BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN THU PHƯƠNG
DẠY HỌC TỪ XƯNG HÔ TIẾNG VIỆT
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC DÂN TỘC HMÔNG
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Văn và Tiếng Việt
Mã số: 9140111
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN QUANG NINH
HÀ NỘI - 2019
i
LỜI CẢM ƠN
Xin được gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới thầy giáo hướng dẫn, các nhà khoa
học trong hội đồng seminar cấp tổ, hội đồng cơ sở, các nhà phản biện đã nhận xét,
góp ý, chia sẻ những kinh nghiệm quý báu trong nghiên cứu khoa học, giúp em từng
bước hoàn thiện luận án.
Xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến BGH, thầy giáo, cô giáo và học sinh tại trường
tiểu học Trần Văn Thọ, Nậm Pố và Nậm Kè số 2 tại huyện Mường Nhé, tỉnh Điện
Biên.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân đã luôn động viên và tạo mọi điều
kiện thuận lợi nhất trong suốt thời gian con/cháu/em thực hiện đề tài.
Tác giả luận án
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả
trong luận án được thực hiện nghiêm túc và chưa từng được ai công bố trong bất cứ
công trình nào khác.
Tác giả luận án
iii
MỤC LỤC
Lời cảm ơn .............................................................................................................. i
Lời cam đoan .......................................................................................................... ii
Mục lục.................................................................................................................. iii
Danh mục chữ viết tắt ............................................................................................ vi
Danh mục bảng ..................................................................................................... vii
Danh mục hình .................................................................................................... viii
Danh mục sơ đồ ..................................................................................................... ix
Mở đầu .................................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .......................................................................................... 1
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................ 2
2.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................... 2
2.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 3
3.1. Mục đích nghiên cứu .................................................................................... 3
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 3
4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 4
4.1. Phương pháp điều tra, khảo sát thực tiễn ...................................................... 4
4.2. Phương pháp phỏng vấn sâu ......................................................................... 4
4.3. Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu ..................................................... 4
4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.............................................................. 4
4.5. Phương pháp thống kê, xử lí số liệu ............................................................. 5
5. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... 5
6. Dự kiến đóng góp của luận án ...................................................................... 5
6.1. Về mặt lý luận .............................................................................................. 5
6.2. Về mặt thực tiễn ........................................................................................... 6
7. Kết cấu của luận án ...................................................................................... 6
Chương 1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ....................................................... 8
1.1. Nghiên cứu về từ xưng hô tiếng Việt ............................................................ 8
iv
1.2. Nghiên cứu về phương pháp dạy học ngôn ngữ thứ hai ...............................14
1.3. Nghiên cứu về dạy học tiếng Việt như ngôn ngữ thứ hai .............................25
1.4. Nghiên cứu về việc dạy học tiếng Việt cho học sinh tiểu học người
dân tộc thiểu số ...........................................................................................27
Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................31
Chương 2. Cơ sở khoa học của việc dạy học từ xưng hô tiếng Việt
cho học sinh tiểu học dân tộc Hmông .......................................................32
2.1. Cơ sở lí luận của việc dạy học từ xưng hô tiếng Việt cho học sinh tiểu học
dân tộc Hmông.............................................................................................32
2.1.1. Tiếng Việt với học sinh tiểu học dân tộc Hmông .........................................32
2.1.2. Dạy học từ xưng hô tiếng Việt dựa trên lí thuyết thụ đắc ngôn ngữ
thứ hai .........................................................................................................35
2.1.3. Từ xưng hô trong tiếng Việt và tiếng Hmông ..............................................45
2.2. Cơ sở thực tiễn của việc dạy học từ xưng hô tiếng Việt ...............................56
2.2.1. Đặc điểm tâm lí, nhận thức của học sinh tiểu học Hmông ...........................56
2.2.2. Dạy học từ xưng hô trong chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn ......59
2.2.3. Thực trạng dạy học từ xưng hô tiếng Việt cho học sinh tiểu học Hmông .........64
2.2.4. Thực trạng sử dụng từ xưng hô tiếng Việt của học sinh tiểu học Hmông .........68
Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................72
Chương 3. Tổ chức dạy học từ xưng hô tiếng Việt cho học sinh tiểu học
dân tộc Hmông ..........................................................................................73
3.1. Một số yêu cầu trong dạy học từ xưng hô tiếng Việt ...................................73
3.2. Sử dụng một số phương pháp vào dạy học từ xưng hô tiếng Việt
cho học sinh tiểu học dân tộc Hmông ..........................................................75
3.2.1. Phương pháp trực quan hành động (Total physical response) ......................76
3.2.2. Phương pháp đóng vai (Role play) ..............................................................81
3.2.3. Phương pháp phân tích ngôn ngữ (Language analysis) ................................91
3.3. Xây dựng hệ thống bài tập dạy học từ xưng hô tiếng Việt cho học sinh
tiểu học dân tộc Hmông ..............................................................................98