BỘ VĂN HÓA THỂ THAO VÀ DU LỊCH BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN ÂM NHẠC QUỐC GIA VIỆT NAM
NGUYỄN KHÁNH TRANG
GIỌNG NỮ CAO
(SOPRANO)
TRONG OPERA VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ ÂM NHẠC HỌC
HÀ NỘI, NĂM 2021
BỘ VĂN HÓA THỂ THAO VÀ DU LỊCH BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN ÂM NHẠC QUỐC GIA VIỆT NAM
NGUYỄN KHÁNH TRANG
GIỌNG NỮ CAO
(SOPRANO)
TRONG OPERA VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH ÂM NHẠC HỌC
MÃ SỐ: 62 21 02 01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ ÂM NHẠC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. LÊ ANH TUẤN
HÀ NỘI, NĂM 2021
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án Giọng nữ cao (Soprano) trong Opera
Việt Nam là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu
được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng công
bố trong bất cứ công trình nào, của ai. Các thông tin trích dẫn trong luận
án này đều được ghi rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng năm 2021
Tác giả luận án
NGUYỄN KHÁNH TRANG
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i
MỤC LỤC .............................................................................................................. ii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1
2. Lịch sử nghiên cứu .............................................................................................. 2
3. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 10
4. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................ 11
5. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 11
6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 11
7. Những đóng góp của luận án ............................................................................. 12
8. Bố cục của luận án ............................................................................................. 13
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ................................................ 14
1.1. Các khái niệm ................................................................................................. 14
1.1.1. Giọng hát ..................................................................................................... 14
1.1.2. Giọng nữ cao (soprano) ............................................................................... 15
1.1.3. Bel canto ..................................................................................................... 16
1.1.4. Opera ........................................................................................................... 17
1.2. Tóm tắt tiến trình phát triển và các đặc điểm của giọng nữ cao [25], [32] ....... 19
1.2.1. Tóm tắt tiến trình phát triển giọng nữ cao .................................................... 19
1.2.2. Âm vực giọng nữ cao ................................................................................... 21
1.2.3. Các loại giọng nữ cao .................................................................................. 21
1.2.4. So sánh đặc điểm giọng nữ cao Việt Nam và giọng nữ cao thế giới ............. 23
1.2.5. Các nghệ sĩ giọng nữ cao Việt Nam ............................................................. 26
1.3. Hát tiếng Việt với kỹ thuật bel canto ............................................................... 30
1.3.1. Kỹ thuật bel canto ........................................................................................ 30
1.3.2. Áp dụng kỹ thuật bel canto trong hát tiếng Việt ........................................... 32
1.4. Khái quát về sự hình thành và phát triển opera Việt Nam ............................... 35
1.4.1. Giai đoạn tiền đề cho đến trước năm 1959 (tóm tắt từ các tài liệu số [44],
[46], [48]) .............................................................................................................. 36
1.4.2. Opera Việt Nam giai đoạn 1959 - 1975 ........................................................ 37
1.4.3. Opera Việt Nam giai đoạn sau 1975 ............................................................. 39
Tiểu kết ................................................................................................................. 44
CHƯƠNG 2 ĐẶC ĐIỂM GIỌNG NỮ CAO TRONG OPERA VIỆT NAM ......... 45
2.1.Vị trí và tính cách nhân vật giọng nữ cao trong opera Việt Nam ...................... 45
2.1.1.Vị trí giọng nữ cao trong opera Việt Nam ..................................................... 45
2.1.2.Khắc họa tính cách nhân vật giọng nữ cao bằng âm nhạc .............................. 53
2.2.Giọng nữ cao trong các tiết mục opera Việt Nam ............................................. 64
iii
2.2.1.Đặc điểm âm nhạc của các tiết mục đơn ca viết cho giọng nữ cao
.............. 64
2.2.2.Đặc điểm âm nhạc của các tiết mục hợp ca có giọng nữ cao ......................... 72
2.3.Giọng nữ cao trong mối quan hệ với dàn nhạc ................................................. 83
2.3.1.Kỹ thuật đồng âm ......................................................................................... 83
2.3.2.Các kiểu phối hợp khác giữa dàn nhạc và giọng nữ cao ................................ 85
Tiểu kết ................................................................................................................. 88
CHƯƠNG 3
KỸ THUẬT GIỌNG NỮ CAO TRONG OPERA VIỆT NAM
........... 90
3.1. Thể hiện kỹ thuật bel canto trong các tiết mục giọng nữ cao ........................... 90
3.1.1. Hát liền giọng (cantilena) ............................................................................. 90
3.1.2. Hát nói (recitative) ....................................................................................... 92
3.1.3. Hát lướt nhanh (passage) ............................................................................. 94
3.1.4. Hát với sắc thái to nhỏ (hát từ nhỏ tới to và từ to tới nhỏ) ............................ 95
3.1.5. Hát rung láy (trillo) ...................................................................................... 98
3.1.6. Hát âm nảy (staccato) .................................................................................. 99
3.2. Vấn đề phát âm tiếng Việt ............................................................................. 100
3.2.1.Một số vấn đề kỹ thuật phát âm tiếng Việt .................................................. 100
3.2.2.Lời ca trong các tiết mục giọng nữ cao ....................................................... 107
3.2.3.Tầm cữ của các tiết mục giọng nữ cao ........................................................ 111
3.3. Thể hiện yếu tố âm nhạc dân tộc trong các tiết mục giọng nữ cao ................. 114
3.3.1.Chất liệu âm nhạc dân tộc ........................................................................... 114
3.3.2.Kỹ thuật thanh nhạc thể hiện chất liệu âm nhạc dân tộc .............................. 119
3.4. Giải pháp về đào tạo và biểu diễn giọng nữ cao trong opera Việt Nam .......... 128
3.4.1.Về tài liệu ................................................................................................... 128
3.4.2.Về đào tạo................................................................................................... 129
3.4.3.Về luyện tập và biểu diễn ............................................................................ 129
3.4.4.Một vài lưu ý .............................................................................................. 132
Tiểu kết ............................................................................................................... 135
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 137
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ............................................. 141
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 142
PHỤ LỤC............................................................................................................ 149
