Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở các trường Trung học cơ sở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn KHTN của nhà trường theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở các trường Trung học cơ sở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN NGUYỄN VĂN THẢO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN NGUYỄN VĂN THẢO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI NGỌC TUẤN THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả của luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Thảo i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nhờ có sự chỉ dạy tận tình của các thày cô và sự cố gắng nỗ lực của bản thân, tôi đã hoàn thành chương trình môn học chuyên ngành quản lý giáo dục. Với tình cảm chân thành, xin bày tỏ lòng biết ơn đến quý thày cô, các cán bộ, chuyên viên các phòng, ban chức năng Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên-Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy, chỉ bảo, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Bùi Ngọc Tuấn, người đã trực tiếp hướng dẫn và động viên tác giả trong suốt quá trình tìm hiểu, nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các Lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo Lục Nam đã hết lòng giúp đỡ và cung cấp những thông tin hết sức quý báu về ngành giáo dục của huyện nhà. Tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc tới các Ban giám hiệu và các đồng nghiệp của tôi đang công tác tại các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang đã hết lòng giúp đỡ và cung cấp những thông tin cấp thiết cho luận văn. Cảm ơn gia đình đã động viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, bản thân với khả năng có hạn, mặc dù đã rất cố gắng nhưng chắc chắn luận văn khó có thể tránh khỏi những hạn chế, khiếm khuyết. Kính mong nhận được sự đóng góp, chỉ bảo của các thầy cô trong hội đồng khoa học, bạn bè và đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Thảo ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................................ v DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ......................................................... vii PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 4 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 5 6. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 5 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 5 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở TRƯỜNG THCS THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ...................... 7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trường ở trung học cơ sở ................................................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản .................................................................................. 10 1.2.1. Chương trình giáo dục phổ thông mới .............................................................. 10 1.2.2. Khái niệm tổ chuyên môn ................................................................................. 10 1.2.3. Quản lý .............................................................................................................. 11 1.2.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn .................................................................... 13 1.3. Những vấn đề cơ bản về hoạt động của Tổ chuyên môn KHTN ở trường THCS theo chương trình GDPT 2018 ............................................................. 13 1.3.1. Chương trình GDPT 2018 và yêu cầu đặt ra đối với hoạt động của tổ chuyên môn KHTN ở trường THCS ................................................................ 13 1.3.2. Hoạt động tổ chuyên môn KHTN ở trường THCS theo chương trình GDPT 2018 ... 18 iii
1.4. Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên trong trường THCS theo chương trình GDPT mới 2018 ...................................................... 20 1.4.1. Quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn KHTN ở trường THCS theo chương trình GDPT mới 2018 ...................................................... 20 1.4.2. Quản lý tổ chức hoạt động tổ chuyên môn KHTN ở trường THCS theo chương trình GDPT mới 2018 ......................................................................... 21 1.4.3. Quản lý chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn KHTN trong trường THCS theo chương trình GDPT mới 2018 ......................................................................... 24 1.4.4. Quản lý kiểm tra đánh giá các hoạt động của tổ chuyên môn KHTN trong trường THCS theo chương trình GDPT mới 2018 .......................................... 25 1.5. Một số yếu tổ ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THCS.................................................................................................... 25 1.5.1. Yếu tố chủ quan ................................................................................................ 25 1.5.2. Yếu tố khách quan ............................................................................................ 27 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở TRƯỜNG THCS HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ....................................................................................... 30 2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và Giáo dục đào tạo của huyện Lục Nam ................................................................................................ 30 2.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện Lục Nam ........................................................... 30 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội của huyện Lục Nam ................................................ 30 2.1.3. Tình hình giáo dục đào tạo huyện Lục Nam .... Error! Bookmark not defined. 2.2. Thực trạng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang ....................................................................................... 34 2.2.1. Khái quát khảo sát thực trạng ........................................................................... 34 2.2.2. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn KHTN trường trung học cơ sở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới ........... 36 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................... 43 2.3.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về tầm quan trọng của quản lý hoạt động TCM KHTN trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang......................................................................................................... 43 iv
2.3.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động TCM KHTN trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang chương trình giáo dục phổ thông mới......... 45 2.3.3. Thực trạng tổ chức việc thực hiện kế hoạch HĐ TCM trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới ........... 48 2.3.4. Thực trạng công tác chỉ đạo hoạt động TCM trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................... 50 2.3.5. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM KHTN trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới ......................................................................................................... 53 2.4. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới .................................................................................................. 56 2.4.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân ......................................................... 56 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ........................................................................ 57 2.4.3. Những bài học kinh nghiệm ............................................................................. 59 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 60 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở TRƯỜNG THCS HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI .......................................................................................................... 61 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................... 61 3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu ...................................................................................... 61 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ....................................................................................... 61 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn...................................................................................... 61 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả ...................................................................................... 62 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 62 3.2. Các biện pháp đề xuất ...................................................................................... 62 3.2.1. Chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch hoạt động Tổ chuyên môn KHTN trong nhà trường THCS ............................................................................................. 62 3.2.2. Đổi mới việc quản lý hoạt động các chuyên đề, kiểm tra, đánh giá, thực hiện quy chế chuyên môn của TCM KHTN trong nhà trường THCS ............. 64 3.2.3. Đổi mới việc quản lý hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực quản lý cho tổ trưởng TCM KHTN ở trường THCS ...... 66 v
3.2.4. Đổi mới quản lý hoạt động sinh hoạt của tổ chuyên môn khoa học tự nhiên theo hướng nghiên cứu bài học ........................................................................ 69 3.2.5. Quản lý chỉ đạo tổ chuyên môn KHTN trong công tác kiểm tra, đánh giá giáo viên dựa trên chuẩn nghề nghiệp ............................................................. 72 3.2.6. Quản lý các điều kiện để nâng cao chất lượng hoạt động TCM KHTN trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới .................................................................................................. 76 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 81 3.4. Khảo nghiệm về mặt nhận thức tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ..................................................................................................... 82 3.4.1. Mục tiêu khảo nghiệm ...................................................................................... 82 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm...................................................................................... 82 3.4.3. Mẫu khách thể khảo nghiệm ............................................................................. 82 3.4.4. Tiêu chí và thang đánh giá kết quả ................................................................... 82 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp .................................... 83 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 88 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 89 1. Kết luận ................................................................................................................... 89 2. Kiến nghị................................................................................................................. 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 92 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Đầy đủ BCH Ban chấp hành BGH Ban giám hiệu CBGV Cán bộ giáo viên CBQL Cán bộ quản lý CM Chuyên môn CNH-HĐH Công nghiệp hóa hiện đại hóa CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất ĐTB Điểm trung bình DTNT Dân tộc nội trú GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên HĐ Hoạt động HĐSP QLGD SGK THCS Hội đồng sư phạm HS Học sinh THCS HSG Học sinh giỏi KHNH Kế hoạch năm học KHTN Khoa học tự nhiên KTĐG Kiểm tra đánh giá KTĐG Kiểm tra đánh giá KT-XH Kinh tế xã hội MN Mầm non NCBH Nghiên cứu bài học PPDH Phương pháp dạy học PT Phổ thông QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục QT Quan trọng SGK Sách giáo khoa v
Viết tắt Đầy đủ SHCM Sinh hoạt chuyên môn SKKN Sáng kiến kinh nghiệm SL Số lượng SP Sư phạm TB Trung bình TCM Tổ chuyên môn TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Bảng: Bảng 2.1. Quy mô, mạng lưới trường lớp, học sinh năm học 2019-2020 ............... 31 Bảng 2.2. Quy mô phát triển trường lớp, học sinh cấp THCS ................................ 32 Bảng 2.3. Chất lượng GD đại trà cấp THCS (xếp loại học lực) .............................. 32 Bảng 2.4. Kết quả học sinh giỏi các cấp của huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang ...... 33 Bảng 2.5. Số lượng, chất lượng đội ngũ CBQL, GV các cấp học ........................... 34 Bảng 2.6. Thống kê CBQL, CBGV và trình độ được khảo sát ............................... 34 Bảng 2.7. Tầm quan trọng của hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS ...... 36 Bảng 2.8. Vai trò của hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS hiện nay ...... 38 Bảng 2.9. Mức độ thực hiện các hình thức hoạt động TCM KHTN ở nhà trường . 39 Bảng 2.10. Hiệu quả thực hiện các hình thức hoạt động TCM ở nhà trường ........... 41 Bảng 2.11. Tầm quan trọng của các biện pháp QL HĐ TCM KHTN ở các trường THCS .. 44 Bảng 2.12. Thực trạng công tác xây dựng kế hoạch HĐ TCM KHTN ở trường THCS .... 46 Bảng 2.13. Thực trạng tổ chức việc thực hiện kế hoạch TCM ở trường THCS ....... 48 Bảng 2.14. Thực trạng công tác chỉ đạo HĐ TCM ở trường THCS ......................... 51 Bảng 2.15. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá HĐ TCM KHTN ở trường THCS.... 53 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất .................. 83 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất ................. 85 Bảng 3.3. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và khả thi của biện pháp quản lý ......... 86 Biểu đồ: Biểu đồ 2.1. Tầm quan trọng của các biện pháp quản lý hoạt động TCM .................. 45 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1. Quy trình xây dựng và phê duyệt kế hoạch của tổ chuyên môn KHTN .... 21 vii
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Xuất phát từ vai trò của tổ chuyên môn khoa học tự nhiên và quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong sự phát triển của nhà trường trung học cơ sở Trong thế kỷ XXI, đất nước ta đang trên đường phát triển và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Nhu cầu đào tạo được nguồn nhân lực để phát triển kinh tế - xã hội đã đặt ra cho ngành giáo dục nhiều khó khăn và thách thức. Chính điều đó, đòi hỏi ngành giáo dục phải không ngừng đổi mới, phát triển, nhằm đáp ứng các yêu cầu của thời đại. Trong chiến lược phát triển giáo dục, việc chú trọng đổi mới công tác quản lí giáo dục, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý luôn được Đảng và Nhà nước coi là khâu trọng tâm hàng đầu. Để thực hiện mục tiêu đổi mới trong giáo dục hiện nay, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến phát triển giáo dục nhằm tạo ra những chuyển biến về chất lượng đào tạo. Điều 2 Luật Giáo dục khẳng định: “Mục tiêu GD là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[12]. Chỉ thị số 40-CT/TW, ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban Bí thư TW Đảng đã nhấn mạnh: “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQLGD được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu (...) nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp CNH - HĐH đất nước”[1]. Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 4/11/2013 của Hội nghị TW8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo cũng nhấn mạnh “Đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục...”[2]. Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ rõ mục tiêu chương trình “Môn Khoa học tự nhiên hình thành, phát triển ở học sinh năng lực khoa học tự nhiên, bao gồm các thành phần: nhận thức khoa học tự nhiên, tìm hiểu tự nhiên, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học; đồng thời cùng với các môn học và hoạt động giáo dục khác góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung, đặc biệt là tình yêu thiên nhiên, thế giới quan khoa học, sự tự tin, trung thực, khách quan, thái độ ứng xử với thế 1
giới tự nhiên phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững để trở thành người công dân có trách nhiệm, người lao động có văn hoá, cần cù, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển của cá nhân và yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới”. [3] Trong số những công tác cần được đổi mới trong quản lý giáo dục thì việc đổi mới quản lý hoạt động của TCM khoa học tự nhiên trong nhà trường phổ thông là vô cùng cần thiết. Bởi vì, trong trường phổ thông, công tác chuyên môn là hoạt động quan trọng, chủ yếu, quyết định sự tồn tại và phát triển của nhà trường. TCM khoa học tự nhiên là một bộ phận cấu thành trong bộ máy tổ chức, quản lý của trường THCS, là cơ sở gắn bó với người GV giảng dạy, nơi thực thi trực tiếp nhiệm vụ dạy học và giáo dục học sinh. Trong nhà trường, các tổ, nhóm chuyên môn có mối quan hệ hợp tác với nhau, phối hợp với các bộ phận nghiệp vụ khác và các tổ chức Đảng, đoàn thể nhằm thực hiện chiến lược phát triển của nhà trường, thực hiện chương trình giáo dục và các hoạt động khác, hướng tới mục tiêu giáo dục. Mặt khác, TCM KHTN cũng là nơi người giáo viên có thể chia sẻ mọi tâm tư, nguyện vọng cũng như những vấn đề có liên quan đến nghề nghiệp, đời sống vật chất và tinh thần của mình. Đối với trường trung học cơ sở, động lực quan trọng để phát triển chính là do yếu tố tăng trưởng chất lượng giáo dục của đơn vị tổ quyết định. Hoạt động của TCM KHTN ở trường THCS là một yêu cầu bắt buộc và hết sức cần thiết, là một quy định trong Điều lệ trường trung học do Bộ GD & ĐT ban hành. Quản lý TCM KHTN, nhất là về chuyên môn nghiệp vụ, việc thực hiện kế hoạch giảng dạy của GV trong tổ sẽ phản ánh được các mặt hoạt động chuyên môn của nhà trường về chất lượng GD và các mặt hoạt động khác. Nâng cao chất lượng hoạt động của TCM trong các nhà trường sẽ phát huy được tinh thần nỗ lực sáng tạo của GV trong tập thể sư phạm, tính đoàn kết nội bộ, năng lực điều hành hoạt động của tổ trưởng TCM KHTN cũng được nâng cao, đồng thời tạo một động lực thôi thúc GV trong các TCM KHTN phát huy nhiều sáng kiến, kinh nghiệm của mình trong lĩnh vực giảng dạy và giáo dục. Mặt khác, TCM KHTN có vai trò quan trọng trong việc góp phần bồi dưỡng đội ngũ GV tại chỗ thông qua hoạt động dự giờ, trao đổi rút kinh nghiệm các tiết dạy, sinh hoạt chuyên đề, thao giảng, hội giảng để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng dạy và học nói riêng. 2
Đổi mới quản lý hoạt động TCM KHTN ở trường THCS, nhằm từng bước nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập trong các nhà trường là vấn đề quan trọng và cấp thiết trong giai đoạn hiện nay, khi toàn ngành giáo dục đang thực hiện đổi mới nội dung chương trình giáo dục phổ thông, SGK mới và đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), nhằm phát huy năng lực chủ động sáng tạo trong học tập của học sinh. 1.2. Xuất phát từ thực tiễn việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn khoa học tự nhiên trường trung học cơ sở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang còn có hạn chế, bất cập Thực tế hiện nay cho thấy, hoạt động chuyên môn của TCM KHTN đang là một hoạt động thiết yếu, chủ lực cho tất cả hoạt động giáo dục ở các trường THCS trên địa bàn huyện Lục Nam. Vai trò quản lý của tổ trưởng đã góp phần không ít vào việc nâng cao chất lượng hoạt động của tổ. Mọi công tác chuyên môn đã được bàn bạc, thống nhất và đi đến việc thực hiện đều qua các sinh hoạt giữa các thành viên trong tổ, nhằm đảm bảo hiệu quả đúng theo mọi tiến độ của kế hoạch năm học (KHNH) đã được xây dựng. Trong thời gian qua, để thực hiện chủ đề “Thay đổi căn bản và toàn diện nền giáo dục”; tiếp tục thực hiện có hiệu quả các cuộc vận động: “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”,... các trường THCS tỉnh Bắc Giang nói chung và huyện Lục Nam nói riêng đã quyết tâm dạy tốt, học tốt, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ và đã phần nào nâng cao được chất lượng dạy học. Hoạt động của TCM KHTN ở các trường THCS trên địa bàn huyện Lục Nam đã được thực hiện khá tốt, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Tuy nhiên, để đáp ứng được yêu cầu đổi mới “căn bản, toàn diện” của giáo dục hiện nay thì hoạt động này vẫn còn bộc lộ nhiều vấn đề bất cập cần phải thay đổi. Những điều kiện cung ứng cho nhu cầu con người và hoạt động còn nhiều mâu thuẫn; Công tác quản lý TCM KHTN trong nhiều năm chưa được đề cập tới trong lý luận quản lý; Tổ trưởng TCM KHTN không được đào tạo một cách bài bản, chủ yếu còn quản lý theo “chủ nghĩa kinh nghiệm”, chưa phát huy hết vai trò của mình trong việc nâng cao chất lượng hoạt động TCM KHTN. Bên cạnh đó, việc tổ chức sinh hoạt chuyên môn còn mang tính hình thức, chưa thật sự có chất lượng; nội dung sinh hoạt chưa phong phú, hình thức còn đơn điệu, gò bó, chưa thực sự chú trọng đến việc tổ 3
chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng đổi mới (nghiên cứu bài học, dạy học tích hợp, phát huy năng lực dạy học, sinh hoạt chuyên môn trực tuyến...). Ngoài ra, các giải pháp quản lý của Hiệu trưởng chưa đạt đích yêu cầu, các điều kiện phục vụ cho hoạt động của TCM KHTN chưa thực sự đảm bảo. Vậy, để thực hiện tốt nhiệm vụ đặt ra của các cấp, của ngành thì trước hết phải đổi mới công tác quản lý và công việc ấy cần được bắt đầu từ việc đổi mới quản lý hoạt động của các tổ chức TCM KHTN. Với những đánh giá trên, tôi nhận thấy, nội dung của đề tài là rất cần thiết, đòi hỏi sự nghiên cứu công phu góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của bậc THCS trên địa bàn thành huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Hơn nữa, trong những năm qua, có nhiều đề tài khoa học đề cập đến vấn đề QL hoạt động TCM KHTN ở các bậc học, tuy nhiên cho đến nay, vẫn chưa có một công trình nào nghiên cứu về việc quản lý hoạt động TCM KHTN ở cấp THCS theo định hướng giáo dục phổ thông mới trên địa bàn huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang. Một số đề tài mới xuất hiện gần đây hầu hết viết về biện pháp quản lý ở cấp Tiểu học và THPT, những cấp học có đặc điểm rất khác biệt với cấp THCS. Với mong muốn tìm hiểu sâu sắc hơn về hoạt động của TCM KHTN, phục vụ cho công tác quản lý, nhằm góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ở bậc THCS trên địa bàn huyện Lục Nam, chúng tôi chọn đề tài: "Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở các trường Trung học cơ sở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới". Làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình với mong muốn tìm ra các biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên tốt hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn KHTN của nhà trường theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở các trường THCS 4
huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình GDPT mới. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Giới hạn địa bàn nghiên cứu: Các nghiên cứu thực tiễn được triển khai tại 7 trường THCS trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. - Giới hạn về khách thể nghiên cứu: + Nhóm cán bộ quản lý lãnh đạo của các trường THCS: 44 người + Nhóm CBGV: 235 người - Giới hạn về chủ thể quản lý: Hiệu trưởng các trường THCS trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở trường THCS. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động tổ chuyên môn và thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo yêu cầu chương trình GDPT mới. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo yêu cầu chương trình GDPT mới. 6. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở trường THCS một cách khoa học phù hợp với nội dung, yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới và tình hình thực tế các nhà trường THCS ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang thì sẽ nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục của các trường đáp yêu cầu chương trình GDPT mới. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp phân tích-tổng hợp, phân loại-hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tế - Điều tra, khảo sát bằng bảng hỏi để tìm hiểu, thu thập thông tin thực tiễn liên quan đến đề tài. - Nghiên cứu các sản phẩm giáo dục và tổng kết kinh nghiệm quản lý hoạt động tổ chuyên môn KHTN ở các trường THCS. 5
- Tiến hành tham khảo ý kiến chuyên gia về những vấn đề liên quan đến đề tài. Tổ chức tiến hành khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của biện pháp đề xuất. 7.3. Phương pháp hỗ trợ: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu thu thập được bằng phần mềm SPSS18 nhằm thu được kết quả toàn diện, khách quan, trung thực, chính xác và khoa học. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở trường THCS theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên ở trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở TRƯỜNG THCS THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn Thực chất của công tác quản lý hoạt động chuyên môn trong nhà trường là việc Hiệu trưởng chỉ đạo tổ trưởng các TCM KHTN quản lý hoạt động chuyên môn của GV. Chất lượng hoạt động của TCM KHTN trong nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào quá trình quản lí của người tổ trưởng TCM đối với tổ. Tất cả các hoạt động chuyên môn triển khai đến từng giáo viên đều thông qua TCM. Vì vậy, việc nghiên cứu công tác quản lý hoạt động TCM là một vấn đề hết sức quan trọng và cần thiết trong giai đoạn hiện nay. - Ở bậc phổ thông: Trong luận văn thạc sỹ QLGD năm 2005 của tác giả Nguyễn Mạnh Hà “Biện pháp quản lý, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho tổ trưởng bộ môn trường THPT tỉnh Yên Bái”, tác giả đã phân tích, đánh giá kỹ về thực trạng việc quản lý bồi dưỡng nâng cao năng lực cho tổ trưởng bộ môn trường THPT tỉnh Yên Bái, từ đó đề xuất một số biện pháp bồi dưỡng nâng cao năng lực cho tổ trưởng bộ môn trường THPT tỉnh Yên Bái. Tuy nhiên luận văn lại chưa nghiên cứu sâu về các nội dung quản lý của tổ trưởng TCM, công việc quản lý chính của tổ trưởng, nơi cụ thể hoá năng lực cho tổ trưởng bộ môn [23]. Cũng tìm hiểu về hoạt động TCM nhưng triển khai theo hướng NCBH, tác giả Phùng Xuân Dự đi sâu nghiên cứu “Quản lý sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ở trường trung học phổ thông”. Trong đó nêu rõ quản lý sinh hoạt chuyên môn theo NCBH ở trường THPT là sự tác động có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý để thực hiện các bước (quy trình) NCBH một cách khoa học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường THPT. Quản lý sinh hoạt chuyên môn theo NCBH ở trường THPT bao gồm nhiều nội dung và giữa các nội dung có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Muốn đạt hiệu quả cao trong SHCM theo NCBH nhằm nâng cao chất lượng dạy và học đòi hỏi cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cá nhân, đơn vị, bộ phận với nhau, trong đó, người tổ trưởng TCM có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng [4]. 7
Ngoài ra, còn phải kể đến công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thành Chung với đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT thị xã Tam Điệp tỉnh Ninh Bình” (2015). Từ việc đi sâu nghiên cứu cơ sở lý luận và phân tích thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT thị xã Tam Điệp tỉnh Ninh Bình, tác giả đã đề xuất 6 biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý TCM của các trường THPT trên địa bàn Thị xã Tam Điệp - Tỉnh Ninh Bình. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trường ở trung học cơ sở Hoạt động chủ yếu trong nhà trường là hoạt động chuyên môn. Các TCM là tổ chức quan trọng và nòng cốt trong các nhà trường. Hoạt động của TCM trong nhà trường là nhân tố có ảnh hưởng lớn đến chất lượng dạy học, giáo dục, có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nhà trường nói riêng và sự phát triển giáo dục nói chung. Thực chất công tác quản lý hoạt động chuyên môn trong nhà trường THCS là việc Hiệu trưởng chỉ đạo tổ trưởng các TCM quản lý hoạt động chuyên môn của GV. Chất lượng hoạt động của TCM trong nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào quá trình quản lí của người tổ trưởng TCM. Việc nghiên cứu công tác quản lý hoạt động TCM là một vấn đề hết sức quan trọng và cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Bởi các hoạt động chuyên môn triển khai đến GV thông qua TCM. Tổ trưởng TCM là người chỉ đạo các hoạt động chuyên môn của tổ theo sự chỉ đạo của hiệu trưởng, theo kế hoạch của nhà trường, chịu trách nhiệm về chất lượng chuyên môn của tổ. Cũng như các cấp học khác, vấn đề quản lý hoạt động TCM ở trường THCS được nhiều tác giả đi sâu nghiên cứu. Một số công trình nghiên cứu có liên quan đến việc quản lí hoạt động TCM ở trường THCS có thể kể ra như: Công trình nghiên cứu của tác giả Hoàng Đức Minh về “Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THCS vùng đặc biệt khó khăn thông qua sinh hoạt chuyên môn theo chuyên đề ở cụm trường”, đã chỉ rõ những khó khăn trong sinh hoạt chuyên môn ở các cụm trường lẻ của các trường THCS vùng đặc biệt khó khăn, từ đó đề xuất biện pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn phù hợp với điều kiện các nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ GV THCS [13]. Tác giả Hoàng Sỹ Hùng trong bài viết“Bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ở trường Trung học cơ sở tại tỉnh Thanh Hóa”, trên cơ sở nghiên cứu thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng quản lý hoạt động TCM ở trường THCS tại tỉnh Thanh Hóa, tác giả đề xuất một số biện pháp nâng cao năng lực 8
quản lý hoạt động TCM ở trường THCS tại tỉnh Thanh Hóa, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của tỉnh nhà [9]. Cũng đi sâu tìm hiểu về vấn quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS, tác giả Ngô Thị Phương Thảo có bài viết “Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS ở Thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực dạy học”, trong đó tác giả đi sâu nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS ở Thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực dạy học, đồng thời cũng chỉ ra những thuận lợi và khó khăn trong quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS ở Thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực dạy học [17]. Bên cạnh đó, còn phải kể đến các công trình nghiên cứu là luận văn thạc sỹ của nhiều tác giả về vấn đề này: Luận văn thạc sỹ QLGD năm 2007 của tác giả Nguyễn Thanh Cao “Biện pháp quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động TCM các trường THCS huyện Phổ Yên - Thái Nguyên”, trong đó tác giả đã phân tích, đánh giá những biện pháp quản lý hoạt động của TCM trong các nhà trường THCS ở huyện Phổ Yên, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động TCM. Tuy nhiên, trong luận văn này, tác giả giới hạn địa bàn nghiên cứu thành hai vùng miền khác nhau là vùng đồng bằng và miền núi cho nên khó có thể áp dụng rộng rãi. Tác giả Đặng Hải Tâm với đề tài“Biện pháp quản lí hoạt động CM ở các trường THCS trên địa bàn thị xã Phú Thọ”(2011), trên cơ sở phân tích thực trạng công tác quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS trên địa bàn thị xã Phú Thọ, tác giả đã nêu ra những thuận lợi, khó khăn trong công tác quản lí hoạt động TCM môn ở các trường THCS trên địa bàn thị xã Phú Thọ, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý TCM ở các trường THCS trên địa bàn thị xã Phú Thọ. Như vậy, Trong các công trình nghiên cứu trên, các tác giả đã đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS, chỉ ra những hạn chế của quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS tại địa phương, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy học trong nhà trường THCS ở địa phương nói riêng. Tuy nhiên, ở mỗi địa phương lại có những điều kiện tự nhiên, điều kiện KT-XH khác nhau, nên nội dung các biện pháp quản lý hoạt động TCM trường THCS ở các địa phương khác nhau cũng có những sắc thái khác nhau. 9