Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng Đài truyền thanh cấp huyện, tỉnh Cà Mau

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là tìm ra những điểm mạnh, yếu của truyền thanh cấp huyện trong công tác truyền thông chính sách giảm nghèo đã qua. Từ đó, đề xuất những giải pháp, nhằm góp phần nâng cao chất lượng hoạt động này trong thời gian tới. Qua đó, phát huy sức mạnh của truyền thanh cấp huyện trong việc đưa chủ trương, chính sách đi vào cuộc sống. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng Đài truyền thanh cấp huyện, tỉnh Cà Mau

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------------------- NGUYỄN QUỐC HIỆP TRUYỀN THÔNG CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO TRÊN SÓNG ĐÀI TRUYỀN THANH CẤP HUYỆN, TỈNH CÀ MAU LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ HỌC Cà Mau – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------------------- NGUYỄN QUỐC HIỆP TRUYỀN THÔNG CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO TRÊN SÓNG ĐÀI TRUYỀN THANH CẤP HUYỆN, TỈNH CÀ MAU Luận văn thạc sĩ chuyên ngành: Báo chí học Mã số : 8320101.01(UD) Ngƣời hƣớng dẫn khoa học Chủ tịch hội đồng PGS-TS Đặng Thị Thu Hƣơng PGS-TS Dƣơng Xuân Sơn Cà Mau – 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của chính cá nhân tôi, với sự hƣớng dẫn tận tình, trách nhiệm của PGS-TS Đặng Thị Thu Hƣơng. Các số liệu, thông tin sử dụng trong luận văn này là trung thực, là kết quả lao động nghiêm túc và sự nỗ lực, quyết tâm của bản thân. Cá nhân tôi sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung, thông tin trong đề tài luận văn của mình. Tác giả luận văn Nguyễn Quốc Hiệp
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn các giảng viên của Trƣờng đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG Hà Nội); Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông cùng các giảng viên thỉnh giảng lớp cao học báo chí Cà Mau khóa 2018-2020 đã tận tâm, nhiệt tình truyền đạt nhiều kiến thức; chia sẻ những kinh nghiệm quý báo cho tôi và tập thể lớp trong quá trình học tập. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS-TS Đặng Thị Thu Hƣơng đã định hƣớng và tranh thủ thời gian, tận tình hƣớng dẫn, cung cấp những kiến thức khoa học cần thiết trong quá trình thực hiện luận văn chuyên ngành báo chí học của cá nhân tôi, với đề tài “Truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện, tỉnh Cà Mau”. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo UBND; lãnh đạo, phóng viên các đài truyền thanh huyện Thới Bình, Cái Nƣớc, Phú Tân đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cũng nhƣ cung cấp nhiều thông tin về hoạt động liên quan đến truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh huyện, giúp tôi có cơ sở thực tiễn thực hiện đề tài của mình. Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ trong quá trình học tập cũng nhƣ thực hiện đề tài cuối khóa đảm bảo đúng tiến độ. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, song, trong quá trình thực hiện đề tài, chắc chắn sẽ không tránh khỏi thiếu sót, hạn chế do năng lực cũng nhƣ thời gian nghiên cứu của bản thân còn hạn chế. Chính vì vậy, sự đánh giá, góp ý công tâm, khách quan của hội đồng khoa học về đề tài “Truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện, tỉnh Cà Mau” là động lực để tôi phấn đấu hoàn thiện hơn trong những nghiên cứu tiếp theo cũng nhƣ áp dụng vào thực tiễn. Tác giả luận văn Nguyễn Quốc Hiệp
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................7 1. Lý do lựa chọn đề tài ...............................................................................................7 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................................9 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................12 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ............................................................................13 5. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................13 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn ................................................................................14 7. Bố cục luận văn .....................................................................................................15 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ TRUYỀN THÔNG CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO TRÊN SÓNG PHÁT THANH.........16 1.1. Các khái niệm, thuật ngữ ................................................................................16 1.1.1. Truyền thông ...................................................................................................16 1.1.2. Truyền thông đại chúng ..................................................................................16 1.1.3. Phát thanh .......................................................................................................17 1.1.4. Nghèo ..............................................................................................................20 1.1.5. Giảm nghèo bền vững .....................................................................................21 1.1.6. Chính sách .......................................................................................................21 1.1.7. Truyền thông chính sách giảm nghèo .............................................................22 1.2. Quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc về giảm nghèo và vai trò của báo chí trong công tác truyền thông chính sách giảm nghèo ......................................................23 1.2.1. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về giảm nghèo ............................................23 1.2.2. Vai trò của báo chí trong công tác truyền thông chính sách giảm nghèo ......24 1.2.3. Vai trò của đài truyền thanh cấp huyện trong truyền thông chính sách giảm nghèo ..26 1.3. Truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh huyện dƣới góc nhìn của lý thuyết truyền thông .............................................................27 1.3.1. Mô hình truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện (theo sơ đồ Lasswell) ......................................................................................27 1.3.2. Lý thuyết “Thiết lập chương trình nghị sự” ...................................................28 1.3.3. Lý thuyết “ Sử dụng và hài lòng” ...................................................................29 1
1.3.4. Lý thuyết “Thuyết phục” .................................................................................29 1.4. Đặc điểm của truyền thông chính sách và tiêu chí đánh giá chất lƣợng truyền thông chính sách trên sóng phát thanh/truyền thanh .............................30 Tiểu kết chƣơng 1 ....................................................................................................32 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TRUYỀN THÔNG CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO TRÊN SÓNG ĐÀI TRUYỀN THANH HUYỆN TRONG TỈNH CÀ MAU .......................................................................................................34 2.1. Tần suất xuất hiện những thông điệp liên quan công tác giảm nghèo trên sóng Đài truyền thanh huyện .................................................................................34 2.2. Những nội dung chính đƣợc thể hiện ............................................................35 2.2.1. Nội dung thông tin về chính sách hỗ trợ sản xuất, dạy nghề, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người nghèo.................................................................................36 2.2.2. Nội dung thông tin về chính sách hỗ trợ về nhà ở: .........................................41 2.2.3. Nội dung thông tin về chính sách hỗ trợ về y tế và dinh dưỡng .....................43 2.3. Những hình thức chuyển tải nội dung thông điệp.........................................46 2.3.1. Tin....................................................................................................................46 2.3.2. Bài ...................................................................................................................48 2.3.3. Chuyên mục, chuyên đề: .................................................................................49 2.4. Quy trình sản xuất tác phẩm, chƣơng trình truyền thanh giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện ...........................................................................51 2.4.1 Triển khai chủ đề ..............................................................................................52 2.4.2 Phóng viên xác định đề tài, phương pháp tác nghiệp: ....................................52 2.4.3 Phóng viên tác nghiệp ......................................................................................53 2.4.4. Biên tập chương trình và duyệt nội dung: ......................................................53 2.4.5 Thực hiện hậu kỳ ..............................................................................................54 2.4.6 Lãnh đạo duyệt phát sóng ................................................................................54 2.4.7 Phát sóng và ghi nhận ý kiến phản hồi ............................................................54 Tiểu kết chƣơng 2 ....................................................................................................55 Chƣơng 3. ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG TRUYỀN THÔNG CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO TRÊN SÓNG ĐÀI TRUYỀN THANH CẤP HUYỆN ............57 2
3.1. Thành công trong truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng truyền thanh cấp huyện ......................................................................................................57 3.1.1. Sự quan tâm của công chúng về truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh huyện .....................................................................................57 3.1.2. Mức độ tin tưởng, làm theo .............................................................................61 3.1.3: Chất lượng tin, bài ..........................................................................................65 3.2. Hạn chế trong truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện ......................................................................................................68 3.2.1. Về chất lượng thông tin ...................................................................................68 3.2.2. Lượng thính giả truyền thanh huyện vẫn rất ít so với dân số .........................72 3.2.3. Sức hấp dẫn của thông tin còn thấp ................................................................74 3.3. Nguyên nhân thành công và hạn chế ..............................................................77 3.3.1. Nguyên nhân thành công .................................................................................77 3.3.2. Nguyên nhân hạn chế ......................................................................................78 Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................................................80 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP, KHUYẾN NGHỊ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG TRUYỀN THÔNG CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO TRÊN SÓNG TRUYỀN THANH CẤP HUYỆN ...........................................................................................82 4.1. Những vấn đề đặt ra trong công tác truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện ...................................................................82 4.2. Đề xuất giải pháp nâng cao chất lƣợng truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện .......................................................85 4.2.1. Đổi mới nội dung và hình thức thông tin ........................................................86 4.2.2. Thay đổi tư duy lãnh đạo, cách thức tổ chức thông tin ..................................94 4.2.3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng cho phóng viên, biên tập viên, phát thanh viên ..................................................................................................................95 4.2.4. Tăng cường cơ sở vật chất và kinh phí cho hoạt động truyền thanh ..............96 4.2.5. Tận dụng truyền thông mạng xã hội ...............................................................97 4.3. Khuyến nghị giải pháp đối với các cơ quan trong diện khảo sát .................98 4.3.1: Đối với Đài truyền thanh huyện Thới Bình ....................................................98 3
4.3.2: Đối với Đài truyền thanh huyện Cái Nước .....................................................99 4.3.3: Đối với Đài truyền thanh huyện Phú Tân .....................................................100 Tiểu kết chƣơng 3 ..................................................................................................102 KẾT LUẬN ............................................................................................................103 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................106 PHỤ LỤC ..............................................................................................................111 4
DANH MỤC VIẾT TẮT PGS-TS : Phó Giáo sƣ - Tiến sĩ PTTTĐC : Phƣơng tiện truyền thông đại chúng TƢ : Trung ƣơng KHXH và NV : Khoa học xã hội và Nhân văn 5
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Bảng 2.1: Kết quả khảo sát nội dung thông điệp truyền thông về chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh huyện trong năm 2019 .........................................34 Biểu đồ 2.2: Kết quả khảo sát nội dung thông điệp truyền thông về chính sách giảm nghèo trên sóng các đài truyền thanh huyện trong năm 2019 ...................................35 Biểu đồ 3.1: Tần suất nghe đài ..................................................................................58 Biểu đồ 3.2: Khảo sát phƣơng tiện nghe đài .............................................................58 Biểu đồ 3.3: Mức độ tin tƣởng về tính xác thực của thông tin .................................62 Biểu đồ 3.4 Tính hấp dẫn của thông tin ....................................................................66 Biểu đồ 3.5: Mức độ tiếp nhận thông tin ..................................................................67 6
MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Xóa đói, giảm nghèo là một chủ trƣơng, chính sách lớn của Đảng và Nhà nƣớc, đƣợc thực hiện xuyên suốt trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ngay sau khi giành đƣợc chính quyền, một trong những công việc quan trọng đầu tiên mà Đảng và Nhà nƣớc ta quan tâm đó là công tác giảm nghèo. Trong lời kêu gọi thi đua ái Quốc vào tháng 6 năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi đồng bào, chiến sĩ cả nƣớc chung tay thực hiện công tác xóa đói, giảm nghèo. Ngƣời xem nghèo, đói là một trong ba thứ giặc nguy hiểm, cùng với “giặc dốt” và “giặc ngoại xâm”. Lời kêu gọi ấy đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Cuộc đấu tranh chống đói nghèo trong thời kỳ mới không kém phần cam go, phức tạp và đặt ra nhiều thách thức mới. Đây là nhiệm vụ đòi hỏi cả hệ thống chính trị và toàn xã hội phải vào cuộc một cách tích cực. Trong đó, báo chí có vai trò hết sức quan trọng. Các cơ quan báo chí, truyền thông đã bám sát các quan điểm, định hƣớng, chính sách để tuyên truyền làm thay đổi nhận thức cho ngƣời dân, giúp họ thấy đƣợc mục tiêu, ý nghĩa của chính sách; tránh thụ động, trông chờ hỗ trợ từ Nhà nƣớc. Báo chí cũng góp phần cụ thể hóa chủ trƣơng, chính sách giảm nghèo vào điều kiện thực tế của địa phƣơng một cách cụ thể, thiết thực, dễ hiểu, dễ thực hiện. Báo chí cũng có thế mạnh, điều kiện để thúc đẩy huy động nguồn lực trong cộng đồng, phổ biến các mô hình đã thành công để khuyến khích ngƣời dân có động lực, khích lệ tinh thần vƣợt khó; tuyên truyền nêu gƣơng các hộ dân, cộng đồng có ý chí vƣơn lên, trở thành phong trào thi đua rộng rãi cùng nhau vƣơn lên thoát nghèo. Riêng đài truyền thanh cấp huyện là cầu nối giữa các cơ quan báo chí với ngƣời dân, là cơ quan có hoạt động báo chí gần dân nhất. Đây là phƣơng tiện gần gũi, tiếp xúc hàng ngày, đồng hành với ngƣời dân trong việc thực hiện các chủ trƣơng, chính sách; trong phát triển kinh tế xã hội và các phong trào cách mạng. Đài truyền thanh cấp huyện có hệ thống “vệ tinh” là truyền thanh cơ sở cùng hệ thống loa công cộng phủ đều ở thôn xóm, khu dân cƣ; thực hiện chức năng, nhiệm vụ phổ biến chủ trƣơng, chính sách, những điển hình tiêu biểu ở cơ sở; góp phần cổ vũ, 7
động viên, làm thay đổi nhận thức và hành động của ngƣời dân. Trong đó, công tác giảm nghèo là một trong những chƣơng trình trọng tâm, xuyên suốt. Hiện nay, công chúng có điều kiện chủ động tiếp cận những thông tin mình thích, mà đôi khi lãng quên những thông tin cần thiết trong cuộc sống, nhất là về chính sách. Vai trò rất quan trọng của truyền thanh cấp huyện là bổ sung những thông tin đó, với phƣơng thức “ép buộc” công chúng nghe thụ động qua hệ thống truyền thanh công cộng; nhằm đƣa chính sách đi vào cuộc sống. Truyền thanh huyện không thể chạy theo xu thế thông tin nhanh hay giật gân mà là phƣơng tiện hữu hiệu cung cấp những thông tin thiết yếu liên quan đến đời sống hàng ngày của ngƣời dân. Đó là những chủ trƣơng, chính sách có thể làm thay đổi đến cuộc sống của họ; những tiêu biểu trong cộng đồng, kỹ năng sản xuất, biện pháp làm ăn, kỹ năng ứng xử với thiên nhiên, chống biến đổi khí hậu, thời tiết, nông vụ, sức khỏe .v.v. Song, công tác truyền thông về chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện vẫn còn nhiều yếu kém, chất lƣợng thông tin chƣa cao. Thông tin về chủ trƣơng còn khô cứng, nguyên văn bản mà chƣa cụ thể hóa thành những tình huống sát hợp, khó nhớ và khó tiếp thu. Thông tin về giảm nghèo thƣờng nêu nhiều những con số đạt đƣợc, những giải pháp của cấp ủy, của chính quyền, đoàn thể chung chung; nêu việc “chúng ta” làm mà thiếu tiếng nói từ cơ sở. Thông tin thiếu hơi thở cuộc sống, ít liên quan đến ngƣời dân, nhất là về kỹ năng, biện pháp… cho ngƣời dân. Theo đó, những hạn chế, tiêu cực khi chính sách giảm nghèo đi vào cuộc sống cũng ít đƣợc khai thác. Vì vậy, mức độ tin cậy của một bộ phận ngƣời dân đối với đài truyền thanh cấp huyện chƣa cao. Tiếng nói của truyền thanh cấp huyện chƣa có tầm ảnh hƣởng mạnh. Sự quan tâm của công chúng chƣa nhiều. Hiệu quả truyền thông chính sách nói chung, chính sách giảm nghèo nói riêng chƣa đạt nhƣ mong muốn. Chính vì vậy, đề tài “Truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng Đài truyền thanh cấp huyện, tỉnh Cà Mau”; mục đích chính là tìm ra những điểm mạnh, yếu của truyền thanh cấp huyện trong công tác truyền thông chính sách giảm nghèo đã qua. Từ đó, đề xuất những giải pháp, nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng 8
hoạt động này trong thời gian tới. Qua đó, phát huy sức mạnh của truyền thanh cấp huyện trong việc đƣa chủ trƣơng, chính sách đi vào cuộc sống; góp phần nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của ngƣời dân, nhất là hoạt động giảm nghèo; thể hiện tốt vai trò là tiếng nói của đảng bộ, chính quyền và là bạn đồng hành của ngƣời dân. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Thứ nhất, các tài liệu về vai trò của báo chí, đặc biệt trong lĩnh vực giảm nghèo. Đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về vai trò, chức năng, nguyên tắc hoạt động và hiệu quả của báo chí, ví dụ “Cơ sở lý luận báo chí” (Tạ Ngọc Tấn chủ biên, 1999), “Truyền thông đại chúng” (Tạ Ngọc Tấn, 2001), “Cơ sở lý luận báo chí truyền thông” (Dƣơng Xuân Sơn, Đinh Văn Hƣờng, Trần Quang, 2004),.. “Truyền thông đại chúng và phát triển xã hội” (2008), “Báo chí truyền thông và kinh tế văn hóa xã hội” (2005), “Tác động của những phƣơng tiện truyền thông mới đối với đời sống văn hóa của cƣ dân đô thị ở Việt Nam” (2006), bộ sách 9 tập “Báo chí – Những vấn đề lý luận và thực tiễn” do khoa Báo chí và Truyền thông (ĐH KHXH và NV) xuất bản,… Tác giả Lƣu Văn An (2008) đã đánh giá những giá trị, hạn chế của truyền thông đại chúng trong hệ thống tổ chức quyền lực chính trị ở các nƣớc tƣ bản phát triển và ý nghĩa đối với phát triển truyền thông đại chúng Việt Nam. Tác giả Nguyễn Văn Dững (2011) tìm hiểu mối quan hệ giữa báo chí và dƣ luận xã hội, phân tích bản chất của dƣ luận xã hội, đặc điểm của báo chí hiện đại, mối quan hệ tác động của báo chí và dƣ luận xã hội, cơ chế tác động của báo chí và dƣ luận xã hội và vai trò của nhà báo trong quan hệ với dƣ luận xã hội. Từ đó cho thấy truyền thông đại chúng, nhất là báo chí có vị trí, vai trò rất quan trọng trong sự phát triển xã hội ngày nay. Truyền thông đại chúng tác động vào ý thức xã hội để hình thành và củng cố một hệ thống tƣ tƣởng chính trị lãnh đạo đối với xã hội, nó có nhiệm vụ liên kết các thành viên trong xã hội thành một khối đoàn kết, một chỉnh thể trên cơ sở lập trƣờng, thái độ chính trị chung. Truyền thông đại chúng còn thực hiện chức năng giám sát và quản lý xã hội, theo dõi, phát hiện, 9
phản ánh kịp thời những vấn đề, mâu thuẫn mới nảy sinh, góp phần ổn định chính trị, xã hội. Một trong những lĩnh vực đƣợc báo chí quan tâm phản ánh là xóa đói giảm nghèo. Đã qua, báo chí luôn đồng hành với các chƣơng trình xóa đói, giảm nghèo quốc gia. Việc tuyên truyền về giảm nghèo đã đƣợc thực hiện một cách đồng bộ, có trọng tâm, đa dạng về phƣơng thức, phù hợp với từng nhóm đối tƣợng, vùng miền nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện về công tác giảm nghèo ở các vùng khó khăn… Nhờ đó, góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của nhân dân, các cấp chính quyền, đoàn thể trong việc tổ chức thực hiện các chủ trƣơng, chính sách, chƣơng trình giảm nghèo, khơi dậy ý thức tự lực vƣơn lên thoát nghèo…Chính vì vậy, nhiều luận văn đã khai thác vai trò của báo chí liên quan đến công tác xóa đói giảm nghèo, cụ thể nhƣ: Luận văn Thạc sĩ Báo chí học, Học viện Báo chí và Tuyên truyền (2013) của Trần Thị Thùy Linh về “Tuyên truyền xây dựng nông thôn mới trên sóng truyền hình, Đài phát thanh – truyền hình Nghệ An”. Luận văn Thạc sĩ Báo chí học, Đại học KHXH và NV Hà Nội của Lƣu Thị Bích Ngọc về “Truyền thông về vấn đề xóa đói giảm nghèo trên Báo Bắc Kạn và Yên Bái”, đã đi sâu khảo sát, phân tích những mặt đạt đƣợc, chƣa đƣợc và đề xuất nhiều giải pháp thiết thực trong công tác truyền thông chính sách xóa đói, giảm nghèo trên 2 tờ báo nói trên. Thứ hai, các công trình nghiên cứu về truyền thông chính sách Đã có nhiều nghiên cứu, hội thảo, chƣơng trình, đề án … liên quan đến vai trò của báo chí trong truyền thông về chính sách nói chung, và cụ thể riêng từng lĩnh vực, nhƣ: đất đai, biến đổi khí hậu, môi trƣờng.... Từ năm 2016 đến nay, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Báo Đại biểu Nhân Dân, Cơ quan hợp tác quốc tế Hàn Quốc tổ chức 3 cuộc hội thảo về truyền thông Chính sách, cụ thể: Hội thảo “ Truyền thông chính sách kinh nghiệm Việt Nam - Hàn Quốc” năm 2016; Hội thảo “ Truyền thông chính sách và đồng thuận xã hội” năm 2017 và Hội thảo “ Truyền thông chính sách và năng lực tiếp nhận của công chúng” năm 2018. Qua đó, nâng cao hơn nữa vai trò của báo chí trong công tác truyền thông chính sách trong giai đoạn hiện nay. 10
PGS-TS Nguyễn Văn Dững với đề tài “Tìm kiếm mô hình tổ chức hoạt động truyền thông chính sách công ở Việt Nam” đã đi sâu phân tích vai trò của báo chí Việt Nam trong truyền thông chính sách là phổ biến tạo sự đồng thuận xã hội; đánh giá hiệu quả trong thực tiễn; phản biện, phản ánh những bất cập của chính sách… Sách “Truyền thông chính sách và đồng thuận xã hội” do Học viện Báo chí và tuyên truyền, Cổng thông tin điện tử Chính phủ, Cơ quan hợp tác quốc tế Hàn Quốc (đồng chủ biên - 2018). Cuốn sách là tập hợp các bài viết của các chuyên gia, nhà nghiên cứu Việt Nam và Hàn Quốc tại Hội thảo khoa học quốc tế cùng tên, nhấn mạnh vai trò của truyền thông chính sách trong việc xây dựng đồng thuận xã hội và nêu lên một số mô hình nhằm nâng cao hiệu quả truyền thông chính sách. Sách “Truyền thông chính sách - truyền tải thông tin và can thiệp hiệu quả tới các nhà hoạch định chính sách trong lĩnh vực sức khỏe sinh sản và HIV/AIDS tại Việt Nam” do Trƣờng đại học Y tế cộng đồng, văn phòng tƣ liệu dân số Mỹ (2009). Cuốn sách cung cấp lý luận về chính sách đồng thời xây dựng chiến lƣợc truyền tải thông tin, truyền tải thông tin qua các phƣơng tiện truyền thông, bản thông tin khuyến nghị chính sách, bài trình bày cá nhân. Sách “Chính sách công Những vấn đề cơ bản” (2014) của tác giả Nguyễn Hữu Hải đã cung cấp những kiến thức lý luận chung nhất về chính sách công, nhất là chu trình chính sách công; nguyên tắc, căn cứ, các bƣớc và phƣơng pháp, công cụ hoạch định chính sách công; công tác phân tích, đánh giá chính sách công. Sách “Giám sát và đánh giá chính sách công” (2016) của tác giả Lê Văn Hòa đã cung cấp cho độc giả những vấn đề cơ bản về chính sách công; về đánh giá tác động; đo lƣờng kết quả thực hiện chính sách công; kết hợp các phƣơng pháp đánh giá tác động và đánh giá tác động chƣơng trình có nhiều can thiệp; tổ chức đánh giá tác động chính sách. Ngoài ra, còn có một số luận văn thạc sĩ nghiên cứu có liên quan đến đề tài với nội dung tuyên truyền, truyền thông chính sách nhƣ: Luận văn Thạc sĩ Quan hệ công chúng, Học viện Báo chí và tuyên truyền (2014) của Nguyễn Thu Hƣơng về “Bộ Y tế với hoạt động truyền thông phòng chống tác hại của thuốc lá”; Luận văn 11
thạc sĩ về: “Vai trò của đài phát thanh cơ sở trong truyền thông về chính sách đất đai ở các huyện ngoại thành Hà Nội”, của Đặng Đình Sáng đã khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lƣợng truyền thông chính sách đất đai trên hệ thống đài phát thanh cơ sở ở các huyện ngoại thành Hà Nội. Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu tập trung khai thác vai trò của báo chí trong việc truyền thông những chính sách, nhƣ: báo chí với vấn đề bảo hiểm xã hội, báo chí với công tác bảo vệ trẻ em, báo chí với chính sách môi trƣờng, chống biến đổi khí hậu.v.v. Riêng về vai trò của đài truyền thanh cấp huyện, đặc biệt là trong truyền thông chính sách giảm nghèo ở Cà Mau thì đến nay chƣa có một nghiên cứu cụ thể. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến vai trò của báo chí trong truyền thông về chính sách giảm nghèo; luận văn khảo sát, đánh giá thực trạng truyền thông chính sách giảm nghèo ở 3 đài truyền thanh huyện trong tỉnh Cà Mau (Phú Tân, Cái Nƣớc và Thới Bình). Qua đó, tổng hợp, phân tích, đánh giá những thành công, hạn chế; xác định nguyên nhân thành công và hạn chế trong hoạt động này. Từ đó, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng của hoạt động truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện trong tỉnh Cà Mau. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện đề tài, tác giả tập trung tập hợp các nguồn tƣ liệu, tài liệu, các công trình đã công bố liên quan đến vai trò của báo chí trong truyền thông về chính sách, đặc biệt là các chủ trƣơng, chính sách giảm nghèo của Đảng, Nhà nƣớc các cấp để xây dựng khung lý thuyết cho vấn đề nghiên cứu. Đồng thời, tiến hành khảo sát, đánh giá thực trạng công tác truyền thông về chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện trong tỉnh Cà Mau thông qua các phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ: phân tích thông điệp truyền thông từ hệ thống tin, bài; khảo sát, điều tra trong cán bộ, nhân dân đặc biệt là ngƣời nghèo; phỏng vấn lãnh đạo UBND huyện; lãnh đạo, phóng viên các đài truyền thanh cấp 12
huyện…để có cách nhìn tổng quan, toàn diện về vấn đề nghiên cứu. Từ việc phân tích, đánh giá chỉ ra thành công, hạn chế và nguyên nhân, sẽ đề xuất giải pháp, khuyến nghị. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Vai trò của Đài truyền thanh cấp huyện trong hoạt động truyền thông về chính sách giảm nghèo. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu trên hệ thống 3 đài truyền thanh huyện trong tỉnh Cà Mau là: Phú Tân, Cái Nƣớc và Thới Bình. Bao gồm các tin, bài đã phát trong thời gian từ tháng 01/2019 đến tháng 12/2019. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài luận văn, tác giả đã tiến hành các phƣơng pháp nghiên cứu cơ bản nhƣ sau: Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: tập hợp, hệ thống hóa các nguồn tƣ liệu, sách giáo trình, sách chuyên khảo, các bài báo khoa học, các tài liệu của các cơ quan chức năng,… về vai trò, nhiệm vụ của báo chí, nhất là trong thông tin, truyền thông về chính sách giảm nghèo. Phƣơng pháp phân tích thông điệp: nghiên cứu trực tiếp các thông điệp truyền thông liên quan lĩnh vực giảm nghèo thông qua hệ thống tin, bài đã đƣợc phát sóng trên 3 đài truyền thanh cấp huyện trong tỉnh. Tin, bài đƣợc chọn từ tháng 01/2019 đến tháng 12/2019, nhằm đánh giá chất lƣợng thông tin trên đài truyền thanh huyện trong tỉnh Cà Mau cả về nội dung và hình thức thể hiện. Từ đó, có cách nhìn tổng quan và toàn diện, đánh giá ƣu, nhƣợc điểm và đề xuất giải pháp phù hợp. Phƣơng pháp điều tra xã hội học: thực hiện 150 phiếu để lấy ý kiến của công chúng của các đài đƣợc khảo sát. Từ đó, tổng hợp, đánh giá để có cách nhìn toàn diện hơn về hiệu quả truyền thông nói chung, chính sách giảm nghèo nói riêng của truyền thanh cấp huyện đối với đời sống của ngƣời dân; sự quan tâm của công 13
chúng đối với truyền thanh cấp huyện, mức độ tin cậy, khả năng làm theo…từ đó, đƣa ra hƣớng điều chỉnh, đổi mới nội dung, hình thức thông tin, nhất là về chính sách giảm nghèo. Phƣơng pháp phỏng vấn sâu: phỏng vấn lãnh đạo huyện; lãnh đạo, phóng viên, đài truyền thanh cấp huyện … về truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện. Chú trọng công tác định hƣớng, chỉ đạo nội dung, khả năng tiếp nhận,…Từ đó, tổng hợp, đánh giá một cách toàn diện về nội dung nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Nghiên cứu, khảo sát nhằm đúc kết lý luận, kinh nghiệm về công tác truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện. Từ đó, bổ sung và phát triển lý luận, kinh nghiệm trong quản lý, tác nghiệp; nhất là đổi mới về kỹ năng, phƣơng pháp tác nghiệp, cách thức thể hiện thông điệp truyền thông thiết thực, phù hợp; nhằm áp dụng vào thực tiễn đơn vị và địa phƣơng đạt hiệu quả. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Với đề tài này, hy vọng sẽ cung cấp những giá trị tham khảo thực tiễn thông qua những nghiên cứu về nội dung thông điệp truyền thông trên sóng đài truyền thanh cấp huyện, dữ liệu khảo sát về hoạt động truyền thông chính sách giảm nghèo của đài truyền thanh một số huyện trong tỉnh Cà Mau. Qua đó, giúp cho cán bộ lãnh đạo, quản lý nói chung và cấp ủy, chính quyền, các phóng viên, biên tập viên, lãnh đạo đài truyền thanh huyện và ngƣời dân hiểu sâu sắc hơn về chính sách, công tác truyền thông chính sách giảm nghèo. Từ đó, có chủ trƣơng, chính sách, biện pháp phù hợp trong việc thông tin, truyền thông; nhằm động viên, khuyến khích, làm thay đổi nhận thức, hành động của ngƣời dân trong thực hiện chính sách giảm nghèo; phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội trong công tác giảm nghèo. Những kết quả nghiên cứu xuất phát từ lý luận và thực tiễn của luận văn hy vọng sẽ có tác động tích cực đến các cơ quan báo chí và các đài truyền thanh cấp huyện trong truyền thông về chính sách giảm nghèo. Từ đó, giúp điều chỉnh, lựa 14
chọn nội dung, hình thức truyền tải thông tin hợp lý để nâng cao hiệu quả truyền thông về giảm nghèo… Luận văn cũng sẽ góp phần đề xuất giải pháp nâng cao kỹ năng làm báo cho những ngƣời làm báo ở cấp huyện, nhất là về đổi mới tƣ duy, cách thức thông tin theo hƣớng phục vụ công chúng, cụ thể là về giảm nghèo. Khảo sát thực tiễn thông điệp truyền thông trên sóng đài truyền thanh huyện nhằm rút ra những đánh giá khái quát về thực trạng truyền thông chính sách giảm nghèo thời gian qua. Từ đó, nêu lên những vấn đề cần thực hiện cho công tác này đi vào chiều sâu và hiệu quả, nhằm góp phần thu hút sự quan tâm của công chúng. Qua đó, góp phần nâng cao chất lƣợng chƣơng trình phát thanh trên sóng đài truyền thanh cấp huyện; nâng cao vai trò của đài truyền thanh cấp huyện trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị, là bạn đồng hành của ngƣời dân. 7. Bố cục luận văn Luận văn gồm có 4 chƣơng, 14 tiết, gồm: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng phát thanh Chƣơng 2: Thực trạng công tác truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện trong tỉnh Cà Mau Chƣơng 3: Đánh giá chất lƣợng truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện trong tỉnh Cà Mau Chƣơng 4: Giải pháp, khuyến nghị nâng cao chất lƣợng truyền thông chính sách giảm nghèo trên sóng đài truyền thanh cấp huyện. 15
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ TRUYỀN THÔNG CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO TRÊN SÓNG PHÁT THANH 1.1. Các khái niệm, thuật ngữ 1.1.1. Truyền thông Truyền thông: Trong tiếng Anh, "Communication" có nghĩa là truyền thông - sự truyền đạt, thông tin, thông báo, giao tiếp, trao đổi, liên lạc. Trong tiếng La tinh, nó có nghĩa là cộng đồng. Nội hàm của nó là nội dung, cách thức, con đƣờng, phƣơng tiện để đạt đến sự hiểu biết lẫn nhau giữa cá nhân và xã hội. Truyền thông là một quá trình liên tục trao đổi, chia sẻ thông tin, tình cảm, kỹ năng nhằm tạo sự liên kết lẫn nhau để dẫn tới sự thay đổi trong hành vi và nhận thức. Theo PGS-TS Nguyễn Văn Dững (2011), truyền thông là quá trình liên tục trao đổi thông tin, tƣ tƣởng, tình cảm…chia sẻ kỹ năng hoặc kinh nghiệm giữa hai hoặc nhiều ngƣời, nhằm tăng cƣờng hiểu biết lẫn nhau, thay đổi nhận thức, tiến tới điều chỉnh hành vi và thái độ phù hợp với nhu cầu phát triển của cá nhân, của nhóm, cộng đồng xã hội. Nhƣ vậy, truyền thông không đơn thuần là một hành động mà là một quá trình, có sự tƣơng tác qua lại lẫn nhau giữa chủ thể và khách thể. Từ đó, từng bƣớc hiểu nhau, làm thay đổi nhận thức và hành vi phù hợp nhu cầu phát triển chung. Truyền thông đƣợc thể hiện dƣới ba hình thức: Truyền thông cá nhân là quá trình trao đổi thông tin giữa ngƣời này với ngƣời khác trên cơ sở giao tiếp lẫn nhau, cả hai đều có thể là nguồn phát và là ngƣời nhận thông tin. Truyền thông nhóm là quá trình truyền đạt thông tin từ một hoặc một nhóm ngƣời đến một tập thể nhƣ: nội bộ cơ quan, công ty, một cuộc hội thảo, hội nghị, lớp học …Truyền thông đại chúng là quá trình truyền đạt thông tin một cách rộng rãi hƣớng đến mọi ngƣời trong xã hội thông qua các PTTTĐC, nhƣ: sách, báo, phát thanh, truyền hình, mạng internet… Quá trình truyền thông cũng diễn ra theo hai cách là trực tiếp và gián tiếp. 1.1.2. Truyền thông đại chúng Truyền thông đại chúng là một dạng thức truyền thông đặc biệt trong lịch sử loài ngƣời - khi mà ngƣời truyền thông tin có thể truyền tải thông điệp cho đông đảo 16