B GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỎ - ĐỊA CHẤT
ĐỖ VĂN MONG
NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH DÒNG CHẢY BỀ
MẶT TRÊN VÙNG BIỂN VIỆT NAM TỪ SỐ LIỆU ĐO CAO
VỆ TINH PHỤC VỤ CHO MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI
QUÂN VIỆT NAM
Ngành: Kỹ thuật trắc địa- bản đồ
Mã số: 9520503
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KỸ THUẬT TRẮC ĐỊA- BẢN ĐỒ
HÀ NỘI, 2025
Công trình được hoàn thành tại Bộ môn Trắc địa cao cấp, Khoa
Trắc địa - Bản đồ và Quản lý đất đai, Trường Đại Học Mỏ - Địa Chất
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Nguyễn Văn Sáng
2. TS. Nguyễn Đình Thành
Phản biện 1: GS.TS Võ Chí Mỹ
Phản biện 2: GS.TSKH Hoàng Ngọc Hà
Phản biện 3: PGS.TS Trịnh Lê Hùng
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án Tiến sĩ cấp
trường, họp tại Trường Đại học Mỏ - Địa chất, phường Đức Thắng,
quận Bắc Từ Liêm, Thành phố Hà Nội vào hồi …giờ, ngày … tháng
… năm 2025
Có thể tìm hiểu luận án tại:
Thư viện Quốc gia, Hà Nội
Thư viện Trường Đại học Mỏ - Địa chất
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Dòng chảy trên biển là yếu tố tự nhiên rất phức tạp, được sinh ra
bởi nhiều yếu tố như: Gió, thủy triều, chênh lệch nhiệt độ, độ mặn…
Dòng chảy có vai trò to lớn trong đời sống đại dương. Tuy nhiên, dòng
chảy gây ảnh hưởng to lớn và tác động xấu đến nhiều hoạt động trên
biển như gây sụt lỡ tại các khu vực ven bờ biển, bờ đảo, gây khó khăn
trong xây dựng các công trình trên biển, tác động đến công tác điều tàu
trên biển và là một trong các nguyên nhân gây ra tai nạn hàng hải. Các
dòng chảy trên biển còn gây khó khăn trong công tác tìm kiếm cứu hộ
cứu nạn. Dòng chảy còn tác động không nhỏ đến công tác thu thập dữ
liệu phục vụ nghiên cứu, an ninh quốc phòng và phát triển kinh tế biển.
Đối với Hải quân nhân dân Việt Nam, là lực lượng nòng cốt trong
bảo vệ chủ quyền trên biển. Từ thực tế cho thấy, dòng chảy tác động
không nhỏ đến hoạt động của hệ thống tàu Hải quân như: Công tác
điều hướng tàu, công tác tìm kiếm cứu hộ cứu nạn, xử lý sự cố tràn
dầu, ... Bên cạnh đó, dòng chảy còn ảnh hưởng đến các hoạt động chiến
đấu, huấn luyện chiến đấu như: hoạt động thả thủy lôi, xây dựng công
trình quân sự trên biển.
Tại Việt Nam có nhiều các nghiên cứu khoa học xác định dòng chảy
trên biển tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào sử dụng số liệu đo cao vệ
tinh. Trên thế giới, đo cao vệ tinh là một trong những phương pháp
mới nhất của trắc địa vệ tinh. Hiện tại dữ liệu từ đo cao vệ tinh đã được
ứng dụng cho nhiều bài toán khác nhau và đã mang lại hiệu quả cao.
Trong lĩnh vực nghiên cứu biển, từ nguyên lý hoạt động, các vệ tinh
cho phép chúng ta xác định được độ cao tức thời của mực nước biển
luôn thay đổi trên các đại dương. Việc giám sát được sự thay đổi mực
nước biển liên tục trên biển sẽ giúp chúng ta có thể xác định được dòng
chảy trên tầng mặt của biển.
Từ những lập luận trên cho thấy, đề tài luận án tiến sỹ: “Nghiên
cứu phương pháp xác định dòng chảy bề mặt trên vùng biển Việt
2
Nam từ số liệu đo cao vệ tinh phục vụ cho một số hoạt động của Hải
quân Việt Nam” là rất cần thiết.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Đề xuất được phương pháp và quy trình xác định dòng chảy bề
mặt trên vùng biển Việt Nam từ số liệu đo cao vệ tinh. Xác định được
dòng chảy bề mặt trên khu vực thực nghiệm từ số liệu đo cao vệ tinh.
- Đề xuất được phương pháp ứng dụng dòng chảy bề mặt trong một
số hoạt động của Hải quân Việt Nam.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Phương pháp và quy trình xác định dòng chảy bề mặt trên vùng
biển Việt Nam bằng số liệu đo cao vệ tinh.
- Mô hình thế trọng trường; Mô hình mặt biển trung bình; Mô hình Geoid.
- Phương pháp ứng dụng dòng chảy bề mặt trong một số hoạt động
của Hải quân nhân dân Việt Nam.
4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thu thập tài; Phương pháp phân tích, tổng hợp;
Phương pháp mô hình hóa; Phương pháp thực nghiệm.
5. Các luận điểm bảo vệ
- Luận điểm 1: Phương pháp xác định dòng chảy bề mặt trên vùng
biển Việt Nam từ số liệu đo cao vệ tinh có cơ sở khoa học chặt chẽ, có
quy trình rõ ràng và khả thi trong thực tế.
- Luận điểm 2: Luận điểm 2: Dòng chảy bề mặt xác định từ số liệu
đo cao vệ tinh hoàn toàn có thể ứng dụng trong một số hoạt động của
Hải quân nhân dân Việt Nam
6. Các điểm mới của luận án
- Phát triển được phương pháp và xây dựng được quy trình xác định
dòng chảy bề mặt trên vùng biển Việt Nam từ số liệu đo cao vệ tinh.
- Kết quả xác định dòng chảy bề mặt trên khu vực thực nghiệm từ
số liệu đo cao vệ tinh SENTINEL-3A. Đề xuất giải pháp ứng dụng kết
quả nghiên cứu trong một số hoạt động của Hải quân nhân dân Việt
Nam.
3
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
- Các kết quả của đề tài sẽ đóng góp tích cực vào việc ứng dụng
công nghệ đo cao vệ tinh để nghiên cứu Biển Việt Nam, tăng cường
hỗ trợ cho các hoạt động của Quân chủng Hải quân trên biển.
- Các ấn phẩm khoa học của đề tài như bài báo khoa học, báo cáo
hội nghị khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với Biển Đông.
8. Cơ sở tài liệu, số liệu
Luận án sử dụng dữ liệu đo cao vệ tinh trên thế giới, số liệu, dữ
liệu phao đo vệt trôi của Đoàn Đo đạc biên vẽ hải đồ và nghiên cứu
biển/BTM Hải quân.
9. Cấu trúc của luận án
Cấu trúc của Luận án bao gồm 3 chương và minh họa bởi 66 bảng
biểu, 90 hình vẽ và đồ thị, 08 phụ lục số liệu tính toán, 6 công trình
nghiên cứu đã công bố và danh mục 69 tài liệu tham khảo.
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH
DÒNG CHẢY TRÊN BIỂN VÀ CÔNG NGHỆ ĐO CAO VỆ TINH
1.1. Tổng quan nghiên cứu xác định dòng chảy từ số liệu đo
cao vệ tinh trên thế giới
Trên thế giới, công nghệ đo cao vệ tinh đã được ứng dụng hiệu quả
để xác định dòng chảy trên biển. Công nghệ này thể hiện tính ưu việt
như xác định dòng chảy nhanh, trên diện rộng và trong nhiều khoảng
thời gian khác nhau. Từ đó có thể thấy việc nghiên cứu công nghệ đo
cao vệ tinh xác định dòng chảy bề mặt trên các vùng biển Việt Nam là
khả thi và cần thiết.
1.2. Tổng quan về nghiên cứu xác định dòng chảy ở Việt Nam
Tại Việt Nam, công tác nghiên cứu xác định dòng chảy trên biển
thường dùng các phương pháp đo đạc trực tiếp bằng các trang thiết bị
chuyên ngành hoặc dựa trên các mô hình tính toán từ các nguồn dữ
liệu hải dương học như sóng, độ mặm, nhiệt độ, gió,…, chưa có công
trình nào nghiên cứu xác định dòng chảy từ số liệu đo cao vệ tinh.