ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ
NGUYỄN VĂN THẨM
KHÔI PHỤC TÍNH NHẤT QUÁN VÀ TÍCH HỢP
TRI THỨC SỬ DỤNG MÔ HÌNH XÁC SUẤT
LUẬN ÁN TIỄN SĨ HỆ THỐNG THÔNG TIN
Hà Nội - 2021
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ
NGUYỄN VĂN THẨM
KHÔI PHỤC TÍNH NHẤT QUÁN VÀ TÍCH HỢP
TRI THỨC SỬ DỤNG MÔ HÌNH XÁC SUẤT
Chuyên ngành Hệ thống thông tin
Mã số: 9480104.01
LUẬN ÁN TIỄN SĨ HỆ THỐNG THÔNG TIN
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành
2. TS Trần Trọng Hiếu
Hà Nội - 2021
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án “Khôi phục tính nhất quán và tích
hợp tri thức sử dụng mô hình xác suất ” là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các số liệu, kết quả được trình bày trong luận án là hoàn toàn
trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào
khác.
Tôi đã trích dẫn đầy đủ các tài liệu tham khảo, công trình nghiên cứu
liên quan ở trong nước và quốc tế. Ngoại trừ các tài liệu tham khảo
này, luận án hoàn toàn là công việc của riêng tôi.
Trong các công trình khoa học được công bố trong luận án, tôi đã thể
hiện rõ ràng và chính xác đóng góp của các đồng tác giả và những gì
do tôi đã đóng góp.
Luận án được hoàn thành trong thời gian tôi làm Nghiên cứu sinh tại
Bộ môn Các Hệ thống Thông tin, Khoa Công nghệ Thông tin, Trường
Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Tác giả:
Hà Nội:
i
ii
LỜI CẢM ƠN
Trước hết, tôi muốn bày tỏ sự biết ơn vô hạn đến GS.TSKH.
Nguyễn Ngọc Thành - Trường Đại học Công nghệ Wroclaw, Ba Lan. Thầy
đã truyền cho tôi niềm đam mê nghiên cứu khoa học, luôn tận tâm, động
viên, khuyến khích và hướng dẫn tận tình để tôi có thể đạt được những
thành công trong lĩnh vực nghiên cứu của mình. Tôi đã học hỏi được rất
nhiều điều từ GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành: về những cống hiến không
biết mệt mỏi của Thầy cho tri thức nhân loại, về tình yêu đất nước và cả
những đóng góp cho quê hương của Thầy.
Tôi cũng muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trần Trọng Hiếu
- Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội. Thầy không chỉ
hướng dẫn cho tôi những kiến thức về học thuật mà Thầy còn luôn đồng
hành với tôi cả những khó khăn trên con đường nghiên cứu khoa học cũng
như những khó khăn trong cuộc sống đời thường.
Tôi xin chân thành cảm ơn tới tập thể các thầy cô giáo, các nhà
khoa học thuộc Trường Đại học Công nghệ (đặc biệt là các thành viên của
Phòng thí nghiệm khoa học dữ liệu và công nghệ tri thức – DS và KTlab) -
Đại học Quốc gia Hà Nội đã giúp đỡ về chuyên môn và tạo điều kiện thuận
lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Trong đó, tôi xin trân
trọng cảm ơn PGS.TS. Hà Quang Thụy, người Thầy đã luôn có những góp
ý quý báu cho tôi trong quá trình tôi nghiên cứu tại Trường.
Tôi bày tỏ sự biết ơn đến Ban giám hiệu và Lãnh đạo Khoa Công
nghệ Thông tin - Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Nam Định đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu; cảm ơn
các đồng nghiệp Khoa Công nghệ Thông tin đã cổ vũ, động viên và sát cánh
bên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Tôi muốn cảm ơn đến tất cả những người bạn, các anh chị em NCS,
những đồng nghiệp của tôi, và đặc biệt là gia đình Thầy Trần Trọng Hiếu.
Những người đã luôn chia sẻ với tôi những khó khăn, giúp đỡ tôi rất nhiều
cả về tinh thần lẫn vật chất.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn vô hạn đối với gia đình nội
ngoại hai bên của tôi, đã luôn ủng hộ tôi trong thời gian qua. Đặc biệt là
mẹ tôi, vợ tôi Kiều Loan, hai con gái tôi Linh Giang và Hoài Giang, những
người phụ nữ quan trọng đối với tôi, đã luôn khắc phục mọi khó khăn trong
cuộc sống, sát cánh, động viên và là hậu phương vững chắc để tôi có thể
hoàn thành được luận án này.
NCS. Nguyễn Văn Thẩm
iii
TÓM TẮT
Trong quá trình phát triển của hệ thống dựa trên tri thức, tích hợp tri
thức được hiểu là quá trình tạo ra một tri thức mới từ một tập các tri thức
khác nhau; trong đó giữa các tri thức đầu vào có thể không đầy đủ và không
nhất quán với nhau, hoặc bản thân mỗi tri thức đầu vào cũng có thể không
đầy đủ và tồn tại mâu thuẫn nội tại. Do đó, giải quyết tính không nhất
quán của cơ sở tri thức là một nhiệm vụ thiết yếu trước khi tiến hành tích
hợp các cơ sở tri thức. Đề xuất các cách tiếp cận để giải quyết bài toán tích
hợp cơ sở tri thức trong môi trường xác suất là một nhiệm vụ trọng tâm
trong quá trình xây dựng một hệ thống dựa trên cơ sở tri thức xác suất.
Luận án đề xuất một sơ đồ nguyên lý chung của hệ thống tích hợp tri
thức xác suất. Từ sơ đồ nguyên lý chung này, luận án tiến hành đề xuất các
giải pháp để thực hiện hai giai đoạn chính của sơ đồ nguyên lý: Giai đoạn
khôi phục tính nhất quán trong cơ sở tri thức xác suất và giai đoạn tích hợp
các cơ sở tri thức xác suất. Nội dung của luận án được tóm tắt như sau:
(i) Khảo sát về các phương pháp xử lý tính không nhất quán và các phương
pháp tích hợp tri thức.
- Khảo sát và đánh giá các hệ thống tích hợp tri thức hiện có; đề xuất
một sơ đồ nguyên lý chung của hệ thống tích hợp tri thức xác suất và
so sánh với hệ thống hiện có.
- Khảo sát và đánh giá một số phương pháp xử lý tính không nhất
quán và một số phương pháp tích hợp tri thức dạng lôgic, lôgic-xác
suất, xác suất.
(ii) Đề xuất phương pháp khôi phục tính nhất quán trong cơ sở tri thức
xác suất: Mô hình khôi phục tính nhất quán của cơ sở tri thức xác
suất theo chuẩn và mô hình khôi phục tính nhất quán của cơ sở tri
thức xác suất phi chuẩn;
- Phân loại, đánh giá và làm cho lớp độ đo không nhất quán thông
dụng nhất của cho cơ sở tri thức dạng lôgic, lôgic-xác suất phù hợp
với dạng xác suất bằng cách xem xét các tính chất kỳ vọng mà chúng
cần phải thỏa mãn.
