Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Bản tin đầu giờ - Kênh truyền hình thông tấn - Hiện trạng và giải pháp phát triển

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nhằm đánh giá thực trạng của bản tin đầu giờ; phân tích, đánh giá ưu, nhược điểm của bản tin đầu giờ - Kênh truyền hình Thông tấn sau 3 năm lên sóng. Từ đó, đề xuất một số giải pháp và có kiến nghị phù hợp nhằm nâng cao chất lượng bản tin. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Bản tin đầu giờ - Kênh truyền hình thông tấn - Hiện trạng và giải pháp phát triển

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------- NGUYỄN THỊ THÙY NGÂN BẢN TIN ĐẦU GIỜ - KÊNH TRUYỀN HÌNH THÔNG TẤN: HIỆN TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Chuyên ngành: Báo chí học Hà Nội - 2013
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN =================== NGUYỄN THỊ THÙY NGÂN BẢN TIN ĐẦU GIỜ - KÊNH TRUYỀN HÌNH THÔNG TẤN: HIỆN TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN Chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 60.32.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Người hướng dẫn khoa học: TS. Đặng Thị Thu Hương Hà Nội - 2013
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................... 4 1. Tính thời sự và lý do chọn đề tài............................................................... 4 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................ 8 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu .................................................. 10 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ................................................... 11 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................. 11 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ............................... 12 7. Bố cục của luận văn..................................................................... 12 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TIN VÀ BẢN TIN THỜI SỰ TRUYỀN HÌNH ............................................................. 13 1.1. Khái niệm ............................................................................................. 13 1.1.1. Tin tức ........................................................................................... 13 1.1.2 Bản tin thời sự ................................................................................ 14 1.1.3 Bản tin thời sự đầu giờ ................................................................... 15 1.2. Vai trò của bản tin thời sự đối với truyền hình trong bối cảnh cạnh tranh thông tin ............................................................................................. 18 1.2.1. Vai trò thông tin nhanh chóng, kịp thời ........................................ 18 1.2.2. Vai trò định hƣớng tƣ tƣởng ......................................................... 21 1.2.3. Vai trò ảnh hƣởng tới xã hội ......................................................... 22 1.3. Đặc trƣng và ƣu thế của bản tin đầu giờ so với các bản tin thời sự khác ..................................................................................................................... 24 1.3.1. Đặc trƣng của bản tin đầu giờ ....................................................... 24 1.3.1.1 Tính thời sự ............................................................................. 24 1.3.1.2. Lượng thông tin ...................................................................... 25 1.3.1.3. Ngôn ngữ của bản tin đầu giờ ............................................... 26 1.3.1.4. Tiêu chí thông tin rõ ràng ...................................................... 26 1.3.1.5. Khả năng thuyết phục công chúng ......................................... 27 1.3.2. So sánh bản tin đầu giờ với các bản tin thời sự khác .................... 28 1.3.2.1. Bản tin thời sự 19h – VTV1 .................................................... 28 1.3.2.2. Bản tin thời sự 18h30 – H1 .................................................... 29 1.3.2.3. Bản tin breaking news – CNN ................................................ 30 1.4. Truyền hình thông tấn và mô hình sản xuất bản tin đầu giờ................ 31 1.4.1. Mô hình phối hợp giữa các đơn vị thực hiện bản tin đầu giờ ....... 32 1.4.2. Quy trình duyệt tin bài .................................................................. 34 1.4.2.1. Duyệt tin bài tiền kỳ ............................................................... 34 1
1.4.2.2. Duyệt tin bài hậu kỳ ............................................................... 36 Chƣơng 2: ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG BẢN TIN ĐẦU GIỜ ...... 38 - KÊNH TRUYỀN HÌNH THÔNG TẤN ....................................... 38 2.1. Khảo sát số lƣợng và kết cấu bản tin đầu giờ ...................................... 38 2.1.1. Số lƣợng bản tin đầu giờ ............................................................... 38 2.1.2. Kết cấu bản tin .............................................................................. 40 2.1.2.1. Phân bổ nội dung ................................................................... 40 2.1.2.2. Thứ tự sắp xếp thông tin ........................................................ 41 2.2. Nội dung thông tin đƣợc thể hiện trong bản tin đầu giờ ...................... 44 2.2.1. Khối lƣợng thông tin ..................................................................... 44 2.2.2. Tính nhanh nhạy của thông tin ...................................................... 45 2.2.3. Độ phủ quát của thông tin ............................................................. 47 2.3. Hình thức thông tin đƣợc thể hiện trong bản tin đầu giờ ..................... 47 2.3.1 Tin hình ảnh ................................................................................... 48 2.3.1.1. Tin breaking news .................................................................. 49 2.3.1.2. Tin dẫn hiện trường ............................................................... 50 2.3.1.3. Tin hình hiện trường .............................................................. 51 2.3.1.4. Tin hình tư liệu ....................................................................... 52 2.3.2. Tin đồ họa ..................................................................................... 53 2.3.3. Tin teletex...................................................................................... 54 2.4. Các thể loại chính đƣợc thể hiện trong bản tin đầu giờ ....................... 55 2.4.1. Tin ................................................................................................. 55 2.4.1.1. Thông tấn xã được quyền tuyên bố ........................................ 58 2.4.1.2. Tin đột xuất ............................................................................ 58 2.4.2. Phóng sự ........................................................................................ 59 2.4.2.1. Phóng sự thời sự về sự kiện nóng bỏng ................................. 60 2.4.2.2. Phóng sự chuyên đề về những vấn đề nổi cộm ...................... 60 2.4.2.3. Phóng sự chân dung ............................................................... 60 2.4.3. Phỏng vấn ...................................................................................... 61 2.4.3.1. Phỏng vấn thời sự .................................................................. 61 2.4.3.2. Phỏng vấn có tính minh họa .................................................. 62 2.4.4. Ký sự ............................................................................................. 62 2.4.4.1. Ký sự mang tính phóng sự...................................................... 63 2.4.4.2. Ký sự chân dung ..................................................................... 64 Chƣơng 3: MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ GIẢI PHÁP ............ 67 NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG, HIỆU QUẢ THÔNG TIN CỦA BẢN TIN ĐẦU GIỜ - KÊNH TRUYỀN HÌNH THÔNG TẤN.... 67 2
3.1. Đánh giá ƣu, nhƣợc điểm của Bản tin thời sự đầu giờ - Truyền hình Thông tấn..................................................................................................... 67 3.1.1. Ƣu điểm của Bản tin thời sự đầu giờ - Truyền hình Thông tấn.... 67 3.1.1.1. Thông tin cập nhật liên tục .................................................... 67 3.1.1.2. Tạo thói quen cho khán giả theo dõi thời sự qua truyền hình67 3.1.1.3. Mở ra hướng đi mới cho truyền hình Việt Nam ..................... 67 3.1.2. Nhƣợc điểm của Bản tin thời sự đầu giờ - Truyền hình Thông tấn ................................................................................................................. 68 3.1.2.1. Nội dung chưa phong phú ...................................................... 68 3.1.2.2. Sắp xếp thông tin phát sóng lại chưa khoa học ..................... 70 3.1.2.3. Bản tin đầu giờ chưa lên sóng trực tiếp................................. 71 3.2. Nguyên nhân thành công và hạn chế của Bản tin thời sự đầu giờ của Truyền hình Thông tấn ................................................................................ 72 3.2.1. Nguyên nhân thành công của Bản tin thời sự đầu giờ .................. 72 3.2.1.1. Xây dựng hướng đi đúng đắn ................................................. 72 3.2.1.2. TTXVN là nền tảng vững chắc cho bản tin đầu giờ............... 73 3.2.2. Nguyên nhân hạn chế của Bản tin thời sự đầu giờ ....................... 74 3.2.2.1. Đội ngũ phóng viên chưa chuyên nghiệp ............................... 74 3.2.2.2. Mô hình sản xuất còn nhiều thiếu sót .................................... 75 3.3. Kiến nghị, giải pháp nâng cao chất lƣợng Bản tin đầu giờ của Truyền hình Thông tấn ............................................................................................ 75 3.3.1. Đối với công tác tổ chức sản xuất chƣơng trình ........................... 75 3.3.1.1. Xây dựng quy trình thực hiện tin bài ..................................... 75 3.3.1.2. Cung cấp đầy đủ phương tiện tác nghiệp .............................. 81 3.3.2. Đối với công tác đào tạo con ngƣời .............................................. 82 3.3.2.1. Tổ chức các lơp đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ truyền hình ............................................................................................................. 82 3.3.2.2. Nâng cao ý thức trách nhiệm của phóng viên đối với chất lượng chương trình ............................................................................. 83 3.3.3. Đối với đầu tƣ thiết bị công nghệ.................................................. 84 KẾT LUẬN ..................................................................................... 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 89 PHỤ LỤC ........................................................................................ 92 ĐỀ ÁN THÀNH LẬP KÊNH TRUYỀN HÌNH THÔNG TẤN .... 92 3
MỞ ĐẦU 1. Tính thời sự và lý do chọn đề tài Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) là hãng thông tấn Quốc gia, trực thuộc Chính phủ Việt Nam và là cơ quan thông tin chính thức của Nhà nƣớc Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. TTXVN là ngân hàng tin tức, liên tục cung cấp những thông tin cập nhật trong nƣớc và quốc tế vể mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, khoa học và công nghệ. Mục đích của TTXVN là phản ánh quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nƣớc Việt Nam về những vấn đề thời sự lớn trong nƣớc, khu vực và trên thế giới. Hiện nay, TTXVN trở thành trung tâm thông tin quốc gia tin cậy của Đảng và Nhà nƣớc, một hãng thông tấn có uy tín trong khu vực, hƣớng tới xây dựng thành tập đoàn thông tấn quốc gia. TTXVN không ngừng phát triển nhiều hình thức truyền tin đa dạng: trang thông tin, báo giấy, báo điện tử… Từ ngày 21/6/2009, hãng thông tấn Quốc gia có thêm một loại hình báo chí, đó là kênh truyền hình Thông tấn. Định vị của kênh là chuyên biệt tin tức, đặc biệt là tin tức chính luận, mang tính định hƣớng dƣ luận xã hội, tham gia thực hiện chức năng, nhiệm vụ của hãng thông tấn nhà nƣớc của nƣớc CHXHCN Việt Nam, theo tinh thần Nghị định 24 CP, ngày 03/3/2008, quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức và hoạt động của TTXVN. Thông qua hình thức thông tin truyền hình, Truyền hình Thông tấn thực hiện việc cung cấp liên tục thông tin thời sự trong nƣớc và quốc tế, đối nội và đối ngoại chính thống, chuẩn xác, kịp thời nhằm tuyên truyền chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc, đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân dân. Bên cạnh đó, Truyền hình Thông tấn thực hiện việc ra tuyên bố bác bỏ những thông tin có dụng ý xuyên tạc về các vấn đề thời sự trong nƣớc và quốc tế, 4
những thông tin không phù hợp với lợi ích quốc gia, cải chính những thông tin sai lệch với những quan điểm chính thống của Đảng và Nhà nƣớc. Cùng với các bản tin thời sự hàng giờ, Truyền hình Thông tấn tổ chức thực hiện các chuyên mục đặc thù chính luận thông tấn nhƣ “Phản hồi”, “Lăng kính phóng viên”, “Tiêu điểm kinh tế”, “Thế giới 360”, tham gia vào công tác định hƣớng, điều chỉnh, bác bỏ thông tin, góp phần ổn định an ninh tƣ tƣởng, định hƣớng dƣ luận xã hội về mọi mặt đời sống từ chính trị, ngoại giao, quốc phóng an ninh, kinh tế, văn hóa, xã hội, nghệ thuật, thể thao vv… Bên cạnh việc phát sóng, thực hiện nhiệm vụ của ngành thông tấn, truyền hình Thông tấn còn là ngân hàng tin cho các đài truyền hình từ trung ƣơng đến địa phƣơng. Ngoài ra, với tƣ cách là đơn vị thông tin của TTXVN, Truyền hình Thông thực hiện các chuyên mục đặc thù phản ánh ý kiến chính thức về các vấn đề dƣ luận quan tâm, phát ngôn chính thống của các bộ, ngành, các chính khách và giới chuyên gia trong lĩnh vực chuyên môn. Đây là diễn đàn để lãnh đạo các cấp, các nhà hoạch định chiến lƣợc, các chuyên gia lập pháp, hành pháp và tƣ pháp, những ngƣời có uy tín chính trị và chuyên môn đƣa ra những thông tin có tính phát ngôn, chính thống trƣớc công luận. Tính chất phát ngôn là một trong những nhiệm vụ chính trị đặc thù của TTXVN nói chung và Truyền hình Thông tấn nói riêng. Truyền hình Thông tấn đƣợc xây dựng trên nền tảng hệ thống cơ cấu tổ chức sẵn có của TTXVN, xử lý, hình hóa phần lớn trong số thông tin do lực lƣợng phóng viên, biên tập viên hiện làm việc tại các đơn vị thông tin trong toàn ngành, hệ thống 90 phân xã trong và ngoài nƣớc của TTXVN trong việc cung cấp thông tin. Từ đó, Truyền hình Thông tấn đảm bảo là một kênh thông tin vừa đa dạng, đa lĩnh vực về nội dung thời sự, vừa tiết kiệm về nhân lực. 5
Đƣợc xây dựng trong bối cảnh trong nƣớc đã có nhiều kênh truyền hình, nhƣng khác với các kênh tổng hợp hoặc giải trí, kênh truyền hình của TTXVN chuyên biệt về tin tức thời sự chính luận, không tham gia vào lĩnh vực giải trí, không hƣớng đến các chƣơng trình nhƣ phim truyện, ca nhạc, trò chơi trên truyền hình. Điểm nhấn của truyền hình Thông tấn là 24 bản tin thời sự mỗi ngày. Đặc biệt, ngày 06/7/2012, Bộ trƣởng Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Thông tƣ số 09/2012/TT-BTTTT, đƣa Truyền hình Thông tấn thành kênh thông tin thực hiện nhiệm vụ chính trị tuyên truyền thiết yếu quốc gia. Tại Công văn số 555/BTTTT-PTTH&TTĐT ngày 13/03/2012 của Bộ Thông và Truyền thông gửi TTXVN, có ghi: “Kênh VNEWS với đặc thù là kênh truyền hình chuyên biệt về tin tức, địa bàn hoạt động của phóng viên rộng, khó xác định trƣớc, yêu cầu tác nghiệp nhanh, chính xác.” Tại Công văn số 11446/BTC-HCSN ngày 27/8/2012 của Bộ Tài chính gửi TTXVN, có ghi “ Với đặc thù của Truyền hình Thông tấn là một kênh truyền hình chuyên biệt thông tin về tất cả các lĩnh vực đời sống, trong nƣớc và quốc tế, đối nội và đối ngoại. Trung tâm Truyền hình Thông tấn cần huy động một khối lƣợng rất lớn thông tin, nhân lực từ tất cả các nguồn khác nhau, từ tất cả các đơn vị thông tin báo chí trong toàn ngành TTXVN bao gồm các Ban biên tập thông tin, các Tòa soạn báo, và đặc biệt là hệ thống 90 phân xã TTXVN trong và ngoài nƣớc. Phƣơng thức tác nghiệp thông tin, hoạt động triển khai các nhiệm vụ của Truyền hình Thông tấn đều gắn kết, phụ thuộc tƣơng tác, không tách rời khỏi các đơn vị thông tin, đơn vị chức năng của TTXVN. Nhân lực tham gia hoạt động truyền hình là toàn bộ lực lƣợng lao động báo chí và kỹ thuật của TTXVN”. Sự ra đời của Truyền hình Thông tấn khẳng định vai trò của TTXVN trong tình hình mới theo đúng các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng và Chỉ thị 6
1441/CT-TTg ngày 14/9/2009 của Thủ tƣớng Chính phủ, phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nƣớc và đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân dân. Do có sự phối hợp của toàn ngành, với hơn 2000 cán bộ phóng viên, biên tập viên, vì vậy Truyền hình Thông tấn hoạt động với quy mô chuyên biệt, không thể sử dụng bất kỳ mô hình hoạt động của Đài truyền hình nào. Truyền hình Thông tấn đã phủ sóng toàn quốc thông qua các phƣơng thức truyền dẫn số gồm: Truyền hình cáp trên VCTV của Đài Truyền hình Việt Nam (tần số 140,25 Mhz); HCTV-BTS của Đài Phát thanh-Truyền hình Hà Nội (tần số 375,25 Mhz); HTVC của Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh (tần số 455,25Mhz); NacenComm (tần số 783, 25 Mhz) và gói cáp số SCTV của Truyền hình cáp Saigontourist; Truyền hình số vệ tinh K-Plus; Truyền hình Internet IPTV trên My TV của VNPT và ITV của FPT Telecom.** Hệ thống truyền hình cáp của các đài phát thanh truyền hình địa phƣơng trên cả nƣớc. Phát trực tiếp trên website vnews.vnanet.vn. Do những ƣu thế về độ cập nhật tin tức, bản tin đầu giờ của kênh Truyền hình Thông tấn sau 3 năm lên sóng đã thu hút sự quan tâm theo dõi của 20 triệu ngƣời dân. Thực hiện mục tiêu chung của toàn ngành, truyền hình Thông tấn hoạt động với hình thức lấy bản tin thời sự làm cốt lõi. Với tiêu chí “Chuẩn xác – Kịp thời – Mọi nơi – Mọi lúc”, mỗi ngày, Truyền hình Thông tấn có 24 bản tin thời sự đƣợc phát sóng vào mỗi đầu giờ, vì vậy đƣợc gọi là “bản tin đầu giờ”. Đây là một hình thức cập nhật thông tin hoàn toàn mới trong lĩnh vực truyền hình ở nƣớc ta. Mới cả về phƣơng thức cập nhật tin tức, mới cả về hình thức thể hiện và mới cả về bố cục bản tin. Đây là bƣớc đệm để tiến tới mô hình thông tin breaking news nhƣ các kênh truyền hình nổi tiếng trên thế giới CNN, BBC… đang thực hiện. Tuy nhiên, để bản tin đầu giờ thực sự là điểm 7
nhấn của Truyền hình Thông tấn, thực hiện đúng phƣơng châm „Chuẩn xác – Kịp thời – Mọi nơi – Mọi lúc” là một việc làm khó khăn. Bản tin đầu giờ giữ vai trò nhƣ xƣơng sống của kênh truyền hình Thông tấn. Thời lƣợng của 24 bản tin thời sự chiếm 1/3 thời lƣợng phát sóng trong 1 ngày của kênh (tƣơng đƣơng với 8h/ngày). Chính vì đánh giá đƣợc tầm quan trọng của bản tin, đồng thời cũng là ngƣời gắn bó trực tiếp tham gia sản xuất, biên tập nên ngƣời viết cho rằng, việc nghiên cứu về bản tin là rất cần thiết. Kể từ khi phát sóng đến nay, chƣa có công trình nào nghiên cứu, đánh giá thực trạng, ƣu, nhƣợc điểm, thành công và hạn chế của Bản tin đầu giờ, từ đó, đề xuất giải pháp nâng cao chất lƣợng…. Chính vì vậy, tôi lựa chọn đề tài “Bản tin đầu giờ - Kênh Truyền hình Thông tấn: Hiện trạng và giải pháp” là luận văn tốt nghiệp Cao học của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Với sự phát triển của lĩnh vực truyền hình, đã có 1 số cuốn sách, tài liệu nghiên cứu về lĩnh vực này. Có thể kể đến một số cuốn sách/tài liệu nhƣ: - Giáo trình báo chí truyền hình của PGS.TS Dƣơng Xuân Sơn - Truyền hình Việt Nam, một phần tƣ thế kỷ của tác giả Trần Lâm - Sổ tay nghiệp vụ phóng viên báo chí phát thanh, truyền hình về để tài dân số kế hoạch hóa gia đình, Nhiều tác giả, NXB Văn hóa Thông tin, 1995. Bên cạnh đó có nhiều sách dịch từ tiếng nƣớc ngoài nhƣ: - Sổ tay phóng viên do Quỹ Reuters, hãng Truyền hình Reuters, Hãng Phát Thanh Anh BBC và Hãng Phát Thanh và Truyền Hình Canada CBC tiến hành. - Viết cho phát thanh - truyền hình nguyên tắc và thực hành của Roger L. Walter, ngƣời dịch Trà My – Trà Giang. 8
Tính đến nay, Khoa Báo chí và Truyền thông, Trƣờng ĐHKHXH&NV có hàng chục công trình nghiên cứu về lĩnh vực truyền hình. Có thể kể đến nhƣ: Luận văn tốt nghiệp “Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lƣợng chƣơng trình của đài Phát thanh, truyền hình Hà Nội” của tác giả Hoàng Ngọc - năm 1998; Luận văn thạc sỹ “Khảo sát vai trò, hiệu quả và cách thể hiện của chƣơng trình Nông thôn ngày nay – VTV1 – ĐTHVN (khảo sát qua 2 năm 2001 – 2002) của tác giả Nguyễn Kha Thoa - tháng 4/2002. Tính từ năm 2001 đến nay, tại Học viện Báo chí và tuyên truyền, có 29 công trình luận văn nghiên cứu chuyên biệt về lĩnh vực truyền hình. Có thể kể đến nhƣ: Luận văn thạc sỹ “Chƣơng trình truyền hình dành cho ngƣời Việt Nam ở nƣớc ngoài (Khảo sát kênh VTV4 của Đài truyền hình Việt Nam từ tháng 1/2004 đến tháng 6/2005)” của tác giả Nguyễn Hồng Hải – năm 2006; Luận văn thạc sỹ “Tuyên truyền bình đẳng giới trong chuyên mục phụ nữ với cuộc sống trên sóng Đài truyền hình Việt Nam (Khảo sát từ tháng 1/2004 đến tháng 4/2006) của tác giả Úy Thị Thu Huyền – năm 2006; Luận văn thạc sỹ “Định vị một kênh truyền hình (Khảo sát quá trình thành lập kênh VTV6 đài truyền hình Việt Nam) của tác giả Tạ Thị Minh Oanh – năm 2007; Luận văn thạc sỹ “Nâng cao chất lƣợng các chƣơng trình truyền hình trực tiếp trên đài truyền hình quốc gia Lào” của tác giả Houm Phaeng Vilayphone - năm 2010… Đa số các công trình này nghiên cứu về các chƣơng trình trên sóng của Đài truyền hình Việt Nam. Một phần nhỏ nghiên cứu về các kênh truyền hình địa phƣơng và các vấn đề lý thuyết truyền hình. Các công trình nghiên cứu về TTXVN lại càng ít ỏi. Có thể kể đến nhƣ: Khóa luận tốt nghiệp “Quá trình làm tin đối nội và sự thể hiện nó trên bản tin của TTXVN” của tác giả Phan Thị Hồng Yến – năm 2010; Luận văn thạc sỹ “Nâng cao chất lƣợng thông tin đối ngoại của Thông tấn xã Việt Nam trong 9
thời kỳ hiện nay (Khảo sát bản tin Vietnam News Agency , Báo Vietnam News, Báo ảnh Vietnam Pitorial của Thông tấn xã Việt Nam từ 2002 đến tháng 6/2004)” của tác giả Đinh Thị Thanh Bình – năm 2004; Luận văn thạc sỹ “Sự tác động của toàn cầu hóa truyền thông đại chúng dối với thông tin quốc tế đối nội của Thông tấn xã Việt Nam hiện nay” của tác giả Đặng Tiến Trung – năm 2010; Cho đến nay, bản tin đầu giờ đã có một quá trình phát triển và có tác động nhất định. Tuy nhiên, trong các tài liệu viết về báo chí, có thể khẳng định, chƣa có công trình nghiên cứu nào đề cập tới kênh Truyền hình Thông tấn nói chung, và hình thức bản tin thời sự đầu giờ của kênh Truyền hình Thông tấn nói riêng. Luận văn “Bản tin đầu giờ - Kênh Truyền hình Thông tấn: Hiện trạng và giải pháp phát triển” sẽ là một công trình nghiên cứu mới mẻ, cung cấp thông tin về bản tin đầu giờ từ góc nhìn báo chí, thông qua những trải nghiệm của phóng viên trực tiếp tham gia sản xuất bản tin. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài nhằm đánh giá thực trạng của bản tin đầu giờ; phân tích, đánh giá ƣu, nhƣợc điểm của bản tin đầu giờ - Kênh truyền hình Thông tấn sau 3 năm lên sóng. Từ đó, đề xuất một số giải pháp và có kiến nghị phù hợp nhằm nâng cao chất lƣợng bản tin. Để đạt đƣợc mục đích nêu trên, luận văn cần thực hiện những nhiệm vụ sau đây: - Khảo sát, hệ thống hóa lý luận truyền hình về vai trò, cấu trúc, đặc trƣng, đặc điểm của bản tin truyền hình. 10
- Đánh giá rõ hơn vai trò của bản tin đầu giờ kênh truyền hình Thông tấn trong sự phát triển của kênh nói riêng và trong sự phát triển của lĩnh vực truyền hình Việt Nam nói chung. - Khảo sát thông tin trong các bản tin của truyền hình Thông tấn cả ở bình diện tiếp nhận thông tin, cả ở bình diện cung cấp thông tin; nội dung thông tin và hình thức chuyển tải thông tin. Đề xuất những giải pháp, kiến nghị nâng cao chất lƣợng của bản tin đầu giờ của kênh Truyền hình Thông tấn phù hợp với điều kiện nhân lực, cơ sở vật chất trang thiết bị hiện có của đài. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu: Hiện trạng và giải pháp nâng cao chất lƣợng các bản tin đầu giờ trên kênh Truyền hình Thông tấn. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu nội dung và hình thức tin, bài, cũng nhƣ bố cục, kết cấu, cách thức thực hiện bản tin đầu giờ trên kênh Truyền hình Thông tấn trong thời gian 2 năm (từ tháng 8/2010 đến tháng 8/2012). Mỗi ngày có 9 bản tin thời lƣợng 30 phút; 15 bản tin thời lƣợng 10 phút. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phƣơng pháp phân tích văn bản thứ cấp: luận văn hệ thống hóa các tƣ liệu, văn bản pháp luâ ̣t , nghị định, quyế t đinh, ̣ thông tƣ, chỉ thị của Đảng và nhà nƣớc ta có liên quan đến thông tin báo chí; các văn bản, số liệu thống kê của các Bộ, ngành, đoàn thể có liên quan, các tài liệu, sách, báo của các nhà báo và các nhà nghiên cứu về lĩnh vực truyền hình, tin truyền hình. Phƣơng pháp phân tích nội dung: thống kê, khảo sát, phân tích bản tin thời sự đầu giờ của truyền hình Thông tấn trên các bình diện về nội dung, hình thức thể hiện, kết cấu bản tin. 11
Phƣơng pháp phỏng vấn sâu các chuyên gia báo chí, truyền hình, các nhà báo trực tiếp sản xuất chƣơng trình bản tin đầu giờ của truyền hình Thông tấn. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn Ý nghĩa khoa học: Bổ sung, làm phong phú thêm lý luận về truyền hình, bản tin thời sự trong truyền hình, cung cấp thêm tài liệu phục vụ đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực truyền hình. Ý nghĩa thực tiễn: Góp phần đƣa ra những giải pháp để phát triển bản tin đầu giờ kênh truyền hình Thông tấn theo hƣớng thông tin chuẩn xác, kịp thời, phủ rộng. “Bản tin đầu giờ - Kênh Truyền hình Thông tấn: Hiện trạng và xu hướng phát triển” là một công trình nghiên cứu bƣớc đầu phân tích, nhận xét và đánh giá tổng quát dựa trên nhƣ̃ng tin bài trong b ản tin, thực tiễn, khách quan. Luâ ̣n văn sẽ là cơ s ở có giá trị lý luận và thực tiễn nhất định để lãnh đạo Trung tâm Truyền hình Thông tấn xem xét, đề ra những kế hoạch phát triển phù hợp. 7. Bố cục của luận văn Ngoài phầ n Mở đầ u , Kế t luâ ̣n, Tài liệu tham khảo và Phụ lục , luâ ̣n văn gồm 3 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Những vấn đề cơ bản về tin và bản tin thời sự truyền hình Chƣơng 2: Đánh giá hiện trạng bản tin đầu giờ - Kênh truyền hình Thông tấn Chƣơng 3: Mô ̣t số vấ n đề đă ̣t ra và giải pháp nâng cao chấ t lƣơ ̣ng , hiê ̣u quả thông tin của bản tin đầu giờ - Kênh Truyền hình Thông tấn 12
Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TIN VÀ BẢN TIN THỜI SỰ TRUYỀN HÌNH 1.1. Khái niệm 1.1.1. Tin tức Tin tức đƣợc gọi là news trong tiếng Anh, còn ngƣời Trung Quốc gọi tin là Tân văn. Những từ này đều bắt nguồn từ nghĩa đen có nghĩa là mới. Tin là thể loại ra đời sớm, nó có thể đƣợc coi là thể loại đầu tiên của báo chí vì báo chí ra đời bằng chính những bản tin. Tin giữ vai trò xung kích, mũi nhọn trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng, song cho đến nay vẫn chƣa có quan niệm chung thống nhất về thể loại này. Bởi tính chất của Tin có mặt trong tất cả các thể loại báo chí khác. Có thể khái lƣợc: Tin tức là những sự kiện mới đã đang và sẽ xảy ra, liên quan đến nhiều người và được nhiều người quan tâm. Các yếu tố trong tin :  What - Chuyện gì?  Who - Ai liên quan?  When - Khi nào?  Where - Ở đâu?  How - Nhƣ thế nào?  Why - Tại sao? Tuy nhiên, đôi khi trong báo chí hiện đại, một vài tiêu chí này đƣợc giản lƣợc khi tin tức đang gấp và đƣợc đặt trong bối cảnh cụ thể. 13
1.1.2 Bản tin thời sự Theo từ điển tiếng Việt, “Thời sự” có nghĩa là: Tổng thể nói chung những sự việc ít nhiều quan trọng trong một lĩnh vực nào đó, thƣờng là xã hội - chính trị, xảy ra trong thời gian gần nhất và đang đƣợc nhiều ngƣời quan tâm. Thời sự là chƣơng trình cung cấp lƣợng thông tin thiết yếu, quan trọng, có liên quan tới ngƣời xem, đƣợc ngƣời xem quan tâm. Bản tin thời sự là một chƣơng trình truyền hình. Chƣơng trình truyền hình là sự liên kết, sắp xếp bố trí hợp lý các tin bài, bảng tƣ liệu, hình ảnh, âm thanh trong một thời gian nhất định đƣợc mở đầu bằng lời giới thiệu, nhạc hiệu, kết thúc bằng lời chào tạm biệt, đáp ứng yêu cầu tuyên truyền của cơ quan báo chí truyền hình nhằm mang lại hiệu quả cao nhất cho khán giả. Yếu tố cốt lõi của bản tin thời sự là thông tin. Mọi chức năng của báo chí (trong đó có truyền hình) đều đƣợc thực hiện thông qua con đƣờng thông tin. Hiểu khái quát, thông tin là lƣợng tri thức mà ngƣời này hoặc đối tƣợng này muốn chuyển cho ngƣời khác hoặc đối tƣợng khác, là cái mà A nghĩ là B chƣa biết và cần biết, B muốn biết và A muốn chuyển. Đối với báo chí, thông tin trở thành phần tri thức, tƣ tƣởng (do nhà báo sáng tạo, tái tạo từ hiện thực) đƣợc chuyển dịch từ nhà báo đến công chúng để cung cấp kiến thức, thay đổi nhận thức và cảm biến hành vi. Nói cách khác, thông tin chính là điểm khởi đầu, gốc rễ cơ bản nhất của quá trình truyền thông, quyết định hiệu quả - kết quả so với mục đích ban đầu của ngƣời làm truyền thông. Trong các bản tin thời sự, thông tin đƣợc thể hiện qua nhiều thể loại khác nhau nhƣ: tin tức truyền hình, phóng sự truyền hình, phỏng vấn truyền hình… Tin tức truyền hình là thể loại thuộc nhóm thông tấn truyền hình có chức năng thông báo cập, ngắn gọn và trung thực về sự kiện, sự việc vừa xảy ra mang tính thời sự mới nhất có giá trị thông tin đƣợc nhiều khán giả quan tâm. Thể loại tin tức truyền hình đƣợc phát sóng trong phần đầu tiên của chƣơng 14
trình thời sự. Các loại tin tức truyền hình gồm: Tin ngắn với thời lƣợng ngắn khoảng 15 giây đến 30 giây. Tin dài với thời lƣợng dài từ 2-3 phút tuỳ theo giá trị nội dung thông tin đối với khán giả quan tâm theo dõi. Tin tổng hợp đặt cuối chƣơng trình thời sự có thời lƣợng dài và kết hợp với tin lời, tin điện thoại, tin ảnh… Phóng sự truyền hình là thể loại chính luận truyền hình phản ánh và phân tích những sự kiện nóng bỏng nổi cộm có vấn đề đang xảy ra trong một qua trình phát sinh và phát triển để khám phá bản chất vấn đề mà khán giả quan tâm. Qua đó tác giả kiến nghị và đề suất những giải pháp để giải quyết vấn đề đó. Đôi khi phóng sự truyền hình có thể để phóng viên trực tiếp xuất hiện trƣớc ống kính để dẫn dắt, giải thích bình luận về vấn đề mà khán giả đang quan tâm. Phỏng vấn truyền hình là thể loại thuộc nhóm thông tấn truyền hình thể hiện cuộc trao đổi hỏi - đáp giữa một hoặc nhóm ngƣời này với một hoặc nhóm ngƣời khác nhằm thu thập khai thác thông tin về một vấn đề đƣợc khán giả quan tâm một cách khách quan trung thực. 1.1.3 Bản tin thời sự đầu giờ Cùng bản chất là bản tin thời sự, lấy thông tin làm cốt lõi, nhƣng bản tin đầu giờ có cách vận hành thông tin nhanh hơn, cập nhật hơn. Thông tin xuất hiện 1 giờ 1 lần, vào tất cả các đầu giờ trong ngày. Bản tin thời sự đầu giờ xuất hiện duy nhất ở kênh Truyền hình Thông tấn – TTXVN. Với mục đích hƣớng tới xây dựng kênh truyền hình cập nhật tin tức, Truyền hình Thông tấn lấy hình thức bản tin đầu giờ là một bƣớc đệm để chuẩn bị cả về nhân lực và vật lực. Trƣớc khi Truyền hình Thông tấn ra đời, VTV1 – Kênh thời sự chính luận của Đài Truyền hình Việt Nam là kênh có số lƣợng bản tin nhiều nhất 15
với 3 bản tin/ngày: sáng, trƣa, tối. Khán giả đọc báo điện tử có thể biết thông tin, nhƣng ít nhất phải 6 tiếng sau mới nhìn thấy hình ảnh xuất hiện trên truyền hình. Theo Ông Nguyễn Văn Vinh – Cố vấn kênh Truyền hình Thông tấn: Bản tin đầu giờ là mô hình mới, phù hợp với thực tiễn của truyền hình Việt Nam hiện nay. Ví dụ tin về bão lũ, hình ảnh phát sóng trong bản tin thời sự 19h của VTV1 có khi đã đƣợc ghi hình từ buổi sáng, trong khi đó đến thời điểm đƣa tin, diễn biến trận lũ đã hoàn toàn khác. Đối với hình thức phát sóng bản tin thời sự vào mỗi đầu giờ, bằng hình thức tin hình hay tin teletex, bản tin thời sự của Truyền hình Thông tấn cũng thông báo đƣợc tới khán giả tình hình lũ mới nhất. Dù chƣa đạt đến mức độ của breaking news, nhƣng bản tin đầu giờ đảm bảo đƣợc tính tốc độ nhanh nhất của tin truyền hình tại Việt Nam hiện nay: cập nhật thông tin thƣờng xuyên, nhanh nhạy, chính xác. Tốc độ hình ảnh của bản tin đầu giờ chƣa đạt đƣợc đến breaking news – tức là trực tiếp từ hiện trƣờng, nhƣng cũng là hình ảnh cập nhật nhất so với cách đƣa tin truyền thống. Vì vậy, dù chƣa xét đến tính chuyên nghiệp, nhƣng rõ ràng bản tin đầu giờ có một lợi thế vƣợt trội so với 1 ngày cập nhật 3 bản tin. Ông Vũ Duy Hƣng – Phó Giám đốc Trung tâm Truyền hình Thông tấn cho rằng: Truyền hình Thông tấn là một làn sóng mới về sự cập nhật của thông tin truyền hình. Trƣớc khi Truyền hình Thông tấn ra đời, VTV1 dƣờng nhƣ là kênh thời sự chính luận duy nhất, 1 ngày có 3 bản tin, phát sóng 18/24h. Tuy nhiên, sau sự xuất hiện của Truyền hình Thông tấn, VTV1 lập tức tăng thời lƣợng phát sóng lên 24/24h. Sau đó 1 năm, VTV1 tiếp tục tăng số lƣợng bản tin thời sự lên 15 bản tin/ngày. Sự cạnh tranh lành mạnh về độ nhanh nhạy của thông tin giúp cho khán giả xem truyền hình đƣợc phục vụ tốt hơn, cập nhật thông tin nhanh hơn. Đồng thời, giúp cho ngành truyền hình ở Việt Nam bƣớc sang một con đƣờng mới, “đƣờng cao tốc” chứ không còn là “quốc lộ thong dong” nhƣ trƣớc đây. Trong nhiều trƣờng hợp, truyền hình đã bắt kịp tốc độ với báo điện tử. Chƣa kể đến tin teletex chạy ở chân trang trong mỗi 16
bản tin thời sự, trong nhiều trƣờng hợp thông tin còn nhanh hơn cả báo điện tử. Hình thức bản tin đầu giờ hình thành cho khán giả thói quen theo dõi thông tin mới nhất trên truyền hình. Theo Ông Nguyễn Hoài Dƣơng – Phó Tổng Giám đốc TTXVN, Giám đốc Trung tâm Truyền hình Thông tấn, ngƣời soạn thảo đề án xây dựng kênh Truyền hình Thông tấn: Bản tin đầu giờ là hình thức cập nhật thông tin nhanh nhất trong điều kiện cho phép của Kênh Truyền hình Thông tấn. Với hình thức bản tin thời sự vào tất cả các đầu giờ trong ngày, Kênh Truyền hình Thông tấn mong muốn tạo ra một thói quen cho khán giả theo dõi những thông tin mới nhất trong đời sống hiện thực hàng ngày. Qua 3 năm phát sóng, kênh Truyền hình Thông tấn đã bƣớc đầu đạt đƣợc mục tiêu đặt ra. Bên cạnh phần thông tin trong nƣớc liên tục đƣợc cập nhật bởi hệ thống phóng viên ở 63 tỉnh thành, phần thông tin quốc tế của Truyền hình Thông tấn đƣợc khán giả đánh giá cao. Với lợi thế ngành TTXVN hiện có quan hệ hợp tác song phƣơng và đa phƣơng với gần 40 hãng thông tấn và tổ chức báo chí lớn trên thế giới nhƣ AFP, Reuters, AP, ITAR- TASS, RIA-Novosti, Tân Hoa xã, Yonhap, Kyodo News, Prensa Latina, Antara, Notimex, TNA, Bernama, KPL, APS, MAP, AKP, OANA, AsiaNet… Truyền hình Thông tấn luôn có nguồn tin quốc tế cập nhật từng giây từng phút. Cộng hƣởng với hình thức đƣa tin cập nhật từng giờ, vì vậy, tin quốc tế trên kênh Truyền hình Thông tấn gần nhƣ là độc quyền về độ nhanh nhất, chuẩn xác nhất. Sau 3 năm lên sóng, Truyền hình Thông tấn đang từng bƣớc đặt mục tiêu cao hơn, yêu cầu tần suất tin nhanh nhiều hơn. Khi đáp ứng đầy đủ đƣợc về cơ sở vật chất và nguồn nhân lực, Truyền hình Thông tấn sẽ thực hiện hình thức bản tin trực tiếp, đạt đƣợc mục tiêu đƣa kênh trở thành “CNN của Việt Nam” nhƣ kỳ vọng của những ngƣời sáng lập kênh. Ông Vũ Duy Hƣng – Phó Giám đốc Trung tâm Truyền hình Thông tấn cũng 17
cho rằng: Bản tin đầu giờ là tên gọi thể hiện tần suất của bản tin, tạo thói quen cho khán giả vào mỗi đầu giờ theo dõi truyền hình Thông tấn để cập nhật thông tin mới. Với mục đích cuối cùng là tin truyền trực tiếp từ hiện trƣờng về, bản tin đầu giờ là một bƣớc đệm hợp lý. Dựa trên ý kiến từ những ngƣời xây dựng và đang trực tiếp quản lý, thực hiện tin bài cho bản tin đầu giờ - kênh truyền hình Thông tấn, có thể rút ra kết luận: Bản tin đầu giờ là tên gọi là một hình thức bản tin thời sự, với tần suất xuất hiện 1 giờ 1 lần, vào mỗi đầu giờ trong ngày. Bản tin đầu giờ là bước đệm để hướng tới tin tức được cập nhật ngay khi xảy ra sự kiện, sự việc. 1.2. Vai trò của bản tin thời sự đối với truyền hình trong bối cảnh cạnh tranh thông tin 1.2.1. Vai trò thông tin nhanh chóng, kịp thời Xã hội càng phát triển thì nhu cầu thông tin càng cao và do đó, báo chí nói chung và truyền hình nói riêng càng phải nỗ lực hơn nữa trong việc đáp ứng nhu cầu thông tin cho xã hội. Bản tin thời sự là thế mạnh của truyền hình trong bối cảnh cạnh tranh thông tin. Trƣớc hết, truyền hình cũng nhƣ báo chí nói chung đều phải thông tin một cách nhanh chóng, kịp thời, đúng lúc nhất, đảm bảo tính cập nhật, tính thời sự của thông tin. Trong thời đại bùng nổ thông tin nhƣ ngày nay, cuộc cạnh tranh trong việc đƣa tin của các loại hình báo chí ngày càng trở nên quyết liệt.Trên thực tế, cơ quan báo chí nào đƣa tinh nhanh nhất về một sự kiến mới nhất, thu hút đƣợc sự quan tâm của công chúng, thì cơ quan báo chí đó giành đƣợc thắng lợi trong cuộc cạnh tranh độc giả và bán báo. Truyền hình cũng tƣơng tự, sự thành công và phát triển của truyền hình phụ thuộc vào số lƣợng ngƣời xem và số tiền mà họ bỏ ra để mua các kênh truyền hình. Truyền hình Việt Nam là một cơ quan truyền thông đại chúng, phục vụ đắc 18