Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử trên sóng truyền hình

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thông qua việc khảo sát, phân tích luận văn đưa ra những nhận định về thành công và hạn chế của các Đài truyền hình trong việc thực hiện chức năng quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT Nam bộ. Từ đó, đề xuất giải pháp, kiến nghị để các cơ quan báo chí nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT trên sóng truyền hình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử trên sóng truyền hình

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------------------------------------- NGUYỄN THỊ HẢI ĐĂNG QUẢNG BÁ, BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY NGHỆ THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH (Khảo sát các Đài PT-TH Cà Mau, Bạc Liêu, An Giang năm 2018 – 2019) LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ HỌC Cà Mau – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------------------------------------- NGUYỄN THỊ HẢI ĐĂNG QUẢNG BÁ, BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY NGHỆ THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH (Khảo sát các Đài PT-TH Cà Mau, Bạc Liêu, An Giang năm 2018 – 2019) Chuyên ngành: Báo chí học theo hướng Ứng dụng Mã số : 8320101.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Chủ tịch Hội đồng chấm luận văn Người hướng dẫn khoa học thạc sĩ khoa học PGS.TS Vũ Quang Hào PGS.TS Nguyễn Ngọc Oanh Cà Mau-2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Ngọc Oanh, không sao chép của ai, do tôi tự nghiên cứu và thực hiện. Luận văn có sử dụng, phát triển và kế thừa những tài liệu từ các sách, giáo trình .... liên quan đến đề tài như đã trình bày trong phần tài liệu tham khảo. Các số liệu và những kết quả trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hải Đăng
LỜI CẢM ƠN Sau gần hai năm học tập và nghiên cứu, học viên lớp Thạc sĩ báo chí theo hướng ứng dụng tại Cà Mau bắt đầu bước vào giai đoạn hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Đây là tiền đề quan trọng nhằm trang bị cho các học viên những kỹ năng nghiên cứu, những kiến thức quý báu. Trong thời gian học tập và thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được rất nhiều sự hỗ trợ nhiệt tình của quý thầy cô Viện đào tạo báo chí và truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn ( ĐHQGHN) và Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô đã tận tình chỉ dạy và trang bị cho tôi cũng như các học viên những kiến thức cần thiết trong suốt thời gian ngồi trên ghế giảng đường, làm nền tảng quan trọng cho tôi có thể hoàn thành được bài luận văn. Đặc biệt tôi gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Ngọc Oanh – người thầy đã tận tình giúp đỡ, định hướng cách tư duy và cách làm việc khoa học. Đó là những góp ý hết sức quý báu không chỉ trong quá trình thực hiện luận văn này mà còn là hành trang tiếp bước cho tôi trong quá trình học tập và công tác sau này. Tôi cũng xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến bạn bè và đồng nghiệp tại Đài PTTH Cà Mau, Bạc Liêu, An Giang, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch các tỉnh: Cà Mau, An Giang và Bạc Liêu, đã sẵn sàng giúp đỡ để tôi có điều kiện tham gia hoàn thành chương trình đào tạo, cũng như cung cấp tư liệu để tôi phát triển trong quá trình viết luận văn. Trong quá trình thực hiện, luận văn không tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp chân thành của hội đồng khoa học để luận văn được hoàn thiện hơn. Cà Mau, tháng 10 năm 2020 Nguyễn Thị Hải Đăng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 5 1. Tính cấp thiết của Đề tài ............................................................................... 5 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến Đề tài ................................................... 6 3. Mục đích, nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu.............................................. 10 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 11 5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 11 6. nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ....................................................... 13 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................... 14 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢNG BÁ, BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY NGHỆ THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ - DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ ĐẠI DIỆN CỦA NHÂN LOẠI TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH. ........................................................................................... 15 1.1. Một số khái niệm cơ bản........................................................................ 15 1.1.1. Di sản văn hóa phi vật thể .................................................................... 15 1.1.2. Nghệ thuật Đờn ca Tài tử Nam bộ ........................................................ 17 1.1.3. Quảng bá và Bảo tồn trên sóng truyền hình ......................................... 20 1.1.4. Báo chí truyền hình ............................................................................... 22 1.2. Hoạt động Đờn ca tài tử tại các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu và An Giang. 27 1.2.1. Hoạt động Đờn ca tài tử tại Cà Mau .................................................... 27 1.2.2. Hoạt động Đờn ca tài tử tại Bạc Liêu ................................................... 28 1.2.3. Hoạt động ĐCTT tại An Giang ............................................................. 29 1.3. Vai trò của báo chí Truyền hình với việc Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử........................................................................ 31 1.4. Tính cấp thiết và nhu cầu cần phải quảng bá ĐCTT trên sóng truyền hình trong thời đại số. ................................................................................... 36 1
Chương 2: THỰC TRẠNG VIỆC QUẢNG BÁ, BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY NGHỆ THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH............ 38 2.1. Toàn cảnh quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình. ................................................................................... 38 2.1.1. Chương trình của Đài PT-TH Cà Mau ................................................. 40 2.1.2. Chương trình của đài PT-TH Bạc Liêu................................................. 41 2.1.3. Chương trình của Đài PT-TH An Giang .............................................. 43 2.2. Khái quát thực trạng quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình ..................................................................... 44 2.2.1. Thành công trong quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử... 44 2.2.2. Những hạn chế trong quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT.... 48 2.2.3. Những nguyên nhân của hạn chế .......................................................... 58 Chƣơng 3: XU HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ QUẢNG BÁ, BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY NGHỆ THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH ............................................................................................ 64 3.1. Xu hƣớng quảng bá, bảo tồn và phát huy bộ môn nghệ thuật Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình.......................................................................... 64 3.2. Những giải pháp, khuyến nghị nhằm nâng cao vai trò của truyền hình trong công tác Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử. ...... 67 3.2.1. Phương thức quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình ...................................................................................... 67 3.2.2. Những giải pháp nhằm nâng cao vai trò của truyền hình trong công tác Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử............................... 69 3.2.3. Những khuyến nghị đến Lãnh đạo cơ quan báo chí ............................. 79 3.3. Đề xuất những mô hình thực hiện chƣơng trình ................................ 81 KẾT LUẬN .................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 94 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 99 2
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTV : Biên tập viên CLB : Câu lạc bộ ĐCTT : Đờn ca Tài tử ĐBSCL : Đồng bằng sông Cửu Long ĐHKHXH&NV : Trường Đại h c hoa h c ã hội và Nhân văn ĐHQGHN : Đại h c Quốc gia Hà nội NB : Nhà báo Nxb : Nhà xuất bản PTTH : Phát thanh Truyền hình TS : Tiến sĩ PGS.TS : Phó giáo sư. tiến sĩ PV : Phóng viên 3
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Mức độ khán giả xem Đài Cà Mau: ............................................... 49 Biểu đồ2.1. Mức độ khán giả xem đài Cà Mau .............................................. 50 Bảng 2.2: Mức độ khán giả biết về nghệ thuật ĐCTT .................................... 52 Biểu đồ2.2. Mức độ khán giả biết về nghệ thuật ĐCTT ................................. 52 Bảng 2.3: Mức độ khán giả xem các chương trình ĐCTT trên sóng truyền hình Đài Cà Mau ............................................................................................. 53 Bảng 2.4: Mức độ đánh giá về chất lượng chương trình ĐCTT ..................... 55 4
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của Đề tài Văn hóa có vị trí và vai trò đặc biệt đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Việt Nam – Đất nước bốn ngàn năm Văn hiến, đã khẳng định sức mạnh của mình thông qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ, gian khổ nhưng đầy vinh quang, và cũng khẳng định sức mạnh của mình thông qua nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Mỗi vùng miền trên đất nước Việt Nam, đều chứa đựng trong đó những giá trị văn hóa không gì thay thế được. Và khi nhắc đến giá trị văn hóa đặc trưng của vùng đất Nam bộ, người ta sẽ nghĩ đến nghệ thuật Đờn ca Tài tử. Loại hình nghệ thuật được hình thành và phát triển hàng trăm năm qua, được Unessco công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Những năm qua, bằng vai trò và chức năng của mình, Báo chí truyền hình đặc biệt là tại các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, An Giang, đã góp phần quảng bá và bảo tồn những giá trị của nghệ thuật Đờn ca Tài tử. Các chương trình truyền hình luôn được xem là cầu nối giúp nghệ thuật Đờn ca tài tử đến với công chúng và đưa công chúng trở lại với nghệ thuật truyền thống. Thế nhưng, xét thấy trong thời gian qua, vấn đề quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT trên sóng truyền hình chỉ dừng lại ở cấp độ tuyên truyền. Các đài thông tin về nghệ thuật ĐCTT với nhiều hình thức khác nhau từ đưa tin, phóng sự đến những chương trình văn nghệ - giải trí. Thông qua số lượng, chất lượng chương trình, sự quảng bá và bảo tồn hiệu quả chưa cao, khi mà lượng khán giả quan tâm đến chương trình ngày càng ít đi, đặc biệt là giới trẻ. Nhiều bạn trẻ chạy theo công nghệ, trào lưu giải trí mới, quay lưng với văn 5
hóa nghệ thuật truyền thống, dẫn đến một thực trạng những người càng trẻ càng không biết về Đờn ca tài tử. Người dân tại các địa phương biết đến nghệ thuật ĐCTT, xem ĐCTT là văn hóa của vùng đất phương Nam nhất là những người lớn tuổi, nhưng mọi việc chỉ có thế. Câu lạc bộ ĐCTT có hoạt động nhưng chỉ với sự tham gia của các thành viên các câu lạc bộ, còn người dân thì lại thờ ơ và hầu như không quan tâm. Đối với vấn đề quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT, tác giả còn có sự trăn trở đến từ đội ngũ làm báo. Thông qua các đề tài, luận án, các công trình khoa học đóng góp cho báo chí nước nhà thì số lượng đề tài về Di sản văn hóa phi vật thể chiếm tỉ lệ rất khiêm tốn so với các đề tài thời sự chính luận, đặc biệt đề tài về nghệ thuật Đờn ca tài tử hầu như không được đề cập đến. Điển hình như lớp Cao học Báo chí K17 KTT với 79 đề tài và không có đề tài liên quan. Lớp thạc sĩ Báo chí 2018 theo hướng ứng dụng tại Cà Mau, đăng ký 54 đề tài nhưng đề tài liên quan đến văn hóa phi vật thể chưa đến 3 đề tài. Người dân địa phương thờ ơ, chương trình ĐCTT không còn sức hút với khán giả, báo chí truyền hình chỉ làm theo hình thức tuyên truyền, đề tài về ĐCTT không có sự quan tâm đối với các nhà báo, vậy vấn đề quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT sau này sẽ như thế nào, những điều mà báo chí truyền hình đã làm trong thời gian qua liệu đã “ đủ” để đưa nghệ thuật ĐCTT trở lại với cuộc sống, tiếp tục phát triển, lan tỏa, xứng đáng với vị trí, vai trò trong đời sống văn hóa tinh thần của người Nam bộ? Bằng những trăn trở đó, tôi đã chọn vấn đề: Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca Tài tử trên sóng Truyền hình làm đề tài nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến Đề tài Vấn đề Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT không chỉ nhận được sự quan tâm của người Việt Nam mà còn được những nhà nghiên 6
cứu, những người yêu âm nhạc dân gian trên thế giới quan tâm. Bởi đây chính là loại hình âm nhạc được Unessco vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Tác giả Alexander M. Cannon đã có có bài viết: From Nameless to Nomenclature: Creating Music Genre in Southern Vietnam. [51]. Bài viết này đã đưa ra những nét rất thú vị của nghệ thuật ĐCTT. Nhạc cụ, giai điệu, điệu thức là những đặc trưng của dòng âm nhạc, nhưng theo tác giả trong ĐCTT, người nhạc sĩ chính là người định ra dòng nhạc. Công trình nghiên cứu “ Đờn ca Tài tử Nam Bộ”, [17] của tác giả Lâm Tường Vân (2003). Công trình này đã giúp cho các bạn trẻ có thêm những tài liệu quý giá về nghệ thuật ĐCTT, trong đó giới thiệu đến đọc giả đầy đủ những bài bản, điệu thức của ĐCTT. Với tình yêu nghệ thuật cổ truyền, nhà nghiên cứu Nguyễn Lê Tuyên - Giảng viên của trường Đại học Quốc gia Úc và Nguyễn Đức Hiệp đã kế thừa và tiếp cận các nguồn tài liệu đáng tin cậy để cung cấp thêm nhiều thông tin bổ ích cho đọc giả về những loại hình văn hoá dân tộc đặc sắc trong cuốn: Hát Bội, Đờn ca tài tử và cải lương cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, (2013).[28]. Cuốn “Đờn Ca Tài Tử Nam Bộ” của tác giả Võ Trường Kỳ (2013) [48] giúp đọc giả hiểu thêm về Đất và người Nam bộ xưa, nguồn gốc phát sinh dòng âm nhạc Tài tử Nam bộ, quá trình hình thành hệ thống bài bản ĐCTT Nam bộ, cũng như giá trị nghệ thuật của ĐCTT. Qua đó đưa ra hướng Bảo tồn và phát triển giá trị nghệ thuật của ĐCTT. Đề án “Bảo vệ và phát huy giá trị nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam bộ tỉnh Cà Mau giai đoạn 2015-2020” [34] của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Cà Mau đã khái quát quá trình hình thành, phát triển cũng như thực trạng ĐCTT tại Cà Mau. Qua đó cho thấy vị trí, vai trò của ĐCTT trong đời sống văn hóa 7
tinh thần ở Cà Mau, những giải pháp cụ thể trong vấn đề Bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật ĐCTT Nam bộ. Ở phạm vi nghiên cứu hẹp hơn, một số luận văn cũng đề cấp đến những vấn đề bảo tồn và phát huy những Di sản văn hóa, nghệ thuật ĐCTT. Luận văn thạc sĩ: Khai thác các giá trị văn hóa nghệ thuật của đờn ca tài tử Nam Bộ - Việt Nam phục vụ phát triển du lịch [33] của tác giả: Phan Võ Thu Tâm (năm 2015) cung cấp nhiều tài liệu cho việc nghiên cứu ĐCTT cũng như những giải pháp nâng cao hiệu quả khai thác kinh doanh du lịch dựa vào nghệ thuật ĐCTT. Luận văn của thạc sĩ Lê Vũ Điệp (2007) “ Vấn đề bảo tồn và phát huy Di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam trên Báo chí: khảo sát những di sản văn hóa phi vật thể đã được công nhận và đang được đề cử công nhận của Unesco tại Việt Nam”, [23]. Luận văn nghiên cứu nhận thức và quan điểm trong hội nhập toàn cầu về di sản văn hóa, đặc biệt là quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt nam về vấn đề bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể. Những đề nghị cũng như phương hướng bảo tồn và phát huy. Luận văn: Phương thức Bảo tồn, phát huy và truyền bá các di sản văn hóa phi vật thể âm nhạc của đài Tiếng nói Việt Nam [29] – Tác giả Nguyễn Quang Vinh (2014), đề cấp đến thực trạng các phương thức bảo tồn, phát huy và truyền bá các di sản văn hóa phi vật thể của âm nhạc Việt Nam. Từ đó đưa ra những giải pháp hiệu quả và phù hợp với thực tiễn. Tác giả Huỳnh Công Tín, có bài viết đăng trên tạp chí Phát triển KH&CN, (năm 2015) với nhan đề: Bản tồn và Phát huy Đờn ca tài tử ở miền Tây Nam Bộ [13]. Theo tác giả Huỳnh Công Tín, ở Nam bộ, có nhiều di sản văn hóa của người Kinh cần được bảo tồn như ca vọng cổ, cải lương, Đờn ca tài tử...Theo tác giả bài viết này, ĐCTT được Unessco công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là một tin vui thế nhưng, để bảo tồn 8
và phát huy di sản văn hóa này nói riêng và di sản thuộc lĩnh vực ca nhạc cổ nói chung trước tình hình kinh tế xã hội hiện nay là điều không dễ cho các địa phương. Bài viết đề cập đến thực trạng ĐCTT chưa có chiến lược truyền nghề, nặng tính bao cấp, hội diễn phong trào, không phát huy được hiệu quả kinh tế....Từ đó đưa ra những ý kiến đề xuất trong việc bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT. Tác giả Trương Quốc Bình với bài viết: “Bảo vệ và phát huy giá trị kho tàng di sản văn hóa phục vụ sự nghiệp phát triển bền vững ở Việt Nam” (2016).[45]. Bài viết nêu lên tính cấp thiết trong việc bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa vô giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, trong đó có những di sản văn hóa vật thể và Di sản văn hóa phi vật thể. Tác giả đề cao việc đổi mới các hoạt động quản lý bảo vệ và phát huy kho tàng di sản trong tình hình mới có vai trò hết sức quan trọng tham gia vào sự phát triển bền vững của quốc gia, dân tộc. Ngoài ra còn có nhiều sách, giáo trình liên quan đến bộ môn nghệ thuật Đờn ca tài tử và những sách, giáo trình, đề tài liên quan đến nghiệp vụ Báo chí truyền hình. Đặc biệt có nhiều bài báo về quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ. Có thể nói, những công trình, nghiên cứu, những bài viết này đã có những đóng góp đáng kể trong quá trình bảo tồn và phát huy giá trị Di sản văn hóa phi vật thể nói chung và nghệ thuật của ĐCTT nói riêng. Và đây cũng là nguồn cứ liệu phong phú giúp tác giả luận văn có cái nhìn thực tế và cụ thể hơn về Báo chí truyền hình, về bộ môn nghệ thuật ĐCTT cũng như việc quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT. Tuy nhiên chưa có đề tài nào nghiên cứu về Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT trên sóng truyền hình. Bởi thế, đề tài nghiên cứu “ Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình, khảo sát các đài PT-TH Cà Mau, Bạc Liêu và An 9
Giang, giai đoạn 2018 - 2019 sẽ không bị trùng lập với các công trình nghiên cứu khác và có giá trị khoa học và thực tiễn riêng. 3. Mục đích, nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Thông qua việc khảo sát, phân tích luận văn đưa ra những nhận định về thành công và hạn chế của các Đài truyền hình trong việc thực hiện chức năng quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT Nam bộ. Từ đó, đề xuất giải pháp, kiến nghị để các cơ quan báo chí nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT trên sóng truyền hình. Luận văn cũng mong muốn mang lại những giá trị thông tin về ĐCTT, về vấn đề Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT trên sóng truyền hình. Cũng như đóng góp thêm những giá trị thực tiễn đối với người làm báo trong những đề tài về nghệ thuật ĐCTT. Cách tiếp cận, cách quảng bá và bảo tồn, để vừa có thể đưa ĐCTT đến với cuộc sống thường nhật, vừa giữ được giá trị của loại hình âm nhạc dân tộc. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được những mục đích nghiên cứu nêu trên, tác giả thực hiện những nhiệm vụ sau đây: - Nghiên cứu, hệ thống hóa cơ sở lý luận về nghệ thuật ĐCTT trên truyền hình, vai trò của báo chí truyền hình với quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT. Trong đó, tìm hiểu và làm rõ các khái niệm liên quan như: Quảng bá và bảo tồn, nghệ thuật ĐCTT, Báo chí truyền hình.... - Luận văn thực hiện khảo sát thực tế, phân tích đánh giá, nhận xét bước đầu về quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT thông qua các chương trình Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình của đài PTTH Cà Mau, có khảo sát thêm hai đài Bạc Liêu, An Giang ( giai đoạn 2018 – 2019) để thấy rõ những thành 10
công và hạn chế trong việc quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT của báo chí truyền hình. - Sử dụng phương pháp điều tra xã hội học, phỏng vấn sâu đối với nhà báo, nghệ nhân ĐCTT, công chúng ( thiếu nhi, thanh niên, trung niên và người cao tuổi)... để làm rõ hơn về các vấn đề nêu ra trong mục đích nghiên cứu. - Từ đó Luận văn sẽ nêu lên những kiến nghị, đề xuất các giải pháp để nâng cao vai trò của truyền hình trong quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT, góp phần cùng với tỉnh nhà trong việc quảng bá và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống. 4. Đối tƣợng v hạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề quảng bá và bảo tồn nghệ thuật Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình Đài PT-TH Cà Mau. - Phạm vi nghiên cứu của Luận văn là các chương trình Đờn ca tài tử phát trên sóng truyền hình Đài PT-TH Cà Mau, ý nghĩa của nó trong việc góp phần quảng bá và bảo tồn nghệ thuật Đờn ca tài tử. Trong quá trình thực hiện, sẽ có sự tham khảo, so sánh thêm từ các chương trình ĐCTT của Đài PT-TH: Bạc Liêu và An Giang để có cái nhìn toàn diện hơn. Thời gian khảo sát: 2018-2019 5. Phƣơng há nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: Phương pháp nghiên cứu tài liệu nhằm mục đích có được những nền tảng lý thuyết, số liệu về các vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu, từ đó so sánh đối chiếu vào hoạt động thực tiễn. Luận văn tìm hiểu và phân tích những thông tin có liên quan từ các nguồn tài liệu: sách chuyên ngành, bài báo, công trình nghiên cứu…), thông 11
tin trên các website chính thức của các dự án, bộ ban ngành liên quan… - Phương pháp phân tích thông điệp: Phương pháp khảo sát thống kê để hệ thống các tác phẩm được thực hiện có yếu tố từ nguồn tin chính thống trong thời gian thực hiện khảo sát. Từ những chương trình đã phát sóng, tác giả sẽ dựa vào nguồn nội dung và hình thức thể hiện đi sâu, phân tích. Từ đó rút ra những nhận định, nhận xét và đánh giá cá nhân mang tính khoa học. - Phương pháp nghiên cứu điều tra xã hội h c: sử dụng bảng hỏi để thu thập thông tin. Qua điều tra xã hội học, tác giả sẽ khảo sát được mức độ của công chúng biết về nghệ thuật ĐCTT, sự quan tâm của công chúng dành cho truyền hình Cà Mau và các chương trình có liên quan đến nghệ thuật ĐCTT trên sóng truyền hình, lấy ý kiến của công chúng về chất lượng các chương trình ĐCTT trên sóng truyền hình. Qua khảo sát, xu hướng quan tâm đến hình thức tiếp cận của công chúng đối với truyền thông đối với từng đối tượng khác nhau, thiếu nhi, thanh niên, trung niên và người cao tuổi để từ đó tác giả sẽ đưa ra những giải pháp thật sự phù hợp. Nghiên cứu trực tiếp đối tượng thụ hưởng chương trình. Dự kiến sẽ phát 200 phiếu hỏi cho đối tượng ở khu vực Cà Mau. Các đối tượng này được chia làm 4 nhóm: Nhóm thiếu nhi, Nhóm thanh niên, Nhóm trung niên, Nhóm người cao tuổi. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Thực hiện các cuộc phỏng vấn với chủ nhiệm chương trình truyền hình về ĐCTT, những nghệ nhân am hiểu về bộ môn nghệ thuật ĐCTT ...để có thêm thông tin, cứ liệu đánh giá phân tích cho đề tài. Thông qua phỏng vấn các chuyên gia, nhà báo, đạo diễn, biên tập... tác giả sẽ tìm hiểu và học hỏi những khái niệm có liên quan đến những vấn đề được đề cập trong luận văn nhằm đưa ra những nội dung chính xác về nghệ thuật ĐCTT. Bên cạnh đó, tác giả cũng tìm hiểu và lấy thông tin về chương trình ĐCTT, sự thay đổi về nội dung và hình thức của các chương trình ĐCTT 12
( Tài tử cải lương ) theo từng năm, những thuận lợi và khó khăn của những người thực hiện những chương trình này. Vai trò và những đóng góp của các chương tình ĐCTT trong quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT tại địa phương mà chủ yếu tại Cà Mau, An Giang và Bạc Liêu. Qua đó đảm bảo được cái nhìn đúng đắn và toàn diện nhất về việc quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT trên sóng truyền hình. 6. ngh a l luận v thực tiễn của đề t i u n Đề tài này sẽ làm rõ một số lý luận về vai trò của báo chí nói chung và báo truyền hình nói riêng đối với vấn đề quảng bá và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT. Đồng thời, luận văn còn xác định đặc điểm và phương thức sản xuất mới, áp dụng cho các chương trình truyền hình dành cho bộ môn nghệ thuật ĐCTT. Qua đó, góp phần thu hút khán giả và tạo được sự kết nối giữa khán giả với Bộ môn nghệ thuật ĐCTT. Từ đó góp phần đưa ĐCTT đến gần hơn nữa với đời sống xã hội trong thời đại số. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần bổ sung, làm phong phú hơn về vai trò của báo chí truyền hình với văn hóa. Tầm quan trọng của truyền hình trong việc quảng bá và bảo tồn di sản văn hóa, đặc biệt là nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam bộ. t t Thông qua việc tìm hiểu, phân tích, đánh giá những ưu điểm và hạn chế của các chương trình ĐCTT trên sóng truyền hình, ý nghĩa của các chương trình này trong thực tiễn đời sống xã hội, luận văn cung cấp tài liệu tham khảo có cơ sở khoa học, góp phần giúp phóng viên, nhà báo có thêm kiến thức vai trò của truyền hình với đời sống văn hóa, những kiến thức trong sản xuất những chương trình ĐCTT. 13
Đối với các cơ quan báo chí, luận văn có ý nghĩa trong việc tham khảo các giải pháp để nâng cao chất lượng những chương trình góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể. Kết quả nghiên cứu cũng có thể giúp các nhà lãnh đạo, quản lý báo chí tham khảo trong quá trình lãnh đạo cơ quan báo chí. Không chỉ cơ quan báo chí, mà cả những cơ quan văn hóa phụ trách về mảng di sản văn hóa mà cụ thể là nghệ thuật ĐCTT quá trình hoạch định chiến lược, xây dựng những đề án về quảng bá, bảo tồn và phát huy ĐCTT, vì đây là một vấn đề cấp thiết và mang tính lâu dài. 7. ết cấu của luận văn Ngoài các phần: Phần Mở đầu, Phần kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, Luận văn được chia làm ba chương như sau: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về Quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại trên sóng truyền hình. - Chương 2: Thực trạng việc quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình. - Chương 3: Xu hướng và giải pháp để quảng bá, bảo tồn và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử trên sóng truyền hình. Nội dung luận văn sẽ được trình bày cụ thể theo kết cấu nêu trên. 14
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢNG BÁ, BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY NGHỆ THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ - DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ ĐẠI DIỆN CỦA NHÂN LOẠI TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH. 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Di sả vă ó p v t thể Theo quan điểm của Unessco, Di sản văn hóa phi vật thể là những sản phẩm khi hình thể vô hình có giá trị đặc biệt về cách mặt phân hóa lịch sử do một cộng đồng văn hóa xã hội nào đã tạo cho nó được lưu truyền và biến tấu theo các phương thức truyền khẩu mô phỏng và bắt chước. Có thể kể đến các loại hình văn nghệ dân gian, âm nhạc, Ca Múa, sân khấu, lễ hội phong tục tập quán.... Công ước về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO cho rằng: “ Di sản văn hóa phi vật thể được hiểu là các tập quán, các hình thức thể hiện, biểu đạt, tri thức, kỹ năng – cũng như những công cụ, đồ vật, đồ tạo tác và các không gian văn hóa có liên quan – mà các cộng đồng, các nhóm người và trong một số trường hợp là các cá nhân, công nhận là một phần di sản văn hóa của họ. Được chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khác, di sản văn hóa phi vật thể được các cộng đồng và các nhóm người không ngừng tái tạo để thích nghi với môi trường, với mối quan hệ qua lại giữa cộng đồng với tự nhiên và lịch sử của họ, đồng thời hình thành trong họ một ý thức về bản sắc và sự kế tục, qua đó khích lệ sự tôn trọng đối với sự đa dạng văn hóa và tính sáng tạo của con người”.[47, Điều 2] Luật Di sản Văn hóa của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 21 tháng 6 năm 2001 nhìn nhận: “ Di sản văn hóa quy định tại luật này bao gồm Di sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vật thể, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử văn hóa và khoa học được 15
lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác ở nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.[ 14, Điều 1]. Và tại điều 4 khoản 1 trong điều luật này định nghĩa: “Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần, có giá trị lịch sử văn hóa khoa học được lưu truyền bằng trí nhớ, chữ viết, được lưu truyền bằng miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức lưu giữ, lưu truyền khác bao gồm tiếng nói, chữ viết, tác phẩm văn học nghệ thuật, khoa học, ngữ văn truyền miệng, diễn xướng dân ca, lối sống, nếp sống, lễ hội, bí quyết về nghề thủ công truyền thống, tri thức về y dược học cổ truyền, về văn hóa ẩm thực, về văn hóa truyền thống dân tộc và những tri thức dân gian khác”. [14, Điều 4] Tuyên bố về các kiệt tác di sản truyền miệng và vô hình của nhân loại, được thông qua tại Paris năm 1989 cũng đưa ra nhiều nhận định, định nghĩa về Di sản văn hóa phi vật thể. Di sản văn hóa phi vật thể (Intangible cultural heritage) chính là sự sáng tạo dựa trên tính truyền thống của một cộng đồng văn hóa. Nó được thể hiện bởi một nhóm hoặc cá nhân và phản ảnh được bản sắc văn hóa của cộng đồng đó. Những giá trị văn hóa đó được lưu truyền thông qua phương thức truyền miệng, mô phỏng hay nhiều hình thức khác với sự đa dạng và sáng tạo, đó có thể là ngôn ngữ, văn học, âm nhạc, phong tục,… Chúng ta có thể hiểu một cách khái quát rằng, văn hóa phi vật thể không hẳn tồn tại dưới dạng vật chất - những cái cụ thể mà chúng ta có thể nhìn thấy được mà nó tiềm ẩn bên trong tâm hồn của cả một dân tộc. Trãi qua những biến cố, thăng trầm của cuộc sống, những giá trị văn hóa phi vật thể được hình thành từ tập tính hành vi của con người, thông qua các hoạt động sản xuất, giao tiếp xã hội. Từ đó hình thành nên một hệ hoạt động tư tưởng, văn hóa, nghệ thuật được lưu truyền bao thế hệ. Qua đây, có thể xác định một vài dạng thức của Di sản văn hóa phi vật thể: các hình thức diễn xướng và trình diễn (ca múa, nhạc, sân khấu nghệ thuật); Nghi lễ, tín ngưỡng tôn giáo, phong tục, lễ hội ... 16