lƣợng cao,
vùng sắn nguyên liệu, vùng chăn nuôi tập trung….); khuyến khích kinh tế hộ,
hợp tác xã và trang trại chăn nuôi quy mô vừa và lớn; đầu tƣ đồng bộ cho
chƣơng trình nuôi trồng và đánh bắt thuỷ sản gắn với chế biến….
Đặc biệt, trong Quy hoạch phát triển ngành nông nghiệp giai đoạn 2001-
2010 những định hƣớng phát triển, nâng cao tỷ trọng của ngành chăn nuôi, thủy
sản, hình thành các vùng sản xuất tập trung, chuyên môn hóa, các vùng nguyên
liệu phục vụ công nghiệp chế biến; các chính sách về thu hút đầu tƣ, cung cấp
tín dụng, khuyến nông, chuyển giao khoa học công nghệ, xây dựng cơ sở hạ
tầng, phòng chống thiên tai... đã tác động trực tiếp tới quá trình CDCCKTNN.
2.1.2.2. Thị trường tiêu thụ
Hiện nay, với dân số 3412,6 nghìn ngƣời, và hàng chục nghìn lƣợt khách
du lịch/năm, thị trƣờng trong tỉnh đóng vai trò hết sức quan trọng cho sự phát
triển N-L-TS tỉnh Thanh Hóa. Hằng năm nhu cầu thị trƣờng trong tỉnh cần tới
hơn 2 triệu tấn lƣơng thực, trên 300 nghìn tấn thịt cá, các loại, 250 nghìn tấn rau,
đậu...; nhu cầu nguyên liệu cho công nghiệp chế biến khoảng trên 1,5 triệu tấn
mía, 100 nghìn tấn dứa... nhu cầu sử dụng các sản phẩm nông sản chất lƣợng
cao ngày một tăng lên, góp phần đẩy nhanh quá trình CDCCKT NN theo hƣớng
sản xuất hàng hóa, nông sản chất lƣợng cao, quy mô lớn. [115]
Bên cạnh đó các sản phẩm nông nghiệp của Thanh Hóa cũng có thể cạnh
tranh trên thị trƣờng vùng Bắc Trung Bộ, Đồng bằng sông Hồng và đặc biệt là
có thể tham gia thị trƣờng xuất khẩu sang nƣớc bạn Lào, vùng Đông Bắc Thái
Lan qua cửa khẩu quốc tế Na Mèo....
Điều này tác động đến quá trình CDCCKTNN của tỉnh trong việc cxác
định cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phát triển các sản phẩm tham gia thị trƣờng
ngoại tỉnh và xuất khẩu, đặc biệt là các sản phẩm ngành thủy sản, súc sản, rau
đậu,…
56
2.1.2.3. Vốn đầu tư
Những năm gần đây, đƣợc sự hỗ trợ của Nhà nƣớc và môi trƣờng đầu tƣ
đƣợc cải thiện đáng kể nên vốn đầu tƣ phát triển trên địa bàn tỉnh tăng nhanh.
Tổng vốn đầu tƣ phát triển trên địa bàn tỉnh giai đoạn 1996 - 2005 đạt
36.838,7 tỷ đồng; giai đoạn 2006-2010 đạt khoảng: 85.395 tỷ đồng.[114, 115]
Vốn đầu tƣ đã góp phần to lớn thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh trong
những năm vừa qua phát triển, trong đó có nông nghiệp với việc hoàn thiện hơn
2.000 công trình tƣới, tiêu phục vụ sản xuất và sinh hoạt; tỷ lệ kênh mƣơng đƣợc
kiên cố hóa đạt 49,2%.[115]
Tỷ đồng
%
Tỷ đồng
%
Tỷ đồng
%
N-L-TS
327,1
10,9
481,5
7,9
2.999,3
10,4
CN-XD
309,1
10,3
785,0
12,9
11.495,4
40,0
DV
2.364,70
78,8
4828,5
79,2
14.211,3
49,5
Nguồn. Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa các năm 2000, 2010
Vốn đầu tƣ cho phát triển nông nghiệp luôn chiếm khoảng 10% trong
tổng đầu tƣ cho phát triển các ngành kinh tế. Nhờ có nguồn vốn đầu tƣ đã tạo
điều kiện để xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật (thủy lợi, bảo vệ thực vật,
giống, thú y...), phát triển các vùng chuyên canh, vùng nguyên liệu, áp dụng
khoa học công nghệ trong sản xuất....Tuy nhiên vốn đầu tƣ chủ yếu cho khu vựa
phi sản xuất - đầu tƣ phát triển hạ tầng (chiếm trên 80%) [114, 115], vì vậy,
việc mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao chất lƣợng, sức cạnh tranh của sản
phẩm, ứng dụng các tiến bộ KH-KT và công nghệ gặp nhiều khó khăn.
Trong những năm qua xu hƣớng phát triển các doanh nghiệp N-L-TS tăng
lên, tuy nhiên quy mô đầu tƣ sản xuất lại giảm đi rất nhiều. Năm 2005, bình
quân mỗi doanh nghiệp nông, lâm nghiệp đầu tƣ 33 tỷ đồng, thủy sản là 4,3 tỷ
57
đồng vốn sản xuất kinh doanh, nhƣng đến năm 2010 mỗi doanh nghiệp nông,
lâm nghiệp chỉ còn 4,5 tỷ đồng/ doanh nghiệp và thủy sản chỉ còn 1,3 tỷ
đồng/doanh nghiệp.
Bảng 2.25. Vốn sản xuất kinh doanh bình quân của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực N-L-TS
Số doanh nghiệp nông, lâm nghiệp (Doanh nghiệp)
39
450
Số doanh nghiệp thủy sản (doanh nghiệp)
5
14
Tổng vốn kinh doanh của các doanh nghiệp nông, lâm
1.290,3
2.015,5
nghiệp (Tỷ đồng)
Tổng vốn kinh doanh của các doanh nghiệp thủy sản
21,5
18
(Tỷ đồng)
Bình quân vốn kinh doanh của một doanh nghiệp nông, lâm
33,0
4,5
nghiệp (Tỷ đồng/doanh nghiệp)
Bình quân vốn kinh doanh của một doanh nghiệp thủy sản
4,3
1,3
(Tỷ đồng/doanh nghiệp)
Nguồn. Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa các năm 2000, 2010
Điều này cho thấy quy mô, năng lực của các doanh nghiệp sản xuất hàng
hóa còn rất nhỏ, phần lớn vẫn là sản xuất theo mô hình hộ gia đình, lấy sức lao
động thủ công là chủ yếu.
2.1.2.4. Khoa học-công nghệ
Việc ứng dụng KH-CN trong sản xuất N-L-TS đã làm tăng năng suất, sản
lƣợng và chất lƣợng sản phẩm, tăng GTSX và góp phần đẩy nhanh quá trình
CDCCKTNN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Tính từ năm 2001 đến nay, tỉnh đã
thực hiện chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất với trên 70 đề tài, chủ yếu là
các dự án về sản xuất giống cây trồng, vật nuôi theo mùa vụ, theo vùng sinh
thái...[114, 115].
Trong ngành trồng trọt, việc ứng dụng KH-CN đã đƣa vào sản xuất có
hiệu quả hạt giống lúa lai F1; khảo nghiệm, phục tráng, tuyển chọn và đƣa vào
58
sản xuất thành công 12 giống lúa thuần, 8 giống lúa mới, sản xuất thử thành
công 3 cặp bố mẹ lúa lai hệ hai dòng và ba dòng, tạo tiền đề khoa học để Thanh
Hoá sản xuất đƣợc giống bố mẹ. Ngoài ra, còn du nhập, chọn lọc các giống lúa
có năng suất cao của Trung Quốc đƣa vào sản xuất đại trà. Khảo nghiệm, tuyển
chọn và đƣa vào sản xuất 16 giống lạc, 6 giống mía, 4 giống sắn, 4 giống đậu
tƣơng mới có năng suất, chất lƣợng cao, phù hợp với các vùng sinh thái đặc
trƣng của tỉnh...Nhờ những yếu tố khoa học công nghệ đƣợc ứng dụng vào sản
xuất nên năng suất, sản lƣợng của cây trồng không ngừng tăng lên, đáp ứng nhu
cầu lƣơng thực, góp phần nâng cao giá trị sản xuất của ngành, tạo ra nhiều sản
phẩm có giá trị hàng hóa trên thị trƣờng.
Trong ngành chăn nuôi, tỉnh đã ứng dụng thành công công nghệ lai tạo bò
lai Zebu với bò vàng Thanh Hoá, góp phần nâng dần tỷ lệ bò lai trong cơ cấu
chăn nuôi nhằm nâng cấp tầm vóc đàn bò Thanh Hoá. Nhập nội trên 1.000 con
bò sữa, đã bƣớc đầu nghiên cứu “lai hƣớng sữa bò vàng Thanh Hoá”. Lai tạo
thành công lợn hƣớng nạc. Du nhập giống gà, vịt siêu trứng, siêu thịt (gà tam
hoàng, vịt anh đào Trung Quốc, ngan Pháp). Các kết quả trên đã góp phần làm
tăng khối lƣợng, giá trị sản xuất và mở ra triển vọng mới trong việc đƣa chăn
nuôi thành ngành sản xuất chính trong nông nghiệp.
Công nghệ sau thu hoạch, bảo quản, chế biến trong nông nghiệp đã có
bƣớc phát triển và gắn liền với phát triển các vùng nguyên liệu. Đến nay một số
nơi nhƣ huyện Yên Định, Công ty cổ phần giống cây trồng Thanh Hoá,... đã áp
dụng phƣơng pháp bảo quản giống nông sản hàng hoá bằng kho lạnh đảm bảo
chất lƣợng kỹ thuật. Một số nơi đã lắp đặt hệ thống sấy khô nông sản nhƣ hệ
thống sấy ngô giống tại trại ngô Cẩm Thuỷ, sấy ngô thƣơng phẩm tại Công ty cổ
phần thực phẩm gia cầm, sấy lúa giống tại Yên Định, Thọ Xuân, Thành phố
Thanh Hoá, sấy cói tại Nga Sơn,...
59
2.1.2.5. Công nghiệp chế biến
Sự phát triển của công nghiệp chế biến đã ảnh hƣởng trực tiếp đến việc
mở rộng quy mô sản suất, nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp Thanh Hóa
[115].
Đến nay, ngoài các cơ sở chế biến có quy mô lớn ở các vùng nguyên liệu
tập trung nhƣ mía đƣờng, sắn, dứa và có công nghệ khá tiên tiến, tỉnh Thanh
Hoá còn có 37.620 cơ sở chế biến nông lâm sản quy mô nhỏ.
Năm 2010 sản phẩm công nghiệp chế biến nông sản của tỉnh đều tăng so
với các năm trƣớc cả về số lƣợng và chất lƣợng nhƣ đƣờng (209.527 tấn), tinh
bột sắn (9.450 tấn), tinh bột ngô (2500 tấn), dứa lát hộp (1000 tấn), xay xát,
nghiền (790.000 tấn lƣơng thực),....[115]
Tuy nhiên, sự phát triển của công nghiệp chế biến tỉnh Thanh Hóa vẫn
còn nhiều hạn chế. Số lƣợng các cơ sở, doanh nghiệp chế biến ít, thiếu các
doanh nghiệp quy mô lớn; sản phẩm phần lớn là sơ chế, dây chuyền công nghệ
lạc hậu. Bên cạnh đó, việc quy hoạch vùng sản xuất để tạo nguồn nguyên liệu
chất lƣợng cao, số lƣợng lớn còn nhiều bất cập. Hệ thống cơ sở hạ tầng chƣa đáp
ứng yêu cầu, nhất là về điện, nƣớc sạch, giao thông nông thôn…
2.1.2.6. Cơ sở hạ tầng
Trong nhiều thập kỷ qua, Thanh Hóa đã tạo dựng đƣợc hệ thống kết cấu
hạ tầng từng bƣớc đáp yêu cầu phát triển nông nghiệp, góp phần đẩy mạnh
CDCCKTNN theo hƣớng sản xuất hàng hóa, tạo mối liên kết giữa sản xuất với
tiêu thụ và công nghiệp chế biến.
- Mạng lưới giao thông:
Thanh Hóa có mạng lƣới giao thông tƣơng đối đầy đủ, đa dạng với các
loại hình nhƣ đƣờng bộ, đƣờng sắt, đƣờng thủy….tổng chiều dài lên tới trên
8000km (không kể đƣờng liên thôn, đƣờng nội đồng). Mạng lƣới đƣờng trong
tỉnh đang dần đƣợc đầu tƣ xây dựng khá đồng bộ, bƣớc đầu cơ bản đáp ứng tốt
yêu cầu phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình
60
lƣu thông hàng hóa nông sản của tỉnh, góp phần thúc đẩy quá trình
CDCCKTNN ngày một nhanh hơn và khai thác lãnh thổ ngày càng hợp lý hơn.
Cho đến nay, hầu hết các xã đã có đƣờng ô tô đến trung tâm xã. Mạng lƣới
đƣờng ô tô vƣơn tới tận những xã vùng xa xôi. Các tuyến đƣờng quốc lộ nhƣ
1A, 47,45,15A, 217, đƣờng Hồ Chí Minh đƣợc nâng cấp hoặc xây dựng mới đƣa
vào sử dụng. Trong việc hƣớng ra bên ngoài, giao thông vận tải cũng tạo cho
Thanh Hóa nhiều ƣu thế. Các tuyến quốc lộ 1A, đƣờng Hồ Chí Minh, đƣờng sắt
Thống Nhất…nhƣ là những tuyến huyết mạch nối Thanh Hóa với cả nƣớc cũng
nhƣ thế giới.[114, 115]
Tuy nhiên, hiện nay, ngoài các đƣờng quốc lộ có chất lƣợng tƣơng đối tốt,
hệ thống tỉnh lộ và đặc biệt là đƣờng giao thông chất lƣợng còn thấp. Đến nay
mới có khoảng 22% đƣờng giao thông trong tỉnh đƣợc trải nhựa hoặc bê tông
và 23% đƣờng cấp phối, còn lại 50% là đƣờng đất, giao thông đi lại khó khăn
[114, 115], gây khó khăn cho quá trình phát triển sản xuất nông nghiệp, đặc biệt
trong mùa mƣa bão. Do vậy tác động đến CDCCKTNN trong việc mở rộng quy
mô sản xuất, hình thành các vùng sản xuất tập trung, các vùng nguyên liệu…
- Mạng lưới điện:
Hiện nay tỉnh Thanh Hoá đƣợc cấp điện từ 3 nguồn chính là: hệ thống
lƣới điện quốc gia; nhà máy nhiệt điện Ninh Bình và nguồn thuỷ điện Bàn
Thạch (Thọ Xuân). Ngoài ra còn một số nguồn thủy điện khác.
Mạng lƣới phân phối điện đƣợc xây dựng khá đồng bộ gồm 265 km
đƣờng dây 220 KV, 365 km đƣờng dây 110 KV; hơn 2.000 km đƣờng dây từ 6 -
35 KV và gần 2.500 trạm biến áp các loại, đảm bảo cấp điện cho hầu hết các xã
trong toàn tỉnh.
Đến nay 92% số xã phƣờng trong tỉnh có điện. Tỷ lệ hộ gia đình sử dụng
điện đạt 90%. Đây là một yếu tố tƣơng đối thuận lợi cho phát triển nông nghiệp,
nói chung và quá trình CDCCKTNN nói riêng, đảm bảo cho việc phát triển
công nghiệp chế biến nông, lâm, thủy sản, thủy lợi hóa,ứng dụng KH-KT và
công nghệ trong sản xuất,….[114, 115]
61
2.1.2.7. Cơ sở vật chất kỹ thuật
- Thủy lợi: Hệ thống các công trình thủy lợi của Thanh Hóa đã đƣợc đầu
tƣ khá đồng bộ góp phần phát triển toàn diện sản xuất N-L-TS, đẩy nhanh
chuyển dịch cơ cấu theo hƣớng sản xuất hàng hóa. Các công trình tƣới hiện nay
cơ bản đáp ứng đƣợc nhu cầu tƣới phục vụ sản xuất. Hệ thống kênh mƣơng ở
vùng đồng bằng đƣợc kiên cố hóa nâng cao hiệu suất tƣới; các công trình trạm
bơm, hồ đập đảm bảo cung cấp nƣớc cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp và
sinh hoạt. Nổi bật là các công trình thủy lợi sông Chu, hệ thống thủy lợi bắc
sông Mã, nam sông Chu, sông Mực, Yên Mỹ, hệ thống tiêu sông Hoàng, sông
Lý, Trƣờng Lệ, sông Đơ… Công trình hồ thủy lợi - thủy điện Cửa Đạt góp phần
nâng cao năng lực tƣới cho các huyện hạ lƣu sông Chu, vùng Tĩnh Gia, Nông
Cống, Ngọc Lặc...[115]
Vùng miền núi, thực hiện chƣơng trình 135 đã đầu tƣ xây dựng trên 100
công trình thủy lợi, nâng cao năng lực tƣới cho hơn 2300 ha..
Tuy nhiên, nhiều hệ thống công trình xuống cấp chƣa đƣợc tu bổ, đặc biệt
là công trình thuỷ lợi nhỏ miền núi. Các công trình tiêu úng cũng đƣợc đầu tƣ có
trọng điểm song toàn bộ hệ thống vẫn còn nhiều hạn chế. Ở vùng đồng bằng,
ven biển, nếu lƣợng mƣa từ 300 ly đến 500 ly trong 5 ngày diện tích lúa bị ngập
úng khoảng 1,5 vạn ha, với lƣợng mƣa lớn hơn 500 ly trong 5 ngày diện tích lúa
bị ngập úng trên 3 vạn ha [115].
- Cơ giới hóa: Trƣớc đây, nông nghiệp Thanh Hóa chủ yếu sản xuất thủ
công, dựa vào sức ngƣời lao động. Trong những năm trở lại đây, việc trang bị,
sử dụng máy móc trong sản xuất đã trở nên phổ biến. Các loại phƣơng tiện đƣợc
ngƣời sản xuất đầu tƣ mua sắm nhiều nhƣ máy bơm nƣớc, máy nghiền thức ăn
chăn nuôi, máy xay xát gạo, phƣơng tiện vận tải...
62
Trong ngành trồng trọt, tỷ lệ cơ giới hoá khâu làm đất tăng lên rõ rệt.
Diện tích cây hàng năm đƣợc cày bừa bằng máy tăng nhanh từ chỗ chỉ đạt dƣới
30% năm 2000 đến năm 2010 là trên 50%.[115] Cơ giới hoá khâu tƣới, tiêu
nƣớc, vận chuyển trong nông thôn tăng mạnh. Tuy nhiên một số khâu nhƣ cắt
gặt, gieo cấy, làm khô, bảo quản nông sản... tỷ lệ cơ giới hoá còn rất thấp. Do
vậy, sản xuất vẫn mang nặng tính thủ công, năng suất, chất lƣợng sản phẩm và
hiệu quả kinh tế chƣa cao.
- Hệ thống các trạm bảo vệ thực vật, thú y, giống: Hiện nay, mỗi địa
phƣơng trong tỉnh đều có ít nhất một trạm bảo vê thực vật, trạm thú y, trại giống,
bƣớc đầu đáp ứng đƣợc yêu cầu cho sản xuất. Tuy nhiên hệ thống trạm, trại vẫn
thiếu đồng bộ, và còn nhiều bất cập khi chuyển sang sản xuất hàng hóa theo nhu
cầu thị trƣờng.
2.1.2.8. Đô thị hóa và công nghiệp hóa
Thanh Hóa hiện có có 33 đô thị trong đó có 1 thành phố loại II trực thuộc
tỉnh, 2 thị xã loại IV và 30 thị trấn loại V.
Dân số đô thị tập trung đông nhất ở Thành phố Thanh Hóa (chiếm 40,4%
dân số đô thị toàn tỉnh), thị xã Bỉm Sơn (12,5%) và thị xã Sầm Sơn (12,4%). Ba
đô thị này chiếm tới 65,3% dân số đô thị toàn tỉnh. Đây cũng là các trung tâm
công nghiệp, dịch vụ, du lịch lớn của tỉnh, nhu cầu lƣơng thực, thực phẩm, rau
quả với số lƣợng lớn, chất lƣợng cao ngày một tăng.
Quá trình ĐTH của Thanh Hóa mặc dù diễn ra tƣơng đối chậm so với một
số địa phƣơng khác trong vùng (năm 2010, dân số đô thị mới chỉ chiếm 10,8%-
NGTK 2011) tuy nhiên, đã tạo điều kiện cho nông nghiệp Thanh Hóa hình thành
các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh với các mô hình sản xuất theo công
nghệ hiện đại quanh khu vực thành phố Thanh Hóa và các đô thị, hƣớng vào sản
xuất các sản phẩm giá trị, chất lƣợng ngày một cao.
63
Cùng với quá trình đô thị hóa, quá trình CNH của tỉnh Thanh Hóa tạo
điều kiện phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật, nâng cao năng suất, chất
lƣợng sản phẩm. Sự phát triển của các ngành công nghiệp chế biến lƣơng thực
thực phẩm thúc đẩy sự phát triển của các sản phẩm N-L-TS giá trị thƣơng phẩm
cao, hình thành các vùng chuyên canh, vùng cây nguyên liệu; xây dựng đƣợc mô
hình liên kết sản xuất công – nông nghiệp.
Hiện nay, Thanh Hóa có 4 KCN (Lễ Môn, Lam Sơn, Bỉm Sơn, Đình
Hƣơng-Tây Bắc Ga) và KKT ven biển Nghi Sơn, hình thành nên 3 trung tâm
công nghiệp là TP Thanh Hóa, Bỉm Sơn, Nghi Sơn, thu hút hàng chục nghìn lao
động trong và ngoài tỉnh đã làm tăng nhu cầu lƣơng thực, thực phẩm với số
lƣợng và chất lƣợng ngày càng cao.
2.1.2.9. Dân cư, nguồn lao động
a. Dân cư
Thanh Hóa là tỉnh có dân số đông, năm 2011 dân số trung bình của tỉnh là
3.412,6 nghìn ngƣời (đứng thứ 3 trong cả nƣớc, sau Tp. Hồ Chí Minh, Hà Nội),
chiếm 33,8% dân số vùng Bắc Trung Bộ và 3,9% dân số cả nƣớc. Số dân đông
tạo ra những thuận lợi to lớn nhƣng cũng đặt ra nhiều thách thức cho việc phát
triển nông nghiệp.
Dân số đông trƣớc hết tạo ra lực lƣợng lao động dồi dào. Hiện nay Thanh
Hóa có khoảng 2 triệu lao động trong đó 60,6% hoạt động trong lĩnh vực N-L-TS.
Dân số đông còn tạo ra thị trƣờng tiêu thụ nội tỉnh lớn cho các sản phẩm
nông nghiệp Thanh Hóa. Hằng năm nhu cầu thị trƣờng trong tỉnh cần tới hàng
triệu tấn lƣơng thực, hàng trăm nghìn tấn thịt cá, rau, đậu...Đời sống dân cƣ của
Thanh Hóa đang ngày càng đƣợc nâng cao về nhu cầu vật chất, tạo ra cơ hội cho
các sản phẩm nông sản chất lƣợng và giá trị kinh tế cao phát triển nhƣ thực phẩm
sạch, rau an toàn, gạo chất lƣợng cao, các sản phẩm qua công nghiệp chế
biến...tạo cơ hội quá trình CDCCKTNN có nhiều chuyển biến mạnh mẽ.
64
Tuy nhiên, dân số động lại tăng tƣơng đối nhanh trong điều kiện đất canh
tác chật hẹp đang gây ra những áp lực lớn cho sự phát triển nông nghiệp, cản trở
quá trình CDCCKT N-L-TS theo hƣớng sản xuất hàng hóa. Quy mô đất đai của
mỗi nông hộ quá nhỏ, ngay cả khi đã dồn điền đổi thửa cũng là một trở ngại cho
việc áp dụng những đổi mới về kỹ thuật hay quản lý sản xuất. Quy thời gian của
lao động mới sử dụng khoảng 70% [114,115,118] trong khi mức sống của dân
cƣ còn quá thấp. Điều này khiến cho nhiều lao động trẻ, khỏe, có năng lực
thƣờng rời bỏ quê hƣơng tới các địa phƣơng khác làm ăn và Thanh Hóa phải
chịu sự thiệt thòi tƣơng tự hiện tƣợng chảy máu chất xám.
Một trở ngại khác là tập quán sản xuất nhỏ của dân cƣ. Những hiểu biết
về một nền nông nghiệp hàng hóa của nông dân Thanh Hóa còn hạn chế. Đa số
ngƣời nông dân mới chỉ thụ động sản xuất theo tập quán hay phong trào, theo
gợi ý của các nhà chuyên môn mà chƣa chủ động tổ chức sản xuất trên cơ sở
phân tích kinh tế, dựa vào thị trƣờng và kỹ thuật hiện đại nên rủi ro và thiệt hại
có thể là rất lớn. Mặt khác, tập quán sản xuất nhỏ, mang tính tự cấp tự túc nhƣ
một rào cản đối với quá trình CDCCKT theo hƣớng xây dựng một nền nông
nghiệp hàng hóa.
Sự phân bố dân cƣ ở Thanh Hóa không đều giữa các vùng, các khu vực.
Hầu hết dân cƣ sinh sống ở địa bàn (năm 2010 chiếm trên 89,2% dân số toàn
tỉnh; dân số thành thị chỉ chiếm gần 10,8%). Khu vực đồng bằng, ven biển
chiếm 74,9% dân số, khu vực miền núi chỉ chiếm 25,1%. Việc dân cƣ tập trung
chủ yếu ở khu vực đồng bằng ven biển (đồng bằng, ven biển chỉ chiếm 28,2%
diện tích tự nhiên) đang tạo ra những áp lực cho nông nghiệp nhƣ quy mô canh
tác nhỏ, diện tích canh tác bị phân tán, ...
Trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa hiện có hơn 10 dân tộc sinh sống, trong đó
dân tộc Kinh chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 84,75%, tiếp đến là dân tộc Mƣờng
chiếm 8,7%, dân tộc Thái chiếm 6%, còn lại là các dân tộc khác nhƣ H’Mông,
Dao, Hoa... chiếm một tỷ trọng nhỏ. Kinh nghiệm, tập quán sản xuất của đồng
65
bào dân tộc thiểu số, đặc biệt là trong nghề rừng ảnh hƣởng đến việc chuyển đổi
các mô hình sản xuất, phát triển kinh tế trang trại tổng hợp và trang trại lâm
nghiệp, chăn nuôi trâu, bò...
b. Lao động
Nguồn lao động của Thanh Hóa khá dồi dào. Theo số liệu trong thống kê,
năm 2010 số lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân là
2.012,0 ngàn ngƣời, chiếm 58% tổng dân số, trong đó lao động N-L-TS chiếm
tới 60,6%.
Cùng với sự phát triển và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động ở
Thanh Hóa thời gian qua cũng đã chuyển dịch theo hƣớng tích cực, tỷ trọng lao
động N-L-TS giảm từ 77,8% năm 2000 xuống còn 60,6% vào năm 2010.
Bảng 2.3. 6Cơ cấu lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế của Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-2010 (ĐVT: %)
2000 2005 2010
100 100 100
12,2 11,6 22
Nguồn. Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa các năm 2005, 2011
Những năm gần đây chất lƣợng lao động ở Thanh Hóa đã đƣợc cải thiện,
trình độ văn hoá của lực lƣợng lao động ngày đƣợc nâng cao. Tỷ lệ lao động
không biết chữ và chƣa tốt nghiệp phổ thông giảm, số lao động tốt nghiệp THCS
và THPT ngày càng tăng. Số lao động đƣợc đào tạo tăng đều qua các năm từ
19,6% năm 2000 lên 29% năm 2010.[114,115]. Lao động qua đào tạo tập trung
chủ yếu ở thành phố, thị xã và các thị trấn huyện lỵ. Tại các khu vực khác, nhất
là vùng núi phía Tây, số lao động có kỹ thuật hầu nhƣ không đáng kể.
Lao động trong lĩnh vực N-L-TS của Thanh Hóa có nhiều kinh nghiệm
truyền thống trong sản xuất, tuy nhiên phần lớn là chƣa qua đào tạo (hầu hết các
huyện đều trên 90%). Số lƣợng lao động hoạt động trong các doanh nghiệp
66
trong lĩnh vực N-L-TS (có điều kiện đƣợc đào tạo) hiện chiếm tỷ lệ rất nhỏ, năm
2005 mới chỉ chiếm 0,7% và đến năm 2010 cũng mới chỉ chiếm 1,3%, vì vậy
lao động thủ công, năng suất thấp là chủ yếu. Điều này làm hạn chế việc ứng
dụng KH-CN, và các mô hình sản xuất hiện đại, chuyển đổi cơ cấu theo hƣớng
sản xuất hàng hóa, tập trung, quy mô lớn….
Năm 2010 số lao động của Thanh Hóa làm việc trong lĩnh vực nông, lâm
nghiệp chiếm 69,4%, nhƣng tổng GDP của khu vực N-L-TS chỉ chiếm 24,1%
trong GDP của tỉnh. Điều đó cho thấy, quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động từ
khu vực nông lâm nghiệp sang các lĩnh vực khác diễn ra rất chậm. Mức chênh
lệch về thu nhập giữa lao động nông lâm nghiệp với lao động trong các ngành
nghề khá cao, khoảng cách giàu nghèo giữa thành thị và cũng ngày càng lớn.
2.1.3. Đánh giá chung
- Những thuận lợi chủ yếu: Thanh Hóa là tỉnh có tiềm năng, thế mạnh để
phát triển một nền nông nghiệp đa dạng, phong phú với đầy đủ các ngành sản
xuất gồm: nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi), lâm nghiệp (khai thác và trồng,
chăm sóc bảo vệ rừng), thủy sản (khai thác, nuôi trồng), tạo điều kiện thuận lợi
cho việc xây dựng một cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lý cả ở khía cạnh ngành
và lãnh thổ.
+ Vị trí địa lý của Thanh Hóa đã tạo điều kiện cho nông nghiệp có thị
trƣờng tiêu thụ, thuận lợi cho việc mở rộng giao lƣu, trao đổi khoa học công
nghệ, kinh nghiệm sản xuất,….
+ Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên tƣơng đối thuận lợi cho việc
phát triển đa dạng, phong phú các sản phẩm nông nghiệp phục vụ cho thị trƣờng
nội tỉnh và vƣơn ra xuất khẩu nhƣ sản phẩm chăn nuôi (trâu, bò, lợn), các sản
phẩm cây công nghiệp ngắn ngày (mía, lạc), thủy, hải sản…Đồng thời thuận lợi
cho việc hình thành các vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn, phát triển kinh tế
trang trại.
67
+ Đƣờng lối chính sách phát triển của Đảng, Nhà nƣớc và của tỉnh Thanh
Hóa đã và đang tạo nên những động lực mới cho quá trình CDCCKTNN, tạo
điều kiện tăng cƣờng vốn đầu tƣ, KH-CN, hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng,
kỹ thuật và các quá trình cơ giới hóa, hóa học hóa, sinh học hóa…trong sản
xuất, thu hoạch, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, là yếu tố thuận lợi
thúc đẩy CDCCKTNN diễn ra nhanh hơn, hợp lý và hiệu quả hơn.
+ Là tỉnh có dân số đông, nguồn lao động dồi dào, có kinh nghiệm trong
sản xuất nông nghiệp, vừa tạo thuận lợi cho quá trình chuyển đổi cơ cấu cây
trồng, vật nuôi, cơ cấu mùa vụ, vừa tạo ra thị trƣờng tiêu thụ rộng lớn. Cùng với
quá trình CNH, ĐTH đang diễn ra ngày một nhanh trên địa bàn, N-L-TS Thanh
Hóa có điều kiện thuận lợi để hình thành cơ cấu sản xuất theo hƣớng hàng hóa,
với những sản phẩm có chất lƣợng, hiệu quả kinh tế cao, thay thế những sản
phẩm truyền thống.
- Hạn chế, khó khăn:
+ Nằm ở vị trí trung chuyển giữa Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung
Bộ, nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa chịu sức ép cạnh tranh rất mạnh giữa các tỉnh
có điều kiện tƣơng đồng về các sản phẩm nông nghiệp.
+ Những biến động bất thƣờng về thời tiết và những dạng thời tiết cực
đoạn nhƣ bão, hạn hán, lũ lụt, sƣơng muối…đã làm ảnh hƣởng không nhỏ đến
các hoạt động sản xuất nông nghiệp và việc lựa chọn cơ cấu cây trồng, vật nuôi.
+ Nguồn vốn đầu tƣ cho nông nghiệp của tỉnh trong giai đoạn vừa qua tuy
có tăng song còn chậm và vẫn chiếm một tỷ lệ nhỏ trong cơ cấu đầu tƣ phát triển
vì vậy ảnh hƣởng lớn đến việc hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng, kỹ thuật
trong nông nghiệp, hạn chế việc đƣa các tiến bộ KH-KT và công nghệ áp dụng
rộng rãi vào sản xuất cũng nhƣ việc đào tạo đội ngũ nguồn nhân lực. Bên cạnh
đó, phần lớn vốn đầu tƣ phục vụ cho phát triển hạ tầng nên vốn đầu tƣ cho khu
68
vực trực tiếp sản xuất rất hạn chế, làm cho quá trình CDCCKTNN diễn ra chậm,
thiếu bền vững. Những hình thức sản xuất nông nghiệp đem lại hiệu quả kinh tế
cao nhƣ trang trại, vùng chuyên canh, vùng sản xuất tập trung…cần nguồn đầu
tƣ lớn để có thể mở rộng quy mô, áp dụng tiến bộ KH-KT và công nghệ tiên tiến
song do thiếu vốn đầu tƣ nên hiệu quả đem lại còn dƣới mức tiềm năng, sản xuất
manh mún, nhỏ lẻ.
+ Trong quá trình CDCCKTNN cần phải có những điều tra, khảo sát,
đánh giá tác động từ môi trƣờng tự nhiên một cách toàn diện, quy mô lớn, song
hiện nay tỉnh chƣa có điều kiện tiến hành, do vậy ảnh hƣởng không nhỏ trong
việc lựa chọn, xây dựng cơ cấu hợp lý để vừa khai thác, phát huy hiệu quả các
tiềm năng, thế mạnh vừa hạn chế các tác động tiêu cực từ tự nhiên.
2.2. CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ở TỈNH
THANH HOÁ TRONG GIAI ĐOẠN 2000-2010
2.2.1. Khái quát sự phát triển kinh tế và CDCCKT tỉnh Thanh Hóa giai
đoạn 2000-2010
Trong giai đoạn 2000-2010, nền kinh tế của tỉnh Thanh Hoá đã từng bƣớc
phát triển, đạt nhiều thành tựu tích cực.
Quy mô nền kinh tế liên tục gia tăng. Năm 2000 tổng GDP (giá thực tế)
đạt 9961,8 tỷ đồng đến năm 2005 đạt 18.745 tỷ đồng và đến năm 2010 tổng
GDP của tỉnh đạt 51.392,9 tỷ đồng, chiếm 34,1% GDP vùng BTB, đứng đầu
toàn vùng và chiếm 1,7% tổng GDP cả nƣớc (đứng thứ 6/63 tỉnh, thành phố về
quy mô GDP). GDP /ngƣời ngày càng nâng cao từ 2,9 triệu đồng năm 2000 lên
15,1 triệu đồng năm 2010.
Tốc độ tăng trƣởng GDP tƣơng đối ổn định và ở mức cao hơn bình quân
chung của cả nƣớc tạo điều kiện cho việc đầu tƣ vào các ngành kinh tế, trong đó
có N-L-TS. Giai đoạn 2001-2005 tốc độ tăng trƣởng GDP bình quân đạt
9,1%/năm và đạt 11,3% giai đoạn 2006-2010.
69
Bảng 2.4.7GDP và cơ cấu GDP tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
39,6
32,3
24,1
N-L-TS
26,6
34,6
41,5
CN-XD
33,8
33,1
34,4
DV
Nguồn: Cục thống kê tỉnh Thanh Hóa-Niên giám thống kê 2001, 2011
CCKT ngành từng bƣớc chuyển dịch theo hƣớng tích cực: giảm dần tỷ
trọng N-L-TS và tăng dần tỷ trọng CN-XD, hình thành rõ nét cơ cấu kinh tế:
CN-DV-NN.
Khu vực N-L-TS từ chỗ chiếm 39,6% vào năm 2000 trong tổng GDP,
giảm xuống còn 32,3% năm 2005 và chỉ còn chiếm 24,1% năm 2010, trong khi
đó tỷ trọng GDP công nghiệp - xây dựng tăng tƣơng ứng từ 26,6% lên 34,6% và
41,5% năm 2010. Khu vực dịch vụ tăng từ 33,8% năm 2000 lên 34,4% năm
Năm 2000
Năm 2010
2010.
70
Mặc dù xu hƣớng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Thanh Hóa trong
giai đoạn vừa qua tiến bộ hơn khi so với vùng BTB, tuy nhiên còn chậm và chƣa
vững chắc, phụ thuộc nhiều vào nguồn đầu tƣ từ ngân sách. Theo số liệu thống
kê, những năm qua tỷ trọng khu vực CN-XD đạt khá cao, nhƣng phần lớn là nhờ
đóng góp của ngành XD do đƣợc sự hỗ trợ đầu tƣ lớn của Trung ƣơng nên tác
động của ngành CN đối với sự phát triển của nền kinh tế còn hạn chế. Khu vực
DV tăng trƣởng thấp và không ổn định. [114]
CCKT theo lãnh thổ chuyển dịch theo hƣớng ngày càng khai thác hiệu
quả tiềm năng, thế mạnh của mỗi tiểu vùng.
Dƣới tác động của các nhân tố tự nhiên, kinh tế, xã hội trong suốt quá
trình đổi mới, nền kinh tế Thanh Hóa đã và đang có sự phân hóa rõ rệt về
phƣơng diện lãnh thổ. Cả tỉnh đã hình thành các tiểu vùng: ven biển, đồng bằng
và trung du miền núi. Mỗi tiểu vùng với nguồn lực của mìnhn chiếm một vị trí
nhất định trong nền kinh tế của tỉnh:[114]
Tiểu vùng ven biển: Phát huy thế mạnh về các nguồn lợi thủy hải sản và
cảng biển, nghề đánh bắt, nuôi trồng, chế biến và dịch vụ hậu cần nghề cá, đặc
biệt sự hình thành và phát triển các khu công nghiệp, khu du lịch-dịch vụ, Khu
kinh tế và các công trình công nghiệp khác... đã tạo cho vùng có tốc độ tăng
trƣởng cao và chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế theo hƣớng CNH, HĐH. Tỷ
trọng trong GDP toàn tỉnh tăng từ 25,6% năm 2000 lên 29,7% năm 2005, 35%
năm 2010, tốc độ tăng trƣởng khá cao, từ giai đoạn 1996 – 2000 đạt 8,6, giai
đoạn 2001 – 2010 đạt 12%.[114]
Tiểu vùng đồng bằng: Là vùng tập trung hầu hết các cơ sở quan trọng
nhất của tỉnh cả về kinh tế, chính trị và xã hội; có nhiều thế mạnh để phát triển
nông nghiệp, công nghiệp nhờ địa hình bằng phẳng, đất đai màu mỡ, nguồn lao
động dồi dào và mạng lƣới giao thông thuận lợi. Hiện tại vùng đã hình thành các
vùng chuyên canh (lúa cao sản, mía) phục vụ công nghiệp chế biến, phát triển
chăn nuôi, và phát triển các khu công nghiệp tập trung. Trong nhiều năm tốc độ
tăng trƣởng bình quân luôn ở mức 8-10%/năm. Hiện nay tỷ trọng trong GDPcủa
tiểu vùng chiếm trên 50% tổng GDP toàn tỉnh.[116]
71
Tiểu vùng trung du miền núi: Mặc dù có thế mạnh về lâm nghiệp, cây
công nghiệp và chăn nuôi đại gia súc. Tuy nhiên, so với các vùng khác, đây là
vùng có nhiều điều kiện phát triển khó khăn hơn do địa hình hiểm trở, đất rộng,
ngƣời thƣa, trình độ dân trí thấp, kinh tế chủ yếu dựa vào nông, lâm nghiệp.
Trong nhiều năm tốc độ tăng trƣởng bình quân của vùng chỉ đạt 5-6%/năm.
Những năm gần đây, nhờ đầu tƣ phát triển các vùng nguyên liệu, kinh tế trang
trại, và phát triển kinh tế rừng, một số huyện miền núi đã có mức tăng trƣởng
trên 10%/ năm, nhƣ: Thạch Thành, Nhƣ Thanh,..Hiện nay, vùng chiếm 15%
trong tổng GDP toàn tỉnh.[114]
2.2.2. Biến động diện tích đất nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn
2000-2010
2.2.2.1. Cơ cấu sử dụng đất
Năm 2010, tổng diện tích đất tự nhiên tỉnh Thanh Hóa là 1.113,3 nghìn
ha, trong đó diện tích đất nông nghiệp là 861,9 nghìn ha, chiếm 77,4% (tăng
13% so với năm 2000); đất phi nông nghiệp chiếm 14,6% (tăng 6,9% so với
năm 2000); đất chƣa sử dụng chiếm 8% (giảm 23,9% so với năm 2000)
.
Diện tích đất nông nghiệp năm 2010 tăng lên so với năm 2000 do chủ
trƣơng phủ xanh đất trống, đồi núi trọc ở vùng trung du, miền núi và việc chuyển
đổi cơ cấu cây trồng đã làm tăng diện tích đất trồng cây hàng năm khác ngoài lúa
và một số các loại cây công nghiệp, cây ăn quả. Đến nay, hầu hết các diện tích
72
đất bằng ở Thanh Hóa đã đƣợc khai thác sử dụng vào sản xuất nông nghiệp, chỉ
còn rất ít phân bố rải rác ở các vùng cao, vùng xa, khó khăn về nguồn nƣớc và
điều kiện canh tác. Diện tích đất phi nông nghiệp tăng lên do quá trình CNH,
ĐTH với sự hình thành phát triển các KCN tập trung, KKT, các đô thị.
2.2.2.2. Biến động diện tích đất nông nghiệp
Trong giai đoạn 2000-1010, tổng diện tích đất nông nghiệp tỉnh Thanh
Hóa tăng thêm 196,6 nghìn ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp tăng 23,2
nghìn ha (năm 2010 có diện tích 248,0 nghìn ha, chiếm 28,8%); đất lâm nghiệp
tăng 169,5 nghìn ha (600,6 nghìn ha, chiếm 69,7%); đất nuôi trồng thủy sản tăng
3,6 nghìn ha (12,0 nghìn ha, 1,4%); đất làm muối giảm 0,2 nghìn ha (năm 2010
có diện tích 0,3 nghìn ha) và diện tích đất nông nghiệp tăng 0,3 nghìn ha khác
(năm 2010 có diện tích 0,9 nghìn ha).
Trong tổng số 196,6 nghìn ha diện tích đất nông nghiệp tăng thêm, vùng
Trung du, miền núi tăng lên nhiều nhất do việc mở rộng diện tích đất lâm nghiệp
từ chủ trƣơng phủ xanh đất trống đồi núi trọc, phát triển kinh tế trang trại, trồng
cây công nghiệp,... tập trung chủ yếu ở các huyện Quan Sơn, Mƣờng Lát (tăng
trên 25 ngàn ha), Quan Hóa, Bá Thƣớc, Lang Chánh, Cẩm Thủy, Thạch Thành,
Nhƣ Thanh, Nhƣ Xuân (tăng từ 5-25 ngàn ha). Một số huyện ở khu vực đồng
bằng có mức tăng ít (từ 1-5 nghìn ha) nhƣ Thọ Xuân, Hà Trung, Triệu Sơn,
Nông Cống, Vĩnh Lộc dựa vào việc chuyển đổi, mở rộng diện tích trồng ngô,
rau đậu, các loại cây công nghiệp ngắn ngày nhƣ mía, lạc, đậu tƣơng... trên các
diện tích đất phi nông nghiệp, đất chƣa sử dụng. Một số huyện gần nhƣ không
còn khả năng mở rộng diện tích đất nông nghiệp nhƣ Yên Định, Hậu Lộc, Nga
Sơn có mức tăng rất ít (dƣới 1000 ha). Các huyện nhƣ Ngọc Lạc, Tĩnh Gia,
Hoằng Hóa, Đông Sơn, Thiệu Hóa, Quảng Xƣơng, Thị xã Bỉm Sơn, Sầm Sơn và
Thành phố Thanh Hóa diện tích đất nông nghiệp giảm do quá trình đô thị hóa và
phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế của tỉnh trong giai đoạn vừa qua,
73
trong đó các huyện nhƣ Ngọc Lạc, Tĩnh Gia, Thành phố Thanh Hóa giảm từ 1-5
nghìn ha và các huyện, thị còn lại giảm dƣới 1 nghìn ha.
Bảng 2.5.8Biến động diện tích đất nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
1000 ha %
1000 ha %
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thah Hóa 2001,2011
Nhìn chung, biến động diện tích đất nông nghiệp của tỉnh Thanh Hóa
trong giai đoạn vừa qua phù hợp với xu hƣớng chuyển đổi cơ cấu, cây trồng vật
nuôi, phát triển sản xuất theo hƣớng hàng hóa, bƣớc đầu khai thác, phát huy
đƣợc các tiềm năng, thế mạnh của mỗi địa bàn.
a. Đất sản xuất nông nghiệp
Trong giai đoạn 2000-2010, diện tích đất sản xuất nông nghiệp tỉnh Thanh
Hóa tăng thêm 23,2 nghìn ha chủ yếu là do việc mở rộng các vùng chuyên canh,
vùng nguyên liệu (mía, dứa), chuyển đổi, mở rộng diện tích những loại cây
trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao và có thị trƣờng tiêu thụ ổn định nhƣ rau,
đậu, lạc, ngô,...Đặc biệt là việc tăng diện tích đất trồng cây lâu năm (cây công
nghiệp lâu năm và cây ăn quả).Cụ thể:
74
- Đất trồng cây hàng năm: năm 2010 có diện tích 209,4 nghìn ha, tăng 5,7
nghìn ha so với năm 2000, trong đó:
+ Đất trồng lúa: giảm 2,6 nghìn ha do quá trình CNH, ĐTH của tỉnh dẫn
đến việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Nhiều diện tích đất sản xuất lúa đƣợc
chuyển đổi cho xây dựng khu công nghiệp, đô thị, giao thông. Một số diện tích
canh tác năng suất thấp ở vùng úng trũng đƣợc chuyển sang nuôi trồng thủy sản.
Một số diện tích lúa nƣơng chuyển sang trồng màu, cây hàng năm khác, cây lâu
năm ở khu vực trung du, miền núi và chuyển sang các loại cây trồng khác có
hiệu quả cao hơn.
+ Đất trồng cỏ dùng vào chăn nuôi: giảm giảm 5,6 nghìn ha do việc phát
triển chăn nuôi gia súc trong giai đoạn 2000-2010 của Thanh Hóa gặp nhiều khó
khăn. Một phần lớn diện tích đất trồng cỏ dùng vào chăn nuôi bị thu hẹp, chuyển
sang trồng cây hàng năm (ở các huyện Thạch Thành, Triệu Sơn, Đông Sơn, Yên
Định, Bá Thƣớc) và chuyển sang nuôi trồng thủy sản (ở các huyện Tĩnh Gia,
Quảng Xƣơng, Hoằng Hóa, Nông Cống….). Ngoài ra, đất đồng trồng cỏ dùng
cho chăn nuôi trong giai đoạn 2000-2010 còn đƣợc đƣa vào sử dụng các mục
đích phi nông nghiệp (giao thông, đô thị, khu công nghiệp, khu kinh tế, đất
nghĩa trang, nghĩa địa…).
+ Đất trồng cây hàng năm khác: năm 2010 có diện tích 61,2 nghìn ha,
tăng 13,9 nghìn ha so với năm 2000 chủ yếu do việc tỉnh Thanh Hóa đã tập
trung phát triển mạnh các vùng nguyên liệu phục vụ các nhà máy chế biến ở khu
vực trung du miền núi, trong đó đáng kể nhất là việc chuyển đổi diện tích đất
lâm nghiệp sang trồng ngô, mía, dứa, sắn…ở các huyện: Nhƣ Xuân; Thạch
Thành; Triệu Sơn; thƣờng Xuân; Nhƣ Thanh; Ngọc Lạc; Quan Sơn...và phát
triển các vùng sản xuất rau, đậu tập trung ở các huyện vùng đồng bằng, ven biển
nhƣ Yên Định, Hà Trung, Hậu Lộc, Nga Sơn, Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng, Thiệu
Hóa, Vĩnh Lộc…[115]
75
- Đất trồng cây lâu năm (cây công nghiệp lâu năm và cây ăn quả): năm
2010 có diện tích 38,6 nghìn ha, tăng 17,5 nghìn ha so với năm 2000. Đây là
diện tích có sự biến động lớn nhất do sự phát triển của các dự án trồng cây công
nghiệp nhƣ: cao su, cà phê, chè, tập trung tại một số huyện nhƣ Ngọc Lặc, Nhƣ
Xuân, Cẩm Thủy, Thạch Thành, Triệu Sơn, Nhƣ Thanh….đồng thời do sự phát
triển diện tích đất trồng cây ăn quả (nhãn, vải, cam,…) trong nhân dân và ở các
trang trại [115, 117]
b. Đất lâm nghiệp
Năm 2010 tổng diện tích đất lâm nghiệp có rừng của tỉnh Thanh Hóa là
600,6 nghìn ha tăng 169,5 nghìn ha so với năm 2000.
Đất lâm nghiệp tăng do những chủ trƣơng và biện pháp phủi xanh đất
trống, đồi núi trọc, khai thác tiềm năng, thế mạnh khu vực trung du miền núi
góp phần phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo, đảm bảo an ninh biên
giới, bảo vệ môi trƣờng sinh thái và bảo tồn đa dạng sinh học…
c. Đất nuôi trồng thủy sản
Năm 2010 có diện tích 12,0 nghìn ha, tăng 3,6 nghìn ha so với năm 2000,
chủ yếu là do đƣợc chuyển từ các loại đất lúa vùng úng trũng có năng suất thấp;
mặt nƣớc chƣa sử dụng ven sông và chuyển một số diện tích đất màu và cây
hàng năm khác sang nuôi trồng thủy sản (nuôi tôm trên cát) ở Nga Sơn, Hoằng
Hóa, Hậu Lộc, Quảng Xƣơng, Tĩnh Gia và một số huyện vùng đồng bằng nhƣ
Nông Cống, Hà Trung, Đông Sơn…
d. Đất làm muối
Năm 2010 có diện tích 0,3 nghìn ha, giảm 0,2 nghìn ha so với năm 2000.
Diện tích đất làm muối giảm do chuyển sang đất chuyên dùng khác ở các huyện
Tĩnh Gia ( khu công nghiệp Nghi Sơn, khu tái định cƣ tại Hải Bình – Tĩnh Gia ),
Quảng Xƣơng...
76
e. Đất nông nghiệp khác
So với năm 2000 đất nông nghiệp khác tăng thêm 0,3 nghìn ha, chủ yếu
do việc xây dựng chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm và các loại động vật
khác; xây dựng trạm trại nghiên cứu thí nghiệm nông nghiệp, lâm nghiệp, diêm
nghiệp, thuỷ sản, xây dựng cơ sở ƣơm tạo cây giống, con giống…; xây dựng
kho, nhà của hộ gia đình, cá nhân để chứa nông sản, thuốc bảo vệ thực vật, phân
bón, máy móc, công cụ sản xuất nông nghiệp…
2.2.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành N-L-TS
2.2.3.1. Khái quát chung
N-L-TS là ngành kinh tế trọng yếu, đảm bảo bảo nhu cầu về lƣơng thực,
thực phẩm cho số lƣợng dân cƣ đông đúc trong tỉnh, đồng thời là ngành chủ yếu
để giải quyết việc làm, đảm bảo thu nhập cho phần lớn dân cƣ. Trong giai đoạn
2000-2010, ngành N-L-TS tỉnh Thanh Hóa phát triển khá toàn diện, tích cực:
Bảng 2.6.9GTSX và cơ cấu GTSX N-L-TS tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
314,5 401,0
2,9 8,0 7,6
5,5 2,8 11,0
Nguồn: Niên giám thống kê 2001, 2006, 2011
77
Tổng GTSX liên tục tăng nhanh, năm 2000 đạt 5369,7 tỷ đồng (giá thực
tế), đến năm 2005 đạt 9515,22 tỷ đồng và đến năm 2010 đạt 22.467,18 tỷ đồng
(gấp 4,2 lần năm 2000). Đứng đầu vùng BTB và đứng thứ 6/63 tỉnh, thành phố.
Tốc độ tăng trƣởng GTSX bình quân hàng năm trong giai đoạn 2000-
2010 đạt 4,8%/năm, nhanh hơn so với bình quân chung của cả nƣớc (4,2%/năm)
và so với vùng BTB (3,5%/năm).
Cơ cấu ngành chuyển dịch theo hƣớng giảm dần tỷ trọng nông nghiệp và
lâm nghiệp, tăng tỷ trọng ngành thủy sản. N-L-TS từng bƣớc phát triển theo
hƣớng sản xuất hàng hóa, đáp ứng nhu thị trƣờng, đảm bảo vững chắc an ninh
lƣơng thực, góp phần xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân trên địa
bàn tỉnh.
2.2.3.2. Ngành nông nghiệp
Nông nghiệp là ngành sản xuất quan trọng nhất và chiếm tỷ trọng tuyệt
đối trong cơ cấu GTSX N-L-TS tỉnh Thanh Hóa. Trong giai đoạn 2000-2010,
ngành nông nghiệp phát triển khá ổn định góp phần quan trọng trong việc đáp
ứng nhu cầu lƣơng thực, thực phẩm cho nhân dân.
Bảng 2.7.10GTSX và cơ cấu GTSX NN tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
Nguồn: Cục thống kê tỉnh Thanh Hóa-Niên giám thống kê 2001, 2011
78
Tốc độ tăng trƣởng GTSX bình quân giai đoạn 2000-2010 đạt 4,2%/năm,
trong đó, ngành trồng trọt tăng trƣởng bình quân 3,3%, chăn nuôi 68%/năm và
dịch vụ là 7,6%/năm.
Sản xuất nông nghiệp đang từng bƣớc chuyển biến tích cực theo hƣớng sản
xuất hàng hóa với xu thế giảm dần tỷ trọng ngành trồng trọt, tăng tỷ trọng ngành
chăn nuôi, chuyển từ chăn nuôi tận dụng, quy mô hộ gia đình sang chăn nuôi
trang trại tập trung, quy mô vừa và lớn. Dịch vụ nông nghiệp bƣớc đầu có đóng
góp cho sự phát triển của ngành.
a. Ngành trồng trọt
Trong giai đoạn 2000-2010, ngành trồng trọt của Thanh Hóa gặp nhiều
khó khăn do diễn biến thời tiết bất thƣờng, thị trƣờng đầu ra biến động mạnh. Tỷ
trọng GTSX của ngành trong tổng GTSX ngành nông nghiệp giảm tƣơng đối
nhanh từ 80,8% năm 2000 xuống còn 70,7% năm 2010.
Mặc dù giảm tỷ trọng, song nhờ quá trình sản xuất chú trọng đẩy mạnh
thâm canh, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng, cơ
cấu mùa vụ, năng suất, sản lƣợng không ngừng tăng lên. Nhu cầu lƣợng thực
cho ngƣời dân trên địa bàn tỉnh đƣợc đảm bảo, đồng thời cung cấp nguồn
nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và phục vụ thị trƣờng ngoại tỉnh, tham gia
xuất khẩu. Giá trị tuyệt đối của ngành liên tục tăng lên: năm 2000 đạt 3.441,0 tỷ
đồng (giá thực tế), năm 2005 đạt 5332,5 tỷ đồng, đến năm 2010 đạt 12.560,5 tỷ
đồng (gấp 4,9 lần năm 2000).
Trong cơ cấu GTSX ngành trồng trọt, cây lƣơng thực vẫn chiếm tỷ trọng
tuyệt đối. Năm 2010, cây lƣơng thực chiếm tỷ trọng 64,4% GTSX ngành trồng
trọt, đóng vai trò quyết định trong sự phát triển và CDCCKT ngành, trong đó
quan trọng nhất là sản xuất lúa và ngô.
79
Bảng 2.8.11Chuyển dịch CCGTSX ngành trồng trọt giai đoạn 2000-2010
13,6 7,9 6,3
63,9 68,1 64,4
4,1 5,9 8,4
15,1 16,2 16,6
2000 2005 2010
+0,5
+4,3
+1,5
+1,1
-7,3
Nguồn: Niên giám thống kê Thanh Hóa 2001, 2011
Cây rau đậu các loại có giá trị thƣơng phẩm cao, đƣợc xác định là một
trong những loại cây trồng chuyển dịch cơ cấu chủ lực trong ngành trồng trọt
của tỉnh. Trong giai đoạn 2000-2010, cây rau đậu đã đƣợc chú trọng phát triển
mạnh với việc hình thành nhiều vùng chuyên canh, sản xuất tập trung. Vì thế
GTSX cây rau đậu tăng từ 4,1% năm 2000 lên 8,4% năm 2010.
Tỷ trọng GTSX cây công nghiệp và cây ăn quả tăng chậm, song trong
những năm gần đây các loại cây trồng này có tốc độ phát triển khá nhanh do nhu
cầu thị trƣờng và Thanh Hóa cũng là tỉnh có điều kiện để phát triển. Các loại cây
công nghiệp, cây ăn quả đƣợc xác định là cây chuyển dịch cơ cấu chính trong
ngành trồng trọt của tỉnh giai đoạn 2000-2010.[115]
Diện tích gieo trồng các loại cây trồng trong giai đoạn 2000-2010 biến
động theo hƣớng tăng khá nhanh diện tích các loại cây có lợi thế về điều kiện
sản xuất và có thị trƣờng tiêu thụ và có giá trị kinh tế cao. Tổng diện tích gieo
trồng của tỉnh tăng 14,2 nghìn ha, trong đó: diện tích gieo trồng cây hàng năm
tăng 17,3 nghìn ha, diện tích gieo trồng cây lâu năm giảm 3,1 nghìn ha.[Bảng 1-
Phụ lục]
* Cây lương thực: Là tỉnh có dân số đông, phần lớn dân cƣ sống ở khu
vực nông thôn và hoạt động kinh tế nông nghiệp nên cây lƣơng thực có vai trò
hết sức quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội của tỉnh. Từ xa xƣa, ngành
80
trồng cây lƣơng thực luôn giữ vai trò chủ đạo trong kinh tế nông nghiệp của
Thanh Hóa. Trong giai đoạn vừa qua, cùng với quá trình CDCKKTN-L-TS nói
chung và của nội bộ ngành nông nghiệp nói riêng với xu thế chung là sự vƣơn
lên mạnh mẽ của các ngành, các loại cây trồng vật nuôi có giá trị kinh tế cao,
song ngành trồng cây lƣơng thực của tỉnh Thanh Hóa vẫn chiếm tỷ trọng tuyệt
đối trong cơ cấu GTSX của ngành trồng trọt và chƣa có xu hƣớng giảm.
Cây lúa: Lúa là cây trồng chủ lực trong ngành trồng trọt của tỉnh Thanh
Hóa. Mặc dù hiện nay giá trị thƣơng phẩm của cây lúa không cao, diện tích đất
trồng lúa đang có xu hƣớng thu hẹp do việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng và một
phần do chuyển đổi mục đích sử dụng đất (năm 2010 diện tích đất trồng lúa
giảm 2,6 nghìn ha so với năm 2000- Bảng 2.5) song cây lúa vẫn chiếm tỷ trọng
tuyệt đối và giữ vai trò, vị trí quan trọng nhất trong cơ cấu cây trồng của tỉnh.
Trong điều kiện diện tích đất lúa không còn khả năng mở rộng diện tích,
và đang bị thu hẹp dần do chuyển đổi mục đích sử dụng, xu hƣớng chuyển dịch
của cây lúa trong giai đoạn vừa qua dựa trên cơ sở việc áp dụng mạnh mẽ tiến
bộ khoa học kỹ thuật , thâm canh tăng vụ và đƣa vào sản xuất các giống lúa có
năng suất, hiệu quả cao. Vì vậy, năng suất, sản lƣợng lúa liên tục tăng lên và
luôn đứng đầu trong khu vực Bắc Trung Bộ. Năm 2010 sản lƣợng lúa của Thanh
Hóa đạt 1.396.628 tấn (tăng tăng 300.788 tấn so với năm 2000). Đặc biệt xu
hƣớng hình thành các vùng sản xuất lúa hàng hóa năng suất, chất lƣợng cao ở
các huyện Thọ Xuân, Triệu Sơn, Đông Sơn, Nông Cống, Quảng Xƣơng, Hoằng
Hoá, Thiệu Hoá, Yên Định, với quy mô gieo trồng trên 80 nghìn ha, đƣợc xem
là hƣớng chuyển dịch tích cực nhất trong ngành trồng lúa hiện nay của Thanh
Hóa. [115]
Những thay đổi trong chính sách quản lý sản xuất, quản lý đất đai và việc
dồn điền đổi thửa ở hầu hết các huyện đồng bằng đã tạo điều kiện cho nông dân
đầu tƣ, thực hiện các biện pháp kỹ thuật thâm canh lúa. Hai vụ sản xuất lúa
81
chính là vụ mùa và vụ đông xuân. Diện tích canh tác lúa vụ đông xuân thấp hơn
lúa mùa khoảng 20 nghìnha/năm (do chuyển một phần dịch tích lúa sang trồng
các loại cây vụ đông), tuy nhiên năng suất, sản lƣợng luôn lớn hơn vụ mùa do đó
xu hƣớng chuyển dịch cơ cấu mùa vụ trong sản xuất lúa hiện nay là tăng diện
tích lúa xuân muộn, lúa mùa sớm và giảm diện tích lúa mùa chính vụ và lúa
xuân sớm, đƣa quỹ đất canh tác cây vụ đông tăng lên, đem lại hiệu quả kinh tế
cao hơn.
Trƣớc năm 2000 các giống lúa năng suất thấp (Khe Nam lùn, 314) còn
cấy trên 20% diện tích. Đặc biệt, ở miền núi, giống lúa cũ còn chiếm tới 80-85%
diện tích. Đến nay, nhờ các chính sách khuyến khích sản xuất, du nhập giống
mới, Thanh Hóa đã có cơ cấu giống lúa tƣơng đối phù hợp với từ trà ở từng vụ,
từng vùng. Các giống lúa ngắn ngày, năng suất cao đƣợc đƣa vào trà xuân
muộn, mùa sớm và cực sớm, một mặt để tránh lũ lụt và mặt khác mở rộng vụ
Đông (X20, X21, Xi23…, Khang Dân 18, lúa lai Nhị ƣu 383, 63, Bắc ƣu..)
Lúa ở Thanh Hóa đƣợc trồng ở khắp các huyện, thị, thành phố, trong đó
16 huyện thị đồng bằng, ven biển luôn dao động ở mức 200 nghìn ha. Đây cũng
là vùng có trình độ thâm canh khá nên năng suất cao và chiếm hơn 80% sản
lƣợng lúa của Thanh Hóa. Trong khi đó các huyện miền núi chỉ chiếm chƣa đầy
20%. Các huyện có diện tích và sản lƣợng lớn nhất là: Yên Định, Thọ Xuân,
Triệu Sơn, Nông Cống, Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng, Hậu Lộc, Tĩnh Gia….
[Bảng 3-Phụ lục]
Sản xuất lúa ở Thanh Hóa vẫn còn nhiều khó khăn trở ngại. Thiệt hại do
thiên tai còn lớn, đặc biệt là bão, lụt, úng ngập ở vụ mùa hay giá rét, gió phơn ở
vụ chiêm xuân. Các huyện miền núi sản xuất lúa phụ thuộc chủ yếu vào nguồn
nƣớc trời. Vì vậy, năng suât lúa bình quân toàn tỉnh mặc dù những năm gần đây
có tốc độ tăng nhanh, nhƣng còn thấp hơn các tỉnh vùng ĐBSH nhƣ Nam Định,
Thái Bình, Hải Dƣơng… thu nhập của ngƣời lao động từ cây lúa còn thấp.
82
Cây Ngô: Ngô là trồng chủ yếu của Thanh Hóa sau cây lúa. Trong giai
đoạn 2000-2010, ngoài một phần nhỏ dùng làm lƣơng thực cho dân cƣ vùng
đồng bào dân tộc ít ngƣời, ngô chủ yếu đƣợc trồng cung cấp cho công nghiệp
chế biến thức ăn chăn nuôi và trở thành cây hàng hóa trong chuyển dịch cơ cấu
cây trồng của tỉnh. Diện tích gieo trồng ngô liên tục tăng lên, năm 2010 đạt 54,4
nghìn ha, tăng 8,0 nghìn ha so với năm 2000. [Bảng 4-Phụ lục]
Cơ cấu mùa vụ chuyển dịch theo hƣớng sản xuất ngô vụ đông dần trở
thành vụ sản xuất chính. Diện tích ngô đông từ 23.900 ha năm 2000, tăng lên
36.694 ha năm 2010.[115]
Giống ngô lai đƣợc đƣa vào sản xuất tăng từ 30% năm 2000 lên trên 80%
năm 2010 [115], góp phần tăng năng suất ngô từ 27,3 tạ/ha năm 2000 lên 39,7
tạ/ha năm 2010 [Bảng 4- Phụ lục].
Ngô đƣợc gieo trồng trên đất màu, đất một vụ lúa - một vụ màu, ven bãi
sông, đồi thấp và những năm gần đây ngô đã đƣợc gieo trồng với diện tích lớn
trên đất hai vụ lúa. Hiện tại Thanh Hóa có ba vụ ngô (đông, xuân, thu) nhƣng
tập trung và có diện tích lớn ở hai vụ đông và vụ xuân, chủ yếu tập trung ở các
huyện Cẩm Thuỷ, Đông Sơn, Yên Định, Thọ Xuân, Thiệu Hoá, Vĩnh Lộc,
Thạch Thành….
Cây sắn: Là cây nguyên liệu cho công nghiệp chế biến thức ăn gia súc và
là nguồn thức ăn chính cho chăn nuôi. Trƣớc đây cây sắn góp phần đảm bảo nhu
cầu lƣơng thực tại chỗ của nhân dân, đặc biệt là khu vực trung du miền núi, tuy
nhiên giá trị thƣơng phẩm của cây sắn là rất thấp. Trong những năm gần đây,
nhờ sự phát triển của công nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi, cây sắn trở thành
cây hàng hóa, góp phần xóa đói giảm nghèo cho nhân dân vùng trung du miền
núi. Diện tích sắn luôn đƣợc giữ ổn định ở mức 14-15 nghìn ha. [Bảng 5-
Phụ lục]
Hiện nay tỉnh có 2 nhà máy chế biến tinh bột sắn ở Bá Thƣớc và Nhƣ
Xuân, công suất 60 tấn sản phẩm/ngày.
83
Việc ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật vào canh tác sắn, đặc biệt là việc đƣa
các giống mới nhƣ giống KM 94, KM 98-1,…kết hợp với thâm canh vào sản
xuất tại các vùng nguyên liệu tập trung, đã tạo nên năng suất vƣợt trội. [Bảng 5-
Phụ lục]
Tuy nhiên, tình trạng độc canh cây sắn và canh tác quảng canh hiện vẫn
còn phổ biến dẫn đến tình trạng đất đai bị nghèo kiệt dinh dƣỡng, bị xói mòn và
rửa trôi mạnh; đồng thời việc ô nhiễm môi trƣờng do chế biến sắn là một vấn đề
đang gây nhiều bức xúc ở những vùng có nhà máy cũng nhƣ các cơ sở chế biến
thủ công hoạt động nên những năm gần đây diện tích sắn bắt đầu bị thu hẹp.
Cây khoai lang: Cũng nhƣ cây sắn, cây khoai lang trƣớc đây không chỉ là
cây trồng phục vụ phát triển chăn nuôi mà còn là cây trồng góp phần đảm bảo
nguồn lƣơng thực tại chỗ cho nhân dân. Cây khoai lang phát triển ở khắp các địa
phƣơng trong tỉnh, nhƣng khác với cây sắn, cây khoai lang tập trung trên các
vùng đất màu, đất bãi và đất xen canh lúa, tuy nhiên giá trị hàng hóa của cây
khoai lang rất thấp vì vậy trong giai đoạn vừa qua cây khoai lang giảm mạnh về
diện tích, giảm 12,9 nghìn ha, từ 24,4 nghìn ha năm 2000 xuống còn 11,5 nghìn
ha năm 2010, để nhƣờng chỗ cho những loại cây trồng có giá trị thƣơng phẩm
cao hơn, đặc biệt là các loại cây công nghiệp ngắn ngày trên đất khoai lang nhƣ
lạc, đậu tƣơng, mía….[Bảng 1-Phụ lục]
*Cây rau đậu: đƣợc xác định là một trong những loại cây trồng chuyển
dịch cơ cấu chính trong ngành trồng trọt của Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010.
Vì vậy, ngành trồng cây rau đậu đã có nhiều chuyển biến tích cực, đem lại hiệu
quả rõ nét trong việc nâng cao GTSX ngành trồng trọt và thu nhập của ngƣời
nông dân, sử dụng hợp lý tài nguyên đất đai.
Giai đoạn 2000-2010 diện tích gieo trồng cây rau đậu tăng 4,9 nghìn ha,.
Tỷ trọng GTSX tăng từ 4,56% năm 2000 lên 8,42% năm 2010.
84
Cây rau, đậu tập trung chủ yếu ở một số huyện vùng đồng bằng, ven đô
thị và các KCN, KKT. Trong đó, các huyện vùng ven biển chiếm 31,81% diện
tích, các huyện đồng bằng chiếm 42,97% và các huyện miền núi chiếm khoảng
25,22%.[116]
Ở vùng đồng bằng, huyện có diện tích rau các loại nhiều nhất là Thọ
Xuân, Yên Định, Nông Cống; vùng ven biển là: Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng, Hậu
Lộc; các huyện miền núi là Bá Thƣớc, Ngọc Lặc. [Bảng 6-Phụ lục]
Các cây rau thực phẩm nhƣ: ớt, dƣa chuột, dƣa bao tử... đã đƣợc gieo
trồng tập trung ở một số địa phƣơng, tạo sản phẩm cho chế biến xuất khẩu, tăng
thu nhập cho nông dân.
Bảng 2.9. 12Diện tích, năng suất, sản lượng rau, đậu giai đoạn 2000-2010
Diện tích (nghìn ha)
26,2
31,1
4,9
Năng suất (tạ/ha)
74,7
100,3
25,6
Sản lƣợng (ngìn tấn)
187,0
293,2
106,2
Nguồn :UBND tỉnh Thanh Hóa - Quy hoạch phát triển các vùng sản xuất
rau an toàn vùng tập trung tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020
Nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật trong nông nghiệp đã đƣợc áp dụng thành
công trong sản xuất rau quả. Các phƣơng pháp sản xuất trong nhà lƣới, nhà kính
theo công nghệ cao đã đƣợc ứng dụng khá nhiều nơi làm cho năng suất sản
lƣợng rau, đậu tăng lên khá nhanh. Năm 2010 đạt 257,9 nghìn tấn, tăng gấp 1,9
lần so với 2000.[116]
Hàng năm Thanh Hóa có khoảng 500 – 600 ha trồng dƣa chuột và ớt xuất
khẩu, sản lƣợng năm cao nhất xuất khẩu đạt trên 900 tấn dƣa chuột muối và
1.200 tấn ớt. Tỉnh cũng đã xây dựng đƣợc một số nhà máy chế biến nông sản
xuất khẩu có trình độ tiên tiến, sản xuất ra các sản phẩm đạt chất lƣợng cao, đáp
ứng đƣợc yêu cầu xuất khẩu nhƣ: xí nghiệp chế biến nông sản thực phẩm xuất
85
khẩu Việt – Mỹ; nhà máy chế biến nông sản, thực phẩm xuất khẩu Nhƣ Thanh;
nhà máy chế biến dƣa chuột, ớt xuất khẩu ở Hoằng Hoá... Điều này góp phần
làm cho giá trị thƣơng phẩm cây rau đậu ngày một cao, góp phần đẩy nhanh
chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trồng trọt hợp lý hơn.[116]
Hiện tại đã hình thành một số vùng sản xuất rau quả thực phẩm tập trung
ven thành phố Thanh Hóa, các thị xã Bỉm Sơn, Sầm Sơn, KCN Lễ Môn, KKT
Nghi Sơn… tuy nhiên sản xuất vẫn chủ yếu là tự phát, quy mô nhỏ, mô hình sản
xuất vẫn còn lạc hậu, mang nặng tính thủ công, truyền thống, chƣa hình thành
các vùng chuyên canh quy mô lớn để đầu tƣ kỹ thuật và tạo ra khối lƣợng hàng
hóa lớn, tỷ suất và khối lƣợng hàng hóa thấp, sản phẩm đơn điệu, sản phẩm có
giá trị cho chế biến còn chiếm một tỷ trọng nhỏ. Đến nay sản phẩm cây rau đậu
các loại tiêu thụ chủ yếu vẫn ở dạng tƣơi và thị trƣờng nội tỉnh là chính.
*Cây công nghiệp hàng năm:
Cây mía: Thanh Hóa là tỉnh có truyền thống trồng mía và cây mía có
nhiều điều kiện để phát triển. Hiện nay Thanh Hóa đứng đầu vùng BTB và thứ 2
cả nƣớc về sản lƣợng mía.
Năm 2010, diện tích trồng mía của tỉnh đạt 30.328 ha, tăng thêm 1.558ha
so với năm 2000, nhờ sự phát triển của các dự án mía đƣờng Việt Nam- Đài
Loan (Thạch Thành), Lam Sơn (Thọ Xuân), Nhƣ Thanh- Nông Cống….
[Bảng 9-Phụ lục]
Trong giai đoạn 2000-2010, Thanh Hóa đã hình thành 3 vùng sản xuất
mía nguyên liệu tập trung có quy mô lớn, mô hình sản xuất tiến tiến, hiện đại,
gắn liền với công nghiệp chế biến là: vùng nguyên liệu mía Thạch Thành gắn
với nhà máy đƣờng Việt Nam - Đài Loan; vùng nguyên liệu mía Lam Sơn (Thọ
Xuân), gắn với nhà máy đƣờng Lam Sơn; vùng nguyên liệu mía Nhƣ Thanh,
gắn với nhà máy đƣờng Nông Cống. Đây là một trong những thành tựu nổi bật
trong quá trình CDCCKTNN của tỉnh giai đoạn vừa qua, thực hiện có hiệu quả
mối liên kết, hợp tác liên minh công – nông – trí, gắn công nghiệp với nông
86
nghiệp, thực hiện thành công mối liên kết “4 nhà” (nhà doanh nghiệp, nhà nƣớc,
nhà khoa học, nhà nông) trở thành điển hình trong CDCCKT nông nghiệp.
Tuy nhiên cây mía của Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-2010 cũng gặp
không ít khó khăn do biến động của thị trƣờng, suy thoái kinh tế thế giới và
những bất ổn kinh tế vĩ mô trong nƣớc…. Vì vậy việc đầu tƣ mở rộng diện tích,
áp dụng các tiến bộ KH-KT nhằm nâng cao năng suất, chất lƣợng cây mía còn
hạn chế. Năng suất, sản lƣợng mía có xu hƣớng giảm dần [Bảng 8- Phụ lục].
Thu nhập cho ngƣời nông dân tham gia sản xuất, kinh doanh mía chƣa đƣợc
nâng cao.
Cây lạc: Lạc là sản phẩm nông sản hàng hoá tham gia xuất khẩu quan
trọng của tỉnh. Sản xuất lạc đƣợc phân bố ở hầu hết các huyện, nhƣng tập trung
chủ yếu ở Tĩnh Gia, Hoằng Hoá, Nga Sơn, Hậu Lộc, Quảng Xƣơng,..Diện tích
trồng lạc tăng từ 14.145 ha năm 2000, năm 2005 là 18.373 ha và năm 2010 là
15.018ha.
Sản lƣợng lạc của Thanh Hoá chỉ đứng sau các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh,
Tây Ninh, Bắc Giang. Năm 2000 đạt sản lƣợng 21.158 tấn, năm 2005 đạt 29.285
tấn và năm 2010 đạt 27.213 tấn. [Bảng 8- Phụ lục]
Cây đậu tương: có diện tích không lớn trên địa bàn tỉnh, song đây là cây
trồng vừa có hiệu quả kinh tế, vừa có tác dụng cải tạo đất đồng thời phù hợp với
vụ đông trên đất lúa.
Trong những năm qua cây đậu tƣơng đƣợc chú trọng, khuyến khích phát
triển và là cây trồng chuyển dịch mang lại lại hiệu quả cao, thay thế cho những
diện tích đất lúa kém hiệu quả và các loại cây trồng giá trị thấp khác. Những địa
phƣơng trồng nhiều đậu tƣơng nhất là: Yên Định, Hoằng Hóa, Thiệu Hóa,
Quảng Xƣơng, Hậu Lộc, Tĩnh Gia, Hà Trung…
Diện tích đậu tƣơng tăng từ 2,7 nghìn ha năm 2000 lên 5,6 nghìn ha năm
2005, đến năm 2010 đạt 5,9 nghìn ha. [Bảng 8-Phụ lục]
87
Năm 2000 đạt sản lƣợng 3.428 tấn, năm 2005 đạt 7.349 và năm 2010 đạt
9.341 tấn [100].
Cây cói: vùng đất bãi bồi ven biển phù hợp với sinh trƣởng và phát triển
của cây cói nên trên địa bàn một số xã thuộc các huyện ven biển (Nga Sơn, Hậu
Lộc, Quảng Xƣơng, Nông Cống) cây cói khá phát triển.
Thanh Hóa đã hình thành vùng sản xuất cói tập trung cung cấp nguyên
liệu cho chế biến tiểu thủ công nghiệp. Diện tích cây cói năm 2000 đạt 3614ha
đến năm 2010 là 4307ha.[Bảng 8-Phụ lục]
* Cây công nghiệp lâu năm và cây ăn quả: Thanh Hóa là tỉnh có điều
kiện để phát triển một số loại cây công nghiệp lâu năm và cây ăn quả trên diện
tích đất vùng trung du, miền núi. Trƣớc năm 1986, các cây công nghiệp lâu năm
và cây ăn quả nhƣ cà phê, cao su, chè, dứa…đƣợc phát triển khá mạnh ở khu
vực phía Tây tỉnh Thanh Hóa trong các nông trƣờng quốc doanh nhƣ Vân Du
(Thạch Thành), Thống Nhất (Yên Định), Lam Sơn (Ngọc Lặc), Bãi Trành (Nhƣ
Xuân)…hàng năm sản xuất một khối lƣợng sản phẩm lớn với hàng chục ngàn
tấn mủ cao su, cà phê hạt, chè búp, dứa quả.... Từ sau quá trình đổi mới đất nƣớc
năm 1986 với việc xóa bỏ cơ chế kế hoạch tập trung, bao cấp chuyển sang cơ
chế thị trƣờng, hệ thống các nông trƣờng quốc doanh bị giải thể, các loại cây
trồng nhƣ cà phê, cao su, chè, dứa…không còn điều kiện phát triển và dần bị
thay thế bởi các cây trồng ngắn ngày khác trong suốt nhiều năm sau đó. Vì vậy,
gia đoạn 2000-2010 các loại cây trồng này chiếm tỷ trọng rất thấp trong cơ cấu
GTSX ngành trồng trọt tỉnh Thanh Hóa (năm 2010 tỷ trọng GTSX cây CN lâu
năm chiếm 1,5%, cây ăn quả chiếm 4,4% trong tổng GTSX ngành trồng trọt-
Bảng 2-Phụ lục) và đang có sự chuyển dịch rõ nét:
- Cây cà phê: năm 2000 có tổng diện tích là 3.400 ha, đến năm 2010 đƣợc
thay thế gần nhƣ toàn bộ bởi các loại cây trồng khác nhƣ mía, lạc, đậu tƣơng,
ngô….
88
- Cây cao su: trong những năm gần đây, do nhu cầu của thị trƣờng trong
nƣớc cũng nhƣ thế giới đối với các sản phẩm từ cây cao su tăng lên, mang lại
hiệu quả kinh tế cao cho ngƣời trồng cao su, vì vậy diện tích trồng cao sƣ ở
Thanh Hóa đã đƣợc khôi phục và chú trọng phát triển, trở thành một trong
những cây chuyển dịch cơ cấu chính của ngành trồng trọt vùng trung du
miền núi.
Năm 2000, tổng diện tích trồng cây cao su là 7686 ha, đến năm 2010 tăng
lên đạt 10.856 ha, tập trung chủ yếu ở các huyện: Ngọc Lặc, Cẩm Thủy, Thạch
Thành, Nhƣ Xuân, Nhƣ Thanh, Thọ Xuân, Yên Định …. [Bảng 11-Phụ lục]
- Cây chè: đƣợc trồng chủ yếu ở các huyện Nhƣ Thanh, Nhƣ Xuân,
Thƣờng Xuân… Diện tích tăng từ 105ha năm 2000 lên 572ha năm 2010. Hàng
năm cho thu hoạch khoảng 1000 tấn chè búp tƣơi, góp phần nâng cao GTSX của
ngành trồng trọt và đem lại thu nhập cao cho ngƣời nông dân.
- Cây dứa: đƣợc khôi phục phát triển gắn với việc hình thành vùng
nguyên liệu dứa phía Tây Nam Thanh Hóa, diện tích khoảng 2000 ha phục vụ
nhà máy chế biến dứa Nhƣ Thanh, tập trung chủ yếu ở một số xã thuộc 4 huyện
Nhƣ Xuân, Nhƣ Thanh, Triệu Sơn, Tĩnh Gia.
Như vậy: ngành trồng trọt tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010 đã có sự
chuyển dịch tích cực, gắn sản xuất với thị trƣờng tiêu thụ, với xu hƣớng tăng
dần tỷ trọng của các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, có lợi thế về các điều
kiện sinh trƣởng phát triển cũng nhƣ thị trƣờng đầu ra nhƣ: lúa chất lƣợng cao,
ngô, rau đậu, các loại cây công nghiệp hàng năm (đặc biệt là mía, lạc, đậu
tƣơng), cây cao su, chè, dứa,…Năng suất, sản lƣợng và chất lƣợng sản phẩm
ngày một gia tăng, góp phần đảm bảo an ninh lƣơng thực trên địa bàn, nâng cao
thu nhập cho ngƣời nông dân và cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến.
Tuy nhiên CDCCKT ngành trồng trọt vẫn còn nhiều hạn chế: cây lƣơng
thực vẫn chiếm tỷ trọng tuyệt đối trong cơ cấu GTSX của ngành và chƣa có xu
89
hƣớng giảm, vì vậy, GTSX toàn ngành mặc dù liên tục tăng nhƣng đóng góp
chƣa đáng kể cho nền kinh tế của tỉnh. Những loại cây trồng đƣợc xác định là
cây trồng chuyển dịch cơ cấu vẫn chiếm tỷ trọng rất nhỏ và phát triển thiếu ổn
định, sản phẩm chủ lực chƣa rõ rệt. Các cơ chế, chính sách khuyến khích phát
triển và vốn đầu tƣ cho sản xuất còn nhiều bất cập nên sản xuất chƣa mang lại
hiệu quả cao, mất cân đối. Mô hình sản xuất mang nặng tính thủ công, truyền
thống. Công nghiệp chế biến chƣa đáp ứng đƣợc đầu ra cho sản phẩm, dịch vụ
nông nghiệp kém phát triển …đã dẫn tới giá trị thƣơng phẩm của các loại cây
trồng tỉnh Thanh Hóa còn rất thấp, chủ yếu vẫn là tiêu thụ thị trƣờng nội địa,
trong đó phần lớn là trong tỉnh. Vì vậy, hiệu quả của quá trình CDCCKT ngành
trồng trọt chƣa cao so với các tiềm năng, thế mạnh vốn có của tỉnh.
b. Ngành chăn nuôi
Chăn nuôi là một trong hai ngành sản xuất chính trong nông nghiệp. Giá
trị ngành chăn nuôi thƣờng chiếm 1/4-1/5 tổng GTSX nông nghiệp Thanh Hóa.
Bảng 2.10.13Một số chỉ tiêu phát triển ngành chăn nuôi tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
GTSX (giá 1994 – tỷ đồng)
692,1
1219,4
1336,9
12,0
1,9
GTSX (giá thực tế- tỷ đồng)
737,9
2021,6
4725,9
Tỷ trọng trong NN
17,3
27,0
26,6
Tỷ trọng trong N-L-TS
13,7
21,2
21,0
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
Trong những năm gần đây, nhờ những tác động từ chính sách phát triển
chăn nuôi của tỉnh, nhu cầu thị trƣờng tiêu thụ, nguồn thức ăn dồi dào, cùng với
những tác động tích cực từ các yêu tố KH-KT…đã tạo điều kiện cho ngành chăn
90
nuôi tỉnh Thanh Hóa từng bƣớc phát triển cả về quy mô và chất lƣợng, đóng góp
ngày càng cao vào cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp. Tỷ trọng ngành chăn nuôi
tăng từ 17,3% năm 2000 lên 27,0% năm 2005, năm 2010 là 26,6%.
Quy mô GTSX của ngành tăng lên khá nhanh. Năm 2000 tổng GTSX của
ngành đạt 737,9 tỷ đồng (theo giá thực tế), năm 2005 đạt 2021,6 tỷ đồng, đến
năm 2010 đạt 4.725,9 tỷ đồng (gấp 6,4 lần so với năm 2000). Tuy nhiên, tốc độ
tăng trƣởng bình quân hằng năm không ổn định, giai đoạn 2001-2005 đạt
12,0%/năm, giai đoạn 2006-2010 chỉ đạt 1,9%/năm.
Cơ cấu vật nuôi đã có sự thay đổi tích cực theo hƣớng đáp ứng nhu cầu
của thị trƣờng, nâng cao giá trị sản phẩm với xu hƣớng giảm tỷ trọng chăn nuôi
gia súc, tăng dần tỷ trọng chăn nuôi gia cầm, sản phẩm không qua giết mổ và
chăn nuôi dê, ngựa, ong, các con đặc sản...đáp ứng nhu cầu thị trƣờng.
Bảng 2.1114Cơ cấu GTSX chăn nuôi phân theo nhóm vật nuôi và sản phẩm (%)
2,0
14,9
2000
100
71,7
11,4
2,0
15,0
2005
100
74,6
8,4
2,1
17,4
2010
100
57,2
23,3
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
Năm 2000 chăn nuôi gia súc chiếm tỷ trọng 71,7% đến năm 2010 chỉ còn
chiếm 57,2%, trong khi đó chăn nuôi gia cầm tăng tỷ trọng từ 11,4% lên 23,3%,
sản phẩm không qua giết mổ tăng tỷ trọng từ 2,0% lên 2,1%. Các sản phẩm khác
nhƣ dê, ngựa, ong và một số loài đặc sản mang lại hiệu quả kinh tế cao, đáp ứng
nhu cầu thị trƣờng tăng tỷ trọng từ 14,9% lên 17,4% GTSX.
Cho đến nay, hình thức chăn nuôi chủ yếu vẫn là nuôi theo hộ gia đình
nhƣ là một trong các hoạt động kinh tế của hộ. Quy mô sản xuất tuy vẫn nhỏ
91
nhƣng hƣớng sản xuất hàng hóa ngày càng rõ nét. Nhiều hộ đã đầu tƣ xây dựng
chuồng trại, sử dụng giống mới và nguồn thức ăn giàu dinh dƣỡng, đầu tƣ kỹ
thuật, thực hiện hạch toán kinh doanh. Hình thức chăn nuôi trang trại mới đƣợc
hình thành với số lƣợng ngày càng nhiều. Đến nay tỉnh đã có hơn 800 trang trại
chăn nuôi.
So với vùng BTB, Thanh Hóa có số lƣợng đàn trâu bò chiếm hơn 30%,
đàn lợn chiếm hơn 40%, đàn gia cầm hơn 20%. Trong thời gian qua cơ cấu vật
nuôi có sự thay đổi phù hợp với những thay đổi nhu cầu sản phẩm chăn nuôi.
Nhu cầu thực phẩm tăng trong điều kiện nguồn thức ăn đƣợc đảm bảo tốt khiến
đàn lợn, bò, gia cầm tăng nhanh và ổn định. Sản lƣợng thịt hơi xuất chuồng liên
tục tăng, đến năm 2010 đạt 183,5 ngàn tấn gấp 1,6 lần năm 2000. [Bảng 12-
Phụ lục]
*Chăn nuôi gia súc: đàn gia súc đóng vai trò quan nhất trong cơ cấu
ngành chăn nuôi tỉnh Thanh Hóa. Cơ cấu đàn gia súc chuyển biến theo hƣớng
nâng cao năng suất, chất lƣợng sản phẩm; tỷ lệ lợn hƣớng nạc, bò lai Zebu trong
đàn gia súc ngày càng cao.
Phƣơng thức chăn nuôi đang chuyển dịch từ chăn nuôi hộ gia đình truyền
thống sang chăn nuôi trang trại tập trung, ứp dụng KH-KT, công nghệ cao, quy
mô lớn, quy trình kỹ thuật khép kín.
Bảng 2.12.15Số lượng đàn gia súc gia cầm tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
Đàn bò (nghìn con)
233,6
335,4
244,8
Đàn trâu (nghìn con)
216,5
224,1
207,9
Đàn lợn (nghìn con)
1.088,1
1.369,7
874,5
Đàn gia cầm (triệu con)
10,8
15,2
16,7
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
92
Đàn bò: Chăn nuôi bò là một trong những thế mạnh của tỉnh Thanh Hoá
(chỉ đứng sau Nghệ An trong vùng BTB, chiếm 24,0% tổng đàn bò của vùng và
đứng thứ 5 cả nƣớc). Bò đƣợc chăn nuôi nhiều ở các địa phƣơng có lợi thế về
nguồn thức ăn nhƣ Tĩnh Gia, Yên Định, Hoằng Hóa, Quan Hóa, Triệu Sơn, Thọ
Xuân, Hậu Lộc …
Đàn bò của Thanh Hoá trƣớc đây chủ yếu là giống bò vàng, có tầm vóc
nhỏ, năng suất thấp, chất lƣợng thịt không cao, nhƣng đƣợc xem là chịu đựng
đƣợc khí hậu nóng và chủ yếu là để lấy sức kéo, chăn thả tự nhiên. Năm 2000
tổng số đàn bò là 233,6 nghìn con chiếm 15% trong tổng đàn gia súc, đến năm
2005 là 335,4 nghìn chiếm 17,4%. Giai đoạn 2006-2010 ngành chăn nuôi gặp
nhiều khó khăn, đàn bò có xu hƣớng giảm xuống còn 244,8 nghìn con vào năm
2010.
Chăn nuôi bò đang chuyển hƣớng dần sang hƣớng nuôi lấy thịt, sữa bằng
các giống bò lai tạo chất lƣợng cao. Năm 2010 số lƣợng đàn bò lai Zebu trong
toàn tỉnh lên khoảng 110.000 con, chiếm 44,9% tổng đàn bò, số lƣợng đàn bò
sữa là 560 con.[115]
Chƣơng trình sản xuất giống bò thịt chất lƣợng cao của tỉnh đã đƣợc triển
khai ở 15 huyện thị trong tỉnh nhƣ: Hoằng Hoá, Hà Trung, TX Bỉm sơn, Nga
Sơn, Quảng Xƣơng, Cẩm Thuỷ, Thạch Thành, Thọ Xuân, Thiệu Hoá, Đông
Sơn, Tĩnh Gia, Triệu Sơn, Yên Định, Nông Cống, và Thành phố Thanh hoá.
[115; Bảng 13-Phụ lục]
Đàn trâu: Giống nhƣ chăn nuôi trâu của cả nƣớc và vùng BTB, tổng số
đàn trâu không tăng mặc dù có thay đổi ít nhiều trong từng giai đoạn. Về số
lƣợng, đàn trâu tỉnh Thanh Hóa liên tục đứng thứ 2 cả nƣớc và vùng BTB (sau
Nghệ An). Năm 2000 tổng đàn trâu là 215,6 nghìn con, chiếm 14,0% tổng đàn
gia súc, năm 2005 là 224,1 nghìn con, chiếm 11,6% và năm 2010 là 207,9 nghìn
con, chiếm 15,7%.
93
Chăn nuôi trâu chủ yếu theo phƣơng thức chăn thả, nuôi nông hộ, phân
tán, nhỏ lẻ, bƣớc đầu phát triển chăn nuôi trâu trang trại với quy mô trung bình.
Trâu đƣợc nuôi nhiều ở các huyện miền núi (chiếm tới trên 75% tổng đàn),
trong đó nhiều nhất là Bá Thƣớc, Ngọc Lặc, Thƣờng Xuân, Thạc Thành, Cẩm
Thủy…[Bảng 13- Phụ lục]
Đàn lợn: Chăn nuôi lợn gắn liền với đời sống, sản xuất nông nghiệp của
các hộ nông dân Thanh Hóa. Thịt lợn là nguồn thực phẩm chủ yếu của nhân dân,
thƣờng xuyên chiếm 80-90% sản lƣợng thịt hơi xuất chuồng của Thanh Hóa.
Mặt khác, nuôi lợn lại tạo nguồn phân hữu cơ chủ yếu cho trồng trọt. Với chu kỳ
nuôi ngắn, tận dụng phụ phẩm hàng ngày trong từng gia đình, lợn là vật nuôi có
nhiều điều kiện phát triển.
Trƣớc đây, việc nuôi lợn ở Thanh Hóa chủ yếu theo quy mô gia đình
nhằm tận dụng phụ phẩm trồng trọt và cung cấp phân bón. Ở miền núi, còn phổ
biến việc nuôi thả rông. Giống lợn là các giống địa phƣơng, tuy dễ nuôi nhƣng
chậm lớn. Trong những năm gần đây, chăn nuôi lợn đã phát triển theo phƣơng
thức công nghiệp, quy mô các trang trại ngày càng lớn.
Nguồn thức ăn cho lợn cũng có thay đổi. Từ chỗ chỉ sử dụng phụ phẩm
trồng trọt và các thức ăn thô, đến nay, nhiều hộ đã kết hợp sử dụng thức ăn công
nghiệp, thức ăn giàu dinh dƣỡng, nhiều hộ chuyển hẳn sang sử dụng thức ăn
công nghiệp để chăn nuôi. Vì vậy khả năng tăng trọng của đàn lợn đƣợc
tăng lên.
Khác với chăn nuôi trâu, bò tập trung ở các huyện miền núi, đàn lợn của
tỉnh Thanh Hóa phát triển chủ yếu ở các huyện miền đồng bằng, ven biển
(chiếm 69,1% tổng đàn), gắn với các tiểu vùng sản xuất lƣơng thực. Huyện nuôi
nhiều lợn nhất là Thọ Xuân, Yên Định, Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng, Tĩnh Gia,
Triệu Sơn, Nông Cống, Thiệu Hóa…., trong các huyện miền núi thì Bá Thƣớc,
Ngọc Lặc là huyện nuôi nhiều nhất. [Bảng 13-Phụ lục]
94
Giai đoạn 2000-2005 đàn lợn có xu hƣớng tăng khá nhanh (từ 1.088,1
nghìn con năm 2000 lên 1.369,7 nghìn con năm 2005), tuy nhiên trong giai đoạn
2006-2010, do bị tác động mạnh bởi những khó khăn trong đầu tƣ sản xuất, dịch
bệnh, thị trƣờng nên tổng đàn lợn có xu hƣớng giảm mạnh (năm 2010 chỉ còn
khoảng 874,5 nghìn con). [Bảng 12-Phụ lục]
Cơ cấu đàn lợn chuyển từ các giống lợn nội tăng trƣởng chậm, trọng
lƣợng xuất chuồng thấp sang các giống lợn nuôi F1 lai kinh tế, siêu nạc. Tỷ lệ
lợn ngoại và lợn lai hƣớng nạc tăng từ 10,0% tổng đàn (năm 2000) lên 38 – 40%
tổng đàn (năm 2010).
Nhiều chƣơng trình, dự án về chăn nuôi lợn và mô hình chăn nuôi theo
hình thức trang trại, công nghiệp phát triển. Đến nay toàn tỉnh có khoảng 600
trang trại quy mô vừa và nhỏ, hình thành các vùng chăn nuôi lợn hàng hoá
tập trung.
Tiềm năng thế mạnh chăn nuôi nói chung và nuôi lợn nói riêng ở Thanh
Hóa rất lớn nhƣng phát triển chăn nuôi lợn vẫn còn nhiều hạn chế. Sản lƣợng
thịt hàng năm tƣơng đối lớn nhƣng thịt đủ tiêu chuẩn xuất khẩu quá ít (chỉ ở
mức 500-700 tấn). Vì vậy, lợn thịt phần nhiều đƣợc tiêu thụ tại địa phƣơng.
*Chăn nuôi gia cầm: Đàn gia cầm của tỉnh Thanh Hóa luôn đƣợc duy trì,
phát triển nhờ dựa vào lợi thế về nguồn thức ăn và kinh nghiệp tập quán chăn
nuôi của nhân dân. Cơ cấu đàn gia gia cầm đang có sự thay đổi với các giống gia
cầm có năng suất, chất lƣợng cao đƣợc du nhập vào tỉnh ngày một tăng lên nhƣ
đàn ngan Pháp, gà siêu thịt, siêu trứng…đáp ứng nhu cầu thị trƣờng trong tỉnh
và xuất ra bên ngoài mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn cho ngƣời nông dân.
Số lƣợng đàn gia cầm tăng nhanh trong giai đoạn vừa qua, năm 2000 đạt
6,3 triệu con, đến năm 2010 đạt 16,7 triệu con. Trong đó đàn gà chiếm tỷ trọng
tuyệt đối. Năm 2010 tổng đàn gà là 12,57 triệu con, chiếm 75,2%. Đàn thủy cầm
tƣơng đối ổn định.
95
Chăn nuôi gia cầm hiện nay đã bắt đầu chuyển sang hƣớng nuôi tập trung
theo hình thức trang trại, công nghiệp. Sản phẩm chủ yếu là trứng, thịt chƣa qua
chế biến. Sản lƣợng hàng năm đạt khoảng 40 triệu quả trứng và trên 20 tấn thịt
cung cấp chủ yếu cho thị trƣờng nội tỉnh .
Các huyện phát triển chăn nuôi gia cầm lớn nhất là: Yên Định, Hoằng
Hóa, Thiệu Hóa, Quảng Xƣơng, Tĩnh Gia, Hậu Lộc, Nga Sơn… [Bảng 13-
Phụ lục]
*Chăn nuôi khác: do nhu cầu thị trƣờng trong và ngoài tỉnh tăng nhanh
những năm gần đây nên các sản phẩm chăn nuôi khác nhƣ dê, lợn rừng, nhím,
hƣu, mật ong, ngựa,…có xu hƣớng tăng nhanh. Năm 2000 chiếm 14,9% đến
năm 2010 chiếm 17,4%. Hiện nay đã xuất hiện nhiều mô hình chăn nuôi các con
đặc sản theo hƣớng trang trại tổng hợp ở các huyện miền núi đem lại hiệu quả
kinh tế cao, giải quyết việc làm, tăng thêm thu nhập cho ngƣời lao động.
Như vậy, cũng nhƣ ngành trồng trọt, CCKT ngành chăn nuôi của tỉnh
Thanh Hóa đã có sự chuyển dịch tích cực với xu thế gia tăng tỷ trọng những sản
phẩm chăn nuôi có giá trị thƣơng phẩm cao, đáp ứng nhu cầu thị trƣờng trong
tỉnh, bƣớc đầu vƣơn ra thị trƣờng ngoại tỉnh và tham gia xuất khẩu đem lại thu
nhập cao hơn cho ngƣời sản xuất, góp phần đƣa giá trị sản xuất toàn ngành nông
nghiệp ngày một gia tăng.
Tuy nhiên, chăn nuôi chủ yếu vẫn còn ở qui mô nhỏ, phân tán, một số nơi
còn thả rông, thiếu bền vững; các tiến bộ kỹ thuật mới trong chăn nuôi về giống,
thức ăn, thú y chƣa đƣợc ứng dựng rộng rãi nên năng suất, chất lƣợng, hiệu quả
thấp. Ngoài ra công nghiệp chế biến phát triển chậm cũng là trở ngại lớn khiến
sản phẩm chăn nuôi của Thanh Hóa khó vƣơn ra thị trƣờng bên ngoài.
c. Dịch vụ nông nghiệp
Dịch vụ nông nghiệp đóng vai trò cầu nối giữa sản xuất và tiêu thụ, góp
phần đƣa tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất. Trong hoạt động của nông nghiệp Thanh
Hóa, dịch vụ nông nghiệp tồn tại dƣới hai hình thức là tự phát do thị trƣờng chi
96
phối và tự giác do sự tổ chức của nhà nƣớc. Các dịch vụ sản xuất chủ yếu trong
nông nghiệp bao gồm sản xuất cung ứng giống, cung ứng vật tƣ, công tác
khuyến nông.
Dịch vụ trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn trong thời gian qua đã
góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển, bƣớc đầu góp phần CDCCKTNN sang
sản xuất hàng hóa. Tuy nhiên có thể thấy, dịch vụ nông nghiệp của Thanh Hóa
còn rất nhiều hạn chế, chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu phát triển. Hầu hết cơ sở hạ
tầng của ngành dịch vụ nhƣ nhà kho, bến, bãi, phƣơng tiện, hệ thống chợ, cửa
hàng kinh doanh… đều đã xuống cấp hoặc chƣa đƣợc đầu tƣ phát triển. Các
hình thức kinh doanh dịch vụ mới chỉ mang tính tự phát, quy mô nhỏ. Đến nay
trên địa bàn tỉnh [115].
GTSX dịch vụ nông nghiệp đang có xu hƣớng tăng lên nhƣng đến năm
2010 mới chỉ chiếm 2,74% trong tổng GTSX ngành nông nghiệp.
2.2.3.3. Ngành thủy sản
a. Khái quát chung
Với 102 km bờ biển và có vùng lãnh hải rộng khoảng 1,7 vạn km2 chịu
ảnh hƣởng của các dòng hải lƣu nóng và lạnh tạo thành những bãi cá, bãi tôm có
trữ lƣợng lớn. Bên cạnh đó, ven biển Thanh Hóa còn có các vũng, vịnh, cửa
sông, đầm lầy, rừng ngập mặn ven biển, có các đảo hòn Mê, hòn Nẹ, thuận lợi
cho phát triển ngành kinh tế thủy sản.
Hệ thống sông ngòi chảy qua địa phận tỉnh với hai con sông lớn là sông Mã
và sông Chu, cùng với hàng chục sông nhỏ và hệ thống hàng trăm các hồ tự nhiên,
hồ nhân tạo lớn nhỏ cũng tạo điều kiện thuận lợi phát triển khai thác, nuôi trồng
thủy sản nƣớc ngọt.
Trong giai đoạn 2000-2010, tỷ trọng GTSX ngành thủy sản tăng từ 12,5%
năm 2000, lên 13,4% năm 2010 trong cơ cấu GTSX N-L-TS. Năm 2000 tổng
GTSX theo giá thực tế đạt 669 tỷ đồng, đến năm 2010 đạt 3015 tỷ đồng .Tốc độ
tăng trƣởng bình quân giai đoạn 2001-2005 đạt 11%/năm, giai đoạn 2006-2010
là 7,6%/năm.
97
Sản lƣợng thủy sản liên tục tăng nhanh, năm 2010 tổng sản lƣợng thủy
sản gấp 2,1 lần năm 2001. Khai thác tăng từ 36.520 tấn năm 2000 lên 54.401
tấn năm 2005 và năm 2010 đạt 73.912 tấn. Đặc biệt là cá (gồm cả cá biển khai
thác ngoài khơi và cá nuôi trong nội địa), tôm là những mặt hàng thủy sản đem
lại giá trị kinh tế cao và chiếm tỷ trọng lớn trong ngành thủy sản của tỉnh góp
phần chuyển dịch nhanh CCKT nội bộ ngành thủy sản.
Bảng 2.13.16Một số chỉ tiêu phát triển ngành thủy sản tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
Khai thác Nuôi trồng Dịch vụ
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
Cơ cấu ngành thủy sản đang chuyển dịch theo hƣớng giảm dần tỷ trọng
khai thác, tăng dần tỷ trọng nuôi trồng. Tỷ trọng GTSX ngành khai thác giảm
từ 64,4% năm 2000 xuống còn 60,4% năm 2010. Tỷ trọng GTSX ngành nuôi
trồng tăng từ 28,6% năm 2000 lên 37,01% năm 2010.
Trong nội bộ các phân ngành thủy sản cũng xuất hiện xu hƣớng chuyển
dich cơ cấu nội bộ với việc tăng tỷ trọng các sản phẩm hiệu quả, có giá trị kinh
tế cao, đảm bảo môi trƣờng sinh thái; mở rộng và tăng cƣờng đầu tƣ quảng canh
cải tiến và bán thâm canh đối với nuôi trồng, chú trọng sản xuất những sản phẩm
98
thủy sản có giá trị kinh tế cao trên các sông, hồ, các vùng ven biển đồng thời
thực hiện đóng mới và cải hoán tàu đánh cá công suất lớn, trang bị ngƣ cụ cho
đánh bắt xa bờ.
Hình 2.3.4CDCC ngành thủy sản Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
Ngành thủy sản tỉnh Thanh Hóa phát triển chủ yếu trên địa bàn 45 xã của
6 huyện thị ven biển gồm: Nga Sơn, Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Sầm Sơn, Quảng
Xƣơng, Tĩnh Gia. Những huyện, thị đạt sản lƣợng thủy sản cao nhƣ Tĩnh Gia
(18.641 tấn), Hậu Lộc (15.102 tấn), thị xã Sầm Sơn (13.666 tấn), Quảng Xƣơng
(14,277 tấn)…còn lại các huyện thị khác chỉ đạt vài trăm tấn, ít nhất là các
huyện miền núi nhƣ Mƣờng Lát (39 tấn), Quan Hóa (93 tấn)…[Bảng 15-
Phụ lục]
Những năm qua, kinh tế thủy sản Thanh Hóa đã từng bƣớc thực hiện
CNH-HĐH cơ sở vật chất,-kỹ thuật nghề cá ngày càng đƣợc phát triển. Tuy
nhiên, sự phát triển của ngành chƣa tƣơng xứng với tiềm năng và điều kiện vốn
có. Do vậy, tỷ trọng của ngành trong nền kinh tế của tỉnh hiện còn rất khiêm tốn.
b. Ngành khai thác thủy sản
Khai thác luôn giữ vai trò quan trọng nhất trong ngành thủy sản của tỉnh
(chiếm 58% số lao động thủy sản, sản lƣợng khai thác chiếm 71,5% tổng sản
lƣợng-năm 2010). Khai thác thủy sản bao gồm khai thác thủy sản nội địa và khai
99
thác hải sản, trong đó khai thác hải sản chiếm tỷ trọng tuyệt đối (năm 2010
chiếm 98% sản lƣợng).
Trong nội bộ ngành, xu hƣớng chuyển dịch cơ cấu nghề, cơ cấu sản phẩm
khai thác theo hƣớng giảm khai thác gần bờ, tăng cƣờng đánh bắt xa bờ nhằm
nâng cao sản lƣợng khai thác và góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đem lại
hiệu quả kinh tế ngày một cao hơn, đóng góp tỷ trọng ngày một lớn hơn trong
CCKT nông, lâm, thủy sản toàn tỉnh.
Khai thác thủy sản nội địa: Dựa trên tiềm năng mặt nƣớc song, suối, ao,
hồ… khai thác thủy sản nội địa góp phần cung cấp thực phẩm tại chỗ cho
ngƣời dân.
Hoạt động khai thác đƣợc tiến hành quanh năm, với các loại phƣơng tiện
là thuyền chài nhỏ và các ngƣ cụ nhƣ lƣới, vó, chài…Nhìn chung tỷ trọng sản
lƣợng và GTSX của khai thác thủy sản nội địa là rất nhỏ (năm 2010 sản lƣợng
chỉ chiếm khoảng 2% tổng sản lƣợng khai thác), nhƣng năm gần đây có xu
hƣớng tăng lên nhƣng không đáng kể bởi những hạn chế về nguồn lợi và chỉ
mang tính chất tự phát, tự cung tự cấp
Khai thác hải sản: Chiếm tỷ trọng tuyệt đối cả về sản lƣợng và GTSX
trong cơ cấu khai thác thủy sản của tỉnh (thƣờng trên 96%, năm 2010 chiếm
98% sản lƣợng).
Năm 2010 sản lƣợng khai thác hải sản đạt 73.912 tấn (chiếm 98% tổng
sản lƣợng khai thác), tăng gấp 2 lần so với năm 2000, trong đó sản lƣợng cá khai
thác đƣợc là 51.723 tấn (chiếm 73% sản lƣợng hải sản khai thác)[118]
Cơ cấu nghề trong khai thác hải sản bao gồm các nghề chủ yếu sau: nghề
lƣới kéo (chiếm khoảng 14%); nghề lƣới vây (chiếm khoảng 4,7%); nghề lƣới
vó, mành dắt (chiếm khoảng 3,3%); nghề lƣới rê (chiếm khoảng 28%); nghề
mành chụp kết hợp câu (chiếm khoảng 28%); các nghề khác (chiếm khoảng
22%).[118]
100
Nghề lƣới kéo: Có 2 loại là lƣới kéo đơn và lƣới kéo đôi. Các tàu làm lƣới
kéo đơn chủ yếu hoạt động trong tuyến bờ và tuyến lộng. Các tàu lƣới kéo đôi
chủ yếu khai thác cá đáy ở tuyến khơi. Đây là loại nghề khai thác khá hiệu quả.
Tuy nhiên phƣơng tiện hoạt động bằng nghề lƣới kéo đôi có suất đầu tƣ
lớn, đòi hỏi kinh nghiệm và trình độ kỹ thuật cao trong khi khả năng của ngƣ
dân còn nhiều hạn chế. Trong những năm qua, nghề lƣới kéo đang có xu hƣớng
tăng lên nhờ vào số tàu thuyền công suất lớn tăng thêm từ các chƣơng trình hỗ
trợ vốn đầu tƣ đóng, sửa chữa tàu thuyền công suất lớn.
Nghề lƣới vây: Chủ yếu là đánh bắt cá nổi, phụ thuộc rất nhiều vào điều
kiện khai thác, sự tập trung của đàn cá và mùa vụ, vì vậy năng suất khai thác
thƣờng không ổn định.
Nghề lƣới vó: Là nghề đánh bắt cá nổi. Trong khai thác thƣờng dùng chà
rạo, ánh sáng để thu hút đàn cá để tập trung, thậm chí có phƣơng tiện còn dùng
cả chất nổ trong khai thác. Loại nghề này cũng phụ thuộc nhiều vào thời tiết nên
năng suất đánh bắt không ổn định. Nghề lƣới vó đang có xu hƣớng thu hẹp dần
trong những năm gần đây.
Nghề mành: Khai thác tƣơng đối có hiệu quả, giải quyết đƣợc nhiều lao
động trên một phƣơng tiện. Tuy nhiên trong khai thác, nghề này còn sử dụng
chất nổ, vì vậy đang đƣợc chuyển đổi dần sang nghề mành chụp.
Nghề lƣới rê: Hoạt động đƣợc ở cả 3 tuyến (tuyến bờ, tuyến lộng và tuyến
khơi). Đây là loại nghề chi phí thấp, phù hợp với mức đầu tƣ và trình độ kỹ thuật
tay nghề của ngƣ dân, tuy sản lƣợng khai thác đƣợc ít nhƣng hiệu quả kinh tế
cao, bảo vệ đƣợc nguồn lợi thuỷ sản. Trong những năm gần đây nhờ vào các
chƣơng trình phát triển thủy sản, nghề lƣới rê có điều kiện tăng thêm số lƣợng
tàu, thuyền, ngƣ cụ đánh bắt.
Nghề câu kết hợp với chụp mực: Đây là loại nghề khai thác có hiệu quả
kinh tế cao và đƣợc khuyến khích phát triển.
101
Các nghề khác (xăm moi, rùng, te bảy.v.v...): Đây là nhóm nghề hoạt
động ở tuyến bờ của nhân dân các xã bãi ngang. Đối với nghề rùng, te bảy là các
nghề sử dụng lƣới có kích thƣớc mắt lƣới nhỏ, khai thác đƣợc nhiều loại hải sản,
nhất là các đàn cá sau mùa sinh sản. Hiện nay nghề này đang có xu hƣớng
chuyển đổi dần sang các nghề lƣới rê, giả tôm, giả mực, vó ốc hoặc chuyển sang
nuôi trồng thuỷ sản và các nghề sản xuất khác.
Cơ cấu tàu thuyền khai thác hải sản của tỉnh trong những năm gần đây
cũng có những chuyển biến tích cực với việc tăng nhanh số lƣợng tàu thuyền
gắn máy, giảm mạnh số lƣợng tàu thuyền, mảng thủ công (trƣớc năm 2000 số
lƣợng thuyền, mảng thủ công chiếm tới 68% tổng số phƣơng tiện, đến nay hầu
nhƣ không còn).
Theo số liệu thống kê, toàn tỉnh hiện có 8.611 phƣơng tiện thƣờng xuyên
tham gia đánh bắt hải sản trên biển; trong đó, có 760 tàu chuyên đánh bắt xa bờ.
Tổng công suất năm 2000 là 79.000CV (có 3.855 chiếc tàu) đến năm 2010 đạt
274.674 CV. Các địa phƣơng đã phát triển thêm gần 100 tàu dịch vụ cung ứng,
thu mua hàng hoá, bảo quản hải sản trên biển. Tuy nhiên, số lƣợng tàu thuyền
khai thác hải sản chủ yếu vẫn ở tuyến bờ và tuyến lộng, số lƣợng tàu thuyền
đánh bắt xa bờ còn hạn chế.[118]
c. Ngành nuôi trồng
Trong thời gian qua, ngành nuôi trồng phát triển nhanh chóng cả chiều
rộng lẫn chiều sâu và dịch chuyển sang sản xuất hàng hóa, phục vụ nhu cầu thị
trƣờng. Tỷ trọng GTSX ngành nuôi trồng liên tục tăng lên trong tổng GTSX
ngành thủy sản. Năm 2000 GTSX ngành nuôi trồng chiếm 28,6% đến năm 2005
chiếm 36,2% và đến năm 2010 chiếm 37,0%.
Năm 2000 GTSX ngành nuôi trồng đạt 224 tỷ đồng (giá thực tế) đến năm
2000 đạt 431 tỷ đồng và đến năm 2010 đạt 1820 tỷ đồng (gấp hơn 8 lần so với
năm 2000). Tốc độ tăng trƣởng bình quân giai đoạn 2000-2010 khá cao, đạt
13,76%/năm.
102
GTSX tăng nhanh chủ yếu là do có bƣớc phát triển nhanh cả về diện tích
và sản lƣợng, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào nuôi trồng thuỷ sản đƣợc đẩy
mạnh, chuyển từ nuôi quảng canh sang bán thâm canh và thâm canh với các đối
tƣợng nuôi ngày càng đa dạng.
Năm 2000 tổng sản lƣợng nuôi trồng đạt 12.448 tấn và đến năm 2010 đạt
29.473 tấn (gấp 2,3 lần năm 2000).
Bảng 2.14.17Biến động diện tích nuôi trồng thủy sản (Ha)
Nuôi cá Nuôi tôm Nuôi hỗn hợp và thuỷ sản khác Ƣơm, nuôi giống thuỷ sản
Nuôi cá Nuôi tôm Nuôi hỗn hợp và thuỷ sản khác Ƣơm, nuôi giống thuỷ sản
465 18
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa năm 2001, 2011
Cơ cấu sản phẩm nuôi trồng có sự chuyển dịch tích cực với xu hƣớng tăng
các sản phẩm nuôi nƣớc mặn, nƣớc lợ có giá trị kinh tế cao và thị trƣờng tiêu thụ
lớn. Giảm tỷ trọng cá nuôi các loại, tăng tỷ trọng tôm và các thủy sản giá trị
khác nhƣ cua, ghẹ, ngao….
Năm 2010, tổng diện tích nuôi trồng toàn tỉnh đạt 13.861 ha (tăng 3272 ha
so với năm 2000), trong đó nuôi nƣớc mặn, lợ đạt 4.610, nuôi nƣớc ngọt là
8.871ha.[Bảng 14- Phụ lục]
Nghề nuôi trồng của Thanh Hóa đi lên từ sản xuất nhỏ lẻ, tự cung tự cấp,
kỹ thuật lạc hậu, chủ yếu là nuôi nƣớc ngọt ao, hồ để cải thiện đời sống, đến nay
đã có sự chuyển biến tiến bộ cả chiều rộng và chiều sâu. Nghề nuôi trồng thủy
sản đã đƣợc phát triển trên cả ba loại hình mặt nƣớc: nƣớc ngọt, nƣớc lợ, nƣớc
103
mặn. Phƣơng thức nuôi đƣợc cải thiện từ quảng canh truyền thống sang nuôi
quảng canh cải tiến, nuôi bán thâm canh, nuôi thâm canh.Đối tƣợng nuôi trồng
cũng đƣợc đa dạng hóa từ nuôi cá truyền thống, đã du nhập, thuần hóa và phát
triển các đối tƣợng nuôi có giá trị kinh tế và có giá trị xuất khẩu cả nƣớc ngọt,
mặn, lợ.
Trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế, việc chuyển những diện tích nhiễm
mặn, trồng cói, úng trũng, đất làm muối kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản
đã giải quyết một phần tình trạng đói nghèo, giải quyết việc làm, nâng cao giá trị
thu nhập trên một đơn vị diện tích.
Nuôi nước mặn, lợ: nhìn chung, nuôi trồng trên diện tích mặt nƣớc mặn,
lợ chuyển biến theo hƣớng tăng nuôi trồng các loại tôm, cua, ghẹ, ngao…cho
hiệu quả kinh tế cao hơn.
Chiếm tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu diện tích nuôi trồng thủy sản nƣớc
mặn, lợ là nuôi tôm các loại. Giai đoạn 2000-2005, diện tích nuôi tôm tăng từ
3.157 ha năm 2000 (chiếm 87% diện tích nuôi nƣớc mặn, lợ) lên 4.200 ha năm
2005.
Những năm gần đây, việc phát triển nuôi tôm gặp nhiều khó khăn do biến
động thị trƣờng, dịch bệnh và phƣơng thức nuôi trồng ít đƣợc cải tiến nên diện
tích nuôi tôm thu hẹp dần, năm 2010 diện tích nuôi tôm nƣớc mặn, lợ toàn tỉnh
là 3.688 ha (giảm 512 ha so với 2005). Một số mô hình nuôi tôm theo hình thức
công nghiệp đã đƣợc triển khai, nhƣng trong thực tế hầu hết diện tích nuôi đều
chƣa thực hiện đƣợc theo qui trình nuôi tôm công nghiệp; một số ít diện tích
nuôi tôm công nghiệp nhƣng sau 1 vụ đã kết thúc và chuyển sang hình thức nuôi
bán thâm canh và quảng canh cải tiến. Cụ thể nhƣ: nuôi quảng canh cải tiến các
dự án: Hoằng Phụ, Quảng Trung, Đa Lộc. Nuôi bán thâm canh các dự án: Nga
Tân, Trƣờng Giang, Thanh Thuỷ. Nguyên nhân là do chƣa hội đủ các điều kiện
cho nuôi tôm công nghiệp: cơ sở vật chất, chất lƣợng công trình; trình độ quản
104
lý, trình độ kỹ thuật và vốn cho sản xuất chƣa đáp ứng yêu cầu; các hộ nuôi
trồng trong các dự án phải chịu chi phí ban đầu cho 1 ha diện tích quá lớn (Vốn
vay kích cầu bình quân 10 trđ/ha, trả hoa lợi đất nông nghiệp 10 trđ/ha).v.v...
Diện tích cá giảm từ 206 ha năm 2000 xuống còn 72 ha năm 2010 do các
loại cá nuôi nƣớc mặn, lợ chƣa có thị trƣờng đầu ra ở Thanh Hóa, trong khi đó
suất đầu tƣ cho sản xuất lớn (chủ yếu là lồng, bè trên biển), hiệu quả không cao
nên diện tích bị thu hẹp dần.
Diện tích nuôi trồng hỗn hợp và nuôi các con đặc sản nhƣ ngao, cua, ghẹ
tƣơng đối phát triển nhờ sự thay đổi nhu cầu thị trƣờng đối với các sản phẩm
này tăng mạnh, sản suất hiệu quả cao, đem lại thu nhập khá cho ngƣời nông dân.
Năm 2000 diện tích nuôi trồng hỗn hợp và nuôi các con đặc là 184 ha, đến năm
2010 đạt 836 ha.
Nghề ƣơm giống thủy, hải sản của Thanh Hóa chƣa phát triển do chi phí
sản xuất cao, lại rủi ro lớn. Diện tích nuôi trồng, ƣơm giống giảm từ 58ha năm
2000 xuống còn 14ha năm 2010.
Thanh Hoá hiện có 6 dự án nuôi tôm theo hình thức công nghiệp với tổng
diện tích 457 ha (chiếm 7,6% tổng diện tích nuôi mặn lợ), trong đó diện tích ao
nuôi là 305 ha nhƣ: dự án nuôi trồng Thanh Thủy (Tĩnh Gia), dự án nuôi trồng
thủy sản Quảng Xƣơng, dự án xây dựng mô hình nuôi trồng thủy sản ứng phó
với biến đổi khí hậu toàn cầu ở Hoằng Hóa…
Nuôi nước ngọt: Nuôi trồng thủy sản nƣớc ngọt chủ yếu phát triển trên
diện tích mặt nƣớc lòng hồ các công trình thủy lợi, thủy điện, nuôi lồng bè trên
các con song và nuôi trồng trong ao, hồ của nhân dân. Cơ cấu nuôi trồng thủy
sản nƣớc ngọt thay đổi theo xu hƣớng giảm nuôi ao hồ nhỏ, tăng nuôi ruộng, và
nuôi trên hồ chứa.
Diện tích nuôi ao giảm từ 82,7% năm 2000 xuống còn 60,4% năm 2010.
Diện tích nuôi hồ chứa tăng từ 17,3% lên 22,2%. Đặc biệt là diện tích ruộng
105
trũng cấy lúa chuyển sang nuôi thuỷ sản kết hợp, trƣớc năm 2000 chƣa có nhƣng
đến năm 2010 đã chiếm 17,4% tổng diện tích nuôi thuỷ sản nƣớc ngọt, mở ra
triển vọng chuyển dịch diện tích lúa năng suất thấp sang sản xuất kết hợp lúa – cá.
Các huyện miền núi còn có khả năng diện tích nuôi cá lồng bè trên hồ
chứa và các lƣu vực sông Mã, sông Chu, sông Lò, sông Luồng, sông Hép, sông
Cầu Chày, sông Âm.v.v.. Trong 1 số năm qua nuôi cá lồng không ổn định do
ảnh hƣởng của dịch bệnh; số lƣợng lồng, bè nuôi dao động ở mức từ 1200 –
2500 lồng
Một số huyện đồng bằng, ven biển có khả năng phát triển nuôi cá lồng bè
ở các lƣu vực sông Bƣởi, sông Hoạt, sông Chu, sông Cầu Chày, sông Hoàng,
sông Mã. Cũng nhƣ các huyện miền núi số lƣợng lồng bè nuôi trong các năm
qua do ảnh hƣởng của dịch bệnh nên giảm và dao động từ 300 – 600 lồng, năm
2005 đạt 275 lồng, bè các loại.[118]
Phong trào nuôi thuỷ sản kết hợp cấy lúa bắt đầu hình thành và phát triển
từ từ mô hình kinh tế trang trại. Ban đầu một số hộ dân ở các vùng chiêm trũng
nhận khoán các khu thùng đào, thùng đấu, đất hoang hoá để phát triển trang trại
tổng hợp (chăn nuôi gia súc, gia cầm, trồng cây lâm nghiệp, cây ăn quả, làm
vƣờn, cấy lúa và nuôi thả cá khu vực trũng. Từ năm 2005 Thanh Hóa đã triển
khai thực hiện 16 dự án lúa – thuỷ sản nƣớc ngọt với tổng diện tích 456 ha tập
trung ở 7 huyện: Thạch Thành, Yên Định, Hà Trung, Nga Sơn, Hậu Lộc, Tĩnh
Gia và Nông Cống. Đến nay toàn tỉnh đã có khoảng 1.792 ha nuôi thuỷ sản kết
hợp cấy lúa.[118]
d. Dịch vụ nghề cá
Vùng ven biển Thanh Hoá có thế mạnh về phát triển nuôi trồng thuỷ sản,
các hoạt động dịch vụ nghề cá cũng có tiềm năng phát triển. Tuy nhiên dịch vụ
nghề cá hiện vẫn rất lạc hậu, quy mô nhỏ, phân tán, thiếu tính đồng bộ. Tỷ trọng
của ngành rất nhỏ trong tổng GTSX ngành thủy sản và không ổn định. Năm
2010, GTSX ngành mới chỉ đạt 79 tỷ đồng, chiếm 2,6% tổng GTSX toàn ngành.
106
Hiện nay, toàn tỉnh có trên 120 cơ sở sản xuất và kinh doanh nƣớc đá, 84
cơ sở kinh doanh xăng dầu phục vụ nghề cá, 1.236 cơ sở chế biến thuỷ sản
(trong đó: 31 doanh nghiệp, 9 tổ hợp, 1.196 hộ gia đình), 217 cơ sở dịch vụ cung
ứng vật tƣ nghề cá. Các cơ sở dịch vụ này chủ yếu là do các hộ gia đình đảm
nhận, có quy mô nhỏ, lẻ.
Cơ sở hạ tầng nghề cá thời gian gần đây đang đƣợc đầu tƣ nâng cấp, xây
mới với 10 cảng, bến cá, quy mô và cấp độ khác nhau nhƣ: bến cá Nga Bạch
(Nga Sơn), Ngƣ Lộc, Hoà Lộc (Hậu Lộc), Hoằng Trƣờng, Hoằng Phụ (Hoằng
Hoá), Quảng Nham (Quảng Xƣơng), Hải Châu, Nghi Sơn (Tĩnh Gia) và 2 cảng
cá lớn Lạch Hới (Sầm Sơn), Hải Thanh (Tĩnh Gia)….[118]
Như vậy, trong giai đoạn 2000-2010, CCKT ngành thủy sản tỉnh Thanh
Hóa đã dịch chuyển theo hƣớng tích cực với xu hƣớng chính là gia tăng tỷ trọng
ngành nuôi trồng và gia tăng tỷ trọng của các ngành, nghề khai thác, sản xuất
các sản phẩm vừa có giá trị kinh tế cao, vừa đảm bảo bảo vệ môi trƣờng
sinh thái. Tỷ trọng giá trị sản xuất ngành thuỷ sản trong cơ cấu GTSX toàn tỉnh
và GTSXN-L-TS ngày càng cao.
Tuy nhiên quy mô GTSX của ngành vẫn còn tƣơng đối thấp và tồn tại
nhiều khó khăn, hạn chế nhƣ: phƣơng tiện kỹ thuật khai thác không đồng đều,
công suất thấp, lạc hậu, hạ tầng dịch vụ kém phát triển, nhiều chính sách phát
triển thủy sản còn bất cập… sản xuất còn mang nặng tính cá nhân, cá thể, phân
tán, nhỏ lẻ.
Năng lực khai thác thuỷ sản gia tăng nhanh, nhƣng thiếu sự kiểm soát, đặc
biệt là phƣơng tiện cơ giới nhỏ. Khai thác hải sản xa bờ hiệu quả chƣa cao. Ngƣ
trƣờng tuyến bờ và tuyến lộng thuyền nghề khai thác mật độ lớn, tình trạng ngƣ
dân khai thác hải sản bằng chất chất nổ, xung điện,…. còn nhiều dẫn đến nguồn
lợi các khu vực này bị suy giảm nghiêm trọng. Công nghệ bảo quản, chế biến và
tiêu thụ sản phẩm còn yếu kém.
107
Ngành nuôi trồng phát triển chƣa ổn định, các dự án nuôi tôm công
nghiệp hiệu quả thấp, hình thức nuôi trồng vẫn chủ yếu là ở dạng quảng canh cải
tiến và một phần bán thâm canh. Sự phụ thuộc thời tiết khí hậu trong nuôi trồng
còn lớn, dịch bệnh chƣa đƣợc khống chế và khắc phục kịp thời. Rủi ro trong
nuôi trồng thủy sản cao.
Việc đầu tƣ nghiên cứu và áp dụng các tiến bộ KH-KT trong ngành thuỷ
sản tuy đã có nhiều tiến bộ nhƣng vẫn chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển và
đổi mới đặc biệt là trong các lĩnh vực sản xuất, cung ứng giống thuỷ sản (giống
tôm, cá có giá trị kinh tế cao) và nuôi thuỷ sản theo các hình thức thâm canh,
nuôi công nghiệp.v.v...
2.2.3.4. Ngành lâm nghiệp
Với hơn 2/3 diện tích tự nhiên là đồi núi, tỉnh Thanh Hoá có tài nguyên
rừng và đất rừng khá lớn, đóng vai trò quan trọng đối với việc phòng hộ đầu
nguồn và phát triển kinh tế rừng, là cơ sở quan trọng cho CDCCKT lâm nghiệp
của tỉnh.
Năm 2010 diện tích đất lâm nghiệp có rừng của tỉnh tăng lên đáng kể so
với năm 2000 (tăng 169,5 nghìn ha). Trong đó, chủ yếu là do tăng diện tích rừng
sản xuất thông qua các dự án trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng.
Hình 2.4. 5 .Biến động diện tích đất lâm nghiệp có rừng 2000-2010 (ha)
108
Đất lâm nghiệp đƣợc giao, khoán đến từng hộ gia đình và các thành phần
khác. Các chƣơng trình dự án lâm nghiệp nhƣ dự án PAM 4304, dự án 327, dự
án 661, dự án định canh định cƣ, dự án trồng rừng vốn vay nƣớc ngoài (ADB),
dự án trồng rừng do CHLB Đức tài trợ (KFW4), đã làm cho diện tích rừng tự
nhiên, rừng trồng tăng lên đáng kể (trên 160 nghìn ha).
Trong giai đoạn 2000-2010, các hoạt động kinh tế lâm nghiệp tỉnh Thanh
Hóa phát triển tƣơng đối toàn diện cả trồng rừng, khai thác và dịch vụ lâm
nghiệp. Nghề rừng đƣợc tổ chức lại và phát triển theo hƣớng lâm nghiệp xã hội,
chuyển từ khai thác là chủ yếu sang trồng mới, khoanh nuôi, chăm sóc và bảo
vệ, gắn việc trồng rừng phòng hộ với phát triển rừng kinh tế.
Trồng và chăm sóc bảo vệ rừng : Năm 2000, Thanh Hóa đã trồng đƣợc
83.880 ha (trong đó rừng luồng là 49.000ha). Đến năm 2010, tổng diện tích rừng
trồng của tỉnh tăng lên 158.981ha. Rừng trồng có trữ lƣợng gỗ khoảng 0,608 triệu m3, tre luồng 59,75 triệu cây đã cho thu hoạch góp phần xóa đói giảm
nghèo cho đồng bào trong tỉnh, nâng cao GTSX toàn ngành. Diện tích rừng
trồng mới đƣợc thực hiện hiệu quả ở các huyện Thạch Thành, Thƣờng Xuân,
Cẩm Thủy…[119]
Đến năm 2010, Thanh Hóa đã cơ bản hoàn thành việc giao đất, giao rừng,
cấp quyền sử dụng đất rừng cho các chủ rừng và các hộ gia đình với tổng diện
tích trên 629.100 ha, đồng thời đóng cửa rừng nhằm bảo vệ và khoanh nuôi tái
sinh rừng tự nhiên.
Cơ cấu cây trồng bao gồm: cao su, luồng, cây ăn quả, keo thƣờng, keo lai
đối với trồng rừng sản xuất; sến mật, lim, lát hoa, sao đen, sấu…đối trồng rừng
bổ sung.
Hiện nay, toàn tỉnh có trên 30 chủ rừng là tổ chức, và trên 85.000 chủ rừng
là hộ gia đình, cá nhân sản xuất kinh doanh rừng, trong đó có 844 trang trại lâm
nghiệp đạt tiêu chí theo quy định của Chính phủ chủ yếu phát triển ở các huyện
nhƣ: Quan Hóa, Bá Thƣớc, Lang Chánh, Ngọc lặc, Cẩm Thủy, Thạch Thành…
109
Kết quả của các hoạt động trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng đã làm tăng độ
che phủ rừng trên địa bàn toàn tỉnh. Năm 2000 tỷ lệ che phủ rừng là 37,5%, đến
năm 2010 đạt 48%.
Rừng đặc dụng: đƣợc tập trung bảo vệ, khoanh nuôi và phục hồi. Đồng
thời đƣợc trồng mới ở các khu di tích lịch sử văn hóa, vƣờn thực vật, để bảo tồn,
phát triển các nguồn gen động thực vật quý hiếm, đại diện cho từng hệ sinh thái
trên núi đất, núi đá, gồm Vƣờn quốc gia Bến En, các khu bảo tồn thiên nhiên,
các khu di tích, danh lam thắng cảnh…Tạo tiền đề cho ngành du lịch phát triển.
Tuy nhiên trong giai đoạn vừa qua diện tích rừng đặc dụng có xu hƣớng giảm
diện tích. Năm 2000 tổng diện tích năm 2010 có diện tích 82.005 ha (chiếm
7,37% diện tích có rừng) do nguồn vốn đầu tƣ cho phát triển rất hạn chế.
Rừng phòng hộ: bao gồm rừng phòng hộ đầu nguồn; rừng phòng hộ ven
biển và rừng phòng hộ môi trƣờng. Trong giai đoạn vừa qua diện tích rừng
phòng hộ có xu hƣớng giảm do việc thiếu kiểm soát trong khai thác, chuyển đổi
mục đích sử dụng đất và thiếu nguồn vốn đầu tƣ cho công tác trồng mới, chăm
sóc và bảo vệ rừng phòng hộ, nhiều chính sách giao đất, giao rừng phòng hộ cho
nông dân còn bất hợp lý nhƣ chính sách hỗ trợ vốn, hỗ trợ xóa đói, giảm
nghèo…còn nhiều bất cập. Năm 2010 diện tích rừng phòng hộ là 180.750,84ha
(giảm hơn 6000 ha so với năm 2000).
Rừng sản xuất: Nhờ chính sách phát triển các vùng nguyên liệu bao gồm:
vùng sản xuất gỗ lớn, nguyên liệu giấy, gỗ ván dăm, lâm sản khác của tỉnh.
Trong giai đoạn 2000-2010, diện tích rừng sản xuất của Thanh Hóa tăng trên
100 nghìn ha. (từ 228.311,94ha năm 2000, lên 337.871,89 ha năm 2010).
Khai thác lâm sản: xu hƣớng khai thác gỗ tự nhiên đã từng bƣớc giảm
dần, khai thác gỗ rừng trồng tăng lên. Việc khai thác gỗ rừng tự nhiên thực hiện
theo hình thức lựa chọn. Đối với gỗ rừng trồng, tùy mục đích kinh doanh mà
đang định ra các hình thức khai thác để đạt đƣợc hiệu quả kinh tế cao.
110
Năm 2010, toàn tỉnh có 4 doanh nghiệp nhà nƣớc, 2 công ty cổ phần, 12
công ty trách nhiệm hữu hạn, 2.556 cơ sở chế biến các sản phẩm lâm sản tƣ
nhân. Hầu hết các cơ sở chế biến đều có quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, chủ
yếu là chế biến gỗ và lâm sản thô, bán thành phẩm…mặt hàng đơn điệu, chất
lƣợng sản phẩm chƣa cao, lợi nhuận thấp, chƣa đáp ứng đƣợc thị trƣờng tiêu thụ
trong nƣớc và xuất khẩu. Do vậy, ngƣời làm nghề rừng sản xuất sản phẩm lâm
sản gặp nhiều khó khăn.
Dịch vụ lâm nghiệp và các hoạt động lâm nghiệp khác: nhìn chung chƣa
phát triển, chiếm tỷ trọng không đáng kể trong cơ cấu ngành lâm nghiệp của tỉnh.
Hình 2.5.6CDCCKT lâm nghiệp tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2000-2010
Những khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, đặc biệt là nguồn
vốn đầu tƣ cho phát triển lâm nghiệp thấp; hạ tầng kỹ thuật vùng trung du miền
núi còn nhiều khó khăn; tập tục canh tác của đại bộ phận đồng bào dân tộc tiểu
số còn rất lạc hậu… vì thế, CDCCKT ngành lâm nghiệp của Thanh Hóa trong
giai đoạn vừa qua còn tồn tại nhiều hạn chế. Kinh tế lâm nghiệp đóng góp cho
nền kinh tế của tỉnh chƣa đáng kể, tỷ trọng GTSX trong cơ cấu N-L-TS thấp và
không ổn định, độ che phủ rừng tuy có tăng nhƣng chất lƣợng rừng và năng suất
rừng thấp…Năm 2010, tổng GTSX ngành lâm nghiệp chiếm tỷ trọng 7,5% trong
cơ cấu GTSXN-L-TS toàn tỉnh.
111
2.2.4. Chuyển dịch cơ cấu lãnh thổ N-L-TS tỉnh Thanh Hóa giai đoạn
2000-2010
2.2.4.1. Sự phân hóa lãnh thổ sản xuất N-L-TS tỉnh Thanh Hóa
Dựa trên sự khác biệt về mặt điều kiện địa lý tự nhiên cũng nhƣ các điều
kiện về dân cƣ, lao động, tập quán sản xuất và các điều kiện khác, lãnh thổ nông
nghiệp Thanh Hóa đƣợc chia thành ba tiểu vùng N-L-TS là: vùng ven biển, vùng
đồng bằng, vùng trug du - miền núi [115]:
- Vùng ven biển: gồm 6 huyện, thị chạy dọc bờ biển từ Nga Sơn, Hậu
Lộc, Hoằng Hoá, Sầm Sơn, Quảng Xƣơng đến Tĩnh Gia, chiếm 11,1% diện tích
toàn tỉnh và 31,62% dân số.
Đây là vùng có nhiều tiềm năng để phát triển các ngành trồng trọt, chăn
nuôi gia cầm và đặc biệt là thủy sản,... Đất chủ yếu là đất cát, đất mặn, ít ruộng
sâu trũng, nguồn nƣớc thay đổi theo mùa.
Trong giai đoạn vừa qua, vùng ven biển đã có bƣớc tăng trƣởng nông
nghiệp khá nhanh, đóng góp 29,4% GTSX N-L-TS toàn tỉnh và trên 80%
GTSX ngành thủy sản. [115]
Trong CCKTNN của vùng, nông nghiệp là ngành có tỷ trọng lớn chiếm
trên 65% tổng GTSX, thủy sản chiếm 30,9%, lâm nghiệp chiếm chƣa đến 1%.
Cơ cấu cây trồng của vùng gồm: cây công nghiệp ngắn ngày (lạc, đỗ
tƣơng, cói), hoa màu lƣơng thực, cây thực phẩm; chăn nuôi gia súc, thủy cầm.
Các hoạt động nông nghiệp trong vùng đƣợc hỗ trợ tích cực bởi các hoạt động
kinh tế thủy sản.
Cơ cấu trồng trọt của vùng là đa canh và đang chuyển biến theo hƣớng
tăng vai trò của các cây công nghiệp ngắn ngày, cây rau đậu thay thế cho các
loại cây trồng năng suất, hiệu quả thấp (khoai lang, ngô). Trƣớc đây trong nền
nông nghiệp tự cấp tự túc, ngƣời nông dân phải tận dụng mọi diện tích để trồng
lúa. Trong giai đoạn vừa qua, một số diện tích trũng sâu, cấy lúa bấp bênh đƣợc
chuyển sang trồng cói, nuôi thủy sản. Vùng đã hình thành một số vùng chuyên
112
canh sản xuất hàng hóa nhƣ lúa (Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng), rau đậu (Hậu Lộc,
Hoằng Hóa, Tĩnh Gia, Quảng Xƣơng); lạc, đậu tƣơng (Nga Sơn, Tĩnh Gia,
Hoằng Hóa, Hậu Lộc). Kinh tế trang trại phát triển mạnh.
Sản xuất nông nghiệp của vùng có xu hƣớng giảm tỷ trọng so với các
vùng đồng bằng và trung du-miền núi (trồng trọt giảm từ 28,3% năm 2000
xuống còn 24,4% năm 2010, chăn nuôi giảm từ 32,8 xuống còn 26,1). Thay vào
đó là việc phát huy đƣợc tiềm năng, lợi thế lớn nhất của vùng trong các hoạt
động kinh tế thủy sản.
Các huyện miền ven biển là nơi tập trung phát triển kinh tế thuỷ sản của
cả tỉnh, kể cả nuôi trồng, khai thác, dịch vụ hậu cần nghề cá. Đặc biệt là các lĩnh
vực khai thác, chế biến, nuôi trồng thuỷ sản mặn lợ, các huyện miền biển chiếm
gần 100% cơ cấu diện tích, sản lƣợng và giá trị.
Sản lƣợng thuỷ sản (cả khai thác và nuôi trồng) năm 2010 đạt 63.104 tấn
chiếm 85,8% tổng sản lƣợng thuỷ sản toàn tỉnh (tăng 2,8 lần so với 2000). Tỷ
trọng GTSX thủy sản tiếp tục tăng lên trong cơ cấu nội bộ vùng và so với các
vùng còn lại.
-Vùng đồng bằng: gồm 10 huyện, thị, thành phố là: Thọ Xuân, Thiệu
Hoá, Yên Định, Đông Sơn, Vĩnh Lộc, Triệu Sơn, Nông Cống, Hà Trung, Thành
phố Thanh Hoá và Thị xã Bỉm Sơn với diện tích tự nhiên 1904,98 km2 (chiếm
17,1% diện tích toàn tỉnh).
Đây là vùng có nhiều thế mạnh cho việc phát triển toàn diện nền kinh tế
nói chung cũng nhƣ nông nghiệp nói riêng, đóng góp 43,2% tổng GTSX N-L-
TS và trên 50% GTSX nông nghiệp toàn tỉnh.
Trong cơ cấu GTSX N-L-TS, ngành nông nghiệpchiếm tỷ trọng lớn và ít
biến đổi (95,3% năm 2010), lâm nghiệp và thủy sản không đáng kể (lần lƣợt là
1,6% và 3,1%). Do đó, thƣc tế sự chuyển dịch cơ cấu N-L-TS chỉ là sự thay đổi
rất nhỏ tỷ trọng lâm nghiệp và thủy sản.
113
Sản xuất nông nghiệp có nhiều chuyển biến tích cực theo hƣớng sản xuất
hàng hóa, chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, mở rộng diện tích lúa mùa sớm tạo quỹ
đất, quỹ thời gian để mở rộng sản xuất cây vụ đông, đƣa vụ đông trở thành vụ
sản xuất chính, phát triển chăn nuôi gia súc gia cầm. Hình thành các vùng trọng
điểm thâm canh lúa chất lƣợng cao ở các huyện nhƣ Thọ Xuân, Triệu Sơn, Đông
Sơn, Hà Trung, Nông Cống....; các vùng chuyên canh ngô tập trung ở các huyện
Đông Sơn, Thọ Xuân; mía ở Thọ Xuân, Nông Cống, Hà Trung. Vùng trồng rau
quả đƣợc hình thành ở khu vực Tp. Thanh Hoá và các thị xã, thị trấn; chăn nuôi
bò thịt ở Thọ Xuân, Đông Sơn, Nông Cống, ven các khu đô thị, các KCN, KKT;
các vùng chăn nuôi lợn tập trung theo mô hình trang trại, gắn với công nghiệp
chế biến ven các đô thị lớn và ở các huyện Hậu Lộc, Nông Cống, Thọ Xuân,
Đông Sơn, Yên Định, Thiệu Hoá, Thiệu Sơn, Hà Trung, Vĩnh Lộc,..
-Vùng trung du miền núi: gồm 11 huyện là: Nhƣ Xuân, Nhƣ Thanh,
Thƣờng Xuân, Lang Chánh, Bá Thƣớc, Quan Hoá, Quan Sơn, Mƣờng Lát, Ngọc
Lặc, Cẩm Thuỷ và Thạch Thành, chiếm 71,8% diện tích tự nhiên toàn tỉnh, 4,6%
dân số và 6,9% tổng GDP toàn tỉnh. GTSX N-L-TS chiếm 23,3% năm 2000, năm
2010 chiếm 27,4%.
Năm 2010, tỷ trọng GTSX nông nghiệp chiếm 74,2%, lâm nghiệp chiếm
23,4% (chiếm 87,0% toàn tỉnh), thủy sản chiếm 2,4%.
Cơ cấu N-L-TS của vùng đang từng bƣớc chuyển dịch theo hƣớng sản
xuất hàng hóa, hình thành một số vùng cây công nghiệp tập trung nhƣ vùng mía,
cao su, vùng nguyên liệu giấy... Các trang trại trồng rừng, cây công nghiệp, cây
ăn quả và chăn nuôi đại gia súc phát triển nhanh, đã hình thành các vùng sản
xuất tập trung nhƣ: lạc, cam, chanh, dứa ở Thạch Thành; ngô ở Cẩm Thủy;
luồng, chăn nuôi trâu, bò ở Quan Hóa, Bá Thƣớc, Lang Chánh, Ngọc Lặc; mía
ở Ngọc Lặc, Thƣờng Xuân, Cẩm Thuỷ, Thạch Thành, Nhƣ Xuân; đậu tƣơng ở
Bá Thƣớc, Quan Hoá, Lang Chánh, Thƣờng Xuân; cao su, dứa, cam, chanh ở
Ngọc Lặc; quế ở Thƣờng Xuân, Nhƣ Xuân; cây ăn quả ở Ngọc Lặc, Cẩm Thuỷ,
Lang Chánh, Bá Thƣớc, Quan Hoá, Nhƣ Xuân, Thạch Thành;
114
Tỷ trọng GTSX ngành lâm nghiệp của vùng chiếm tuyệt đối và đang tiếp
tục tăng lên so với các vùng còn lại. Bên cạnh đó, nhờ sự phát triển của các cùng
nguyên liệu mía, dứa, vùng chuyên canh cao su, ngô, phát triển kinh tế trang trại
đang làm cho tỷ trọng GTSX các ngành trồng trọt, chăn nuôi tăng lên, đóng góp
ngày càng lớn cho sự phát triển kinh tế N-L-TS của tỉnh, nâng cao thu nhập và
đời sống của nhân dân.
Các vùng chuyên canh cây công nghiệp cũng nhƣ chăn nuôi đƣợc phát
triển mạnh để cung cấp nguyên liệu cho các cơ sở chế biến phục vụ cho nhu cầu
tiêu dùng của thị trƣờng trong nƣớc và xuất khẩu
Bảng 2.15. 18GTSX và cơ cấu GTSX lãnh thổ N-L-TS tỉnh Thanh Hóa năm 2000, 2010
1.239,8
4.372,5
19,8
23,0
547,9
2.475,3
Ven biển
2.117,5
8.976,0
56,3
60,0
89,0
361,8
Đồng bằng
32,1
177,9
903,2
4.425,8
243,5
555,8
Trung du-miền núi
29,1
24,6
6,2
3,6
81,9
82,1
Ven biển
49,7
50,5
17,6
9,4
13,3
12
Đồng bằng
21,2
24,9
76,1
87
4,8
5,9
Trung du-miền núi
Nguồn: Tổng hợp từ Niên giám thống kê các huyện/thị/thành phố tỉnh
Thanh Hóa năm 2001, 2011
Quá trình chuyển dịch cơ cấu lãnh thổ N-L-TS giai đoạn 2000-2010 diễn
ra theo xu hƣớng khai thác hợp lý những điều kiện riêng và ngày càng phát huy
lợi thế, tiềm năng của từng vùng, với những hƣớng sản xuất kinh doanh phù
hợp, hình thành các vùng sản xuất tập trung, các vùng chuyên canh quy mô lớn.
115
Bảng 2.16. 19 Cơ cấu GTSX nội bộ các ngành N-L-TS trên các vùng lãnh thổ sản xuất năm 2000, 2010.
Trồng
Chăn
Nuôi
Đánh
Dịch
Dịch vụ
trọt
nuôi
trồng
bắt
vụ
Ven biển
28,3
32,8
21
52,9
96,5
69,5
6,2
Đồng bằng
48,6
47,6
75,1
34,5
2,2
30,1
17,6
Miền núi
23,1
19,6
3,9
12,6
1,3
0,3
76,1
Ven biển
24,4
26,1
17,9
49,5
97,5
69,1
3,6
Đồng bằng
48,7
50,6
74,1
34,3
1,0
30,0
9,4
Miền núi
26,9
23,2
8,0
16,2
1,5
0,9
87,0
Nguồn: Tổng hợp từ Niên giám thống kê các huyện/thị/thành phố tỉnh
Thanh Hóa năm 2001, 2011
Vùng ven biển phát huy lợi thế khai thác, nôi trồng và chế biến thủy sản,
GTSX ngành thủy sản tiếp tục nâng cao tỷ trọng trong cơ cấu GTSX N-LTS,
giảm dần tỷ trọng nông nghiệp và lâm nghiệp;
Vùng đồng bằng với lợi thế phát triển trồng trọt, chăn nuôi gia súc, gia
cầm, tiếp tục nâng cao vai trò vị trị sản xuất nông nghiệp, là vùng sản xuất nông
nghiệp chủ yếu của Thanh Hóa, đảm bảo an ninh lƣơng thực và cung cấp thực
phẩm chính của tỉnh. Tỷ trọng GTSX nông nghiệp tiếp tục nâng cao (từ 49,7%
năm 2000 lên 50,5% năm 2010);
Vùng trung du- miền núi với lợi thế lớn trong kinh tế lâm nghiệp tiếp tục
gia tăng tỷ trọng GTSX ngành lâm nghiệp từ 76,1% năm 2000 lên 87% năm
2010, đồng thời việc phát triển các loại cây công nghiệp, chăn nuôi đại gia súc,
phát triển nuôi thủy sản nƣớc ngọt trên diện tích mặt nƣớc các công trình thủy
lợi, thủy điện đã làm cho tỷ trọng của nông nghiệp và thủy sản của vùng tăng lên
đáng kể trong cơ cấu GTSX N-L-TS toàn tỉnh.
116
2.2.4.2. Các hình thức tổ chức lãnh thổ N-L-TS chủ yếu của Thanh Hóa trong
giai đoạn 2000-2010
a. Hộ gia đình
Thanh Hóa là một tỉnh đông dân, hộ gia đình trong khu vực N-L-TS
chiếm một tỷ lệ lớn và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế nông
nghiệp, . Cùng với quá trình CDCC nền kinh tế, kinh tế hộ gia đình ở Thanh
Hóa có xu hƣớng giảm dần về số lƣợng, mở rộng quy mô sản xuất; giảm số hộ
nông nghiệp, lâm nghiệp, tăng số hộ sản xuất thủy sản.
Do tác động từ của quá trình CDCCKT của tỉnh với xu hƣớng chủ đạo là
giảm dần tỷ trọng N-L-TS, tăng nhanh tỷ trọng khu vực công nghiệp và dịch vụ,
cùng với quá trình CNH, ĐTH trên địa bàn tỉnh, đã dẫn tới việc dân số hoạt
động trong khu vực nông nghiệp chuyển sang các ngành nghề phi nông nghiệp.
Đặc biệt là việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp sang phục vụ cho
công nghiệp, đô thị, khu kinh tế, giao thông…ở khu vực đồng bằng, ven biển
(nơi mà quỹ đất nông nông nghiệp khá hạn hẹp và không có khả năng mở
rộng)… đã làm giảm mạnh số hộ sản xuất nông nghiệp. Đây là cũng xu thế
chung của cả nƣớc trong quá trình CNH-HĐH thời kỳ đổi mới. Bên cạnh đó,
khu vực nông, lâm nghiệp là khu vực có mức thu nhập thấp hơn rất nhiều so với
các ngành nghề khu vực phi nông nghiệp, nên hầu hết lao động trẻ hiện nay đều
không có xu hƣớng làm việc trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp, ngay cả khu vực
cũng khó thu hút đƣợc bộ phận lao động này vì vậy, đã làm giảm mạnh lao động
nông, lâm nghiệp kéo theo việc giảm hộ gia đình sản xuất nông, lâm nghiêp.
Năm 2000, tổng số hộ N-L-TS là 626.262 hộ, đến năm 2010 giảm xuống
còn 625.065 hộ, giảm 1.197 hộ; tổng số lao động N-L-TS giảm 36.771 ngƣời
trong cùng kỳ. Trong đó, số hộ sản xuất nông nghiệp giảm mạnh nhất, giảm
3.732 hộ, lao động nông nghiệp giảm 39.862 ngƣời; số hộ lâm nghiệp giảm 103
hộ và giảm 303 lao động, trong giai đoạn 2000-2010.
117
Trong những năm qua, ngành thủy sản đƣợc quan tâm chú ý phát triển, thu
nhập từ các hoạt động kinh tế thủy sản không ngừng tăng cao, nên lực lƣợng lao
động cũng nhƣ số hộ tham gia vào hoạt động kinh tế thủy sản ngày một tăng lên.
Năm 2010, số hộ thủy sản là 24.096 hộ, tăng 2.638 hộ so với năm 2000; lao động
thủy sản tăng 3.394 ngƣời, trong đó chủ yếu tham gia vào các hoạt động khai thác,
đánh cá biển.
Bảng 2.17.20Số hộ, lao động nông nghiệp, tỉnh Thanh Hóa 2000-2010
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2005, Tổng cục thống kê -
Tổng điều tra , nông nghiệp và thủy sản 2011.
Với việc diện tích đất sản xuất nông nghiệp tăng lên (tăng 23,2 nghìn ha
trong giai đoạn 2000-2010), đồng thời với quá trình dồn điền đổi thửa diễn ra
toàn diện trên địa bàn tỉnh, trong khi đó tổng số hộ sản xuất giảm đi, đã làm cho
quy mô diện tích đất sản xuất nông nghiệp trung bình/hộ có xu hƣớng tăng lên,
tuy nhiên không đáng kể, đến nay quy mô trung bình ở khu vực đồng bằng, ven
biển là 0,4ha/hộ. Ở khu vực miền núi, quy mô diện tích đất canh tác lớn hơn rất
nhiều, đạt khoảng 1,95ha/hộ .
Hiện nay, sản xuất N-L-TS theo hình thức hộ gia đình còn nhiều hạn chế về
vốn, phƣơng tiện sản xuất, KH-KT, thông tin thị trƣờng, trình độ lao động,… sản
xuất còn mang tính tự phát, vì vậy thu nhập của kinh tế hộ gia đình còn thấp và
không ổn định.
118
b. Trang trại
Trong giai đoạn vừa qua, kinh tế trang trại tỉnh Thanh Hóa phát triển khá
nhanh và đạt đƣợc nhiều thành tựu tích cực, thúc đẩy CDCC N-L-TS theo
hƣớng sản xuất hàng hóa ngày một hợp lý hơn, bƣớc đầu, khai thác, phát huy
đƣợc tiềm năng thế mạnh của tỉnh.
Tiêu chí xác định trang trại theo Thông tƣ số 69/2000/TTLT/BNN-TCTK
quy định giá trị sản lƣợng hàng hoá bán ra đạt trung bình từ 40-50 triệu đồng trở
lên đối với từng loại hình trang trại, năm 2000 số lƣợng trang trại của Thanh
Hóa là 1.867 trang trại, đến năm 2010, tổng số trang trại là 4.146, trong đó trang
trại trồng cây hàng năm là 1.281; trang trại trồng cây lâu năm là 234; trang trại
chăn nuôi là 767; trang trại nuôi trồng thủy sản 590 và trang trại tổng hợp là
1.274.
Các huyện vùng ven biển có 833 trang trại; vùng đồng bằng có 2712 trang
trại; vùng trung du miền núi có 1.434 trang trại. Huyện có số lƣợng trang trại lớn
nhất là, Thọ Xuân (396), Thạch Thành (340), Hoằng Hóa (369), Nhƣ Thanh
(325), Yên Định (292), Ngọc Lặc (268)….
Bảng 2.18. 21Số lượng trang trại năm 2010 phân theo ngành hoạt động
Nguồn: Niên giám thống kê Thanh Hóa 2001, 2011;
Tăng nhanh nhất trong giai đoạn vừa qua là số lƣợng trang trại chăn nuôi.
Từ chỗ chỉ có 9 trang trại chăn nuôi trên toàn tỉnh năm 1990, đến năm 2010 tổng
số trang trại chăn nuôi tăng lên 1.229 trang trại (408 trang trại nuôi trâu, bò, 559
trang trại nuôi lợn và 262 trang trại nuôi gia cầm), trong đó, có 46 trang trại chăn
119
nuôi tập trung, có quy mô lớn ở các huyện nhƣ Yên Định (11 trang trại), Hoằng
Hóa (6 trang trại), Thiệu Hóa (5 trang trại)…[Bảng 18-Phụ lục]
Trang trại trồng cây lâu năm có số lƣợng lớn nhất (1281 trang trại), tập
trung chủ yếu ở khu vực đồng bằng (676 trang trại) và khu vực trung du miền
núi (605 trang trại), chủ yếu là trồng cây công nghiệp hàng năm nhƣ mía, lạc,
đậu tƣơng…vì vậy phát triển nhiều nhất ở các huyện có diện tích đất gò đồi lớn
nhƣ Thọ Xuân (208), Ngọc Lặc (158), Thạch Thành (147), Hà Trung (110), Nhƣ
Thanh (111), Nhƣ Xuân (130)….gắn với các nhà máy chế biến mía đƣờng nhƣ
Nhà máy đƣờng Lam Sơn (Thọ Xuân), nhà máy đƣờng Việt- Đài (Thạch Thành,
Hà Trung), nhà đƣờng Nông Cống (Nhƣ Thanh, Nhƣ Xuân, Nông cống). Phát
triển trang trại trồng cây lâu năm đã góp phần phát huy tiềm năng, thế mạnh của
Thanh Hóa trong việc khai thác, sử dụng diện tích gò đồi vùng trung du, miền
núi, nâng cao GTSX lâm nghiệp.
Trang trại tổng hợp kết hợp cả trồng cây lâu năm, hàng năm, chăn nuôi và
nuôi trồng thủy sản là loại hình sản xuất phù hợp trong điều kiện hiện nay của
Thanh Hóa vì thế số lƣợng trang trại tổng hợp chỉ đứng sau trang trại trồng cây
lâu năm (1274) và phân bố ở hầu hết các huyện, thị của tỉnh. Trang trại tổng hợp
cho phép khai thác triệt để diện tích sử dụng, đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn
các loại hình khác nên đang có xu hƣớng tăng lên. Năm 2000 toàn tỉnh có 580
trang trại tổng hợp, đến năm 2010 là 1274.
Trang trại nuôi trồng thủy sản tập trung chủ yếu ở khu vực đồng bằng và
ven biển với 546 trang trại trong đó nhiều nhất là Hoằng Hoá với 236 trang trại,
Quảng Xƣơng 64 trang trại.
Bảng 2.19.22Biến động về số lượng trang trại giai đoạn 2010-2010
2000 2010
1.867 4.146
580 1.274
Nguồn: Niên giám thống kê Thanh Hóa 2001, 2011
120
Đến nay, kinh tế trang trại của tỉnh đang sử dụng 23.960 ha đất, quy mô
bình quân là 5,9 ha/trang trại (vùng trung du, miền núi 10,4 ha/trang trại, đồng
bằng 3,4ha/trang trại; vùng ven biển 3,8 ha/trang trại)..
Sự phát triển của trang trại đã góp phần tạo việc làm, tăng thêm thu nhập
cho ngƣời lao động. Hiện nay, các trang trại của tỉnh đang sử dụng khoảng
44.328 lao động, bình quân 11 lao động/trang trại.
c. Vùng chuyên canh, tập trung sản xuất
Từ chỗ sản xuất nhỏ, phân tán, tự phát, đến nay tổ chức lãnh thổ sản xuất
N-L-TS của tỉnh Thanh Hóa đang có sự chuyển biến tích cực với việc hình
thành những vùng chuyên canh, sản xuất tập trung, quy mô lớn, hƣớng vào một
số sản phẩm có giá trị kinh tế cao.
Các vùng chuyên canh tỉnh Thanh Hóa đƣợc hình thành trên cơ sở sự
tƣơng đồng về các điều kiện sản xuất nhƣ quỹ đất, tính chất đất, các điều kiện
sinh thái khác, kinh nghiệm sản xuất của ngƣời lao động, nhu cầu thị trƣờng
….đồng thời gắn liền với công nghiệp chế biến (các vùng sản xuất nguyên liệu
gắn với công nghiệp chế biến).
*Vùng chuyên canh mía:
Với lợi thế trong phát triển cây mía gắn với công nghiệp mía đƣờng,
Thanh Hoá đã hình thành 3 vùng chuyên canh mía nguyên liệu cung cấp cho các
nhà máy chế biến đƣờng là Lam Sơn (Thọ Xuân), Nông Cống và Việt- Đài
(Thạch Thành). Diện tích của 3 vùng nguyên liệu này, chiếm trên 95,0% tổng
diện tích mía toàn tỉnh.
Vùng nguyên liệu mía đƣờng tỉnh Thanh Hóa đƣợc thực hiện trên địa bàn
18 huyện, với gần 200 xã, thị trấn và 17 nông, lâm trƣờng, giải quyết việc làm và
thu nhập cho trên 1 triệu ngƣời dân tham gia sản xuất và dịch vụ các sản phẩm
của mía đƣờng. Nhiều hộ nông dân, nhiều chủ hợp đồng và doanh nghiệp trở nên
121
giàu có và khá giả từ cây mía. Phát triển vùng nguyên liệu mía đã góp phần thực
hiện chuyển dịch cơ cấu cây trồng, nâng cao hiệu quả thu nhập trên một đơn vị
diện tích trên địa bàn.
- Vùng mía nguyên liệu Lam Sơn (Thọ Xuân): diện tích 15.000ha phân bố
tại các huyện Thọ Xuân, Triệu Sơn, Ngọc Lặc, Yên Định, Thƣờng Xuân ; trong
đó có 4 nông trƣờng: Sao Vàng, Lam Sơn, Thống Nhất và Sông Âm. Vùng mía
đƣờng Lam Sơn đƣợc xếp hạng lớn nhất và hiệu quả nhất của cả nƣớc, giải
quyết việc làm và đời sống cho hơn 10 vạn lao động trong vùng mía, góp phần
làm thay đổi cơ bản diện mạo.
Hiện tại, vùng mía nguyên liệu Lam Sơn phát triển ổn định và liên tục đƣợc
mở rộng nhờ có mối quan hệ kinh tế rất hiệu quả giữa ngƣời trồng mía với nhà
máy, hình thành mô hình kinh tế hợp tác liên kết mới giữa công nghiệp và nông
nghiệp trong cơ chế thị trƣờng; lợi ích giữa nhà máy, các địa phƣơng và nông dân
trong vùng nguyên liệu cơ bản đƣợc đảm bảo. Mối quan hệ liên kết, hợp tác giữa
công nhân - nông dân - trí thức về sản xuất đã hình thành và phát triển.
- Vùng nguyên liệu mía phía Bắc Thanh Hoá: Phục vụ nhà máy đƣờng
Việt Đài (thành lập từ năm 1994 với quy mô công suất 6000 tấn mía/ngày, tổng
nhu cầu nguyên liệu là 900.000 tấn/năm).
Quy mô vùng là 13.210 ha, phân bổ ở 6 huyện gồm Thạch Thành, Cẩm
Thuỷ, Vĩnh Lộc, Hà Trung, Yên định và Thị xã Bỉm Sơn.
- Vùng nguyên liệu mía Tây Nam Thanh Hoá: cung cấp mía cho nhà máy
đƣờng Nông Cống. Quy mô là 6000 ha, trên địa bàn 4 huyện: Nhƣ Xuân (1500
ha), Nhƣ Thanh (3200 ha), Nông Cống (1200 ha) và Tĩnh Gia (100 ha).
*Vùng chuyên canh lúa năng suất cao
CDCCKT ngành N-L-TS tỉnh Thanh Hóa đã làm xuất hiện các vùng
chuyên canh lúa năng suất, chất lƣợng cao, chuyển từ canh tác lúa truyền thống
sang sản xuất lúa hàng hóa đáp ứng nhu cầu thị trƣờng.
122
Năm 2000, tổng diện tích gieo trồng lúa của tỉnh là 257.000ha, trong đó
vùng chuyên canh sản xuất lúa năng suất, chất lƣợng cao còn rất thấp chỉ chiếm
4-5%. Đến năm 2010, Thanh Hóa đã hình thành các vùng lúa thâm canh năng
suất, chất lƣợng và hiệu quả cao với diện tích khoảng 75.000ha (chiếm khoảng
30% tổng diện tích gieo trồng) tại các huyện Yên Định Thọ Xuân, Thiệu Hóa,
Quảng Xƣơng, Hoằng Hóa, Đông Sơn...
Hiện nay, vùng sản xuất lúa lai F1 của tỉnh đạt trên 1.000ha, với các giống
lúa chất lƣợng cao, có giá trị nhƣ Tám xoan, Di hƣơng, Bắc hƣơng, Nếp
cái….cho thu nhập 25-27 triệu đồng/ha/năm.
* Vùng chuyên canh sản xuất ngô:
Từ chỗ sản xuất ngô theo phƣơng thức truyền thống, đến nay Thanh Hóa
đã hình thành nên các vùng chuyên canh ngô chất lƣợng cao nhằm nâng cao giá
trị sản xuất cây ngô, đem lại thu nhập cho ngƣời lao động góp phần đáp ứng nhu
cầu thị trƣờng, đƣa cây ngô thành cây trồng hàng hóa. Vùng sản xuất ngô chất
lƣợng cao đƣợc phát triển tại các huyện Thọ Xuân, Vĩnh Lộc, Đông Sơn, Yên
Định, Cẩm Thuỷ, Thiệu Hoá.
* Vùng chuyên canh sản xuất rau, đậu hàng hóa
Cùng với việc chuyển dịch cơ cấu cây trồng, Thanh Hóa đã hình thành và
phát triển các vùng sản xuất rau an toàn tập trung trên quy mô lớn phục vụ các
đô thị và KCN, KKT, trong đó đáng kể nhất là:
- Vùng sản xuất rau khu vực thành phố Thanh Hóa có quy mô 89 ha thuộc
3 xã Quảng Thắng, Quảng Thành (Quảng Xƣơng), Đông Cƣơng (Đông Sơn)
- Vùng sản xuất rau an toàn huyện Thiệu Hóa với quy mô 125ha thuộc
các xã Vạn Hà, Thiệu Tân, Thiệu Khánh, Thiệu Dƣơng
- Vùng sản xuất Lam Sơn-Sao vàng có quy mô 180ha nằm trong công ty
cổ phần mía đƣờng Lam Sơn
- Vùng sản xuất ra, đậu huyện Hoằng Hóa quy mô 178ha thuộc các xã
Hoằng Trinh, Hoằng Lý, Hoằng Hợp, Hoằng Giang, Hoằng Kim
123
- Vùng sản xuất ra tại huyện Tĩnh Gia với quy mô 360ha, thuộc các xã
Hải Hòa, Xuân Lâm, Bình Minh, Nguyên Bình, Trƣờng Lâm, Hải Lĩnh,
Hải Ninh.
- Vùng sản xuất tại huyện Yên Định có quy mô 283ha thuộc các xã Yên
Thái, Định Long, Định Tƣờng, Yên Trung
- Vùng sản xuất tại huyện Hậu Lộc quy mô 282ha thuộc các xã Thịnh
Lộc, Phú Lộc, Hƣng Lộc, Hoa Lộc, Liên Lộc
- Vùng sản xuất huyện Vĩnh Lộc với quy mô 455 ha thuộc các xã Vĩnh
Hùng, Vĩnh Thịnh, Vĩnh Quang, Vĩnh Ninh, Vĩnh Khang, Vĩnh Yên, Vĩnh
Thành, Vĩnh Minh.
- Vùng sản xuất rau có nguồn gốc ôn đới ở Son Bá Mƣời, (Lũng Cao, Bá
Thƣớc) với quy mô 20h
-Vùng sản xuất giống rau an toàn phục vụ cho phát triển cây rau, đậu tại
Quảng Thành (TP.Thanh Hóa), Lam Sơn (Thọ Xuân), Lũng Cao (Bá Thƣớc).
* Vùng chuyên canh sản xuất cói
Vùng nguyên liệu cói có diện tích 4.500ha phát triển tại các huyện ven
biển Nga Sơn, Quảng Xƣơng gắn với khôi phục phát triển làng nghề chế biến và
xuất khẩu các sản phẩm từ cây cói, xây dựng thƣơng hiệu cho mặt hàng chiếu
cói Nga Sơn.
*Vùng chuyên canh dứa: Thanh Hóa đã hình thành vùng chuyên canh
dứa phục vụ cho chế biến của nhà máy dứa Nhƣ Thanh với quy mô 3.150 ha,
tập trung chủ yếu ở một số xã thuộc 4 huyện Nhƣ Xuân, Nhƣ Thanh, Triệu Sơn,
Tĩnh Gia...
* Vùng chăn nuôi tập trung:
Thanh Hóa đã có nhiều chủ trƣơng, chính sách nhằm phát triển chăn nuôi
theo xu hƣớng công nghiệp, chăn nuôi theo chuỗi giá trị và chăn nuôi bền vững
gắn với bảo vệ môi trƣờng. Hình thành các vùng tập trung chăn nuôi nhƣ:
124
- Chăn nuôi lợn Yên Định (11 trang trại), Hoằng Hóa (6 trang trại), Thiệu
Hóa (5 trang trại), TP Thanh Hóa, Thạch Thành…
- Chăn nuôi gia cầm ở các huyện Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng, Tĩnh Gia,
Thiệu Hóa, Yên Định, Vĩnh Lộc, Hà Trung…
- Chăn nuôi trâu, bò ở các huyện Ngọc Lặc, Bá Thƣớc, Lang Chánh….
- Chăn nuôi bò sữa ở Yên Định, Thọ Xuân, Triệu Sơn, Nhƣ Thanh, Nông
Cống, Ngọc Lặc, Cẩm Thủy, Thạch Thành, Hà Trung
- Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao sản xuất sữa tại thị trấn
Thống Nhất, huyện Yên Định.
* Vùng nuôi trồng thủy sản tập trung:
- Về nuôi thuỷ sản nƣớc ngọt: Tập trung ở các huyện nhƣ : Thạch Thành;
Đông Sơn, Triệu Sơn, Nông Cống, Thiệu Hoá, Yên Định và Hà Trung, Hoằng
Hoá, Quảng Xƣơng.
- Nuôi thuỷ sản nƣớc lợ: Tập trung chủ yếu ở vùng lạch Sung: Nga Tân
(Nga Sơn), Đa Lộc (Hậu Lộc); vùng lạch Trƣờng: Xuân Lộc (Hậu Lộc), Hoằng
Yến, Hoằng Ngọc (Hoằng Hoá); vùng lạch Hới: Hoằng Phụ, Hoằng Phong,
Hoằng Châu, Hoằng Lƣu (Hoằng Hoá), Quảng Cƣ (Sầm Sơn); vùng lạch Ghép:
Quảng Nham, Quảng Trung, Quảng Chính, Quảng Khê (Quảng Xƣơng), Thanh
Thuỷ (Tĩnh Gia), Trƣờng Giang (Nông Cống).
- Nuôi trồng thuỷ sản nƣớc mặn: Phát triển các hình thức nuôi thuỷ sản
lồng bè trên biển: Tập trung ở Quảng Xƣơng và Tĩnh Gia; nuôi nhuyễn thể: tập
trung ở Hậu Lộc, Hoằng Hoá, Quảng Xƣơng và Tĩnh Gia.
- Vùng tập trung sản xuất giống thuỷ sản nƣớc ngọt ở Thạch Thành, Thiệu
Hoá, Đông Sơn, Thọ Xuân và Quảng Xƣơng. Sản xuất giống thuỷ sản nƣớc
mặn, lợ ở Quảng Xƣơng và Tĩnh Gia
125
Bảng 2.20.23Tổng hợp phát triển vùng chuyên canh tỉnh Thanh Hóa 2000-2010
Đạt khoảng 3000 ha với 3 vùng
nguyên liệu, gồm:
-Vùng nguyên liệu mía phía Bắc
Thanh Hoá: Phục vụ nhà máy
đƣờng Việt Đài. Quy mô vùng là
13.210 ha, phân bổ ở 6 huyện
gồm Thạch Thành, Cẩm Thuỷ,
Vĩnh Lộc, Hà Trung, Yên định
và Thị xã Bỉm Sơn
Khoảng 15000 ha với 2 vùng
- Vùng mía nguyên liệu Lam Sơn
nguyên liệu: Thọ Xuân (Mía
(Thọ Xuân): diện tích 15.000ha
đƣờng Lam Sơn), vùng
phân bố tại các huyện Thọ Xuân,
nguyên liệu phía Bắc: (Thạch
Triệu Sơn, Ngọc Lặc, Yên Định,
Thành, Ngọc Lặc, Cẩm
Thƣờng Xuân ; trong đó có 4
Thủy)
nông trƣờng: Sao Vàng, Lam
Sơn, Thống Nhất và Sông Âm
-Vùng nguyên liệu mía Tây Nam
Thanh Hoá: cung cấp mía cho
nhà máy đƣờng Nông Cống. Quy
mô là 6000 ha, trên địa bàn 4
huyện: Nhƣ Xuân (1500 ha), Nhƣ
Thanh (3200 ha), Nông Cống
(1200 ha) và Tĩnh Gia (100 ha)
Vùng chuyên canh sản xuất
Đã hình thành các vùng lúa thâm
lúa năng suất, chất lƣợng cao
canh năng suất, chất lƣợng và
còn rất thấp chỉ chiếm 4-5%
hiệu quả cao với diện tích khoảng
126
trong tổng diện tích gieo
75.000ha (chiếm khoảng 30%
trồng
lúa
của
tỉnh
là
tổng diện tích gieo trồng) tại các
257.000ha.
huyện Yên Định Thọ Xuân,
Thiệu Hóa, Quảng Xƣơng,
Hoằng Hóa, Đông Sơn...
Hiện nay, vùng sản xuất lúa lai
F1 của tỉnh đạt trên 1.000ha, với
các giống lúa chất lƣợng cao, có
giá trị nhƣ Tám xoan, Di hƣơng,
Bắc hƣơng, Nếp cái….
Vùng sản xuất ngô chất lƣợng
cao đƣợc phát triển tại các huyện
Sản xuất mang tính chất tự
Thọ Xuân, Vĩnh Lộc, Đông Sơn,
phát, chƣa hình thành các
Yên Định, Cẩm Thuỷ, Thiệu
vùng chuyên canh.
Hoá. Với diện
tích
lên đến
30.000 ha/ tổng số 54.350 ha
gieo trồng
Đã hình thành và phát triển các vùng
sản xuất rau an toàn tập trung trên
quy mô lớn phục vụ các đô thị và
KCN, KKT, trong đó đáng kể nhất
Sản xuất mang tính chất tự
là:
phát, tự túc trong nhân dân.
- Vùng sản xuất rau khu vực
Chƣa hình thành các vùng
thành phố Thanh Hóa
chuyên canh.
- Vùng sản xuất rau an toàn
huyện Thiệu Hóa
- Vùng sản xuất Lam Sơn-Sao
Vàng
127
- Vùng sản xuất rau, đậu Hoằng
Hóa
- Vùng sản xuất rau tại Tĩnh Gia.
- Vùng sản xuất rau, đậu tại
huyện Yên Định
- Vùng sản xuất rau, đậu tại
huyện Hậu Lộc
- Vùng sản xuất rau, đậu huyện
Vĩnh Lộc.
- Vùng sản xuất rau có nguồn gốc
ôn đới ở Son Bá Mƣời, (Lũng
Cao, Bá Thƣớc) với quy mô 20h
-Vùng sản xuất giống rau an toàn
phục vụ cho phát triển cây rau,
đậu tại Quảng Thành (TP.Thanh
Hóa), Lam Sơn (Thọ Xuân),
Lũng Cao (Bá Thƣớc)
Đƣợc đầu tƣ, mở rộng gắn với
khôi phục phát triển làng nghề
Phát triển tại các huyện ven
chế biến và xuất khẩu các sản
biển Nga Sơn, Quảng Xƣơng
phẩm
từ cây cói, xây dựng
thƣơng hiệu cho mặt hàng chiếu
cói Nga Sơn
Đã hình thành vùng chuyên canh
dứa phục vụ cho chế biến của
nhà máy dứa Nhƣ Thanh với quy
mô 3.150 ha, tập trung chủ yếu ở
một số xã thuộc 4 huyện Nhƣ
Xuân, Nhƣ Thanh, Triệu Sơn,
128
Tĩnh Gia...
Hình thành các vùng tập trung
chăn nuôi nhƣ:
- Chăn nuôi lợn Yên Định (11
trang trại), Hoằng Hóa (6 trang
trại), Thiệu Hóa (5 trang trại), TP
Thanh Hóa, Thạch Thành…
- Chăn nuôi gia cầm ở các huyện
Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng, Tĩnh
Gia, Thiệu Hóa, Yên Định, Vĩnh
Sản xuất mang tính chất tự
Lộc, Hà Trung…
phát, tự túc trong nhân dân.
- Chăn nuôi trâu, bò ở các huyện
Chƣa hình thành các vùng
Ngọc Lặc, Bá Thƣớc, Lang
sản xuất tập trung, hoặc chƣa
Chánh….
đáng kể
- Chăn nuôi bò sữa ở Yên Định,
Thọ Xuân, Triệu Sơn, Nhƣ
Thanh, Nông Cống, Ngọc Lặc,
Cẩm Thủy, Thạch Thành, Hà
Trung
- Khu nông nghiệp ứng dụng
công nghệ cao sản xuất sữa tại thị
trấn Thống Nhất, huyện Yên
Định.
Sản xuất mang tính chất tự
- Về nuôi thuỷ sản nƣớc ngọt:
Thạch Thành; Đông Sơn, Triệu
phát, tự túc trong nhân dân.
Sơn, Nông Cống, Thiệu Hoá,
Chƣa hình thành các vùng
Yên Định và Hà Trung, Hoằng
sản xuất tập trung, hoặc quy
129
mô chƣa đáng kể.
Hoá, Quảng Xƣơng.
- Nuôi thuỷ sản nƣớc lợ: Nga Tân
(Nga Sơn), Đa Lộc (Hậu Lộc);
vùng lạch Trƣờng: Xuân Lộc
(Hậu Lộc), Hoằng Yến, Hoằng
Ngọc (Hoằng Hoá); vùng lạch
Hới: Hoằng Phụ, Hoằng Phong,
Hoằng Châu, Hoằng Lƣu (Hoằng
Hoá), Quảng Cƣ (Sầm Sơn);
vùng lạch Ghép: Quảng Nham,
Quảng Trung, Quảng Chính,
Quảng Khê
(Quảng Xƣơng),
Thanh Thuỷ (Tĩnh Gia), Trƣờng
Giang (Nông Cống).
- Nuôi trồng thuỷ sản nƣớc mặn:
Phát triển các hình thức nuôi thuỷ
sản lồng bè trên biển: Tập trung
ở Quảng Xƣơng và Tĩnh Gia;
nuôi nhuyễn thể: tập trung ở Hậu
Lộc, Hoằng Hoá, Quảng Xƣơng
và Tĩnh Gia.
- Vùng tập trung sản xuất giống
thuỷ sản nƣớc ngọt ở Thạch
Thành, Thiệu Hoá, Đông Sơn,
Thọ Xuân và Quảng Xƣơng. Sản
xuất giống thuỷ sản nƣớc mặn, lợ
ở Quảng Xƣơng và Tĩnh Gia
Nguồn: Quy hoạch nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020
130
Như vậy, cơ cấu lãnh thổ N-L-TS, đã có sự chuyển dịch tích cực theo
hƣớng hình thành nên các lãnh thổ sản xuất nông nghiệp hàng hóa, khai thác
hiệu quả tiềm năng, thế mạnh cả về các điều kiện tự nhiên cũng nhƣ kinh tế, xã
hội, mang lại hiệu quả kinh tế-xã hội, môi trƣờng sinh thái, góp phần quan trọng
cho sự phát triển chung của tỉnh trong giai đoạn vừa qua.
Tuy nhiên CDCCKT lãnh thổ N-L-TS vẫn còn nhiều hạn chế: kinh tế hộ
gia đình vẫn nặng tính tự phát; kinh tế trang trại phát triển không ổn định, thiếu
tính bền vững, hiệu quả thấp; các vùng chuyên canh, sản xuất tập trung quy mô
nhỏ, còn nhiều bất cập trong quy hoạch, mối liên kết công-nông nghiệp-thị
trƣờng trong các vùng sản xuất tập trung chƣa phát triển; …
2.2.5. Đánh giá chung về CDCCKTN-L-TS tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn
2000-2010
Thanh Hóa là tỉnh có điều kiện, tiềm năng, thế mạnh để phát triển toàn
diện ngành sản xuất nông nghiệp mà không phải địa phƣơng nào trong cả nƣớc
cũng có đƣợc. Điều này đã tạo thuận lợi cho việc xây dựng một cơ cấu kinh tế
nông nghiệp đa dạng cả ở khía cạnh ngành và lãnh thổ, cho phép khai thác, phát
huy hiệu quả các tiềm năng thế mạnh, đƣa GTSX nông nghiệp ngày một cao
hơn, góp phần quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh
Giống nhƣ quá trình CDCCKTNN của cả nƣớc và vùng BTB, CCKTNN
ở tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-2010 chuyển dịch ngày một hợp lý hơn
với xu hƣớng chủ đạo là chuyển từ nền nông nghiệp tự cấp, tự túc sang sản xuất
hàng hóa, đáp ứng nhu cầu thị trƣờng.
Trong nông nghiệp, các loại cây trồng có giá trị thƣơng phẩm thấp, ít hiệu
quả đƣợc thay thế bằng các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn và có thị
trƣờng tiêu thụ. Nhiều loại cây trồng nhƣ cây rau đậu, lúa, ngô chất lƣợng cao,
mía, cao su, dứa, sắn … đều tăng cả diện tích, năng suất, sản lƣợng.
131
Ngành chăn nuôi chuyển dịch theo xu hƣớng phát triển tập trung vào
những sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trƣờng trong và ngoài tỉnh. Mặc dù chăn
nuôi truyền thống vẫn là chủ yếu, song Thanh Hóa đã bƣớc đầu đầu tƣ phát triển
các hình thức tổ chức sản xuất theo hƣớng công nghiệp, hiện đại với các sản
phẩm cao cấp nhƣ sữa tƣơi, thịt siêu nạc, an toàn…đem lại hiệu quả kinh tế cao
và nâng dần tỷ trọng GTSX của ngành trong cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp.
Ngành thủy sản chuyển dịch với xu hƣớng tập trung phát triển những
ngành, nghề sản xuất các sản phẩm có giá trị thƣơng phẩm cao, có thị trƣờng
tiêu thụ, đồng thời vừa khai thác ngày càng hợp lý hơn tiềm năng thế mạnh của
ngành vừa bảo vệ môi trƣờng sinh thái nhƣ nuôi tôm, cua, ghẹ, ngao, đánh bắt
cá ngừ đại dƣơng, câu mực..
Cơ cấu ngành lâm nghiệp chuyển đổi từ khai thác sang trồng và bảo vệ
rừng, kết hợp các mô hình N-L-TS đem lại GTSX cao cho ngƣời lao động khu
vực trung du miền núi phía Tây của của tỉnh, bƣớc đầu phát huy đƣợc vai trò
của kinh tế rừng với các hoạt động trồng, bảo vệ, chăm sóc rừng và các dịch vụ
nghề rừng trong việc xóa đói giảm nghèo, góp phần nâng cao đời sống, thu nhập
của ngƣời nông dân, tạo ra việc làm cho dân cƣ khu vực đồng bào dân tộc tiểu
số, giảm việc khai thác rừng tự nhiên….
Cơ cấu lãnh thổ nông nghiệp của tỉnh bƣớc đầu chuyển dịch ngày càng
hợp lý, xu hƣớng hình thành, phát triển các vùng sản xuất tập trung, chuyên môn
hóa, các vùng nguyên liệu phục vụ công nghiệp chế biến….đƣợc đẩy nhanh,
khai thác hiệu quả hơn các tiềm năng thế mạnh của tỉnh.
Tuy nhiên, quá trình CDCCKTN-L-TS tỉnh Thanh Hóa vẫn bộc lộ nhiều
hạn chế, chƣa tƣơng xứng với tiềm năng thế mạnh vốn có:
- CCKT ngành chuyển dịch chậm. Nông nghiệp vẫn chiếm tỷ tuyệt đối
trong cơ cấu N-L-TS. Cơ cấu cây trồng vật nuôi có thay đổi nhƣng chƣa đáng
kể, nhìn chung vẫn là nền nông nghiệp nặng về trồng trọt, nhẹ về chăn nuôi;
nặng về những hoạt động truyền thống, nhẹ về những hoạt động mới hỗ trợ cho
nông nghiệp phát triển. Trong ngành lâm nghiệp mức độ chuyển biến của kinh tế
132
rừng còn chậm. Lâm nghiệp vẫn nặng về khai thác, chƣa phát huy hết các thế
mạnh trong ngành trồng và chăm sóc bảo vệ rừng. Đối với ngành thủy sản, chiếm
vai trò chủ đạo vẫn là các hoạt động khai thác. Các hoạt động nuôi trồng đang ngày
một nâng cao tỷ trọng trong cơ cấu GTSX nhƣng mức độ dịch chuyển chậm. Các
hoạt động kinh tế dịch vụ phục vụ sản xuất còn chậm phát triển, mang tính tự phát,
quy mô nhỏ bé, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu chuyển đổi từ một nền sản xuất tự cấp tự
túc sang nền sản xuất hàng hóa, phục vụ nhu cầu thị trƣờng.
- CCKT lãnh thổ còn nhiều bất cập, quy mô nhỏ, mức độ tập trung chƣa
cao và hiệu quả sản xuất hàng hóa thấp. Vốn đầu tƣ cho phát triển các hình thức
tổ chức lãnh thổ nông nghiệp chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển. Việc ứng
dụng KH-KT còn rất nhiều hạn chế. Mối liên kết công-nông nghiệp trong các
hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp của tỉnh chƣa đáng kể…
133
ĐỊNH HƢỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNGNGHIỆP TỈNH THANH HÓA ĐẾN NĂM 2020
3.1. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU
3.1.1. Quan điểm
1). Phát triển nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa bền vững cả về tự nhiên, xã hội
và môi trƣờng, xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả, chất lƣợng,
đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của ngƣời tiêu dùng và hƣớng ra xuất khẩu.
2). Đẩy nhanh quá trình CDCCKTN-L-TS theo hƣớng sản xuất hàng hóa
đáp ứng nhu cầu thị trƣờng với quy mô lớn, hiệu quả và bền vững. Không ngừng
nâng cao năng suất, sản lƣợng, chất lƣợng sản phẩm, đảm bảo an ninh lƣơng
thực, nâng cao GTSX, đóng góp ngày càng lớn cho sự phát triển kinh tế - xã hội
và nâng cao mức sống ngƣời dân khu vực nông thôn, góp phần giải quyết các
vấn đề về nông dân-nông nghiệp-nông thôn trong bối cảnh phát triển mới của
đất nƣớc; đƣa nông nghiệp phát triển theo hƣớng CNH-HĐH góp phần hoàn
thành chƣơng trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh
Thanh Hóa vào năm 2020.
- CCKT ngành tiếp tục chuyển dịch theo hƣớng giảm tỷ nông nghiệp, tăng
nhanh tỷ trọng thủy sản và lâm nghiệp, ƣu tiên phát triển những ngành sản xuất
các sản phẩm có giá trị kinh tế cao, thị trƣờng tiêu thụ lớn. Đẩy nhanh phát triển
các ngành dịch vụ trong N-L-TS, đƣa các ngành dịch vụ ngày càng chiếm tỷ
trọng cao trong cơ cấu GTSX. Gắn CDCCKT N-L-TS với phát triển công
nghiệp chế biến và các ngành kinh tế khác.
+ Trong nông nghiệp, đẩy nhanh quá trình CDCCKT theo hƣớng giảm tỷ
trọng ngành trồng trọt, tăng tỷ trọng ngành chăn nuôi, và dịch vụ nông nghiệp,
134
đƣa chăn nuôi trở thành ngành sản xuất chính, dịch vụ nông nghiệp đáp ứng tốt
yêu cầu phát triển. Phát huy tối đa tiềm năng đất đai, khí hậu và nguồn nhân lực,
chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hƣớng sản xuất hàng hoá,
tăng tỷ trọng các loại cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế;
+ Trong lâm nghiệp, tiếp tục CDCCKT theo hƣớng tăng tỷ trọng ngành
trồng, chăm sóc bảo vệ rừng và các dịch vụ lâm nghiệp, giảm tỷ trọng ngành
khai thác, đƣa lâm nghiệp ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu GTSX N-
L-TS.
+ Trong ngành thủy sản: nâng cao tỷ trọng ngành nuôi trồng, giảm dần tỷ
trọng khai thác. Đẩy nhanh sự phát triển dịch vụ hậu cần nghề cá, nâng cao tỷ
trọng các ngành dịch vụ trong cơ cấu GTSX thủy sản . Ƣu tiên phát triển các sản
phẩm có giá trị thƣơng phẩm cao, nuôi trồng các loài đặc sản nhƣ tôm, cua, ghẹ,
ngao…đầu tƣ nâng cao năng lực tàu thuyền, phƣơng tiện đánh bắt xa bờ, giảm
tỷ trọng khai thác gần bờ và các hình thức khai thác lạc hậu.
- Đẩy nhanh CCKT lãnh thổ theo hƣớng mở rộng quy mô sản xuất của
các hình thức tổ chức lãnh thổ sản xuât, giảm tỷ trọng kinh tế hộ gia đình, tăng
tỷ trọng kinh tế trang trại, phát triển mạnh mẽ các vùng chuyên canh, vùng sản
xuất tập trung, vùng nguyên liệu, gắn với công nghiệp chế biến và thị trƣờng
tiêu thụ.
3). CDCCKTN-L-TS đáp ứng yêu cầu đẩy nhanh sự phát triển khu vực
theo hƣớng CNH-HĐH, giữ gìn bản sắc văn hóa, đảm bảo an sinh xã hội và môi
trƣờng sinh thái.
4). Tăng cƣờng đầu tƣ hoàn thiện và đồng bộ hóa hệ thống kết cấu hạ tầng
kỹ thuật, đẩy mạnh các quá trình cơ giới hóa, thủy lợi hóa, hóa học hóa, sinh học
hóa, ứng dụng mạnh mẽ các tiến bộ KH-CN trong sản xuất. Nâng cao trình độ,
tay nghề cho ngƣời lao động; đào tạo, hỗ trợ nâng cao năng lực cho các doanh
nghiệp, các HTX, các hộ nông dân và cá nhân tham gia sản xuất N-L-TS.
135
3.1.2. Mục tiêu chuyển dịch cơ cấu N-L-TS tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020
Trên cơ sở đánh giá các tiềm năng thế mạnh và thực trạng quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2000-
2010, Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế- xã hội tỉnh Thanh Hóa giai đoạn
2011-2020 và các quy hoạch phát triển ngành N-L-TS sản đến năm 2020 xác
định:
- Đến năm 2020, tỷ trọng GDP N-L-TS trong tổng GDP toàn tỉnh chiếm
10,1%. Hình thành nền sản xuất hàng hóa với cơ cấu ngành, lãnh thổ hợp lý,
khai thác hiệu quả tiềm năng thế mạnh của tỉnh trong N-L-TS.
- CDCCKT ngành: Đến năm 2020, giảm tỷ trọng GTSX nông nghiệp
xuống còn 70,1%, tỷ trọng thủy sản tăng lên 20,1%. lâm nghiệp chiếm 8,8%.
+ Nông nghiệp: Giảm tỷ trọng GTSX ngành trồng trọt xuống còn 58,7%,
tăng tỷ trọng ngành chăn nuôi lên 34,5% và dịch vụ nông nghiệp chiếm 6,8%.
+ Lâm nghiệp: Tăng tỷ trọng GTSX trồng, chăm sóc bảo vệ rừng lên
45%, tỷ trọng các dịch vụ lâm nghiệp 6%, tỷ trọng khai thác rừng giảm xuống
còn 49%.
+ Thủy sản: Giảm tỷ trọng GTSX ngành khai thác xuống còn 49%, tỷ
trọng GTSX ngành nuôi trồng tăng lên 45%, dịch vụ hậu cần nghề cá chiếm 6%
- CCKT lãnh thổ: giảm dần tỷ trọng của kinh tế hộ gia đình, tăng tỷ trọng
kinh tế trang trại, vùng chuyên canh. Các tiểu vùng sinh thái nông nghiệp đƣợc
khai thác ngày một hợp lý hơn.[114,115,116,117,118]
3.2. ĐỊNH HƢỚNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG
NGHIỆP TỈNH THANH HÓA ĐẾN NĂM 2020
3.2.1. Định hƣớng phát triển N-L-TS giai đoạn đến năm 2020
Tập trung phát triển toàn diện ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản trong
tỉnh theo hƣớng hiện đại, hiệu quả và bền vững, gắn với quá trình CNH, HĐH
nông nghiệp, trên từng địa bàn.
136
Phát huy tối đa tiềm năng đất đai, khí hậu và nguồn nhân lực trên địa bàn
để phát triển sản xuất nông nghiệp ổn định ở mức cao. Chuyển đổi mạnh mẽ cơ
cấu cây trồng, vật nuôi theo hƣớng sản xuất hàng hoá, tăng tỷ trọng các loại cây
trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế; đẩy mạnh thâm canh và ứng dụng giống mới có
năng suất cao và sản xuất để tăng năng suất lao động và tăng thu nhập trên một
đơn vị diện tích, từng bƣớc hoàn thiện kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển nông
nghiệp, chủ động ứng phó có hiệu quả với thiên tai.
Tốc độ tăng trƣởng bình quân GTSX trong giai đoạn 2011-2010 đạt 5,4%
năm, trong đó nông nghiệp tăng bình quân 1,5%/năm; lâm nghiệp tăng
4,5%/năm; thủy sản tăng 9,2%/năm. Đến năm 2020 tổng GTSX đạt 29.402,8 tỷ
đồng, chiếm 10,1% tổng GTSX toàn nền kinh tế. [114]
3.2.2. Dự báo biến động sử dụng đất nông nghiệp giai đoạn 2010-2020
Đến năm 2020, tổng diện tích đất nông nghiệp đạt khoảng 1158,3 nghìn
ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp 381,6 nghìn ha, đất lâm nghiệp khoảng
750,1 nghìn ha, đất nuôi trồng thủy sản đạt khoảng 24,5 ha.
Bảng 3.1. 24 Dự báo biến động sử dụng đất nông nghiệp giai đoạn 2011-2020
Nguồn: Quy hoạch TTPTKT-XH, quy hoạch nông nghiệp, thủy sản, quy
hoạch ba loại rừng tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020 và xử lý của tác giả
137
Tiếp tục giảm diện tích đất lúa xuống còn 140 nghìn ha. nâng diện tích đất
trồng cây hàng năm lên 102,5 nghìn ha, cây lâu năm 129,2 nghìn ha, đất trồng
cỏ cho chăn nuôi là 10 nghìn ha
3.2.3. Định hƣớng chuyển dịch cơ cấu ngành
Với tiềm năng sẵn có của mình đồng thời phát huy những kết quả đạt
đƣợc trong quá trình phát triển thời kỳ đổi mới vừa qua, CCKT ngành trong
nông nghiệp Thanh Hóa tiếp tục chuyển dịch theo hƣớng tăng tỷ trọng các
ngành sản xuất có hiệu quả và giá trị kinh tế cao, thị trƣờng tiêu thụ lớn. Tổng
GTSX năm 2020 đạt 29.402,8 tỷ đồng, trong đó nông nghiệp đạt 20.866 tỷ
đồng, lâm nghiệp đạt 2605,9 tỷ đồng và thủy sản đạt 5.931 tỷ đồng.
Bảng 3.2.25Dự báo một số chỉ tiêu phát triển N-L-TS tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020
hoạch ba loại rừng tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020 và xử lý của tác giả
Đến năm 2020, giảm tỷ trọng GTSX nông nghiệp xuống còn 70,1%, tỷ
trọng thủy sản tăng lên 20,1%. lâm nghiệp chiếm 8,8%.
138
3.2.3.1. Ngành nông nghiệp
Tiếp tục CDCCKTNN theo hƣớng sản xuất hàng hoá nông sản có chất
lƣợng và hiệu quả, gắn sản xuất với thị trƣờng trong nƣớc và thị trƣờng xuất
khẩu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên (đất đai, lao động và nguồn
vốn), nâng cao thu nhập trên một đơn vị ha đất canh tác, cải thiện đời sống của
nông dân.
Bảng 3.3.26 Dự báo một số chỉ tiêu phát triển ngành nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020
Nguồn: Quy hoạch TTPTKT-XH, quy hoạch nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa
đến năm 2020 và xử lý của tác giả
Trồng trọt: Tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hƣớng giảm dần diện tích các cây trồng kém hiệu quả nhƣ lúa nƣơng, sắn, cà phê… tăng nhanh diện tích các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao. Ổn định diện tích cây lƣơng thực khoảng 200 nghìn ha; trong đó, diện tích lúa khoảng 140 nghìn ha, ngô khoảng 50 - 60 nghìn ha ở các huyện nhƣ Yên Định, Thiệu Hóa, Triệu Sơn, Thọ Xuân,…. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, hình thành các vùng sản xuất tập trung, các sản phẩm chủ lực nhƣ vùng lúa cao sản, lúa đặc sản, hình thành các vùng chuyên canh lúa hàng hoá; nâng diện tích các loại cây có giá trị kinh tế cao từ khoảng 30% tổng diện tích gieo trồng năm 2010 lên trên 50% vào năm 2020.
139
Tăng dần diện tích các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao nhƣ: cao su đạt
25.000 ha; cây mía 26.000 - 28.000 ha; cây lạc 22.000 - 23.000 ha; cây cói
3.000 - 3.500 ha…ở các huyện nhƣ Thạch Thành, Thọ Xuân, Ngọc Lặc, Cẩm
Thủy, Bá Thƣớc, Thƣờng Xuân, Nhƣ Xuân, Nông Cống, Nhƣ Thanh..[115]
Chăn nuôi: Phát triển cả về quy mô và chất lƣợng đàn gia súc, gia cầm
theo hƣớng sản xuất hàng hóa, nâng tỷ trọng chăn nuôi trong GTSX NN lên
34,5% năm 2020. Hình thành các vùng chăn nuôi bò thịt, chăn nuôi lợn tập
trung theo hình thức công nghiệp, trang trại, gắn với công nghiệp chế biến. Hình
thành từ 1 - 2 vùng chăn nuôi gà, vịt tập trung chất lƣợng cao trên địa bàn các
huyện đồng bằng và ven biển nhƣ Yên Định, Thiệu Hóa, Hà Trung, Hoằng Hóa,
TP Thanh Hóa, Quảng Xƣơng, Tĩnh Gia….[115]
Dịch vụ nông nghiệp: Phát triển toàn diện, đồng bộ các dịch vụ nông
nghiệp. Đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu sản xuất với các sản phẩm đa dạng
nhƣ: cung cấp đầy đủ dịch vụ vật tƣ nông nghiệp; thủy lợi, điện; dịch vụ thú y,
bảo vệ thực vật; dịch vụ giống, kỹ thuật, công nghệ; dịch vụ vận chuyển, thu
hoạch, bảo quản sau thu hoạch, và dịch vụ phân phối…Đƣa GTSX dịch vụ nông
nghiệp từ 2,7% năm 2010 lên 6,8% năm 2020.[115]
3.2.3.2. Thủy sản
Đến năm 2020, giảm tỷ trọng GTSX ngành khai thác xuống còn 49%, tỷ
trọng GTSX ngành nuôi trồng tăng lên 45%, dịch vụ hậu cần nghề cá chiếm 6%
CCKT thủy sản chuyển dịch theo hƣớng phát triển một cách toàn diện cả
đánh bắt và nuôi trồng, vừa nâng cao hiệu quả vừa đảm bảo môi trƣờng sinh
thái, tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho chế biến xuất khẩu. Đẩy mạnh nuôi
trồng thủy sản nuôi trồng theo hƣớng thâm canh, công nghiệp và đẩy mạnh chế
biến xuất khẩu cả nƣớc ngọt, nƣớc lợ, nƣớc mặn; diện tích nuôi trồng thủy sản
đạt 24.000 ha vào năm 2020 chủ yếu phân bố ở các huyện Nga Sơn, Hậu Lộc,
Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng, Tĩnh Gia…[118]
140
Bảng 3.4.27 Dự báo một số chỉ tiêu phát triển ngành thủy sản Thanh Hóa đến năm 2020
Nguồn: Quy hoạch TTPTKT-XH, Quy hoạch phát triển thủy sản tỉnh
Thanh Hóa đến năm 2020 và xử lý của tác giả
Kết hợp hài hòa giữa đầu tƣ tăng năng lực đánh bắt xa bờ với tổ chức khai
thác hợp lý các khu vực gần bờ, nâng sản lƣợng khai thác lên trên 90 nghìn tấn
năm 2020. Tỷ trọng thủy sản chiếm 20,2% tổng GTSX N-L-TS. [115]
3.2.3.3. Lâm nghiệp
Phát triển lâm nghiệp theo hƣớng bảo vệ, phát triển và khai thác hợp lý tài
nguyên rừng bảo đảm chức năng phòng hộ, bảo vệ môi trƣờng; đồng thời, nâng
cao mức đóng góp cho nền kinh tế; Đến năm 2020 tăng tỷ trọng GTSX trồng,
chăm sóc bảo vệ rừng lên 45%, tỷ trọng các dịch vụ lâm nghiệp 6%, tỷ trọng
khai thác rừng giảm xuống còn 49%; khoanh nuôi khoảng 250 - 300 nghìn ha,
trồng mới hàng năm từ 10 - 13 nghìn ha, nâng tỷ lệ che phủ rừng lên 53% - 54%
năm 2015 và trên 60% năm 2020. Xây dựng các vùng rừng nguyên liệu nhƣ
vùng luồng, nguyên liệu giấy, gỗ… gắn với công nghiệp chế biến ở các huyện
Nhƣ Xuân, Thƣờng Xuân, Quan Hóa, Bá Thƣớc, Ngọc Lặc, Cẩm thủy.
141
3.2.4. Định hƣớng chuyển dịch cơ cấu lãnh thổ
Đẩy nhanh CCKT lãnh thổ theo hƣớng mở rộng quy mô sản xuất của các
hình thức tổ chức lãnh thổ sản xuât, giảm tỷ trọng kinh tế hộ gia đình, tăng tỷ
trọng kinh tế trang trại, phát triển mạnh mẽ các vùng chuyên canh, vùng sản
xuất tập trung, vùng nguyên liệu, gắn với công nghiệp chế biến và thị trƣờng
tiêu thụ.
3.2.4.1. Hộ gia đình
Tiếp tục xu hƣớng chuyển dịch cơ cấu kinh tế hộ gia đình theo hƣớng
giảm số hộ nông, lâm nghiệp, tăng số hộ sản xuất thủy sản. Đến năm 2020 số hộ
lao động nông nghiệp giảm 3.709 hộ so với năm 2010, hộ lâm nghiệp giảm 101
hộ. Tăng số hộ sản xuất thủy sản thêm 2962 hộ.
Bảng 3.5.28 Dự báo một số chỉ tiêu kinh tế hộ gia đình trong N-L-TS tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020
loại rừng tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020 và xử lý của tác giả
Phát triển toàn diện kinh tế hộ gia đình, đẩy nhanh quá trình dồn điền đổi
thửa, mở rộng quy mô sản xuất tạo điều kiện áp dụng khoa học, công nghệ để
tăng năng suất, chất lƣợng sản phẩm cây trồng vật nuôi.
142
3.2.4.2. Trang trại
Đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trang trại theo hƣớng mở
rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất, ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công
nghệ, tăng cƣờng các quá trình cơ giới hóa, thủy lợi hóa, hóa học hóa và sinh
học hóa; gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông, lâm, thuỷ sản; khai thác, sử
dụng có hiệu quả đất đai, vốn, kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý góp phần phát triển
nông nghiệp bền vững; tăng việc làm tăng thu nhập, khuyến khích làm giàu đi
đôi với xoá đói giảm nghèo; phân bổ lao động, dân cƣ xây dựng mới. Dự kiến
đến năm 2020 toàn tỉnh có khoảng 5000 trang trại, trong đó trang trại trồng cây
hàng năm chiếm 25%, trang trại trồng cây lâu năm chiếm 10%, chăn nuôi chiếm
20%, nuôi trồng thủy sản chiếm 15% và trang trại tổng hợp chiếm 30%.
Đẩy mạnh chuyên môn hóa theo từng tiểu vùng sinh thái nông nghiêp:
tiểu vùng trung du miền núi phát triển các trang trại trồng cây công nghiệp lâu
năm, hàng năm, các trang trại lâm nghiệp với các cây trồng lợi thế nhƣ mía, cao
su, luồng, tre nứa,…(Thƣờng Xuân, Nhƣ Xuân, Ngọc Lặc, Bá Thƣớc, Quan
Hóa, Mƣờng Lát, Lang Chánh, Cẩm Thủy…) và chăn nuôi trâu bò (Ngọc Lặc,
Bá Thƣớc, Quan Hóa, Lang Chánh, Quan Sơn, Cẩm Thủy…); tiểu vùng đồng
bằng phát triển trang trại trồng cây hàng năm (lúa, rau đậu, hoa cây cảnh…ở
Yên Định, Thiệu Hóa, Vĩnh Lộc), chăn nuôi lợn, gia cầm (Yên Định, Hà Trung,
Triệu Sơn, Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng…); tiểu vùng ven biển phát triển trang
trại nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi, trồng cây hàng năm.
3.2.4.3. Vùng chuyên canh
Tập trung các nguồn lực, đầu tƣ phát triển các vùng chuyên canh theo
hƣớng mở rộng quy mô, tăng cƣờng các quá trình cơ giới hóa, hóa học hóa, thủy
lợi hóa và sinh học hóa. Đẩy mạnh ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, đƣa
vào công nghệ mới sản xuất không ngừng nâng cao năng suất, chất lƣợng và sản
lƣợng cây trồng vật nuôi; hình thành mối liên kết chặt trẽ với vông nghiệp chế
biến và các dịch vụ sản xuất, tiêu thụ.
143
- Xây dựng các vùng chuyên canh lúa hàng hoá cao sản tại các huyện
trọng điểm lúa của tỉnh nhƣ Thọ Xuân (8.400 ha), Triệu Sơn (10.000 ha), Đông
Sơn (6300 ha), Nông Cống (10.000 ha), Quảng Xƣơng (11.000 ha), Hoàng Hóa
(10.000 ha), Thiệu Hóa (9.000 ha), huyện Yên Định (8000 ha)...
-Xây dựng vùng ngô chuyên canh tạo nguồn sản phẩm hàng hoá lớn và
nguyên liệu tập trung cho chế biến thức ăn gia súc ở các huyện Thọ Xuân (4.000
ha), Vĩnh lộc (1.000 ha), Đông Sơn (1.000 ha), Yên Định (4.000 ha), Cẩm Thủy
(3.000 ha), Thiệu Hóa (3.000 ha)…
- Phát triển các vùng sản xuất lạc hàng hoá tập trung ở các huyện Tĩnh
Gia, Hoằng Hóa, Quảng Xƣơng, Nga Sơn, Hậu Lộc .
- Phát triển các vùng chuyên canh sản xuất rau sạch, rau cao cấp tại các
huyện đồng bằng và ven biển, đặc biệt là ven các đô thị, các khu công nghiệp
tập trung, khu kinh tế nhƣ: vùng chuyên canh rau sạch, rau cao cấp ven thành
phố Thanh Hoá và các đô thị: Hoằng Hoá, Đông Sơn, Quảng Xƣơng…;vùng
chuyên canh sau sạch, rau cao cấp Tĩnh Gia, Quảng Xƣơng… cung cấp cho Khu
kinh tế Nghi Sơn; vùng rau chuyên canh Bỉm Sơn, Hà Trung… cung cấp cho
các khu công nghiệp Bỉm Sơn, Vâm Du….
- Vùng mía Lam Sơn đến năm 2020 khoảng 18.000 ha, tập trung ở các
nông trƣờng Sao Vàng, Lam Sơn, Sông Âm, Thống Nhất và các huyện Thọ
Xuân, Triệu Sơn, Ngọc Lặc, Thƣờng Xuân.
- Vùng mía phía Bắc duy trì diện tích khoảng 13.000 ha, phân bố tập trung ở
các huyện Thạch Thành, Hà Trung, Cẩm Thủy, Vĩnh Lộc, thị xã Bỉm Sơn.
- Vùng mía Nông Cống duy trì diện tích khoảng 4.500 ha, phân bố tập
trung tại Nhƣ Xuân, Nhƣ Thanh và Nông Cống.
- Phát triển vùng sắn nguyên liệu tập trung ở các huyện: Quan Hóa, Bá
Thƣớc, Lang Chánh (cung cấp cho nhà máy chế biến tinh bột sắn Bá Thƣớc) và
144
Nhƣ Xuân, Thƣờng Xuân, Nhƣ Thanh (cung cấp cho nhà máy chế biến tinh bột
sắn Nhƣ Xuân).
- Phát triển vùng chuyên canh dứa nguyên liệu tập trung ở Nhƣ Thanh,
Triệu Sơn, Nhƣ Xuân và Tĩnh Gia với diện tích khoảng 3.500 ha, đảm bảo sản
lƣợng khoảng 40.000 tấn /năm đáp ứng nhu cầu nguyên liệu của nhà máy chế
biến nƣớc dứa Nhƣ Thanh.
- Phát triển vùng chuyên canh cây cao su ở Thạch Thành, Ngọc Lặc, Cẩm
Thuỷ, Nhƣ Xuân, Nhƣ Thanh, Thọ Xuân, Yên Định.
- Hình thành số vùng cây ăn quả tập trung có quy mô lớn (chủ yếu là cây
có múi, dứa, chuối) gắn với công nghiệp chế biến tại các khu vực có điều kiện
đất đai, khí hậu thích hợp nhƣ: Nhƣ Thanh, Thạch thành, Bá Thƣớc,..
- Xây dựng các vùng chăn nuôi lợn tập trung theo hình thức công nghiệp,
trang trại, gắn với công nghiệp chế biến ven các đô thị lớn và ở các huyện Hậu
Lộc, Hoằng Hoá, Nông Cống, Thọ Xuân, Đông Sơn, Yên Định, Thiệu Hoá,
Thiệu Sơn, Hà Trung, Vĩnh Lộc….
3.2.4.4. Tiểu vùng nông nghiệp
Tiếp tục chuyển dịch cơ cấu kinh tế N-L-TS theo các tiểu vùng sinh thái
nông nghiệp với xu hƣớng chủ đạo là quá trình chuyên môn hóa.
Trên cơ sở các tiềm năng, lợi thế của từng tiểu vùng, gắn với quá trình
CNH, phát triển công nghiệp chế biến, hình thành các sản phẩm chuyên môn
hóa của từng tiểu vùng.
- Tiểu vùng ven biển:
Tận dụng tối đa quỹ đất đai để phát triển sản xuất theo hƣớng xây dựng
các vùng chuyên canh: lúa (Hoằng Hóa, Hậu Lộc, Tĩnh Gia), cói (Nga Sơn,
Quảng Xƣơng), lạc, đậu tƣơng (Hoảng Hóa, Hậu Lộc, Quảng Xƣơng, Tĩnh Gia),
rau đậu thực phẩm, hoa, cây cảnh (TX Sầm Sơn, Hoàng Hóa, Hậu Lộc, Quảng
Xƣơng, Tĩnh Gia)... Phát triển chăn nuôi lợn, gia cầm (Hoảng Hóa, Quảng
145
Xƣơng, Tĩnh Gia), nuôi trồng thủy sản (Nga Sơn, Hoảng Hóa, Quảng Xƣơng,
Tĩnh Gia) theo hƣớng trang trại và công nghiệp. Đầu tƣ xây dựng một số Khu
nông nghiệp công nghệ cao, nhất là đối với rau quả, hoa cây cảnh và chăn
nuôi..., từng bƣớc hình thành một nền nông nghiệp hiện đại và hiệu quả trong
vùng, đồng thời tạo ra khối lƣợng sản phẩm hàng hoá lớn, chất lƣợng cao phục
vụ cho các khu đô thị TX Sầm Sơn, KCN tế Lễ Môn, KKT Nghi Sơn…
Phát triển mạnh và toàn diện ngành thuỷ sản (cả đánh bắt, nuôi trồng, dịch
vụ hậu cần và chế biến) đƣa thuỷ sản thành ngành kinh tế mũi nhọn. Kết hợp
chặt chẽ giữa sản xuất thủy sản với nông nghiệp và các ngành khác ở các khu
vực , tạo bƣớc phát triển nhanh hơn, giải quyết việc làm và nâng cao đời sống
dân cƣ. Chuyển đổi CCKT ngành hải sản trong tỉnh theo hƣớng mở rộng khai
thác xa bờ, phát triển nuôi trồng theo hƣớng thâm canh, công nghiệp và đẩy
mạnh chế biến xuất khẩu.
- Tiểu vùng đồng bằng:
Hình thành các vùng chuyên canh cây lƣơng thực, cây công nghiệp, cây
thực phẩm và các vùng chăn nuôi tập trung nhƣ: vùng chuyên canh lúa hàng hóa
cao sản tại các huyện Thọ Xuân, Triệu Sơn, Đông Sơn, Nông Cống, Thiệu Hóa
Yên Định, vùng ngô chuyên canh ở Thọ Xuân Vĩnh lộc Đông Sơn, Yên Định
Thiệu Hóa, vùng chuyên canh cây mía ở Thọ Xuân, Yên Định, Hà Trung, Vĩnh
Lộc; vùng chăn nuôi bò thịt, chăn nuôi lơn tập trung theo hình thức công nghiệp
ở Thọ Xuân, Thiệu Hóa, Yên Định, Hà Trung, Triệu Sơn, Nông Cống…tạo
nguồn hàng hóa lớn ổn định cung cấp cho thị trƣờng và chế biến xuất khẩu
- Vùng Trung du miền núi:
Đẩy mạnh công tác bảo vệ và khoan nuôi tái sinh rừng hiện có đảm bảo
chức năng phòng hộ của khu vực. Tăng cƣờng đầu tƣ phát triển vốn rừng, kết
hợp trồng rừng phòng hộ với rừng sản xuất, tạo ra vùng sinh thái bền vững. Phát
triển trồng rừng sản xuất theo hƣớng thâm canh gắn với công nghiệp chế biến
146
gỗ, lâm sản. Hình thành các vùng rừng nguyên liệu tập trung quy mô lớn cung
cấp cho công nghiệp giấy và chế biến gỗ xuất khẩu ở Bá Thƣớc, Ngọc Lặc,
Thƣờng Xuân, Nhƣ Xuân, Lang Chánh, Quan Hóa…
Hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp có lợi thế nhƣ cao su,
mía, dứa và các vùng chăn nuôi tập trung, nhất là chăn nuôi bò thịt chất lƣợng
cao… cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến. Duy trì sản xuất lƣơng
thực ở các khu vực có điều kiện, đảm bảo tự túc một phần lƣơng thực, góp phần
ổn định chính trị, xã hội trên địa bàn.
Phát triển mạnh chăn nuôi bò, nhất là nuôi bò thịt chất lƣợng cao để khai
thác thế mạnh của tiểu vùng về đất đai và đồng cỏ. Kết hợp chăn nuôi bò tập
trung với nuôi phân tán gắn với kinh tế hộ, kinh tế vƣờn đồi, vƣờn rừng... Phát
triển đàn trâu đáp ứng nhu cầu thịt ngày càng tăng của tỉnh và các vùng phụ cận.
3.3. CÁC GIẢI PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ N-L-TS TỈNH
THANH HÓA ĐẾN NĂM 2020
3.3.1. Trong ngành nông nghiệp
Ðẩy nhanh tiến độ quy hoạch sản xuất nông nghiệp trên cơ sở nhu cầu thị
trƣờng và lợi thế từng tiểu vùng sinh thái nông nghiệp, sử dụng đất nông nghiệp
tiết kiệm, có hiệu quả. Cơ cấu lại ngành nông nghiệp, gắn sản xuất với chế biến
và thị trƣờng. Phát triển sản xuất với quy mô hợp lý các loại nông sản hàng hóa
có lợi thế.
Tăng cƣờng đầu tƣ cơ sở vật chất kỹ thuật, ứng dụng khoa học - công
nghệ hiện đại, công nghệ sinh học, thủy lợi hóa, cơ giới hóa, thông tin hóa, thay
thế lao động thủ công, thay đổi tập quán canh tác lạc hậu để sử dụng có hiệu quả
đất đai, tài nguyên, lao động, nâng cao năng suất, chất lƣợng, hiệu quả và sức
cạnh tranh của nông sản.
147
Trong ngành trồng trọt, ƣu tiên đầu tƣ đẩy nhanh việc hình thành các
vùng sản xuất hàng hóa tập trung, thực hiện thâm canh, áp dụng các giống và
quy trình sản xuất mới có năng suất, chất lƣợng cao; hoàn thiện hệ thống tƣới
tiêu; đẩy nhanh cơ giới hóa đồng bộ các khâu sản xuất; hiện đại hóa công nghiệp
bảo quản, chế biến, nâng cao chất lƣợng, vệ sinh an toàn thực phẩm và giá trị gia
tăng của nông sản hàng hóa. Bố trí lại cơ cấu cây trồng, mùa vụ và giống để
giảm thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh phù hợp với điều kiện của từng tiểu vùng
sinh thái nông nghiệp. Tiếp tục đẩy mạnh thâm canh sản xuất lúa, nhất là ở tiểu
vùng đồng bằng, ven biển. Ðảm bảo vững chắc an ninh lƣơng thực trƣớc mắt và
lâu dài. Có chính sách bảo đảm lợi ích cho ngƣời trồng lúa, địa phƣơng và vùng
trồng lúa. Xây dựng các vùng sản xuất cây công nghiệp, cây ăn quả, rau, hoa
hàng hóa tập trung, trƣớc hết là các vùng nguyên liệu cho công nghiệp chế biến
nhƣ vùng nguyên liệu mía đƣờng Lam Sơn, Thạch Thành, Nông Cống; vùng
nguyên liệu dứa phía Tây Nam, vùng nguyên liệu sắn...
Phát triển nhanh ngành chăn nuôi theo phƣơng thức công nghiệp, bán
công nghiệp, an toàn dịch bệnh, phù hợp với lợi thế của từng tiểu vùng sinh thái
nông nghiệp; chú trọng phát triển chăn nuôi gia súc ăn cỏ ở trung du, miền núi;
tập trung cải tạo và nâng cao chất lƣợng giống, áp dụng quy trình chăn nuôi tiên
tiến để tăng năng suất, chất lƣợng và hiệu quả; tăng cƣờng công tác thú y, phòng
chống dịch bệnh; phát triển sản xuất thức ăn chăn nuôi công nghiệp; tổ chức lại
và hiện đại hóa cơ sở giết mổ, chế biến gia súc, gia cầm.
3.3.2. Trong lâm nghiệp
Củng cố xắp xếp và đổi mới quản lý của các lâm trƣờng Quốc doanh;
phân định rõ chức năng, nhiệm vụ của các cấp quản lý Nhà nƣớc về lâm nghiệp
khắc phục tình trạng chồng chéo và buông lỏng quản lý hiện nay. Thực hiện
kiên quyết, triệt để việc giải quyết tình trạng bao chiếm đất lâm nghiệp, sử dụng
sai mục đích để sản xuất nông nghiệp kéo dài.
148
Hoàn chỉnh công tác quy hoạch phân định rõ ranh giới của 3 loại rừng phù
hợp với điều kiện tự nhiên và định hƣớng phát triển. Tiến hành đóng mốc rừng
đặc dụng quốc gia. Tăng cƣờng các biện pháp phòng chống cháy rừng, đặc biệt
là các khu rừng đầu nguồn xung yếu.
Điều chỉnh cơ chế hỗ trợ trong quản lý rừng theo hƣớng:
+ Giao cho nhân dân trực tiếp quản lý, bảo vệ, khoanh nuôi tái sinh diện tích
rừng phòng hộ với định mức hỗ trợ phù hợp đảm bảo lợi ích của ngƣời lao động;
+ Giao cho các tổ chức chuyên trách quản lý diện tích rừng đặc dụng.
+ Giao cho các lâm trƣờng, các tổ chức kinh tế, cá nhân có nhu cầu phát
triển diện tích rừng sản xuất với các chính sách ƣu đãi về tín dụng, hỗ trợ cây
giống và kỹ thuật.
Nhanh chóng áp dụng các công nghệ mới trong sản xuất lâm nghiệp nhƣ
công nghệ nhân giống, công nghệ trồng rừng kỹ thuật cao, công nghê khai thác
chế biến gỗ, lâm sản... Đầu tƣ cho nghiên cứu khảo nghiệm đƣa các giống cây
lâm nghiệp có giá trị kinh tế, phù hợp với điều kiện tự nhiên của từng khu vực
vào sản xuất đại trà.
Tiếp tục đẩy mạnh công tác giao đất, giao rừng. Tiến hành giao đất lâm
nghiệp (cấp giấy chứng nhân quyền sử dụng đất) cho các tổ chức, cá nhân, các
hộ gia đình nhận khoán, để họ thực sự đƣợc làm chủ trên diện tích rừng
nhận khoán.
Tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hƣớng giảm dần diện tích các
cây trồng kém hiệu quả nhƣ lúa nƣơng, sắn, cà phê… tăng nhanh diện tích các
loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, nhất là đậu tƣơng, lạc, mía, hoa quả và cây
thực phẩm... phù hợp với điều kiện tự nhiên - sinh thái của từng khu vực để tăng
hiệu quả lao động và tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích. Vận động và hỗ
trợ đồng bào ở các vùng cao chuyển diện tích trồng sắn và lúa nƣơng sang trồng
cây dài ngày để nâng cao hiệu quả sử dụng đất và tạo độ che phủ để bảo vệ đất.
Khai thác tối đa tiềm năng đất đai ở các vùng gò đồi, các sƣờn thoải ven núi để
149
trồng cây công nghiệp dài ngày, cây ăn quả. Đầu tƣ xây dựng một số vùng sản
xuất cây công nghiệp, cây ăn quả tập với quy mô tƣơng đối lớn, đảm bảo
nguyên liệu cho phát triển công nghiệp chế biến tại địa bàn
3.3.3. Trong ngành thủy sản
Tổ chức rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển ngành thuỷ sản. Trƣớc
hết tập trung quy hoạch các vùng nuôi trồng thuỷ sản tập trung...
Điều chỉnh cơ cấu đầu tƣ theo hƣớng tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển
sản xuất thuỷ sản. ƣu tiên đầu tƣ phát triển các dịch vụ, cơ sở hạ tầng phục vụ
phát triển thuỷ sản.
Đẩy mạnh xây dựng các mô hình nuôi trồng thuỷ sản phù hợp với từng
vùng, từng chủng loại. Quản lý và nhân giống tốt, đồng thời hƣớng dẫn kỹ thuật
nuôi trồng và phòng bệnh cho nhân dân. Hỗ trợ vốn tín dụng phát triển nghề
thuỷ sản.
Kiện toàn và đổi mới hoạt động của hệ thống khuyến ngƣ từ tỉnh đến xã,
nâng cao năng lực hoạt động khuyến ngƣ. Phối hợp chặt chẽ với trung tâm
khuyến ngƣ quốc gia, cục chất lƣợng vệ sinh thú y thuỷ sản, viện nghiên cứu
nuôi trồng thuỷ sản … trong việc nghiên cứu và chuyển giao công nghệ trong
việc nuôi trồng và khai thác thuỷ sản.
Ƣu tiên đầu tƣ xây dựng các đội tàu lớn, kết hợp với xây dựng một số cơ
sở hậu cần nghề cá hiện đại làm chỗ dựa cho ngƣ dân phát triển khai thác xa bờ.
Kết hợp chặt chẽ giữa khai thác với bảo vệ và làm giàu nguồn lợi; gắn phát triển
kinh tế thuỷ sản với giải quyết việc làm, nâng cao đời sống nhân dân, bảo vệ
vững chắc chủ quyền và an ninh quốc phòng trên biển.
Tiến hành sắp xếp lại nghề cá ven bờ một cách hợp lý, phát triển nuôi
trồng hải sản biển và các ngành nghề khác để chuyển một phần lao động đánh cá
ven bờ sang các lĩnh vực khác nhằm bảo vệ và phát triển nguồn lợi.
Tăng cƣờng đầu tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ nghề cá đáp ứng nhu
cầu phát triển khai thác trong tƣơng lai. Từ nay đến năm 2020 đầu tƣ xây dựng
150
thêm cảng cá Hoà Lộc, cảng cá Lạch Bạng giai đoạn 2; bến cá Hoằng Trƣờng,
bến cá Quảng Nham; cảng cá Hải Châu, bến cá Nga Bạch, bến cá Ngƣ Lộc, bến
cá Hoằng Phụ, bến cá Nghi Sơn… đƣa tổng số cảng cá trong tỉnh năm 2020 lên
10 cảng. Đầu tƣ xây dựng khu neo đậu Lạch Hới, khu neo đậu Hậu Lộc; khu neo
đậu Kênh Sao Sa (Nga Sơn), khu neo đậu Kênh Choán (Hoằng Hoá), khu neo
đậu Sông Lý (Quảng Xƣơng).
Nâng cấp và xây dựng mới các bến cá nhân dân, từng bƣớc hình thành các
làng cá văn minh, hiện đại dọc ven biển. Xây dựng hệ thống chợ cá đầu mối tại
các khu vực có trọng điểm khai thác hải sản của tỉnh nhƣ: huyện Tĩnh Gia,
huyện Hậu Lộc, huyện Nga Sơn... Củng cố và đầu tƣ các cơ sở đóng, sửa chữa
tàu thuyền và dịch vụ lƣới, sợi, dầu, muối,..nhằm phục vụ tốt cho khai thác
hải sản.
Hỗ trợ đầu tƣ các trại sản xuất giống, đặc biệt đối với các trại sản xuất các
loại giống có giá trị kinh tế cao. Chú trọng phát triển các giống thuỷ sản mới có
giá trị kinh tế cao và đã đƣợc khảo cứu thành công để nhân rộng ra các địa bàn
trong tỉnh. Chủ động cung cấp các loại giống tốt với giá cả phù hợp cho nhân
dân ở các huyện miền núi, nâng tỷ trọng thuỷ sản nuôi trong ngành thuỷ sản
lên 90%.
Đầu tƣ nâng cấp các cơ sở chế biến hiện có; xây dựng một số cơ sở chế
biến mới hiện đại tại các khu vực trọng điểm nhƣ: thành phố Thanh Hoá, huyện
Nga Sơn, Khu kinh tế Nghi Sơn.
3.3.4. Giải pháp về vốn đầu tƣ
Để đáp ứng yêu cầu tăng trƣởng, CDCCKT N-L-TS tỉnh Thanh Hóa đến
năm 2020, theo dự báo nhu cầu vốn đầu tƣ phát triển cho giai đoạn 2011-2020
vào khoảng 24.235 tỷ đồng.[114]
Để đáp ứng đƣợc nhu cầu vốn đầu tƣ nhƣ trên cần phải có hệ thống các
biện pháp huy động vốn một cách tích cực và đồng bộ, tập trung:
151
- Ƣu tiên vốn cho các chƣơng trình, dự án về chọn tạo, nhân giống cây
trồng, vật nuôi, giống cây lâm nghiệp phục vụ chuyển đổi cơ cấu sản xuất,
phòng chống dịch bệnh, đảm bảo an toàn thực phẩm, nghiên cứu và chuyển giao
khoa học kỹ thuật, đào tạo nguồn nhân lực và lao động xây dựng hạ tầng vùng
nuôi trồng thủy sản tập trung (bao gồm cả thủy lợi phục vụ nuôi trồng thủy sản);
tập trung vốn đầu tƣ cho các chƣơng trình, dự án có khả năng sớm hoàn thành,
đƣa vào sử dụng. Đối với từng lĩnh vực cụ thể nhƣ sau:
- Nông nghiệp: ƣu tiên đầu tƣ cho các chƣơng trình, dự án chọn tạo, nhân
giống cây trồng, vật nuôi phục vụ chuyển đổi cơ cấu sản xuất và xuất khẩu hàng
hóa; các dự án phòng chống sâu bệnh, an toàn vệ sinh, thực phẩm.
- Thủy sản: tăng mạnh đầu tƣ hạ tầng các vùng nuôi trồng thủy sản tập
trung (bao gồm cả thủy lợi phục vụ nuôi trồng thủy sản), đầu tƣ phát triển hệ
thống giống thủy sản; xây dựng hệ thống quan trắc, cảnh báo môi trƣờng và
giám sát dịch bệnh phục vụ nuôi trồng thủy sản; tiếp tục đầu tƣ các dự án cảng
cá, khu neo đậu tàu thuyền, tránh trú bão.
- Lâm nghiệp: ƣu tiên đầu tƣ giống cây lâm nghiệp phục vụ trồng rừng
kinh tế và phát triển dịch vụ môi trƣờng rừng.
- Thủy lợi: tập trung vốn cho các dự án hoàn thành (chỉ khởi công mới các
dự án đê điều, một số dự án an toàn hồ chứa cấp bách); ƣu tiên đầu tƣ thủy lợi
phục vụ nuôi trồng thủy sản; phát triển ứng dụng kỹ thuật tƣới tiết kiệm; ƣu tiên
vốn nhiều hơn cho nâng cấp, duy tu, bảo dƣỡng công trình sau đầu tƣ hơn là đầu
tƣ mới; chú trọng đầu tƣ các công trình hệ thống hơn là công trình đầu mối.
Thực hiện rà soát, phân loại các dự án đầu tƣ, điều chỉnh nguồn vốn và
hình thức đầu tƣ để thu hút tối đa nguồn lực xã hội cho nông nghiệp, :
- Lựa chọn các dự án có khả năng thu hồi vốn để xã hội hóa nguồn
vốn đầu tƣ, tăng tỷ trọng vốn đầu tƣ tín dụng, vốn của các cá nhân, tập thể, vốn
đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài đầu tƣ vào nông nghiệp.
152
- Giảm dần tỷ trọng vốn đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc trong tổng vốn đầu
tƣ của ngành. Vốn ngân sách nhà nƣớc tập trung đầu tƣ cho các nhiệm vụ cấp
bách, nhiệm vụ chiến lƣợc của ngành và các dự án không có khả năng thu hồi
vốn; đầu tƣ phát triển hạ tầng ở các vùng có nhiều khó khăn để hỗ trợ xóa đói,
giảm nghèo, nâng cao điều kiện sống cho dân cƣ. Dành nguồn ngân sách thỏa
đáng để thực hiện chính sách ƣu đãi, khuyến khích các thành phần kinh tế khác
đầu tƣ vào nông nghiệp, .
- Nâng cao chất lƣợng lựa chọn các dự án đầu tƣ, lấy hiệu quả kinh tế-
xã hội là tiêu chí cơ bản để quyết định lựa chọn dự án đầu tƣ; công khai, minh
bạch trong đầu tƣ; tăng cƣờng công tác giám sát, đánh giá đầu tƣ.
- Bố trí vốn tập trung, khắc phục tình trạng đầu tƣ dàn trải, phân tán
và không đồng bộ; phân bổ, quản lý và giám sát sử dụng vốn đầu tƣ phải thực
hiện theo quy hoạch và kế hoạch trung hạn.
- Đổi mới mô hình, công tác quản lý công trình sau đầu tƣ để nâng cao
hiệu quả hoạt động và tăng cƣờng sự tham gia của ngƣời dân.
3.3.5. Giải pháp thị trƣờng
Mở rộng thị trƣờng tiêu thụ là một trong những vấn đề quan trọng thúc
đẩy CDCCKTN-L-TS tỉnh Thanh Hóa.
Phát triển thị trƣờng giống cây trồng vật nuôi; thị trƣờng phân bón thuốc bảo
vệ thực vật, thức ăn gia súc….Tăng cƣờng các hoạt động tổ chức thị trƣờng nhƣ thúc
đẩy tiêu thụ sản phẩm theo hợp đồng, xây dựng đăng ký thƣơng hiệu sản phẩm,
tổ chức hội chợ.
Nâng cao hiệu quả xúc tiến thƣơng mại, khảo sát tìm kiếm thị trƣờng,
phối hợp với sở, ngành chức năng đăng ký thƣơng hiệu sản phẩm. Tạo điều kiện
hỗ trợ doanh nghiệp, hiệp hội khảo sát thị trƣờng, tham gia hội chợ triển lãm để
quảng bá sản phẩm, tìm kiếm thị trƣờng mới. Mở rộng việc cung cấp thông tin,
nhất là thông tin về dự báo thị trƣờng, giá cả.. Nghiên cứu xây dựng thƣơng hiệu
153
cho một số sản phẩm của tỉnh. Sớm xây dựng Website giới thiệu về những sản
phẩm nông lâm thuỷ sản gắn với các vùng du lịch, du lịch sinh thái.
Khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp, các thành phần kinh tế xúc tiến
thƣơng mại, xây dựng thƣơng hiệu, nhãn hiệu sản phẩm, thƣơng hiệu doanh
nghiệp; tìm kiếm phát triển thị trƣờng xuất khẩu thông qua các chƣơng trình xúc
tiến thƣơng mại, hội chợ, triển lãm, hội thảo, du lịch,... Kêu gọi đối tác có năng
lực đầu tƣ phát triển sản xuất nông - lâm – thuỷ sản.
Thực hiện tốt chƣơng trình “Liên kết 4 nhà” để đẩy mạnh tiêu thụ nông
sản thông qua hợp đồng. Xây dựng mạng lƣới tiêu thụ nông sản phẩm rộng
khắp, đa dạng loại hình và quy mô, khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham
gia. Tiếp tục củng cố và nâng cao vai trò của hệ thống thƣơng mại dịch vụ.
Hƣớng dẫn, tạo điều kiện để các HTX có thể đảm nhận dịch vụ đầu ra cho nông
sản hàng hoá.
Hình thành hệ thống liên kết, hợp tác, phân công chuyên môn hoá nối liền
sản xuất với chế biến, kinh doanh, xuất nhập khẩu bảo đảm các tiêu chuẩn mà
thị trƣờng quốc tế đòi hỏi ở từng khâu, trên cơ sở phân chia hợp lý lợi nhuận và
rủi ro ở tất cả các bƣớc cho mọi đối tƣợng tham gia. Bên cạnh đó, cần khẩn
trƣơng thành lập các hiệp hội ngành hàng trong nông nghiệp, để hạn chế cạnh
tranh nội bộ và có tiếng nói bảo vệ quyền lợi chung.
3.3.6. Giải pháp về cơ chế, chính sách
Đổi mới cơ chế, chính sách trong nông nghiệp , thúc đẩy CDCCKT N-L-TS:
- Về đất đai: Rà soát quỹ đất để giao cho nông dân hoặc cho doanh nghiệp
thuê để trồng cây công nghịêp, trồng rừng; thực hiện các chính sách đồng bộ bảo
vệ quỹ đất lúa. Có cơ chế chính sách cụ thể cho phép chuyển đổi mục đích sử
dụng đất hiệu quả thấp sang trồng những loại cây có giá trị kinh tế cao hơn.
Khuyến khích thực hiện tập trung đất đai hình thành các vùng chuyên môn hóa sản
xuất nông sản hàng hóa chất lƣợng cao.
154
- Về khoa học công nghệ: Hỗ trợ phổ biến và hƣớng dẫn áp dụng quy
trình sản xuất tốt (GAP), công nghệ cao; hỗ trợ sản xuất có xác nhận. Có chính
sách hỗ trợ tiếp tục du nhập, khảo nghiệm, tuyển chọn các giống cây trồng, vật
nuôi tốt để bổ sung vào cơ cấu giống của tỉnh, đồng thời mở rộng phạm vi, quy
mô, địa điểm tại các đơn vị sản xuất giống đã đƣợc đầu tƣ bằng ngân sách, nhƣ:
Công ty cổ phần giống cây trồng và Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật
giống cây trồng tỉnh. Có các chính sách ƣu đãi cho các doanh nghiệp đầu tƣ áp
dụng các công nghệ mới, tiên tiến vào sản xuất N-L-TS. Xây dựng và nhân rộng
các mô hình sản xuất tốt, kinh doanh giỏi, có hiệu quả kinh tế cao.
- Chính sách tín dụng, thƣơng mại: Đề nghị tăng hạn mức và kéo dài kỳ
hạn cho vay vốn tín dụng phù hợp với chu kỳ sản xuất của từng đối tƣợng cây,
con. - Ban hành các chính sách ƣu đãi, khuyến khích phát triển trang trại. Đồng
bộ hoá các giải pháp và cơ chế chính sách: tiêu thụ hàng hoá, giảm giá thành và
nâng cao chất lƣợng sản phẩm để tăng sức cạnh tranh trên thị trƣờng đối với các
sản phẩm nông sản.
Ƣu tiên các doanh nghiệp đầu tƣ sản xuất liên kết khép kín đƣợc vay vốn
tín dụng với lãi suất ƣu đãi và kỳ hạn trả nợ phù hợp.
Áp dụng mức thuế suất phù hợp đối với các loại nông, lâm thủy sản thô
xuất khẩu (dăm gỗ, cà phê, hạt tiêu, mủ cao su,…) nhằm hạn chế xuất khẩu sản
phẩm thô và khuyến khích đầu tƣ công nghiệp chế biến trong nƣớc.
Hỗ trợ hoạt động XTTM, nghiên cứu và mở rộng thị trƣờng, các hoạt
động nâng cao giá trị hàng hóa trong lĩnh vực thƣơng mại (xây dựng thƣơng
hiệu, khảo sát thị trƣờng, thành lập trung tâm thƣơng mại tại các thị trƣờng trọng
điểm…).
- Đào tạo nguồn nhân lực: Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ,
công chức của ngành nhằm xây dựng đội ngũ công chức hành chính, công chức sự
nghiệp, chuyên gia giỏi về chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp đáp ứng nhu cầu
155
phát triển nền nông nghiệp hiện đại và hội nhập quốc tế; triển khai mạnh chƣơng
trình đào tạo nghề cho lao động , đặc biệt là đào tạo lao động làm nông nghiệp.
- Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả
quản lý nhà nƣớc
Đẩy mạnh cải cách hành chính với nội dung trọng tâm là: hoàn thành việc
sắp xếp tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc đảm bảo sự chỉ đạo nhanh nhạy, thông
suốt, chủ động và hiệu quả.
Triệt để đơn giản hoá thủ tục hành chính, tạo đạo kiện cho các huyện, thị
giải quyết nhanh các yêu cầu đáp ứng có hiệu quả sản xuất kinh doanh và các
hoạt động trong các lĩnh vực khác.
Tăng cƣờng năng lực cho hệ thống kiểm tra, kiểm nghiệm, thanh tra chất
lƣợng, an toàn VSTP đối với vật tƣ, sản phẩm nông lâm thuỷ sản, diêm nghiệp,
đảm bảo quyền lợi cho ngƣời tiêu dùng và nâng cao hiệu quả sản xuất,
kinh doanh.
3.3.7. Giải pháp về khoa học - công nghệ và phát triển công nghiệp chế biến
3.3.7.1. Khoa học công nghệ
Đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học và
chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực khoa học công nghệ phục vụ nhu cầu
phát triển kinh tế – xã hội nói chung và sản xuất nông nghiệp nói riêng đáp ứng
yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá của tỉnh .
Ƣu tiên cho hệ thống mạng lƣới giống cây trồng vật nuôi. Chú trọng
giống lúa, lợn, bò và tạo điều kiện cho một số nông trƣờng nhân giống cao su,
cây ăn quả nhiệt đới. Riêng giống lúa, giống lợn cần hình thành mạng lới hệ
thống giống từ giống gốc nguyên chủng đến giống đại trà. Tỉnh cần xây dựng
một chƣơng tình về công tác giống.
Ứng dụng công nghệ sinh học phát triển nông-lâm-ngƣ nghiệp theo hƣớng
sản xuất hàng hoá thích nghi với điều kiện khí hậu, thời tiết, đất đai từng vùng
trên địa bàn tỉnh.
156
Rà soát lại năng lực nhiệm vụ sản xuất kinh doanh các cơ sở doanh
nghiệp nhà nƣớc có khả năng sản xuất giống; xác định quy mô yêu cầu đầu tƣ
tăng cƣờng mới để có thể ứng dụng công nghệ sinh học, bảo tồn quỹ gien, chọn
lọc phục tráng giống mới có năng suất cao, sạch bệnh. Đồng thời có chính sách
khuyến khích các tổ chức, cá nhân hộ gia đình sản xuất giỏi có đủ điều kiện sản
xuất kinh doanh giống theo quy định, dƣới sự kiểm soát của ngành chức năng.
Trong những năm trƣớc mắt cần tập trung lựa chọn giống nhập nội, sản
xuất những giống có nhu cầu lớn nhƣ giống lúa, giống cây phục vụ xuất khẩu:
cao su, đặc biệt giống lạc, chƣơng trình trồng rừng, cải tạo đàn lợn nái có chất
lƣợng chiến 60-70% đàn nái toàn tỉnh, phát triển đàn bò lai, chiếm 35-40%.
Ngoài ra còn khuyến khích mua và sản xuất giống cây ăn quả có giá trị kinh tế
cao. Tuỳ theo mỗi loại giống xây dựng hệ thống tổ chức sản xuất quản lý, quy
mô sản xuất ở mỗi cấp phù hợp. Ngoài yêu cầu vốn của Nhà nƣớc cho các cơ sở
sản xuất giống gốc cần hỗ trợ cho vùng giống nhân dân về cán bộ kỹ thuật
khuyến nông, trợ giá đầu vào, hoặc có chính sách bảo hộ khi gặp rủi ro.
Xác định hệ thống tổ chức quản lý, nhiệm vụ chức năng mỗi cấp, quy
trình kỹ thuật công nghệ ứng dụng, giải pháp thu hút nguồn vốn tài trợ của TW
và nƣớc ngoài.
Ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ, chế phẩm sinh học trong
sản xuất các sản phẩm nông nghiệp sạch nhằm nâng cao chất lƣợng sản phẩm
hàng hoá phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu.
Nghiên cứu lựa chọn áp dụng các công nghệ thích hợp với điều kiện của
tỉnh (chế biến, bảo quản nông sản, tự động hoá, xử lý bảo vệ môi trƣờng và phát
triển bền vững). Xây dựng các mô hình ứng dụng, đổi mới công nghệ mới; áp
dụng các hệ thống quản lý chất lƣợng tiên tiến có hiệu quả.
Xây dựng các Khu nông nghiệp công nghệ cao là nơi tiếp nhận, ứng dụng
và chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật, phù hợp với điều kiện của Thanh Hoá, tạo
tiền đề cho việc phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn tỉnh.
157
Gắn kết hoạt động nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao với việc đào tạo,
tập huấn kỹ thuật và xây dựng chuyển giao mô hình công nghệ cao cho các cá
nhân, tổ chức kinh tế trong lĩnh vực sản xuất nông lâm nghiệp.
3.3.7.2. Phát triển công nghiệp chế biến
Phát triển công nghiệp chế biến theo hƣớng đa dạng hoá các thành phần
kinh tế tham gia, trong đó chú trọng thành phần kinh tế tƣ nhân và hợp tác đầu
tƣ nƣớc ngoài, ƣu tiên phát triển các sản phẩm xuất khẩu. Khuyến khích các
doanh nghiệp áp dụng công nghệ mới nhằm đa dạng hoá sản phẩm và từng bƣớc
xây dựng thƣơng hiệu một số mặt hàng nông sản tiêu biểu. Trƣớc mắt cần ƣu
tiên vào một số mặt hàng nhƣ mía đƣờng, dứa, thực phẩm, thuỷ sản, đồ uống,
rau quả (dƣa chuột bao tử, ớt, khoai tây)… Chú trọng việc quy hoạch để hình
thành một số vùng sản xuất nguyên liệu tập trung, quy mô lớn tạo nguồn nguyên
liệu ổn định cho sản xuất. Đầu tƣ xây dựng hạ tầng cho các vùng chuyển đổi,
đặc biệt về thuỷ lợi; tăng cƣờng hỗ trợ nông dân về giống, vốn, vật tƣ, kỹ thuật
nhằm tạo sản phẩm chất lƣợng cao đủ tiêu chuẩn làm hàng hoá.
3.3.8. Giải pháp về nguồn nhân lực
- Liên kết, phát huy khả năng của các trƣờng Đại học, cao đẳng và dạy
nghề trên địa bàn tỉnh; tăng cƣờng liên kết trong đào tạo với các trƣờng đại học,
cao đẳng trên toàn quốc.
- Tăng cƣờng công tác tuyển chọn, đào tạo cán bộ cho cán bộ chuyên môn
cấp huyện, cán bộ xã và cán bộ thôn, bản ở vùng cao, cán bộ là ngƣời dân tộc
thiểu số, các chủ hộ, chủ trang trại và chủ các doanh nghiệp.
- Đẩy mạnh hình thức đào tạo tại chỗ, đào tạo lại thông qua các lớp học
bổ túc văn hóa, các chƣơng trình bồi dƣỡng quản lý nhà nƣớc, bồi dƣỡng lý luận
chính trị để đẩy nhanh việc đào tạo cho cán bộ cơ sở trên địa bàn tỉnh.
- Thực hiện chế độ dự bị, cử tuyển để đào tạo và tăng nhanh số cán bộ có
trình độ chuyên môn (nhất là ở vùng miền núi, vùng đồng bào dân tộc tiểu số).
158
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
1.1. Chuyển dịch CCKT nói chung và chuyển, dịch CCKT nông nghiệp,
nói riêng là một đòi hỏi tất yếu của các nền kinh tế đang trong quá trình CNH-
HĐH. Có thể xem quá trình chuyển dịch CCKT là giải pháp đảm bảo thành công
các mục tiêu chiến lƣợc của quốc gia và từng địa phƣơng.
CCKTNN là quá trình phức tạp, chịu tác động bởi nhiều yếu tố khách
quan và chủ quan. Việc luận chứng để xác định đƣợc CCKTNN hợp lý là một
quá trình khoa học công phu và phải đƣợc xem xét dƣới nhiều góc độ khác nhau
cả trong lịch sử phát triển, bối cảnh hiện tại và dự báo cho tƣơng lai.
1.2. Vấn đề xác định CCKT và CDCCKTNN trong giai đoạn phát triển
mới của đất nƣớc, đáp ứng các mục tiêu chiến lƣợc của quốc gia, nhằm hoàn
thành quá trình CNH-HĐH mang tính cấp thiết đối với từng địa phƣơng trong
cả nƣớc nói chung và tỉnh Thanh Hóa nói riêng.
Thành tựu phát triển nông nghiệp mà Thanh Hóa đã đạt đƣợc trong giai
đoạn 2000-2010 gắn liền với kết quả của qúa trình CDCCKTNN theo hƣớng
CNH-HĐH: bƣớc đầu phát huy đƣợc tiềm năng thế mạnh trong nông nghiệp,
hình thành nền nông nghiệp hàng hóa; cơ sở hạ tầng đƣợc tăng cƣờng; đời sống
của đại bộ phận nông dân đƣợc cải thiện; nhiều nhân tố mới trong nông nghiệp
và xây dựng nông thôn mới xuất hiện... Những thành tựu đó góp phần rất quan
trọng vào sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, đồng thời tiếp tục
khẳng định vị trí quan trọng của nông nghiệp Thanh Hóa.
Tuy vậy, quá trình CDCCKTNN tỉnh Thanh Hóa vẫn còn nhiều tồn tại:
quá trình chuyển dịch diễn ra còn chậm; việc ứng dụng tiến bộ khoa học, công
nghệ, nhất là về giống nhiều loại cây trồng, vật nuôi còn hạn chế; công nghiệp
chế biến và ngành nghề kém phát triển; thị trƣờng tiêu thụ nông sản hàng hoá
gặp nhiều khó khăn, khả năng cạnh tranh của nông sản phẩm hàng hoá yếu; lao
159
động dƣ thừa nhiều; cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất và đời sống ở một số vùng
còn rất thấp; tiềm năng đất đai, rừng biển và lao động ở một số nơi còn khai thác
bất hợp lý; đời sống của một bộ phận nông dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa còn
rất khó khăn. Đây cũng chính là những vấn đề của quá trình CDCCKTNN tỉnh
Thanh Hóa trong gia đoạn 2000-2010.
1.3. CDCCKTNN là nội dung lớn trong phát triển kinh tế - xã hội của cả
nƣớc cũng nhƣ của từng địa phƣơng. Quá trình này chịu tác động của nhiều
nhân tố bao gồm cả tự nhiên, kinh tế - xã hôi trong đó nổi bật nhất là các nhân tố
kinh tế - xã hội nhƣ cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật, vốn đầu tƣ, chính sách,
công nghệ... vì vậy, để góp phần thúc đẩy quá trình CDCCKTNN tỉnh Thanh
Hóa giai đoạn đến năm 2020, luận án đã nêu ra các giải pháp về vốn đầu tƣ, về
nguồn nhân lực, các giải pháp về khoa học, công nghệ, và cơ chế chính sách.
2. Kiến nghị
2.1.Cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn nữa đối với những vấn đề về
CCKTNN, đặc biệt là việc xây dựng các tiêu chí đánh giá CDCCKTNN và mối
quan hệ giữa các thành phần kinh tế nông nghiệp, để có những điều chỉnh kịp
thời đối với quá trình chuyển dịch CCKT khu vực này trong giai đoạn tiếp theo;
2.1.Tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của nông nghiệp, nông
dân, nông thôn trong bối cảnh phát triển mới của đất nƣớc;
2.3. Hình thành một cách có hệ thống các quan điểm lý luận về phát triển
nông nghiệp, nông dân, nông thôn;
3.4.Tạo cơ chế, chính sách phát triển đối với nông nghiệp, một cách đồng bộ, hiệu quả mang tính đột phá đặc biệt các cơ chế chính sách trong đầu tƣ hạ tầng kỹ thuật, phát triển nguồn nhân lực, khoa học kỹ thuật, nâng cao dân trí…để làm tiền đề cho quá trình chuyển dịch cơ cấu hƣớng đến một CCKTNN hợp lý, hiệu quả cao./.
160
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
1. Lê Kim Chi, Nguyễn Văn Phú, 2007, “Những khác biệt về điều kiện địa lý
lãnh thổ và vấn đề chính sách phát triển đối với các vùng nghèo ở nƣớc ta”,
Tạp chí khoa học trường Đại học Sư phạm Hà Nội, số 5/200,Tr. 78-83
2. Lê Kim Chi, Nguyễn Văn Phú, 2007, “khác biệt về điều kiện địa lý lãnh thổ
việt nam- ý nghĩa của nó đối với việc hoạc định phát triển kinh tế ở Việt
Nam”, Tạp chí khoa học trường Đại học Sư phạm Hà Nội, số 5/2007, Tr.
120-125
3. Lê Kim Chi, 2009, “Thực trạng và định hƣớng CDCCKTNN, nông thôn
4. Lê Kim Chi, 2010, “Định hƣớng CDCCKTNN tỉnh Thanh Hóa trong giai
tỉnh Thanh Hóa”, Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 23/2009, Tr 42-43
đoạn 2011-2020”, Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 8/2010, Tr26-28.
161
1. Vũ Hải Bình, 1994, “Chuyển đổi CCKT ở các nƣớc Châu Á”, Tạp chí
Thông tin kinh tế kế hoạch, số 9, tr 29-31.
2. Trịnh Long Biên, 2002, “Chuyển dịch CCKT theo hƣớng công nghiệp hóa,
hiện đại hóa ở Lai Châu”, Tạp chí Cộng sản, số 2, tr 39-43.
3. Bộ Ngoại giao, 1997, “Công nghiệp hoá và chiến lược tăng trưởng dựa trên
xuất khẩu” NXB Chính trị quốc gia.
4. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, 2012, “Đề án Tái cơ cấu ngành
nông nghiệp theo hướng tăng giá trị gia tăng và phát triển bền vững”
5. Thái Bá Cẩn, 1999, “Định hƣớng đầu tƣ chuyển dịch CCKT Việt Nam giai
đoạn 2001-2010”. Tạp chí Tài chính, số 9, tr 15-17.
6. Phùng Sỹ Các, 1994, “Về chuyển dịch CCKT ở Thanh Hoá”, Tạp chí Kinh
tế và dự báo, số 8, tr 23-24.
7. Trần Văn Chử chủ biên, 2000, “Kinh tế học phát triển”, Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội.
8. Nguyễn Cúc; Nguyễn Văn Đỉnh; Hồ Văn Vĩnh, 1997, “Tác động của nhà
nước nhằm chuyển dịch CCKT theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa
ở nước ta hiện nay”. NXB Chính trị quốc gia.
9. Nguyễn Cúc (chủ biên), 1997 , “Tác động của Nhà nước nhằm chuyển dịch
cơ cấu theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta hiện nay”.
NXB Chính trị quốc gia.
10. Nguyễn Sinh Cúc, 2002, “Chuyển dịch CCKT và lao động - Thực trạng và
giải pháp”. Tạp chí Lao động và xã hội, số 188, tr 21-24.
11. Nguyễn Sinh Cúc, 1993, “Thực trạng CCKT sau 5 năm thực hiện Nghị
quyết 10 (1988-1992)”. Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 5, tr 16-17.
12. Nguyễn Sinh Cúc, 2002, “Chuyển dịch CCKT và lao động ”, Tạp chí Cộng
sản, số 14, tr 43-46.
162
13. Nguyễn Sinh Cúc, 2002, “Vai trò của Nhà nƣớc trong chuyển đổi cơ cấu
sản xuất nông, lâm nghiệp và thuỷ sản năm 2001”. Tạp chí Lao động và xã
hội, số 182, 183, 184, tr 80-82.
14. Vũ Thị Kim Cúc, 2012, “Nghiên cứu CDCCKTNN ở Hải Phòng”, trƣờng
ĐHSP TP Hồ Chí Minh, Luận án Tiến sĩ.
15. Mai Ngọc Cƣờng chủ biên, 1997, “Lịch sử các học thuyết kinh tế”,
Nxb Giáo dục.
16. Lâm Chí Dũng, 2003, “Chuyển dịch cơ cấu ngành nghề hộ miền Trung,
những xu hƣớng chủ yếu”. Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 7, tr 25-26.
17. Nhân Đạo, 1994, “CDCCKTNN, : những thành tựu bƣớc đầu - những vấn
đề đặt ra”. Tạp chí Thông tin kinh tế kế hoạch, số 10, tr 27-30.
18. Nguyễn Điền, 1994, “CCKT ở những nƣớc công nghiệp hoá và vấn đề
chuyển dịch CCKT ở Việt Nam”. Tạp chí Những vấn đề kinh tế thế giới,
số 3, tr 13-17.
19. Đảng Cộng sản Việt Nam, 1996, “Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ VIII”. NXB Chính trị Quốc gia.
20. Nguyễn Định, 2002, “CDCCKTNN trong xu thế hội nhập toàn cầu”, Tạp
chí Giáo dục lý luận, số 8, tr 51-54.
21. Phạm Ngọc Đỉnh, 2002, “Vấn đề chuyển dịch CCKT hợp lý phát triển nông
nghiệp và Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay”. Tạp chí Thương mại,
số 2, tr 2-9.
22. Lê Huy Đức, 1996, “Phát triển công nghiệp và dịch vụ - một hƣớng thức
đẩy chuyển dịch CCKT cả nƣớc”. Tạp chí Công nghiệp, số 6, tr 18-19.
23. Lê Khoa, 2000. “CCKT Việt Nam: Chiều hƣớng chuyển dịch và phƣơng
hƣớng giải quyết”. Tạp chí Phát triển kinh tế, số 121, tr 4-7.
24. Vũ Văn Hà (chủ biên), 2003, “Điều chỉnh CCKT Nhật Bản trong bối cảnh
toàn cầu hoá”, NXB Khoa học xã hội.
163
25. Nguyễn Thị Bích Hƣờng, 2002, “Một số vấn đề về mở cửa, hội nhập kinh tế
quốc tế và sự biến đổi cơ cấu ngành kinh tế ở Nhật Bản”. Tạp chí Kinh tế
Châu Á – Thái Bình Dương, số 5, tr 28-36.
26. Trần Ngọc Hiên, 1987, “Sự hình thành CCKT trong chặng đường đầu của
thời kỳ quá độ”. NXB Sự thật.
27. Lê Tố Hoa, 2003, “Kinh nghiệm về CDCCKTNN hƣớng về xuất khẩu của
Thái Lan”. Tạp chí Kinh tế và phát triển, số 76, tr 54-56.
28. Minh Hoài, 1993, “Các giải pháp cải biến CCKT ”. Tạp chí Thông tin kinh
tế kế hoạch, số 12, tr 41-42.
29. Đinh Phi Hổ (chủ biên), 2006, “Kinh tế phát triển”, NXB Thống kê
TPHCM
30. Võ Văn Giảng, 2000, “CDCCKTNN các tỉnh miền Trung theo định hƣớng
công nghiệp hoá, hiện đại hoá”. Tạp chí Kinh tế và phát triển, số 35,
tr 24-28.
31. Võ Văn Giảng, 2000, “CDCCKTNN các tỉnh miền Trung theo định hƣớng
công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Tạp chí Kinh tế và Phát triển, số 35,
tr 24-28.
32. Ngô Đình Giao, 1993, “Bàn về những quan điểm chuyển dịch CCKT theo
hƣớng công nghiệp hóa nền kinh tế quốc dân”, Tạp chí Kinh tế và Dự báo,
Số 1, tr 18-19.
33. GS.TS Ngô Đình Giao, 1994, “Chuyển dịch CCKT theo hướng công nghiệp
hoá nền kinh tế quốc dân”, tập 2, Nhà xuất bản chính trị Quốc gia.
34. Ngô Đình Giao, Vũ Thanh Bình, Nguyễn Đức Bình, Trƣơng Minh Cứ,
1994, “Chuyển dịch CCKT theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa nền
kinh tế quốc dân”.
35. Ngô Đình Giao, 1999, “Chuyển dịch CCKT hƣớng mạnh về xuất khẩu và
mở rộng thị trƣờng tiêu thụ trong nƣớc”, Tạp chí thông tin lý luận, số 11,
tr16-19.
164
36. Ngô Đình Giao, 1999, “Chuyển dịch CCKT hƣớng mạnh về xuất khẩu và
mở rộng thị trƣờng tiêu thụ trong nƣớc”. Tạp chí Thông tin lý luận, số 11,
tr 16-19.
37. Trần Du Lịch, 2003, “Hƣớng chuyển dịch CCKT Thành phố Hồ Chí Minh”.
Tạp chí Thương mại, số 16, tr 13-14.
38. Đỗ Long, Vũ Dũng (chủ biên), 2002, “Tâm lý nông dân trong thời kỳ đầu
phát triển kinh tế thị trường”, NXB Khoa học xã hội.
39. Phạm Hƣng Long, Nguyễn Nhƣ Diệm (biên dịch), 1992, “Kinh tế Nhật Bản
sau chiến tranh thế giới thứ hai”. NXB Khoa học xã hội.
40. Ngô Thắng Lợi, 2012, “Giáo trình kinh tế phát triển”, NXB Đại học Kinh tế
quốc dân.
41. Nguyễn Trung Lợi, 2002, “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu cây trồng ở
Yên Bái”. Tạp chí Thị trường giá cả, số 7, tr 12-13.
42. Phạm Thị Xuân Mai, 2003, “Những thay đổi chủ yếu trong CCKT Nhật Bản
từ năm 1960 đến nay”. Tạp chí nghiên cứu Nhật Bản và Đông Bắc Á, số 3,
tr 7-11.
43. Đào Lê Minh, Trần Hồng Lan (biên dịch), 1996, “Phát triển kinh tế - xã hội
ở Việt Nam: Chiến lược cho những năm 1990”. NXB Chính trị quốc gia.
44. Nguyễn Đình Nam, Nguyễn Thế Nhã, 1993, “Chuyển dịch cơ cấu nông –
lâm – thủy sản theo hƣớng sản xuất hàng hóa”, Tạp chí Kinh tế và Dự báo,
Số 6, tr 8-9.
45. Đỗ Hoài Nam (chủ biên), 1996, “Chuyển định CCKT ngành và phát triển
các ngành trọng điểm, mũi nhọn ở Việt Nam”, NXB Khoa học xã hội,
Hà Nội.
46. Đỗ Hoài Nam; Trần Đình Thiên; Bùi Tất Thắng,1996, “Chuyển dịch
CCKT ngành và phát triển các ngành trọng điểm, mũi nhọn ở Việt Nam”.
47. Nguyễn Thế Nhã, 1994, “Những kinh nghiệm CDCCKTNN theo hƣớng
công nghiệp hoá ở những nƣớc trong khu vực”. Tạp chí Hoạt động khoa
học, số 3, tr 36-37.
165
48. Lê Thị Nghệ, “Chuyển đổi CCKTNN - xu hướng và yêu cầu”, Viện kinh
tế nông nghiệp, Bộ NN&PTNT
49. Phan Công Nghĩa, 2007, “Cơ cấu kinh tế, chuyển dịch CCKT và nghiên cứu
thống kê cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế”. NXB Đại học Kinh tế
Quốc dân.
50. Dƣơng Ngọc, 2003, “CCKT , nông, lâm nghiệp và thuỷ sản - sự chuyển
dịch và hạn chế, bất cập”. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 3, tr 64-67.
51. Dƣơng Ngọc, 2003, “CCKT , nông, lâm nghiệp và thuỷ sản-sự chuyển dịch
và hạn chế bất cập”. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 3, tr 64-67.
52. Nguyễn Đình Phan, 1998, “Quan điểm và giải pháp thúc đẩy chuyển dịch
CCKT và phát triển các ngành trọng điểm, mũi nhọn”. Tạp chí Giáo dục lý
luận, số 3, tr 3-7.
53. Nguyễn Đình Phan, Nguyễn Văn Phúc, 1993, “Tổ chức quan hệ gia công
nhằm nhằm phát triển công nghiệp trong quá trình chuyển dịch CCKT
nƣớc ta hiện nay”. Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 11, tr 18-19,24.
54. Nguyễn Minh Phong, 1997. “Thái Lan điều chỉnh cơ cấu nhằm vƣợt qua
khủng hoảng”. Thông tin phục vụ lãnh đạo, số 24, tr 7-31.
55. Trì Điền Triết Phu, Hồ Hân, 1997,“Đài Loan - Nền kinh tế siêu tốc và bức
tranh cho thế kỷ sau”. NXB Chính trị quốc gia.
56. Tào Hữu Phùng, 2002, “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả chuyển đổi
CCKT ở nƣớc ta hiện nay”. Tạp chí Cộng sản, số 27, tr 14-19.
57. Trần Anh Phƣơng, 2006, “Chuyển dịch CCKT - thực trạng và những vấn đề
đặt ra”, Tạp chí cộng sản.
58. Mai Hà Phƣơng, 2008, “Nghiên cứu chuyển đổi cơ cấu cây trồng lâu năm ở
tỉnh Lâm Đồng”, trƣờng ĐHSP HN, Luận án Tiến sĩ.
59. Trịnh Huy Quách, 1998, “Thực trạng chuyển dịch CCKT ở Việt Nam trong
những năm đổi mới”. Tạp chí Ngân hàng, số 3, tr 7-12.
166
60. Nguyễn Vinh Quang, 1994, “Cơ cấu nghề nghiệp ở những địa bàn thuần
nông đồng bằng Bắc Bộ”. Thông tin khoa học lao động và xã hội, số 10,
tr 5-8.
61. Phạm Thái Quốc, “Trung Quốc - Quá trình công nghiệp hoá trong 20 năm
cuối thế kỷ XX”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2001.
62. Đinh Đức Sinh, 1996, “Chuyển dịch CCKT sau 10 năm đổi mới (1986-
1995)”. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 6, tr 3-6.
63. Nguyễn Thị Sinh, 1997, “Những nhân tố ảnh hƣởng tới sự chuyển dịch
CCKT ở Đồng bằng sông Hồng”. Tạp chí Giáo dục lý luận, số 2, tr 34-36.
64. Lê Quốc Sử, 2001 ,“Chuyển dịch cơ cấu và xu hướng phát triển kinh tế
nông nghiệp Việt Nam theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá từ thế kỷ
XX đến thế kỷ XXI trong thời đại kinh tế tri thức”. NXB Thống kê.
65. Hà Văn Sự, 2002, “Phát triển kinh tế phục vụ du lịch góp phần
CDCCKTNN nƣớc ta hiện nay”. Tạp chí Giáo dục lý luận, số 6, tr 17-19.
66. Võ Xuân Tâm, 1993, “Các học thuyết phát triển với chính sách cơ cấu
ngành ở Việt Nam hiện nay”. Tạp chí Phát triển kinh tế, số 34, tr 26-27.
67. Nguyễn Công Tạn, 2002, “Vài suy nghĩ về CDCCKTNN của nƣớc ta”. Tạp
chí Ngân hàng, số 5, tr 1-3.
68. Nguyễn Minh Tân, 2002, “Một số đánh giá về chuyển dịch CCKT thời gian
qua và những kiến nghị”. Thông tin phục vụ lãnh đạo, số 8, tr 7-18.
69. Vũ Đình Tích, 2003, “Vài nét về mô hình cơ cấu nông nghiệp theo hƣớng
đô thị ”. Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 12, tr 15-17.
70. Nguyễn Xuân Thảo, 1994, “Nghiên cứu chuyển đổi cơ cấu nông, lâm thủy
sản”. Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 1, tr 11-12.
71. Bùi Tất Thắng, 1993, “Sự chuyển dịch cơ cấu ngành trong quá trình công
nghiệp hoá của các nền kinh tế mới công nghiệp hoá ở Đông Á và Việt
Nam”. Luận án phó tiến sĩ kinh tế - chính trị.
167
72. Bùi Tất Thắng, 1994, “Sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong thời kỳ
CNH của các nước NIEs Đông Á và Việt Nam”, NXB Khoa học xã hội
Hà Nội.
73. Bùi Tất Thắng (chủ biên), 1997 ,“Các nhân tố ảnh hưởng tới sự chuyển
dịch cơ cấu ngành kinh tế trong thời kỳ công nghiệp hoá ở Việt Nam”.
NXB Khoa học xã hội.
74. Bùi Tất Thắng; Lê Bộ Lĩnh; Nguyễn Ngọc Quang; Phan Sỹ Mẫn; Cù Chi
Lợi, 1997, “Các nhân tố ảnh hưởng tới sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh
tế trong thời kỳ công nghiệp hóa ở Việt Nam”.
75. Bùi Tất Thắng, 1999, “Về một mô hình phát triển kinh tế bền vững ở các
nƣớc ASEAN”. Tạp chí Thông tin lý luận, số 3 (253), Tháng 3/1999.
76. Bùi Tất Thắng,1999, “Tăng trƣởng kinh tế và phân phối thu nhập ở Việt
Nam”. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 6 (253), Tháng 6/1999.
77. Bùi Tất Thắng (chủ biên), 2006, “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành ở Việt
Nam”, NXB Khoa học xã hội.
78. Tạ Đình Thi, 2006, “Chuyển dịch CCKT tác động đến sự phát triển bền
vững ở vùng Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ”. Trƣờng Đại học Kinh tế Quốc
dân, Luận án Tiến sỹ kinh tế.
79. Nguyễn Đình Thiên và tập thể tác giả, “Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội - 2001
80. Nguyễn Viết Thịnh, Đỗ Thị Minh Đức, 2001,“Dân số – Tài nguyên – Môi
trường”. Nhà xuất bản Giáo dục.
81. Nguyễn Viết Thịnh, Đỗ Thị Minh Đức, 2002,“Giáo trình địa lý kinh tế – xã
hội Việt Nam”. Nhà xuất bản Giáo dục.
82. Nguyễn Văn Thiều, 1994, “Các mô hình làng xã mới và sự chuyển dịch
kinh tế ”. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 3, tr 15-21.
83. Lê Thông (chủ biên), Nguyễn Văn Phú, Nguyễn Minh Tuệ, 2001, “Địa lý
kinh tế – xã hội Việt Nam”. Nhà xuất bản Giáo dục.
168
84. GS. TS. Trần Văn Thọ, 1997, “Công nghiệp hoá Việt Nam trong thời đại
Châu Á - Thái Bình Dương”. NXB TP Hồ Chí Minh – Thời Báo Kinh tế
Sài Gòn và VAPEC.
85. Nguyễn Thị Thơm, 2000, “Phát triển khoa học và công nghệ - giải pháp
quan trọng thúc đẩy chuyển dịch CCKT ở nƣớc ta”. Tạp chí Phát triển kinh
tế, số 121, tr 8-9.
86. Hà Thuý, 2002, “Vai trò của thƣơng mại trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế”.
Tạp chí Thương mại, số 2, tr 10-11.
87. TS Lê Văn Toàn (Chủ biên),1997, “Tình hình kinh tế Việt Nam 1986 -1991 trên
cơ sở số liệu của hệ thống tài khoản quốc gia”. NXB Thống kê, Hà Nội.
88. Lƣu Ngọc Trịnh, 2003, “Cải tổ CCKT Nhật Bản: định hƣớng tiến trình và trở
ngại”. Tạp chí Những vấn đề kinh tế thế giới, số 4 (tr 18-27), số 5 (tr 31-40).
89. Nguyễn Kế Tuấn, 2001, “Về chuyển dịch CCKT trong điều kiện toàn cầu
hoá và phát triển kinh tế tri thức”. Tạp chí Công nghiệp, số 5, tr 13-15.
90. Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên), Nguyễn Viết Thịnh, Lê Thông, 2007, “Địa lý
kinh tế xã hội đại cương”. NXB ĐHSP.
91. Trần Văn Tùng, 1999, “Chuyển đổi CCKT thế giới và những vấn đề đặt ra
đối với các nƣớc đang phát triển”. Tạp chí Thông tin lý luận, số 10, tr 42-45.
92. Nguyễn Ngọc Tƣơng, 2003, “CDCCKTNN – ở Hà Tĩnh”, Tạp chí Quản lý
nhà nước, số 92, tr 39-42.
93. Hoàng Văn Tƣớc, 1998, “Mục tiêu chuyển dịch CCKT ở nƣớc ta hiện nay”.
Tạp chí Quản lý Nhà nước, số 6, tr 12-15.
94. Ngô Doãn Vịnh, Nguyễn Văn Phú, 1997, “Xác định CCKT lãnh thổ của Việt
Nam theo hướng phát triển có trọng điểm”, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
95. Ngô Doãn Vịnh, 2003, “Ngiên cứu Chiến lược và Qui hoạch phát triển KT -
XH– Học hỏi và sáng tạo” - Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
96. Ngô Doãn Vịnh, 2006, “Những vấn đề chủ yếu về kinh tế phát triển”. Nhà
xuất bản Chính trị Quốc gia.
169
97. Viện Chiến lƣợc Phát triển, 2004, “Qui hoạch phát triển KT -XH: Một số
vấn đề lý luận và thực tiễn”. Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
98. Viện Chiến lƣợc phát triển, 2001 , “Cơ sở khoa học của một số vấn đề trong
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam đến năm 2010 và tầm nhìn
2020”, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
99. Viện Chiến lƣợc phát triển, 1998, “Lựa chọn và thực hiện chính sách phát
triển kinh tế ở Việt Nam”, NXB Chính trị quốc gia.
100. Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Việt Nam, 2004, “Nghiên cứu luận cứ
khoa học để CDCCKTNN, theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Đề
tài khoa học cấp Nhà nƣớc, mã số KC 07-17.
101. Lê Anh Vũ, 2000, “Các nhân tố ảnh hƣởng đến chuyển dịch CCKT Tây
Bắc”. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 9, tr 44-49.
102. Lê Anh Vũ, 2001,“Chuyển dịch CCKT Tây Bắc trong quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá”. Luận án Tiến sỹ Kinh tế - chính trị.
103. Nguyễn Trọng Xuân, 1996, “Chuyển dịch CCKT trong thời kỳ công nghiệp
hoá của Singapore”. Tạp chí Những vấn đề kinh tế thế giới, số 6. tr 19-25.
104. Hồ Thị Hải Yến, 1997, “Chuyển dịch CCKT theo hƣớng thúc đẩy xuất
khẩu: Kinh nghiệm các nƣớc và vấn đề của Việt Nam”. Tạp chí Kinh tế và
phát triển, số 18, tr 20-22.
105. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, NXB Chính trị Quốc gia.
106. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, NXB Chính trị Quốc gia.
107. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB Chính trị Quốc gia.
108. Tổng cục Thống kê, Niên giám thống kê các năm 2000, 2005, 2010. NXB
Thống kê.
109. Cục thống kê tỉnh Thanh Hoá. Niên giám thống kê 1996, 2000, 2005, 2008.
110. Nghị quyết số 06-NQ/TW, ngày 10/11/1998 của Bộ Chính trị về một số
vấn đề phát triển nông nghiệp và nông thôn.
111. Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI (1986), lần thứ IX
(2001) và lần thứ X (2006), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
170
112. Tỉnh ủy-HĐND- UBND Tỉnh Thanh Hóa, Địa chí Thanh Hóa, tập III, Kinh
tế. NXB Chính trị Quốc gia.
113. UBND Tỉnh Thanh Hóa, Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội giai
đoạn 1996-2000.
114. UBND Tỉnh Thanh Hóa, Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội giai
đoạn 2011-2020.
115. UBND Tỉnh Thanh Hóa, Quy hoạch phát triển ngành Nông nghiệp tỉnh
Thanh Hóa đến năm 2020.
116. UBND Tỉnh Thanh Hóa, Quy hoạch phát triển các vùng sản xuất rau an
toàn vùng tập trung tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020.
117. UBND Tỉnh Thanh Hóa, Quy hoạch trồng cây cao su tỉnh Thanh Hóa đến
năm 2015.
118. UBND Tỉnh Thanh Hóa, Quy hoạch phát triển ngành thủy sản tỉnh
Thanh Hóa đến năm 2020.
119. UBND Tỉnh Thanh Hóa, Quy hoạch 3 loại rừng tỉnh Thanh Hóa giai đoạn
2006-2015
120. Quyết định số 114/QĐ-TTg ngày 28/9/2009 của Thủ tƣớng Chính phủ về
việc phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thanh
Hóa giai đoạn đến năm 2020.
121. Báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa nhiệm kỳ 1996-2000.
122. Báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa nhiệm kỳ 2001-2005.
123. Báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa nhiệm kỳ 2006-2010.
124. Một số báo điện tử và trang web: Báo điện tử ĐCS Việt Nam, Nhân dân
điện tử, Tạp chí Cộng sản điện tử, Thời báo Kinh tế Việt Nam điện tử, Đầu
tƣ nƣớc ngoài, Bộ Công thƣơng, Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng, UBND tỉnh
Thanh Hóa...
171
125. Kwang Suk Kim, Micheal Roemer, “Studies in the Modernization of the Republic of Korea”. Harvard University Press, 1981.
126. M.I.Ansari, “Canadian Manufacturing: An Intersector and Intrasector Analysis of Structural Change”, The Asian Economic Review, the second, 1993.
127. Peter B. Dixon, Alan A. Powell, “Structural Adaptation in an Ailing Macroeconomy”. Melbourne University Press, 1979.
128. Sarah Cook, Juzhong Zhuang, Shujie Yao, “The Chinese Economy under Transition”, Macmillan Press LTD, 2000.
129. “Vietnam Development Report 2004: Poverty”. Joint Donor Report to the Vietnam Consultative Group Meeting, Hanoi, December 2-3, 2003.
172
173
(1000ha)
1000 ha
1000 ha
2010 so với 200
448,2
462,4
303,8
309,5
5,7
Cây có hạt
257,4
255,1
-2,3
Lúa
46,4
54,4
8
Ngô
36,5
26,8
-9,7
Cây lấy bột
24,4
11,5
-12,9
Khoai lang
12,1
15,3
3,2
Sắn
0,1
0,2
0,1
Đay
3,6
4,3
0,7
Cói
28,8
30,3
1,5
Mía
14,2
15
0,8
Lạc
3,3
3,4
0,1
Vừng
2,7
6
3,3
Đậu tƣơng
0,1
0
-0,1
Thuốc lá
0,1
0,6
0,5
Chè
3,4
0
-3,4
Cà phê
7,7
10,9
3,2
Cao su
2,1
1,1
-1,0
Dừa
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001, 2011; Quy hoạch phát
triển các vùng sản xuất rau tập trung tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020
174
Trong đó
Cây CN
Cây CN
Lƣơng thực
Rau đậu
Cây khác
Tổng số
hàng năm
lâu năm
Cây ăn quả
Năm
Bảng 2. Giá trị sản xuất ngành trồng trọt theo giá thực tế phân theo nhóm cây trồng
2001
3.603,5
2.344,0
189,9
585,5 63,3 107,4
313,4
2002
3.876,4
2.547,3
113,6
714,2 67,9 122,2
311,2
2003
3.967,7
2.661,9
136,5
662,8 22,1 175,6
368,8
2004
4.418,0
3.138,6
120,0
696,3 16,8 106,2
340,1
2005
5.332,5
3.631,8
313,8
814,6 50,3 102,3
491,7
2006
5.499,2
3.803,0
226,9
974,5 51,3 113,5
330,0
2007
6.421,6
4.351,7
289,4
1.204,7 76,6 196,2
297,6
2008
10.170,7
6.965,9
493,1
1.599,9 176,4 326,6
608,8
2009
11.049,0
7.231,2
881,9
1.498,3 155,6 367,5
914,5
2010
12.560,5
8.083,9
1.058,1
1.901,5 182,2 546,3
788,5
100,0
65,0
5,3
16,2
1,8
8,7
3,0
2001
100,0
65,7
2,9
18,4
1,8
8,0
3,2
2002
100,0
67,1
3,4
16,7
0,6
7,8
4,4
2003
100,0
71,0
2,7
15,8
0,4
7,7
2,4
2004
100,0
68,1
5,9
15,3
0,9
7,9
1,9
2005
100,0
69,2
4,1
17,7
0,9
6,0
2,1
2006
100,0
67,8
4,5
18,8
1,2
4,6
3,1
2007
100,0
68,5
4,8
15,7
1,7
6,1
3,2
2008
100,0
65,4
8,0
13,6
1,4
8,3
3,3
2009
100,0
15,1
64,4
1,5
6,3
4,3
2010
8,4 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
175
Bảng 3. Diện tích, sản lƣợng lúa tỉnh Thanh Hóa năm 2000 và 2010 phân theo huyện/thị xã/thành phố
Diện tích
Diện tích (ha)
Sản lƣợng (tấn)
Diện tích (ha)
Sản lƣợng (tấn)
Sản lƣợng (tấn)
Thành phố Thanh Hoá Thị xã Sầm Sơn Thị xã Bỉm Sơn Huyện Thọ Xuân Huyện Đông Sơn Huyện Nông Cống Huyện Triệu Sơn Huyện Quảng Xƣơng Huyện Hà Trung Huyện Nga Sơn Huyện Yên Định Huyện Thiệu Hoá Huyện Hoằng Hoá Huyện Hậu Lộc Huyện Tĩnh Gia Huyện Vĩnh Lộc Huyện Thạch Thành Huyện Cẩm Thuỷ Huyện Ngọc Lặc Huyện Lang Chánh Huyện Nhƣ Xuân Huyện Nhƣ Thanh Huyện Thƣờng Xuân Huyện Bá Thƣớc Huyện Quan Hoá Huyện Quan Sơn Huyện Mƣờng Lát
20.717 1.914 7.316 76.380 57.098 87.119 82.109 102.688 51.190 47.120 95.039 82.066 87.158 53.470 34.150 35.642 24.990 29.227 24.600 8.375 11.893 21.890 13.852 22.745 6.474 4.564 6.053
3.132 484 1.424 15.616 11.572 21.025 20.468 19.924 12.677 9.824 19.743 17.959 16.404 11.054 10.440 9.476 9.560 7.570 6.900 2.433 3.702 6.008 4.628 5.136 2.232 1.986 3.716
4.740 604 1.688 15.493 12.096 19.691 20.374 21.592 12.525 8.927 18.857 18.159 17.586 11.391 11.339 8.599 8.551 7.662 6.801 2.468 3.718 5.815 5.049 6.500 2.521 1.839 2.832
(ha) -2.324 300.788 -1.608 -4.100 -120 -316 -264 -1.460 123 23.644 -524 14.194 1.334 33.574 94 40.733 -1.668 12.138 152 17.581 897 3.247 886 32.626 -200 30.680 -1.182 10.992 -337 8.985 -899 10.948 877 18.899 1.009 16.288 -92 5.252 99 6.652 -35 1.792 -16 4.392 193 4.877 -421 5.938 -1.364 145 -289 1.215 147 2.326 884 -452
176
Năm 2010
Năm 2000
Bảng 4. Diện tích, năng suất, sản lƣợng ngô tỉnh Thanh Hóa năm 2000 và 2010 phân theo huyện/thị xã/thành phố (ĐVT: Ha)
DT (ha) NS (tạ/ha) SL (tấn) DT (ha) NS (tạ/ha) SL (tấn)
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
177
Năm 2010
Năm 2000
Bảng 5. Diện tích, năng suất, sản lƣợng sắn nguyên liệu phân theo huyện/thị xã/thành phố 2006-2010
90 6.028
-
705 2.656 60,0 54 611
-
1.744
- -
- - 10 548 - 81 332 9 94 - 218 - - 12 143 75 705 419 1.183 1.491 2.189 230 1.302 2.004 1.946 1.300 1.035
65,0 - 80,0 - - 65,0 55,0 104,0 73,4 95,0 105,0 98,5 130,0 135,0 106,0 164,0 115,1 115,0 70,0
78 787 780 5.175 3.981 12.422 14.686 28.457 3.105 13.801 32.866 22.397 14.950 7.245
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
178
Bảng 6. Diện tích, sản lƣợng cây rau đậu tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị xã/thành phố năm 2000 và 2010
DT (ha)
SL (tấn)
DT (ha)
SL (tấn)
Thành phố Thanh Hoá
Thị xã Sầm Sơn
70
570
80
590
Thị xã Bỉm Sơn
110
861
117
1142
Huyện Thọ Xuân
2.574
23.390
3.909
52293
Huyện Đông Sơn
1.007
7.185
1.120
9232
Huyện Nông Cống
1.654
1.379
2.138
22949
Huyện Triệu Sơn
1.616
14.937
1.798
14442
Huyện Quảng Xƣơng
2.256
22.235
2.110
23110
Huyện Hà Trung
498
3.925
581
4679
Huyện Nga Sơn
1.440
14.669
1.523
17362
Huyện Yên Định
1.227
9.480
2.332
20262
Huyện Thiệu Hoá
934
7.890
1.286
13161
Huyện Hoằng Hoá
2.724
21.676
2.885
34629
Huyện Hậu Lộc
983
8.008
1.429
14058
Huyện Tĩnh Gia
1.361
7.549
1.346
8325
Huyện Vĩnh Lộc
1.142
7.915
1.499
14908
Huyện Thạch Thành
530
2.695
382
2001
Huyện Cẩm Thuỷ
747
2.881
1.014
4209
Huyện Ngọc Lặc
606
3.249
778
4726
Huyện Lang Chánh
548
2.819
778
3257
Huyện Nhƣ Xuân
531
2.414
360
2097
Huyện Nhƣ Thanh
807
3.329
803
3774
Huyện Thƣờng Xuân
310
1.494
291
1267
Huyện Bá Thƣớc
1.062
4.677
1.040
3673
Huyện Quan Hoá
312
1.493
283
1228
Huyện Quan Sơn
321
1.636
366
3250
100
145
63
Huyện Mƣờng Lát 241 Nguồn : Quy hoạch phát triển các vùng sản xuất rau an toàn vùng tập trung tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020
179
Bảng 7. Diện tích cây công nghiệp hàng năm phân theo huyện/thị xã/thành phố
87 35 376 5388 56 1737 1203 2087 1138 4378 1559 458 2732 1317 4653 567 6400 2444 6423 258 2300 3289 2623 1057 488 176 50
40 60 800 5287 121 2090 1661 2615 1352 5504 1452 531 2809 1402 7318 906 6164 2286 6676 662 2219 3283 2597 1410 57 555 442
28 40 424 5280 79 2018 1384 2128 1163 4658 2234 515 2722 1466 6162 662 5979 2663 6443 216 2400 3353 2555 1311 811 66 120
51 61 1184 4966 85 2415 1614 2807 1412 5763 2064 605 3066 2026 8077 780 6621 2579 6444 542 1809 3540 2806 1412 200 519 352
Thành phố Thanh Hoá Thị xã Sầm Sơn Thị xã Bỉm Sơn Huyện Thọ Xuân Huyện Đông Sơn Huyện Nông Cống Huyện Triệu Sơn Huyện Quảng Xƣơng Huyện Hà Trung Huyện Nga Sơn Huyện Yên Định Huyện Thiệu Hoá Huyện Hoằng Hoá Huyện Hậu Lộc Huyện Tĩnh Gia Huyện Vĩnh Lộc Huyện Thạch Thành Huyện Cẩm Thuỷ Huyện Ngọc Lặc Huyện Lang Chánh Huyện Nhƣ Xuân Huyện Nhƣ Thanh Huyện Thƣờng Xuân Huyện Bá Thƣớc Huyện Quan Hoá Huyện Quan Sơn Huyện Mƣờng Lát
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
ĐVT: Ha 2010 2000 53279 56880 63800 60299 64126 59.700 44 - 68 122 1025 963 5467 4.726 177 71 2216 2.176 1702 1.602 2722 2.479 1254 1.059 5582 4.402 1658 2.586 571 799 2949 2.672 1414 1.255 7454 7.035 1421 1.409 6394 6.292 2601 2.551 6711 5.220 868 957 2740 2.016 3504 3.991 2901 2.702 1551 1.797 66 111 699 670 369 37
180
Bảng 8. Diện tích, năng suất, sản lƣợng một số cây công nghiệp hàng năm giai đoạn 2000-2010
136 221 19 3.614 5.281 4.307 28.770 30.725 30.328 14.145 18.373 15.018 2.686 5.599 5.996
-117 693 1.558 873 3.310
29 70 570 15 13
30 60 482 16 13
25 68 521 18 16
-3,0 -2,0 -49,0 3,0 3,0
389 659 48 25.313 31.780 29.458 1.639.890 1.480.986 1.581.152 21.158 29.285 27.213 3.428 7.349 9.341
-341,00 4145,00 -58.738,00 6055,00 5913,00
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
181
Bảng 9. Diện tích mía phân theo huyện/thị xã/thành phố
Thành phố Thanh Hoá Thị xã Sầm Sơn Thị xã Bỉm Sơn Huyện Thọ Xuân Huyện Đông Sơn Huyện Nông Cống Huyện Triệu Sơn Huyện Quảng Xƣơng Huyện Hà Trung Huyện Nga Sơn Huyện Yên Định Huyện Thiệu Hoá Huyện Hoằng Hoá Huyện Hậu Lộc Huyện Tĩnh Gia Huyện Vĩnh Lộc Huyện Thạch Thành Huyện Cẩm Thuỷ Huyện Ngọc Lặc Huyện Lang Chánh Huyện Nhƣ Xuân Huyện Nhƣ Thanh Huyện Thƣờng Xuân Huyện Bá Thƣớc Huyện Quan Hoá Huyện Quan Sơn Huyện Mƣờng Lát
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
ĐVT: Ha 2010 28.770 27.823 30.725 30.294 32.940 30.328 - 4 3 3 2 1 1 - - - - 1 314 366 1.133 752 974 942 3.785 3.576 3.284 3.821 3.832 3.489 49 48 65 41 77 27 976 920 1.166 817 945 829 964 995 1.275 1.308 1.404 1.125 110 132 76 19 54 77 868 829 1.026 975 900 775 34 30 40 8 16 26 721 633 578 516 676 870 36 37 42 60 96 62 38 20 16 20 16 14 41 11 27 14 31 45 260 190 131 77 175 162 189 186 305 368 392 399 6.070 5.616 6.300 5.993 6.211 6.020 1.816 1.953 1.880 1.825 2.047 1.757 5.741 5.644 5.765 6.013 6.130 4.716 181 117 382 494 687 754 1.740 1.755 1.704 2.005 2.394 1.847 2.735 2.694 2.956 2.760 2.940 3.356 1.742 1.700 2.125 1.986 2.350 2.072 335 345 397 349 489 908 - 20 29 13 - 26 23 - 47 50 73 41 - - - - - -
182
Bảng 10. Diện tích, Sản lƣợng lạc tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị xã/thành phố năm 2000 và 2010
DT (Ha)
SL (Tấn) DT (Ha)
SL (Tấn)
Thành phố Thanh Hoá
72
148
13
26
34
37
88
116
Thị xã Sầm Sơn
62
72
18
30
Thị xã Bỉm Sơn
1.176
2.049
679
1.275
Huyện Thọ Xuân
4
4
16
30
Huyện Đông Sơn
449
577
740
1.242
Huyện Nông Cống
167
166
287
491
Huyện Triệu Sơn
Huyện Quảng Xƣơng
621
849
620
995
211
287
167
324
Huyện Hà Trung
1.415
2.179
1.504
3.157
Huyện Nga Sơn
233
384
69
162
Huyện Yên Định
198
267
146
241
Huyện Thiệu Hoá
1.885
2.658
1.806
3.432
Huyện Hoằng Hoá
984
2.065
994
2.395
Huyện Hậu Lộc
3.294
5.597
5.391
9.091
Huyện Tĩnh Gia
134
184
77
202
Huyện Vĩnh Lộc
Huyện Thạch Thành
209
209
130
180
90
80
172
164
Huyện Cẩm Thuỷ
664
670
378
741
Huyện Ngọc Lặc
38
31
116
878
Huyện Lang Chánh
560
686
129
185
Huyện Nhƣ Xuân
496
604
509
738
Huyện Nhƣ Thanh
Huyện Thƣờng Xuân
667
965
381
559
429
354
503
484
Huyện Bá Thƣớc
15
9
16
13
Huyện Quan Hoá
32
23
69
63
Huyện Quan Sơn
6
4
-
-
Huyện Mƣờng Lát
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
183
Bảng 11. Diện tích trồng một số cây công nghiệp lâu năm và cây ăn quả của Thanh Hóa 2000-2010 (ĐVT: Ha)
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2000 và 2011
Bảng 12. Tình hình chăn nuôi gia súc, gia cầm tỉnh Thanh Hóa năm 2000 và 2010
215,3 233,6 1.088,1 0,1 28,9 10.814 6.521 4.293 2.080 2.396 53.690 7.913 12.936 21
224,1 335,4 1.369,7 0,4 62,1 15.027 8.078 6.949 3.642 5.499 90.771 10.956 28.149 156
207,9 244,8 874,5 0,4 59,4 16.731 12.577 4.154 13.519 16.593 130.402 22.977 39.628 68
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
184
Bảng 13. Số lƣợng đàn gia súc, gia cầm tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị xã/thành phố năm 2000 và 2010
Trâu (Nghìn con)
Bò (Nghìn con)
Trâu (Nghìn con)
Bò (Nghìn con)
Lợn (Nghìn con)
Lợn (Nghìn con)
3,4 0,6 1,4 16,1 8,4 6,6 14,6 10,5 4,6 7,1 13,3 13,7 13,6 11 26,3 9,1 6,1 5,3 5,7 4,6 2,4 5,3 8 13,9 10,8 5,8 5,4
0,4 0,1 0,9 14 1,4 7 6,8 2,3 5 2,2 9,1 3,8 3,7 2,3 6,5 5,6 20,3 16,7 24,4 8,7 12,1 13,4 20,9 19,1 3,6 3,2 2,1
0,1 0,04 0,4 13,8 0,2 5,4 3,8 0,6 3,5 0,6 8,9 1,8 0,5 0,7 3,9 7,4 17,7 15,6 20,7 12,9 13,9 12,1 19,2 21 8,9 7,7 6,6
2,4 0,8 1,4 12,7 5,6 8,1 15,6 9,8 5,2 7,5 22,7 16,9 19,9 11 23,2 8,5 6,9 2,8 4,7 3,4 2,3 3,6 5,5 11 17,5 6,1 9,7
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
185
Bảng 14. Diện tích mặt nƣớc nuôi trồng thủy sản tỉnh Thanh Hóa năm 2000 và 2010
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
Bảng 15. Sản lƣợng thuỷ sản khai thác tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị xã/thành phố năm 2000 và 2010 (ĐVT: Tấn)
3 13.474 21 - 312 274 163 12.023 573 2.062 44 491 12.094 13.766 17.985 85 178 88 - - 35
Thành phố Thanh Hoá Thị xã Sầm Sơn Thị xã Bỉm Sơn Huyện Thọ Xuân Huyện Đông Sơn Huyện Nông Cống Huyện Triệu Sơn Huyện Quảng Xƣơng Huyện Hà Trung Huyện Nga Sơn Huyện Yên Định Huyện Thiệu Hoá Huyện Hoằng Hoá Huyện Hậu Lộc Huyện Tĩnh Gia Huyện Vĩnh Lộc Huyện Thạch Thành Huyện Cẩm Thuỷ Huyện Ngọc Lặc Huyện Lang Chánh Huyện Nhƣ Xuân
306 192 286 756 574 902 856 2254 1467 1102 1622 788 1417 1246 656 616 1349 388 546 60 614
186
Huyện Nhƣ Thanh Huyện Thƣờng Xuân Huyện Bá Thƣớc Huyện Quan Hoá Huyện Quan Sơn Huyện Mƣờng Lát
52 25 74 19 63 8
680 405 358 74 108 31
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
Bảng 16. Sản lƣợng cá biển tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị xã/thành phố (ĐVT: Tấn)
Thị xã Sầm Sơn Huyện Quảng Xƣơng Huyện Nga Sơn Huyện Hoằng Hoá Huyện Hậu Lộc Huyện Tĩnh Gia
Bảng 17. Sản lƣợng tôm nuôi phân theo huyện/thị xã/thành phố (Tấn)
20 47 179
56 284 85 35
20 71 240 - - 50 433 95 106 - -
35 146 507 37 128 822 180 310 43
32 112 468 52 82 687 136 315 50
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2001 và 2011
184
Bảng 18. Số lƣợng trang trại tỉnh Thanh Hóa năm 2010 phân theo ngành hoạt động và phân theo huyện/thị xã/thành phố
Thành phố Thanh Hoá Thị xã Sầm Sơn Thị xã Bỉm Sơn Huyện Thọ Xuân Huyện Đông Sơn Huyện Nông Cống Huyện Triệu Sơn Huyện Quảng Xƣơng Huyện Hà Trung Huyện Nga Sơn Huyện Yên Định Huyện Thiệu Hoá Huyện Hoằng Hoá Huyện Hậu Lộc Huyện Tĩnh Gia Huyện Vĩnh Lộc Huyện Thạch Thành Huyện Cẩm Thuỷ Huyện Ngọc Lặc Huyện Lang Chánh Huyện Nhƣ Xuân
185
29 24 10
Huyện Nhƣ Thanh Huyện Thƣờng Xuân Huyện Bá Thƣớc Huyện Quan Hoá Huyện Quan Sơn Huyện Mƣờng Lát
325 89 37 40 18 -
- - -
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Thanh Hóa 2000 và 2011
186
Bảng 19. GTSX N-L-TS tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị/thành phố năm 2000
Thị x· Sầm Sơn Huyện Quảng Xương Huyện Nga Sơn Huyện Hoằng Hãa Huyện Hậu Lộc Huyện TÜnh Gia
Thµnh phố Thanh Hãa Thị x· Bỉm Sơn Huyện Thọ Xu©n Huyện Đ«ng Sơn Huyện N«ng Cống Huyện Triệu Sơn Huyện Hµ Trung Huyện Yªn Định Huyện VÜnh Lộc Huyện Thiệu Hãa
Huyện Thạch Thµnh
187
101,33 199,80 22,55 44,14 19,04 58,04 61,78 26,26 22,45 14,17
20,60 34,20 6,05 14,68 20,07 16,15 20,55 10,33 5,69 3,43
3,00 1,77 0,77 1,97 4,97 4,22 7,08 0,94 0,69 0,30
1,50 1,10 1,70 1,20 1,40 1,60 1,20 1,10 1,00 1,00
- - - - - - - - - -
47,81 53,41 32,44 28,65 23,21 53,00 42,67 54,34 23,41 11,15
Huyện Cẩm Thuỷ Huyện Ngọc Lặc Huyện Lang Ch¸nh Huyện Như Xu©n Huyện Như Thanh Huyện Thường Xu©n Huyện B¸ Thước Huyện Quan Hãa Huyện Quan Sơn Huyện Mường L¸t
Nguồn: Tổng hợp Niên giám hống kê các huyện/thị/ thành phố thuộc tỉnh năm 2001
188
Bảng 20. Cơ cấu GTSX N-L-TS tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị/thành phố năm 2000
Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ
Khai thác Nuôi trồng Dịch vụ
NN
TS
LN
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế 669,00 561,62 114,95 98,45 31,12 82,35 126,07 108,68 73,54 3,57 1,31 9,99 6,03 3,56 10,27 9,67 11,64 6,93 10,57 33,84 7,43 3,10 1,77
1,9 1,7 5,0 1,4 1,4 1,6 1,9 2,7 2,2 1,8 4,4 2,4 3,3 1,2 1,0 3,3 2,1 1,9 3,1 1,6 0,8 1,2 0,5
8,2 5.369,69 79,3 12,5 0,0 1.817,74 69,1 30,9 0,0 124,99 8,0 92,0 0,0 428,23 77,0 23,0 0,0 257,26 87,9 12,1 0,0 422,16 80,5 19,5 0,0 323,42 61,0 39,0 0,0 261,68 58,5 41,5 0,6 3,3 0,0 4,7 0,0 3,9 0,9 3,0 0,1 3,1 1,0 1,3 0,3 4,1 1,3 5,2 0,7 3,6 0,2 2,0 5,6 0,5 2,5 31,5 3,3 25,2 1,8 27,4 0,6 18,4
2.195,23 96,1 76,61 95,3 33,31 96,1 329,50 96,0 191,66 96,7 276,26 97,7 252,01 95,6 186,53 93,5 320,09 95,7 339,98 97,8 189,28 93,9 1.356,70 66,0 226,09 71,5 174,34 70,8 290,28 81,0
7,0 7,4 6,7 9,0 10,3 8,3 6,6 6,1 5,9 0,0 0,0 2,3 25,2 19,1 0,0 2,2 11,6 2,6 2,0 3,0 4,4 3,2 0,0
64,4 76,7 91,3 70,1 41,8 60,7 84,1 81,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
28,6 15,9 2,0 20,9 47,9 31,0 9,3 12,9 94,1 100,0 100,0 97,7 74,8 80,9 100,0 97,8 88,4 97,4 98,0 97,0 95,6 96,8 100,0
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế 4.260,50 1.256,12 10,04 329,78 226,14 339,81 197,35 153,00 2.108,53 73,04 32,00 316,42 185,42 269,82 241,01 174,39 306,23 332,38 177,82 895,83 161,72 123,43 235,10
80,8 81,1 50,0 77,1 84,0 81,6 84,0 82,5 82,1 70,3 60,2 82,0 80,1 85,5 83,4 82,6 86,7 81,2 79,4 77,1 75,1 82,1 85,0
17,3 17,2 45,0 21,5 14,6 16,9 14,1 14,9 15,7 27,9 35,4 15,6 16,5 13,3 15,6 14,1 11,1 16,9 17,5 21,3 24,1 16,7 14,5
189
Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ
Khai thác Nuôi trồng Dịch vụ
NN
TS
LN
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế 30,30 60,02 40,51 75,79 83,53 37,69 29,14 18,60
74,4 73,5 47,0 76,6 74,0 69,7 77,0 76,2
20,0 24,5 49,5 21,3 24,6 27,4 19,5 18,4
5,6 2,0 3,5 2,1 1,4 2,9 3,4 5,4
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
56,2 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
43,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
64,11 47,3 90,64 66,2 68,69 59,0 133,01 57,0 133,28 62,7 92,97 40,5 53,24 54,7 30,05 61,9
2,1 50,6 2,2 31,6 7,2 33,8 3,2 39,8 5,3 32,0 1,0 58,4 1,3 44,0 1,0 37,1
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế 1,37 1,97 4,97 4,22 7,08 0,94 0,69 0,30
Huyện Lang Ch¸nh Huyện Như Xu©n Huyện Như Thanh Huyện Thường Xu©n Huyện B¸ Thước Huyện Quan Hãa Huyện Quan Sơn Huyện Mường L¸t Nguồn: Tổng hợp Niên giám hống kê các huyện/thị/ thành phố thuộc tỉnh năm 2001
190
Bảng 21. GTSX N-L-TS tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị/thành phố năm 2010
Thị x· Sầm Sơn Huyện Quảng Xương Huyện Nga Sơn Huyện Hoằng Hãa Huyện Hậu Lộc Huyện TÜnh Gia
Thµnh phố Thanh Hãa Thị x· Bỉm Sơn Huyện Thọ Xu©n Huyện Đ«ng Sơn Huyện N«ng Cống Huyện Triệu Sơn Huyện Hµ Trung Huyện Yªn Định Huyện VÜnh Lộc Huyện Thiệu Hãa
Huyện Thạch Thµnh Huyện Cẩm Thuỷ
191
- -
594,27 1009,99 398,16 302,25 222,64 263,94 88,33 104,93 85,93
180,88 23,07 56,11 149,48 89,89 101,49 88,3 36,94 10,89
Nuôi trồng Dịch vụ - - - - - 0,01 0,16 - -
23,64 3,00 24,40 31,54 15,39 13,60 2,81 4,56 1,33
0,88 1,3 0,63 1,85 0,48 1,58 0,2
258,32 252,4 89,98 70,86 158,77 136,75 234,99 149,07 66,6
2,88 0,32 - 11,48 1,62 5,56 3,78 - -
Huyện Ngọc Lặc Huyện Lang Ch¸nh Huyện Như Xu©n Huyện Như Thanh Huyện Thường Xu©n Huyện B¸ Thước Huyện Quan Hãa Huyện Quan Sơn Huyện Mường L¸t
Nguồn: Tổng hợp Niên giám thống kê các huyện/thị/ thành phố thuộc tỉnh năm 2011
192
Bảng 22. Cơ cấu GTSX N-L-TS tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị/thành phố năm 2010
Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ
Khai thác Nuôi trồng Dịch vụ
NN
TS
LN
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế
379,07
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế 3015,00 2364,60 354,15 419,63 123,94 459,09 507,62 500,17 446,51 11,71 11,40 37,75 35,87 55,30 50,97 91,05 80,67 25,92 45,87 203,89 59,51 17,02 23,64
2,7 1,3 4,2 1,1 0,8 1,3 2,5 0,7 4,7 0,6 1,9 8,4 1,9 0,5 3,8 5,4 5,7 7,4 2,8 0,7 1,6 0,0 0,4
7,5 22467,10 79,1 13,4 0,1 6514,01 63,6 36,3 0,3 6,3 93,4 0,0 1461,44 71,3 28,7 0,0 752,26 83,5 16,5 0,0 1690,10 72,8 27,2 0,0 1210,65 58,1 41,9 0,1 1020,49 50,9 49,0 0,3 5,0 8921,54 94,7 0,0 4,9 237,68 95,1 0,0 8,3 137,11 91,7 0,5 2,2 1727,62 97,3 0,1 5,3 677,82 94,6 0,4 5,8 951,09 93,8 0,1 4,9 1047,41 95,0 0,4 725,38 87,0 12,6 0,2 5,2 0,3 4,1 3,7 0,1 2,9 23,5 6,5 8,9 2,3 20,3 2,2 24,4
1551,78 94,6 637,41 95,6 1228,24 96,1 7031,55 73,6 914,62 84,6 738,70 77,4 1059,99 73,4
2,6 2,9 1,2 2,6 4,5 2,3 4,4 2,7 2,5 0,0 0,0 0,7 16,0 0,0 0,8 0,1 5,6 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0
60,4 74,3 95,1 71,6 41,6 65,9 68,2 83,9 11,0 0,7 4,6 0,0 21,7 12,4 8,0 15,7 1,4 8,2 26,8 6,7 7,5 12,9 0,0
37,0 22,8 3,7 25,7 53,9 31,8 27,3 13,4 86,5 99,3 95,4 99,3 62,3 87,6 91,2 84,1 93,0 91,8 73,2 93,3 92,5 87,1 100,0
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế 17774,2 4146 23,95 1041,36 628,06 1230,5 702,8 519,33 8449,86 225,97 125,71 1680,93 641,11 891,95 994,98 631,3 1467,51 609,66 1180,74 5178,34 773,6 571,61 778,03
70,7 69,0 48,6 70,0 73,2 68,2 64,9 70,5 67,0 65,5 59,6 68,9 66,6 75,8 76,4 61,5 59,1 68,9 62,4 78,0 74,4 69,1 76,4
26,6 29,7 47,2 29,0 26,0 30,5 32,6 28,8 28,4 33,9 38,5 22,7 31,5 23,6 19,8 33,1 35,2 23,8 34,8 21,2 24,0 30,9 23,2
193
Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ
Khai thác Nuôi trồng Dịch vụ
NN
TS
LN
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế
Huyện Lang Ch¸nh Huyện Như Xu©n Huyện Như Thanh Huyện Thường Xu©n Huyện B¸ Thước Huyện Quan Hãa Huyện Quan Sơn Huyện Mường L¸t
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế 1033,38 454,27 463,21 314,15 370,99 180,41 141,87 96,82
97,7 87,6 65,3 70,9 71,1 49,0 74,0 88,8
2,2 12,4 32,3 28,6 27,4 48,9 26,0 11,2
0,0 3,5 4,0 3,9 12,0 13,9 25,7 13,1
100,0 96,5 96,0 96,1 88,0 81,4 74,3 86,9
0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 4,6 0,0 0,0
1288,78 80,2 569,53 79,8 566,91 81,7 488,94 64,3 523,20 70,9 418,85 43,1 297,08 47,8 164,95 58,7
0,2 19,6 4,4 15,8 5,8 12,5 3,3 32,5 3,0 26,1 0,8 56,1 2,1 50,2 0,9 40,4
Tổng GTSX ( Tỷ đồng) Giá thực tế 3,00 25,28 32,84 16,02 15,46 3,45 6,14 1,53
0,0 0,0 2,5 0,5 1,5 2,1 0,0 0,0
Nguồn: Tổng hợp Niên giám thống kê các huyện/thị/ thành phố thuộc tỉnh năm 2011
194
Bảng 23. Biến động tỷ trọng GTSX N-L-TS tỉnh Thanh Hóa phân theo huyện/thị/thành phố giai đoạn 2000-2010
ĐVT:điểm %; (-)giảm; ()Tăng
Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ Khai thác Nuôi trồng Dịch vụ
-10,1 -12,0 -1,4 -7,2 -10,8 -13,3 -19,1 -11,9 -15,2 -4,9 -0,6 -13,1 -13,5 -9,7 -7,0 -21,1 -27,6 -12,4 -17,0 0,9
9,3 12,5 2,2 7,5 11,4 13,6 18,5 14,0 12,7 6,0 3,0 7,1 15,0 10,4 4,1 18,9 24,0 6,9 17,3 0,0
0,8 -0,4 -0,8 -0,4 -0,6 -0,3 0,6 -2,0 2,5 -1,2 -2,5 6,0 -1,5 -0,6 2,9 2,1 3,6 5,5 -0,4 -0,8
8,5 7,0 1,7 4,8 6,0 0,8 18,0 0,5 -7,5 -0,7 -4,6 1,6 -12,5 6,7 -8,8 -13,7 4,6 -5,6 -24,8 -3,7
-4,4 -4,5 -5,4 -6,3 -5,8 -6,0 -2,2 -3,5 -3,5 0,0 0,0 -1,6 -9,2 -19,1 0,8 -2,1 -6,0 -2,6 -2,0 -3,0
-0,2 -5,5 -1,7 -5,8 -4,4 -7,7 -3,0 -7,6 -1,3 -0,3 -4,4 1,3 -2,2 -3,9 -0,6 -6,5 -1,1 -2,1 2,2 7,6
1,0 5,4 1,5 5,7 4,4 7,7 2,9 7,5 1,7 0,3 4,4 -0,8 2,1 4,5 0,8 7,4 1,6 2,0 -1,8 0,4
-0,7 0,1 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 -0,3 0,0 0,0 -0,4 0,0 -0,6 -0,2 -0,9 -0,5 0,1 -0,3 -8,0
-4,1 -2,4 3,8 1,5 -0,2 5,1 -15,9 2,9 11,0 0,7 4,6 0,0 21,7 12,4 8,0 15,7 1,4 8,2 26,8 6,7
195
Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ Khai thác Nuôi trồng Dịch vụ -4,4 -3,2 0,0 -43,8 0,0 0,0 0,0 0,1 4,6 0,0 0,0
-0,7 -13,0 -8,6 23,3 14,1 18,3 -5,7 -2,8 -20,7 -3,1 12,6
0,0 14,2 8,7 -17,7 -12,1 -17,3 7,3 2,8 21,5 6,5 -7,2
-3,0 -9,7 0,0 43,8 -3,5 -4,0 -3,9 -12,0 -18,6 -25,7 -13,1
7,5 12,9 0,0 0,0 3,5 4,0 3,9 12,0 13,9 25,7 13,1
0,8 -1,2 -0,1 -5,6 -2,0 -1,0 -1,6 0,1 -0,8 -3,4 -5,4
13,1 6,6 -7,6 32,9 13,5 22,7 7,3 8,2 2,5 -7,0 -3,2
3,2 0,5 1,6 -1,9 2,3 -1,4 0,1 -2,4 -0,2 0,8 -0,1
-16,3 -7,1 6,0 -31,0 -15,8 -21,3 -7,4 -5,9 -2,3 6,2 3,3
Nguồn: Tổng hợp Niên giám thống kê các huyện/thị/ thành phố thuộc tỉnh năm 2011
