Luận án Tiến sĩ Nông nghiệp: Mẫn cảm kháng sinh của một số vi khuẩn gây bệnh hô hấp trên heo và can thiệp giảm sử dụng kháng sinh ở trang trại

Luận án này tập trung nghiên cứu về mẫn cảm kháng sinh của các vi khuẩn gây bệnh hô hấp trên heo và các biện pháp can thiệp nhằm giảm sử dụng kháng sinh tại các trang trại. Bệnh hô hấp phức hợp ở heo gây thiệt hại kinh tế đáng kể và là nguyên nhân chính dẫn đến việc sử dụng kháng sinh. Việc đánh giá mẫn cảm kháng sinh và áp dụng các biện pháp an toàn sinh học là cần thiết để giảm thiểu tình trạng đề kháng kháng sinh, một vấn đề còn hạn chế nghiên cứu tại Việt Nam.

Tài liệu này hướng đến các nhà khoa học, bác sĩ thú y, người chăn nuôi heo công nghiệp, các nhà quản lý nhà nước trong lĩnh vực nông nghiệp và y tế công cộng, nhằm cung cấp cơ sở khoa học để chẩn đoán, điều trị bệnh hô hấp trên heo hiệu quả, giảm sử dụng kháng sinh và kiểm soát tình trạng kháng kháng sinh, góp phần bảo vệ sức khỏe vật nuôi và cộng đồng.

Luận án này được thực hiện nhằm đánh giá mức độ mẫn cảm kháng sinh của các vi khuẩn gây bệnh hô hấp phổ biến trên heo và xác định các biện pháp can thiệp nhằm giảm sử dụng kháng sinh tại các trang trại thông qua việc cải thiện an toàn sinh học. Nghiên cứu đã thu thập tổng cộng 569 mẫu bệnh phẩm, bao gồm 337 mẫu dịch mũi từ 15 trại chăn nuôi heo tại Đồng Nai, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, cùng với 232 mẫu phổi tại 2 lò mổ ở Bình Dương và TP.HCM trong giai đoạn 2017-2023. Các vi khuẩn gây bệnh hô hấp đã được phân lập và đánh giá mẫn cảm kháng sinh với 14 loại kháng sinh phổ biến bằng phương pháp MIC. Đồng thời, 35 trang trại chăn nuôi heo đã được khảo sát mức độ an toàn sinh học bằng ứng dụng Biocheck.Ugent, kết hợp với việc thu thập dữ liệu về sử dụng kháng sinh và các chỉ số năng suất chăn nuôi. Kết quả cho thấy đã phân lập được 103 gốc vi khuẩn, trong đó Bordetella bronchiseptica chiếm tỷ lệ cao nhất (36/103), tiếp theo là Haemophilus parasuis (29/103), Pasteurella multocida (24/103) và thấp nhất là Actinobacillus pleuropneumoniae (14/103). Đáng chú ý, hầu hết các gốc vi khuẩn phân lập đều là chủng đa kháng (MDR), với nhiều gốc đề kháng tới 11/14 loại kháng sinh được thử nghiệm. Các kháng sinh như tetracycline, penicillin, tilmicosin, tulathromycin, enrofloxacin, florfenicol và trimethoprime/sulfamethoxazole thường xuyên xuất hiện trong các kiểu hình đề kháng. Tuy nhiên, tulathromycin, ceftiofur và trimethoprim/sulfamethoxazole được xác định là ít bị đề kháng hơn và là lựa chọn phù hợp trong liệu pháp kháng sinh cho bệnh hô hấp trên heo. Về an toàn sinh học, các trại khảo sát có điểm trung bình an toàn sinh học bên ngoài là 79,37% và bên trong là 86,17%, đều cao hơn mức trung bình khu vực và toàn cầu. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng an toàn sinh học có ảnh hưởng tích cực đáng kể đến các chỉ tiêu năng suất như tăng trọng ngày và trọng lượng cuối. Mối liên quan giữa an toàn sinh học và lượng kháng sinh sử dụng cũng được chứng minh rõ ràng: khi điểm an toàn sinh học tăng 1 đơn vị, tổng lượng kháng sinh sử dụng (TI tổng) giảm khoảng 13,5 đơn vị. Các yếu tố an toàn sinh học như kiểm soát phân luồng làm việc, sử dụng thiết bị, vận chuyển động vật và loại bỏ xác chết/phân có ảnh hưởng lớn đến tổng lượng kháng sinh sử dụng. Ngoài ra, mối liên quan giữa đề kháng kháng sinh của các vi khuẩn phân lập (đặc biệt là H. parasuis) và lượng kháng sinh sử dụng cũng được ghi nhận. Nghiên cứu đề xuất các cải thiện cụ thể về an toàn sinh học như bố trí khu úm, điều chỉnh mật độ nuôi, lắp tấm chắn ngăn chim/động vật ngoại lai, không nuôi động vật khác cùng heo, và xây dựng hệ thống xử lý nước thải/biogas, xử lý nước uống. Tóm lại, nghiên cứu này đã cung cấp những đóng góp quan trọng cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh hô hấp trên heo trong chăn nuôi công nghiệp, đồng thời nhấn mạnh vai trò của an toàn sinh học trong việc hạn chế sử dụng kháng sinh, giảm thiểu đề kháng kháng sinh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.