Luận văn: "Lạm phát ở Việt Nam,thực trạng và các giải pháp"

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

238
lượt xem 49
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lạm phát là một hiện tượng kinh tế xã hội gắn với nền kinh tế thị trường.Nó là một trong những hiện tượng quan trọng nhất của thế kỷ XXI và đụng chạm tới mọi hệ thống kinh tế dù phát triển hay không.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: "Lạm phát ở Việt Nam,thực trạng và các giải pháp"

Luận văn: "Lạm phát ở Việt Nam,thực trạng và các giải pháp" 1
MỤC LỤC -Phần mở đầu : tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ...................... 1 -Nội dung A-Những vấn đề lí luận về lạm phát ................................ .......................... 2 I-Bản chất của lạm phát .............................................................................. 2 II-Hình thức biểu hiện của lạm phát và các cấp độ của nó ......................... 2 1-Hình thức biểu hiện lạm phát................................................................... 2 2-Các cấp độ của lạm phát ......................................................................... 3 III-Tác động của lạm phát đến nền kinh tế ................................................. 5 1-Tác động tích cực của lạm phát đến nền kinh tế ..................................... 5 2-Tác động tiêu cực của lạm phát đến nền kinh tế ..................................... 5 IV-Yêu cầu phải kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát ...................... 6 B-Thực trạng tình hình lạm phát trong nền kinh tế nước ta......................... 7 I-Lạm phát ở nước ta trước thời kỳ đổi mới(1986) ..................................... 7 II-Lạm phát ở nước ta từ đổi mới đến nay .................................................. 7 1-Thời kì bắt đầu đổi mới 1986-1990 ......................................................... 7 2-Thời kỳ kinh tế đi vào ổn định 1991-1995 ............................................... 8 3-Thời kỳ kinh tế có dấu hiệu trì trệ 1996-2000.......................................... 9 4-Thời kỳ kinh tế có bước phát triển mới 2001-2004................................ 10 2
III-Những vấn đề đặt ra cần giải quyết ..................................................... 10 C-Các quan điểm và giải pháp nhằm kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát trong nền kinh tế .............................................................................. 11 I-Quan điểm của Đảng và Nhà nước về kiềm chế lạm phát ..................... 11 II-Các giải pháp nhằm kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát trong nền kinh tế ............................................................................................... 12 1-Các giải pháp vĩ mô ............................................................................... 12 2-Các giải pháp vi mô .............................................................................. 15 -Kết luận.................................................................................................. 16 Tài liệu tham khảo .................................................................................. 17 3
N PHẦN MỞ ĐẦU Lạm phát là một hiện tượng kinh tế xã hội gắn với nền kinh tế thị trường.Nó là một trong những hiện tượng quan trọng nhất của thế kỷ XXI và đụng chạm tới mọi hệ thống kinh tế dù phát triển hay không. Lạm phát được coi là một căn bệnh kinh niên của mọi nền kinh tế hàng hoá-tiền tệ.Nó có tính thường trực,nếu không thường xuyên kiểm soát,không có những giải pháp chống lạm phát thường trực,đồng bộ và hữu hiểu thì lạm phát có thể xảy ra ở bất cứ nền kinh tế hàng hoá nào với bất kì chế độ xã hội nào. Trong thế kỷ XIX được đánh dấu là không có nạn lạm phát bởi giá cả tương đối ổn định(dù có những cơn sốt ngắn ) thì sau cuộc chiến tranh thế 4
giới thứ nhất là thời kỳ gia tăng quá trình lạm phát với quy mô lớn.Từ sau năm 1945,không còn có hiện tượng giá cả giảm nữa.Các cuộc khủng hoảng dầu mỏ những năm 70 đã kéo theo sự gia tăng trở lại lạm phát rất rõ,sau đó nhờ những cố gắng của các chính sách ổn định mà một quá trình giảm lạm phát đã bắt đầu trong những năm 80. Lạm phát gây ra nhiều tác hại cho nền kinh tế như tình trạng khủng hoảng,công nhân đình công đòi tăng lương,giá nguyên liệu tăng đột biến,thảm hoạ tự nhiên,chi phí sản xuất tăng… Nước ta đang trong giai đoạn chuyển từ nền kinh tế hàng hoá sang kinh tế thị trường,vì vậy nghiên cứu lạm phát đang là một vấn đề cấp thiết hiện nay để đánh giá sức khoẻ của nền kinh tế nước nhà. Sau đây chúng ta sẽ đi tìm hiểu về vấn đề “ Lạm phát ở Việt Nam,thực trạng và các giải pháp “. 5
PHẦN NỘI DUNG A-Những vấn đề lí luận về lạm phát I-Bản chất của lạm phát Lạm phát là sự gia tăng liên tục của mức giá chung nền kinh tế.Như vậy sự tăng giá của một vài mặt hàng cá biệt nào đó trong ngắn hạn ngoài thị trường thì cũng không có nghĩa đã có lạm phát.Các nhà kinh tế thường đo lạm phát bằng hai chỉ tiêu cơ bản là CPI và chỉ số khử lạm phát GDP.Cách tính thứ nhất sẽ dựa trên một rổ hàng hoá tiêu dùng và giá cả của những hàng hoá trong rổ ở hai thời điểm khác nhau.Còn cách tính thứ hai thì căn cứ vào toàn bộ khối lượng hàng hoá và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong một năm và giá cả ở hai thời điểm khác nhau thông thường theo ngôn ngữ thống kê là giá cố định và giá hiện hành.Về cơ bản thì hai cách tính này này không có sự khác biệt lớn.Phương pháp GDP sẽ tính lạm phát chính xác hơn theo định nghĩa của lạm phát.Tuy nhiên CPI sẽ có ưu điểm là tính được lạm phát tại bất kỳ thời điểm nào căn cứ vảo rổ hàng hoá,còn GDP thì chỉ tính được lạm phát của một năm sau khi có báo cáo về GDP của năm đó. Như vậy,những thông tin về thước đo lạm phát đến dân chúng hàng ngày chủ yếu được tính từ phương pháp CPI.Nhưng CPI lại không thể đo lạm phát một cách chính xác bởi nó bị tác động bởi hai yếu tố gây 6
sai lệch.Những yếu tố gây sai lệch này chủ yếu đến từ rổ hàng hoá được quy định trước.Sai lệch cơ cấu vì rổ hàng hoá chậm thay đổi,nó không bao gồm những hàng hoá tiêu dùng mới phát sinh nhưng được đa số người tiêu dùng sử dụng.Ví dụ ở thành phố Hồ Chí Minh khi mọi người đều có mobilephone,giá của mặt hàng này đang giảm theo thời gian nhưng nó lại không nằm trong rổ hàng hoá .Sai lệch thứ hai là sai lệch thay thế,khi giá cả một loại hàng hoá nào đó trong rổ gia tăng dân chúng sẽ chuyển sang tiêu dùng mặt hàng hoá thay thế với giá rẻ hơn.Ví dụ khi thịt gà trở nên mắc hơn do dịch cúm thì người tiêu dùng sẽ chuyển sang ăn cá biển với mục đích là cung cấp chất đạm cho cơ thể .Từ hai sai lệch trên chúng ta nhận thấy rằng,nếu tính lạm phát từ CPI thì có thể dẫn đến một dự báo lạm phát quá mức vì những mặt hàng trong rổ đang tăng giá còn những mặt hàng ngoài rổ thì lại đang giảm giá. II-Hình thức biểu hiện của lạm phát và các cấp độ của nó 1-Hình thức biểu hiện của lạm phát Có ba loại lạm phát chủ yếu trong nền kinh tế : loại lạm phát tiền tệ,lạm phát cầu kéo,lạm phát chi phí đẩy. Loại lạm phát thứ nhất là lạm phát tiền tệ.Loại này xảy ra khi tốc độ tăng trưởng cung tiền vượt quá tốc độ tăng trưởng thực sự của nền kinh tế.Đơn giản hơn là tiền trong lưu thông tăng nhanh hơn số lượng hàng hoá 7
và dịch vụ được sản xuất ra trong nền kinh tế.Ví dụ như tốc độ tăng trưởng cung tiền là 10% nhưng tốc độ tăng trưởng thực của nền kinh tế là 7% thì lạm phát tiền tệ là 3%.Loại lạm phát này thường xảy ra tại các nước đang phát triển khi các nước này theo đuổi chính sách tiền tệ mở rộng,áp chế tài chính là tình trạng ngân hàng trung ương tài trợ cho thâm hụt ngân sách chính phủ bằng cách in tiền,quá nhiều tiền trong lưu thông vượt quá tốc độ tăng trưởng thực sẽ dẫn đến lạm phát.Chính sách tiền tệ mở rộng sẽ kính thích tổng cầu hàng hoá dịch vụ trong nền kinh tế,khi tốc độ tăng trưởng tổng cầu cao hơn tốc độ tăng trưởng tổng cung thì cũng dẫn đến lạm phát. Lạm phát thứ hai là lạm phát cầu kéo.Nó xuất phát từ sự thay đổi hành vi tổng cầu mang tính đột biến trong nền kinh tế.Các nguyên nhân có thể là do chính phủ chi tiêu quá mức khi thực hiện chính sách thu chi ngân sách mở rộng,hoặc tăng chi tiêu tiêu dùng quá mức bình thường do khu vực hộ gia đình quá lạc quan,hoặc do khu vực hộ gia đình có nguồn thu nhập từ trên trời rơi xuống như viện trợ nước ngoài,thu nhập do giá cả xuất khẩu tăng đột biến. Loại lạm phát thứ ba là lạm phát chi phí đẩy.Lạm phát chi phí đẩy là loại lạm phát do thu hẹp tổng cung hoặc do các doanh nghiệp buộc lòng phải nâng cao giá bán sản phẩm vì những lí do bất lợi.khác với hai loại lạm phát trên,thì loại lạm phát này chủ yếu đến từ phía phía cung và nguyên 8
nhân chủ yếu xuất phát từ hiện tượng tăng chi phí sản xuất không mong đợi từ phía các doanh nghiệp.Tăng chi phí không mong đợi từ phía doanh nghiệp tạo ra những cú sốc tổng cung bất lợi.Công nhân đ ình công đòi tăng lương ở diện rộng,giá nguyên liệu gia tăng đột biến,thảm hoạ tự nhiên làm đình trệ hoạt động sản xuất của nhiều doanh nghiệp là những ngòi nổ của lạm phát này. Khi giá dầu thô tăng từ 30USD lên 50USD/thùng sẽ dẫn đến chi phí sản xuất của hầu hết các doanh nghiệp khác đều tăng theo.Ví dụ như giá phân bón,thuốc trừ sâu,giá vận chuyển,giá sắt thép sẽ tăng lên do giá nguyên liệu tăng và chi phí sẳn xuất lúa của nông dân sẽ tăng lên là điều hiển nhiên.Phản ứng dây chuyền này sẽ làm cho doanh nghiệp đứng trước hai lựa chọn,hoặc đóng cửa nếu giữ giá bán như cũ,hoặc tăng giá nếu muốn giữ nguyên sản lượng như cũ.Việc đóng cửa các doanh nghiệp sẽ làm thiếu hàng hoá so với cầu và kéo theo tăng giá chung trong nền kinh tế.Việc tăng giá ở nhiều doanh nghiệp sẽ dẫn đến lạm phát vì tăng giá diện rộng sẽ làm tăng mức giá chung trong nền kinh tế.Hệ quả là nền kinh tế sẽ rơi vào một tình trạng tồi tệ mà các nhà kinh tế học gọi là “đình đốn – lạm phát”. 2.Các cấp độ của lạm phát. Trong lịch sử tiền tệ trên thế giới ,người ta chia lam phát thành bốn cấp độ khác nhau để có những giải pháp chống lạm phát thích ứng:các cấp 9
độ của lạm phát gồm:lạm phát yếu –là mức độ lạm phát thấp từ 0% đến vài %-cấp độ lạm phát này chủ yếu là phản ánh tính khách quan tuyệt đối của hiện tượng lưu thông hàng hoá-tiền tệ trong điều kiện chế độ tiền giấy.Lạm phát này có thể lặp đi lặp lại trong một chuỗi thời gian dài và nếu chỉ có nó,người ta có thể chủ động tính vào thành các chỉ tiêu cân bằng trung hoà của nền kinh tế-người ta chấp nhận và sẵn sàng chung sống hoà bình với loại lạm phát được ví như căn bệnh kinh niên này của lưu thông hàng hoá và lưu thông tiện tệ. *,Mức độ cao hơn từ trên vài % đến mức lớn hơn không nhiều so với tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm được gọi là lạm phát vừa phải hay lạm phát kiểm soát được.Đối với loại này thì tuỳ theo chiến lược và chiến thuật phát triển kinh tế mỗi thời kì mà các chính phủ có thể chủ động định hướng mức khống chế trên cơ sở duy trì một tỉ lệ lạm phát là bao nhiêu để gắn với một số mục tiêu kinh tế khác:Kích thích tăng trưởng kinh tế,tăng cường xuất khẩu và giảm tỉ lệ thất nghiệp trong các năm tài khoá nhất định.Tuy nhiên chỉ có thể chấp nhận có lạm phát vừa phải trong điều kiện nền kinh tế còn chưa đạt tới giá trị sản lượng tiềm năng so với điều kiện hiện tại-khi mà nhân tố của sản xuất vẫn còn nằm trong tình trạng ngủ yên hoặc chưa có phương án khả thi để phát huy các tiềm năng đó.Khối tiền tệ chung châu Âu EC và một số nước Bắc Âu như Thuỵ Điển,NaUy,Đan Mạch…đã điều 10
hành chính sách thị trường bằng cơ chế ngân hàng trung ương đảm bảo lạm phát mục tiêu-Nghĩa là ngân hàng trung ương sử dụng công cụ chính sách thị trường để duy trì và đảm bảo một mức lạm phát mục tieu dao đông xung quanh một chỉ số CPI được xác định là 2 hoặc 3%/năm và nhỏ hơn tốc độ tăng trưởng GDP trong năm.Cơ chế này đã và đang phát huy nhiều tác dụng tích cực ít nhất trong vòng năm năm qua. *,Lạm phát phi mã là cấp độ cao thứ 3 có tỉ lệ lạm phát bình quân/năm từ mức trung bình của hai con số đến đỉnh cao của ba con số. Đây là tỉ lệ lạm phát vượt xa ngoài khả năng kiểm soát của ngân hàng trung ương.Giải pháp để chống lại hiện tượng lạm phát này đòi hỏi phải là sự tổng lực của toàn nền kinh tế quốc dân trong các nỗ lực thắt chặt tiền tệ,đẩy mạnh sản xuất,tăng cường đầu tư,thu hút mạnh các nguồn vốn,kích thích đầu tư trong nước,cải cách lại cơ cấu kinh tế,nâng cao trình độ công nghệ,tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi cho lưu thông hàng hoá và đẩy mạnh sản xuất hàng thay thế nhập khẩu để tăng cung cho nội bộ nền kinh tế đang tràn ngập quá mức tổng phương diện thanh toán …ở nước tâ từ 1985 đến 1988 đã phải chứng kiến và chống đỡ với cấp độ lạm phát này. *,Cấp độ siêu lạm phát là hiện tượng khủng hoảng kinh tế đã lên đến trên ba con số-thậm chí người ta không thể đo lạm phát bằng số % mà bằng số lần tăng giá trong năm.Thế giới đã từng kinh hoàng về nạn siêu lạm phát 11
ở Đức trong các năm 1921 đến 1923 sau đại chiến thế giới thứ nhất .Đây là mức siêu lạm phát lớn nhất trong lịch sử tiền tệ thế giới tính cho đén nay- chỉ số giá trong vòng 22 tháng từ tháng1 năm 1921 đến tháng 11 năm 1923 tăng tới 10 triệu lần.Kho tiền của Đức trong 2 năm đó tăng 7 tỷ lần tổng giá trị danh nghĩa.Tính tước đoạt của cuộc siêu lạm phát này được lượng hoá bằng con số kinh khủng:Nếu ai có một tấm ngân phiếu 300 triệu DM Thì chỉ 2 năm nói trên,giá trị thực của tấm ngân phiếu này hầu như chỉ còn lại là con số không.Cuộc siêu lạm phát lớn thứ 3 xảy ra ở Mỹ thời kì nội chiến 1860-Riêng trong năm 1860 giá cả hàng hoá tăng lên 20 lần=2000%.Người ta đã miêu tả bằng hình ảnh về cuộc lạm phát này rằng tiền mang đi chợ phải đựng bằng sọt,còn hàng hoá mua được thì bỏ vào túi-Mọi hàng hoá trên thị trường trở nên cực kỳ khan hiếm trừ tiền.Tiền hầu như đã trút bỏ mọi chức năng vốn có của nó kể cả chức năng trực tiếp nhất là làm phương tiện lưu thông hàng hoá.Cuộc siêu lạm phát gần đây nhất và là cuộc lạm phát lớn thứ hai trong lịch sử kinh tế hàng hóa-tiền tệ thế giới.Tuy nhiên,siêu lạm phát là một hiện tượng kinh tế cực kì hiếm,nó thường xuất hiện gắn liền với các cuộc chiến tranh thế giới hoặc nội chiến khốc liệt.Tất nhiên hiếm không có nghĩa là không xảy ra. III-Tác động của lạm phát đến nền kinh tế. 1-Tác động tích cực của lạm phát đến nền kinh tế. 12
Một chút lạm phát là tốt cho nền kinh tế.Trước hết hãy xem xét về những chi phí kinh tế của lạm phát.Khi lạm phát ở mức cao,dân chúng nhận thấy rằng việc phân biệt giữa những thay đổi trong mức giá bình quân và những thay đổi trong mức giá tuyệt đối là rất khó.Nếu lạm phát tăng sẽ làm kìm hãm tăng trưởng kinh tế,nếu lạm phát giảm sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.Nếu chính sách tiền tệ tập trung vào việc giữ lạm phát ở mức thấp và ổn định,nó sẽ giúp ổn định mức tăng trưởng kinh tế và công ăn việc làm. Với tỉ lệ lạm phát nhỏ hơn hoặc bằng 2%,hầu hết các nước giàu đã đạt ít nhiều”sự ổn định giá cả”.Theo qui luật kinh tế trước đây,nếu tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống dưới NAIRU(được cho vào khoảng 5,5%)thì tỷ lệ lạm phát sẽ bắt đầu tăng.Điều này,đến lượt nó có hàm ý rằng tỷ lệ tăng trưởng tối đa mà nền kinh tế Mỹ có thể duy trì một cách an toàn (phù hợp với mức tăng trưởng của lực lượng lao động và của năng suất lao động)là khoảng 2,25%-2,5%.Hiện nay,tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ là 4,2% mức thấp nhất trong 30 năm qua và GDP đã tăng với một tốc độ trung bình là gần 4%/năm trong 3 năm qua.Theo các sách giáo khoa thì lạm phát sẽ tăng lên trong trường hợp của Mỹ.Nhưng thực tế,tỷ lệ lạm phát của Mỹ vẫn thấp . Một số nhà kinh tế cho rằng lạm phát vừa phải là 3-4% là tốt cho tăng trưởng kinh tế và công ăn việc làm. Họ cho rằng ,mức lương danh 13
nghĩa có xu hướng khó giảm xuống.Công nhân có thể được chuẩn bị để chịu đựng được mức tiền công thấp khi tỷ lệ lạm phát là 3%,một tỷ lệ tương đương với một sự suy giảm của thu nhập thực tế,nhưng họ lại không muốn chấp nhận một sự cắt giảm tiền lương,họ mang về nhà sẽ ít hơn.Do vậy nếu tỷ lệ lạm phát là zero thì không thể điều chỉnh giảm mức lương thực tế trong những nghành công nghiệp hay khu vực đang suy thoái,mà sự suy thoái này đồng nghĩa với việc gia tăng trong tỷ lệ thất nghiệp. Những nhà kinh tế trên cho rằng lạm phát làm “bôi trơn “ những bánh xe của thị trường lao động,cho phép tiền lương thực tế có thể được điều chỉnh dễ dàng hơn. Vì thế để có tốc độ tăng trưởng cao hay không thì phải duy trì một tỷ lệ lạm phát nhất định nào đó. 2-Tác động tiêu cực của lạm phát đến nền kinh tế. Lạm phát cao sẽ kìm hãm sự tăng trưởng kinh tế.khi lạm phát xảy ra nó sẽ làm lệch lạc cơ cấu giá cả,kéo theo là nguồn tài nguyên,vốn và nguồn nhân lực không được phân bố một cách có hiệu quả,kết cục là làm cho tăng trưởng chậm lại. Tính không chắc chắn của lạm phát là kẻ thù của tăng trưởng và đầu tư dài hạn.Nếu các nhà đầu tư không biết chắc chắn hoặc không thể dự đoán được mức giá cả trong tương lai,kéo theo là không thể biết được lãi 14
xuất thực thì không ai trong số họ dám liều lĩnh đầu tư,nhất là đầu tư vào các dự án dài hạn,mặc dù có thể các điều kiện đầu tư khác là khá ưu đãi và hấp dẫn.Tính không chắc chắn của mức độ lạm phát sẽ đẩy lãi suất thực lên cao bởi chủ nợ muốn có sự bảo đảm cho mức rủi ro lớn .Mức lãi suất thực cao này sẽ kìm hãm đầu tư và làm chậm tốc độ tăng trưởng. Điều này có thể minh hoạ về tình hình lạm phát cao ở Indonesia và Thái Lan trong giai đoạn 1999-2000 khi lạm phát cao thì tăng trưởng thấp. Lạm phát cao khuyến khích người dân quan tâm tới lợi ích trước mắt. Khi có lạm phát xẩy ra ở một nước thay cho việc ký thác tiền trong ngân hàng để hưởng lãi suất hay đầu tư vào khu vực sản xuất kinh doanh hòng tìm kiếm lợi nhuận, dân chúng có thể đổ xô mua hàng để dự trữ vì kỳ vọng giá hàng hoá còn tăng nữa. Điều này vô hình dung làm tăng cầu hàng hoá một cách giả tạo và do vậy càng làm cho lạm phát có nguy cơ bùng nổ đến mức độ cao hơn. Lạm phát cao ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ hoạt động kinh tế xã hội của quốc gia. Chính phủ các nước đã từng trải qua lạm phát cao (Inđônêxia 1967, Anh 1979…) đều cho rằng không kiểm soát được lạm phát là điều đáng sợ nhất.Toàn bộ hoạt động kinh tế bị méo mó,biến dạng nghiêm trọng gây tâm lý xã hội phức tạp và làm lãng phí ghê gớm trong sản xuất.Đặc biệt khi lạm phát cao xẩy ra, sức mua đối nội của đồng tiền 15
vào hệ thống ngân hàng và cao hơn nữa là vào chính phủ sẽ bị xói mòn. Điều này gây tác hại vô cùng lớn lao đến toàn bộ hoạt động của nền kinh tế đất nước. Vả lại, từ khi rơi vào tình trạng lạm phát cao đến khi ra khỏi tình trạng đó nhìn chung đều cần một thời gian dài với sự hao tổn lớn về mặt vật chất và uy tín. Lạm phát cao làm giảm các nguồn thu từ thuế cho ngân sách nhà nước. Những tác động làm giảm này xét trên cả hai phương diện trực tiếp và gián tiếp. Một mặt, lạm phát cao dẫn đến sản xuất bị đình đốn làm cho nguồn thuế bị giảm sút cả về mặt qui mô và chất lượng. Mặt khác, lạm phát cao đồng nghĩa với việc sự mất giá của đồng tiền, do đó với cùng một số lượng tiền thu được từ thuế thì giá trị nguồn thu thực tế của nó bị giảm xuống khi có lạm phát cao.Ví dụ,ở Mexico lạm phát làm giảm nguồn thu thực tế năm 1981 là 2,6% GDP và giai đoạn 1983-1987 là 1,6% GDP. IV.-Yêu cầu phải kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát. Thực tế hơn 20 năm điều hành nền kinh tế và với những kinh nghiệm thực tiễn sinh động chống lạm phát đã có thể kết luận rằng lạm phát là một căn bệnh tiềm ẩn của mọi nền kinh tế theo cơ chế thị trường. Một khi lạm phát cao xuất hiện thì tổn thất về kinh tế cũng như xã hội là rất lớn. Do vậy, bất cứ nền kinh tế nào khi có lạm phát xuất hiện thì phải có ngay các giải pháp để chống. Sự thành công trong chống lạm phát là nhờ 16
sự điều hành thông minh và sáng tạo của chính phủ mỗi nước. Lạm phát thường xuất hiện khi mất cân đối nghiêm trọng giữa tổng cung và tổng cầu hàng hoá, mất cân đối giữa cung tiền tệ và cầu tiền tệ. Tuy nhiên mỗi giai đoạn khi lạm phát xuất hiện với hình thức và dáng vẻ khác nhau thì lại có nhiều câu hỏi và tranh luận được đặt ra : chống lạm phát bằng giải pháp nào? Có thể chống lạm phát bằng một vài giải pháp riêng lẻ không? Còn nếu chống lạm phát bằng một tập hợp các giải pháp gì? Lạm phát ở mức nào thì có thể chấp nhận được?Trả lời được những câu hỏi đó thì chúng ta sẽ kiềm chế và khắc phục được tình trạng lạm phát. B –Thực trạng tình hình lạm phát trong nền kinh tế nước ta I – Lạm phát ở nước ta trong thời kỳ đổi mới(1986) Trước thời kỳ đổi mới,nền kinh tế nước ta vận hành theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp nên vấn đề giá cả chưa chịu tác động của quy luật thị trường,mà được định ra theo mệnh lệnh và qui định ,do vậy lạm phát không xuất hiện. Tuy nhiên bước vào giai đoạn 1976-1985,nền kinh tế đã có nhiều biểu hiện suy thoái, khủng hoảng và lạm phát. Lạm phát thời kì này là lạm phát phi mã 700-800%.Lạm phát này phá vỡ hoàn toàn mọi cân đối và hệ thống tài chính-tiền tệ rối loạn,kinh tế-xã hội có nhiều biến động xấu.Sản xuất đình đốn, kinh doanh kém hiệu quả, năng suất lao động thấp, chi phí 17
vật chất cao, thu nhập quốc dân tăng không đáng kể, đời sống của người dân giảm sút, giá cả ở thị trường chính thức và thị trường chợ đen có khoảng cách khá xa. Nông nghiệp với tỷ trọng chiếm trên 40%tổng sản phẩm xã hội và khoảng 50% thu nhập quốc dân nhưng giá trị sản xuất nông nghiệp tăng bình quân chỉ ở mức 3,8%/năm.Độc canh cây lúa với tổng sản lượng lương thực chỉ đạt 18,2 triệu tấn vào năm 1985 nên tình trạng thiếu lương thực và đói ăn của người dân kéo dài triền miên,công nghiệp cũng chỉ tăng 5,2%/năm.Dịch vụ hầu như không phát triển, xuất khẩu thì với số lượng nhỏ bé, chỉ đạt khoảng 746 triệu USD vào năm 1985, trong khi thâm hụt cán cân thương mại lại cao(844 triệu USD năm1985) gấp 1,13 lần so với xuất khẩu. Thời kì 1976-1980, vay nợ và viện trợ nước ngoài chiếm 38,2% tổng số thu ngân sách Nhà nước và bằng 61,9% tổng số thu trong nước. Bội chi ngân sách Nhà nước vào 1980 là 18,1% và năm1985 là 36,6% so với GDP. Đây là tình trạng đất nước làm không đủ ăn, tình hình kinh tế –xã hội khó khăn không thể kể hết. II-Lạm phát ở nước ta từ đổi mới đến nay 1-Thời kì bắt đầu đổi mới 1986-1990 Bước sang thời kỳ đổi mới, nền kinh tế nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. 18
Sau Đại hội Đảng lần VI, công cuộc đổi mới đã đạt được những kết quả bước đầu rất đáng khích lệ, nhất là từ năm 1989.Tuy nhiên,nền kinh tế nước ta vẫn đang ở trong tình trạng khủng hoảng kinh tế –xã hội:kinh tế phát triển chậm không ổn định;bình quân thời kì 86-90 tốc độ tăng trưởng của giá trị sản xuất nông nghiệp là 3,5%, công nghiệp là 6,2% và tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 3,9%,trong khi dân số tăng 2,3%. Trong giai đoạn này hầu hết các cân đối lớn đều căng thẳng:thâm hụt ngân sách ở mức 8% so với GDP, kim nghạch xuất khẩu chỉ đạt ở mức thấp và chỉ bằng 54% kim nghạch nhập khẩu(1986,kim nghạch xuất khẩu đạt 499 triệu USD và năm 1990 đạt 1734 triệu USD. Lạm phát phi mã tuy đã được đẩy lùi nhưng vẫn còn rất cao(từ 487,2% năm 1986 còn 67,1% năm 1990). Giai đoạn 1986-1990,mặc dù Đảng và chính phủ đã có nhiều biện pháp đổi mới về cơ chế chính sách và có nhiều giải pháp điều hành mới như :đề ra ba chương trình kinh tế lớn(chương trình lương thực –thực phẩm,chương trình sản xuất hàng tiêu dùng và chương trình sản xuất hàng xuất khẩu), nghị quyết 10 của Bộ chính trị (5/4/1988) về đổi mới trong nông nghiệp, quyết định 217/HĐBT trao quyền tự chủ trong sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp quốc doanh, luật đầu tư nước ngoài ra đời(12/1987), thả nổi giá cả đối với tất cả các loại hàng hoá và vật tư, xoá bao cấp qua giá, nhưng đời sống nhân dân vẫn còn gặp nhiều khó khăn, số 19
người không có việc làm ngày càng lớn, chiếm trên 10% lực lượng lao động xã hội…Thu nhập bình quân trên đầu người thấp cộng với lạm phát cao nên mức sống thực của người dân đã thấp lại còn thấp hơn. Trong giai đoạn 1986-1990,điểm đáng nhớ là hàng hoá sản xuất ra không bán được, hàng hoá tồn đọng, nhiều cơ sở phải thu hẹp hoặc ngừng sản xuất, tài chính doanh nghiệp rối ren, tình trạng ngăn sông cấm chợ vẫn còn diễn ra.Cuối giai đoạn 1986-1990 tình hình kinh tế –xã hội đã có nhiều cải thiện, tổng sản phẩm xã hội tăng bình quân mỗi năm 4,8%, thu nhập quốc dân bình quân đầu người mỗi năm tăng 3,9%, sản lượng lương thực đã đạt 21,5 triệu tấn,phân phối lưu thông đã có những bước tiến quan trọng, nhu cầu tiêu dùng giả tạo đã giảm đáng kể, hoạt động kinh tế đối ngoại có nhiều khởi sắc, tốc độ xuất khẩu có tăng nhanh hơn, các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh bắt đầu phát triển. 2-Thời kỳ kinh tế đi vào ổn định(1991-1995) Bước sang giai đoạn 1991-1995, tình hình kinh tế –xã hội nước ta có nhiều chuyển biến tích cực, tốc độ tăng trưởng đạt khá cao, liên tục và toàn diện, nền kinh tế đã bắt đầu vượt qua khủng hoảng để đi vào thế ổn định. Tổng sản phẩm trong nước thời kì 1991-19995 tăng bình quân 8,2%(năm 1991 tăng 6%,1992 tăng 8,6%,1993 tăng 8,1%,1994 tăng 8,8% và 1995 tăng 9,5%), giá trị sản xuất nông nghiệp tăng bình quân hàng năm 20