ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
………………………………………….
LÊ HUY ĐỨC
CỘNG ĐỒNG NGƢỜI HOA Ở THÀNH PHỐ
HẢI PHÕNG (1888-1980)
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
Hà Nội – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
………………………………………….
LÊ HUY ĐỨC
CỘNG ĐỒNG NGƢỜI HOA Ở THÀNH PHỐ
HẢI PHÕNG (1888-1980)
Chuyên ngành Lịch sử văn hóa Việt Nam
Mã số: 8229040.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Hoài Phương
Hà Nội – 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của tôi. Các ý kiến tham khảo, trích
dẫn của các tác giả khác đều được dẫn nguồn đầy đủ. Tôi xin chịu mọi trách
nhiệm về nghiên cứu của mình
Tác giả
Lê Huy Đức
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt
tình, những lời động viên khích lệ của các thầy cô, gia đình và bạn bè. Tôi xin
gửi lời cảm ơn chân thành tới các thày cô giáo trong Khoa Lịch sử cũng như Bộ
môn Văn hóa học và Lịch sử Văn hóa Việt Nam- Trường Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập tại
Khoa cũng như khi nghiên cứu đề tài.
Tôi xin gửi lời tri ân tới TS. Nguyễn Thị Hoài Phương, người đã khơi mở
ý tưởng về đề tài cũng như tạo điều kiện cho tôi về tư liệu, định hướng cách tiếp
cận và nghiên cứu vấn đề trong suốt quá trình thực hiện luận văn này.
Tôi xin trân thành cảm ơn sự giúp đỡ của lãnh đạo và cán bộ Trung tâm
Lưu trữ thành phố Hải Phòng, Thư viện Khoa học Tổng hợp thành phố Hải
Phòng, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch thành phố Hải Phòng, Sở Xây dựng
Thành phố Hải Phòng, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hải
Phòng, Cục Thống Kê Thành phố Hải Phòng, Ban Dân vận Thành ủy Hải Phòng,
Bảo tàng thành phố Hải Phòng đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi khi tiếp cận và
khai thác các nguồn tư liệu tại địa phương.
Tôi xin cảm ơn Đảng ủy, Ủy ban nhân dân các phường Phạm Hồng Thái,
phường Phan Bội Châu, phường Hoàng Văn Thụ đã giúp đỡ tôi trong quá trình
khảo sát tại đại bàn nghiên cứu. Đồng thời, tôi xin cảm ơn tất cả ông/bà đã giúp
đỡ và tham gia phỏng vấn tại Hải Phòng, Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và
nhiều nơi khác để tôi có được những nguồn tư liệu quý giá phục vụ cho luân văn
này.
Chân thành cảm ơn!
Tác giả
Lê Huy Đức
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài. ............................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. ................................................................................ 2
3. Mục đích nghiên cứu. ......................................................................................... 7
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. ..................................................................... 8
5. Tư liệu và phương pháp nghiên cứu. ................................................................. 8
6. Đóng góp của luận văn. .................................................................................... 11
7. Cấu trúc của luận văn. ...................................................................................... 11
CHƢƠNG 1: CỘNG ĐỒNG NGƢỜI HOA Ở THÀNH PHỐ HẢI PHÕNG,
LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ QUÁ TRÌNH BIẾN ĐỔI ............................... 12
1.1. Cơ sở lý thuyết ............................................................................................. 12
1.1.1. Khái niệm “người Hoa” ............................................................................ 12
1.1.2. Một số vấn đề về lý thuyết di cư. ................................................................ 15
1.1.3. Nguyên nhân quá trình di dân của cộng đồng người Hoa vào Việt Nam. . 18
1.1.4. Chính sách của các chính quyền đối với người Hoa di cư vào Việt Nam. 21
1.2. Tổng quan quá trình hình thành và phát triển thành phố Hải Phòng .. 32
1.2.1. Điều kiện tự nhiên của thành phố Hải Phòng ............................................ 32
1.2.2. Tổng quan quá trình hình thành và phát triển đô thị Hải Phòng .............. 33
1.2.3. Đặc điểm kinh tế, dân cư, văn hóa – xã hội. .............................................. 40
1.3 Lịch sử hình thành và quá trình biến đổi của cộng đồng ngƣời Hoa tại
thành phố Hải Phòng. ........................................................................................ 42
1.3.1. Lịch sử hình thành ...................................................................................... 42
1.3.2. Dân số, các nhóm dân cư. .......................................................................... 44
1.3.3. Tổ chức hành chính, thiết chế xã hội ......................................................... 45
Tiểu kết chƣơng 1 ............................................................................................... 46
CHƢƠNG 2: HOẠT ĐỘNG KINH TẾ CỦA NGƢỜI HOA TẠI HẢI PHÕNG 48
2.1. Thể chế tổ chức kinh tế của cộng đồng ngƣời Hoa tại Hải Phòng .......... 48
2.2. Hoạt động thƣơng mại – dịch vụ ............................................................... 49