Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: Thiên Vũ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là tổng hợp các lý thuyết về rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng và một sô nghiên cứu về mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng trên thế giới; nghiên cứu riêng tác động đồng thời hoặc có thời gian trễ của rủi ro tín dụng lên rủi ro thanh khoản và của rủi ro thanh khoản lên rủi ro tín dụng của NHTM Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TPHCM NGUYỄN THỊ HOA MỐI QUAN HỆ GIỮA RỦI RO TÍN DỤNG VÀ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TPHCM NGUYỄN THỊ HOA MỐI QUAN HỆ GIỮA RỦI RO TÍN DỤNG VÀ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – ngân hàng Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRƯƠNG QUANG THÔNG Tp Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của PSG. TS. Trương Quang Thông. Nội dung và các số liệu trong luận văn là kết quả nghiên cứu độc lập của tác giả và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Chữ ký học viên Nguyễn Thị Hoa
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC VIẾT TẮT CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ......................................................................................1 1.1. Lý do thực hiện đề tài ....................................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................2 1.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .....................................................................2 1.4. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................3 1.5. Ý nghĩa của đề tài ..........................................................................................3 1.6. Kết cấu của luận văn:.....................................................................................4 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY ......................5 2.1. Rủi ro trong ngân hàng ..................................................................................5 2.2. Rủi ro tín dụng ...............................................................................................6 2.3. Rủi ro thanh khoản ........................................................................................9 2.4. Mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng..............................11 Kết luận chương 2 .................................................................................................16 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................17 3.1. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................17 3.2. Dữ liệu và chọn mẫu ......................................................................................17 3.3. Định nghĩa các biến nghiên cứu ....................................................................18 3.4. Xử lý và phân tích dữ liệu .............................................................................22 3.4.1. Mô hình với biến LR là phụ thuộc.............................................................22 3.4.2.1. Lựa chọn mô hình..................................................................................23 3.4.2.2. Kiểm định đa cộng tuyến ......................................................................24 3.4.2.3. Kiểm định phương sai thay đổi .............................................................27 3.4.2. Mô hình với CR là biến phụ thuộc .............................................................28 3.4.2.1. Lựa chọn mô hình..................................................................................28 3.4.2.2. Kiểm định đa cộng tuyến ......................................................................29
3.4.3.3. Kiểm định phương sai thay đổi .............................................................32 Kết luận chương 3 .................................................................................................33 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................34 4.1. Thực trạng rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản tại các NHTM Việt Nam..34 4.1.1. Thực trạng rủi ro tín dụng ........................................................................34 4.1.2. Thực trạng rủi ro thanh khoản ..................................................................36 4.1.3. Mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản ..........................37 4.3. Kết quả hồi quy mô hình ...............................................................................39 4.3.1. Mô hình với biến LR là biến phụ thuộc ...................................................40 4.3.2. Mô hình với biến CR là biến phụ thuộc ...................................................42 Kết luận chương 4 .................................................................................................44 CHƯƠNG 5: KIẾN NGHỊ VÀ KẾT LUẬN.........................................................45 5.1. Một số kiến nghị đối với NHTM VN ............................................................45 5.1.1. Đối với các ngân hàng thương mại ..........................................................45 5.1.2. Đối với Ngân hàng có quy mô lớn ...........................................................47 5.1.3. Đối với Ngân hàng có quy mô nhỏ ..........................................................47 5.1. Kết luận ..........................................................................................................48 5.1.1. Tổng kết kết quả nghiên cứu ......................................................................48 5.1.1. Những hạn chế và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo .............................48 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO TÊN ĐẦY ĐỦ CỦA CÁC NGÂN HÀNG CÁC KẾT QUẢ HỒI QUY ĐẦY ĐỦ Bảng 3.4.1. Kết quả hồi quy REM với LR là biến phụ thuộc Bảng 3.4.2. kết quả hồi quy FEM với LR là biến phụ thuộc Bảng 3.4.3: Kết quả hồi quy mô hình phụ kiểm định đa cộng tuyến với LR là biến phụ thuộc Bảng 4.3.1.a : Kết quả hồi quy OLS với LR là biến phụ thuộc - 10 BANKS Bảng 4.3.1.b : Kết quả hồi quy OLS với LR là biến phụ thuộc - SMALL BANKS ....
Bảng 4.3.1.c : Kết quả hồi quy OLS với LR là biến phụ thuộc – LARGE BANKS Bảng 3.4.6 Kết quả hồi quy REM với CR là biến phụ thuộc Bảng 3.47. Kết quả hồi quy FEM với CR là biến phụ thuộc Bảng 3.4.8. Kết quả hồi quy mô hình phụ kiểm định đa cộng tuyến với CR là biến phụ thuộc Bảng 4.3.2.a: kết quả hồi quy OLS với CR là biến phụ thuộc – 10 BANKS Bảng 4.3.2.b : Kết quả hồi quy với CR là biến phụ thuộc - SMALL BANKS Bảng 4.3.2.c : Kết quả hồi quy với CR là biến phụ thuộc - BIG BANKS
DANH MỤC VIẾT TẮT NHNN: Ngân hàng nhà nước NHTM: Ngân hàng thương mại TGTT: Tiền gửi thanh toán TGKKH: Tiền gửi không kỳ hạn TCTD : Tổ chức tín dụng TMCP: Thương mại cổ phần CR: Credit risk ( rủi ro tín dụng ) LR: Liquidity risk ( rủi ro thanh khoản )
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1. Lý do thực hiện đề tài Ngành ngân hàng là ngành có hình thức kinh doanh đặc biệt - kinh doanh tiền tệ, hay theo như các nhà kinh tế thường nói là “ ngành kinh doanh rủi ro “. Rủi ro có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu trong hoạt động ngân hàng. Khi xảy ra rủi ro trước tiên là ảnh hưởng trực tiếp đến Ngân hàng như giảm lợi nhuận; giảm khả năng thanh toán; giảm uy tín, mức độ tín nhiệm của Ngân hàng hay thậm chí dẫn đến nguy cơ phá sản của Ngân hàng kéo theo ảnh hưởng đến khách hàng và nền kinh tế. Chính vì vậy nghiên cứu rủi ro và các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu của các nhà kinh tế. “Rủi ro tín dụng” cụm từ không còn xa lạ với bất kỳ ai, nhiều năm qua các nhà kinh tế đã nghiên cứu về rủi ro tín dụng nhằm nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến nó; hay ảnh hưởng của nó đến hoạt động, nguy cơ vỡ nợ của ngân hàng nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng. Cuộc khủng hoảng toàn cầu 2008 đã nhấn mạnh tầm quan trọng của thanh khoản đối với các tổ chức tài chính và các nhà quản lý tài chính. Do đó các nhà kinh tế cũng đã quan tâm hơn vấn đề thanh khoản và rủi ro thanh khoản của ngân hàng. Ngày 12/09/2010 tại Thụy Sĩ hiệp định Basel III đã được ký kết. Ngoài những quy định về vốn, Basel III đã đưa ra khung thanh khoản để xác định và phân tích xu hướng rủi ro thanh khoản của các ngân hàng. Qua nhiều nghiên cứu trước đây có thể nói rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng đều có ảnh hưởng đến hoạt động, nguy cơ vỡ nợ của ngân hàng, tuy nhiên hiện nay ít có nghiên cứu xem xét mối quan hệ giữa hai loại rủi ro này với nhau. Trong bài nghiên cứu mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng của Björn Imbierowicz và Christian Rauch (2013) tại các ngân hàng của Mỹ giai đoạn 1998 – 2010, kết quả mặc dù không tìm được mối quan hệ đáng tin cậy giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng nhưng đã cho thấy rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng đều ảnh hưởng đến nguy cơ vỡ nợ của ngân hàng, đồng thời sự tương tác giữa hai loại rủi ro này có tác dụng bổ sung đối với nguy cơ vỡ nợ của ngân hàng.
2 Dựa trên bài nghiên cứu của Björn Imbierowicz và Christian Rauch (2013) luận văn sử dụng mô hình hồi quy với biến rủi ro tín dụng ( CR ) và rủi ro thanh khoản ( LR ) với dữ liệu được thu thập từ báo cáo thường niên của 10 ngân hàng thương mại Việt Nam trong khoảng thời gian từ 2008-2017. Với mong muốn kết quả sẽ cung cấp bằng chứng thực nghiệm cho mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng tại các ngân hàng tại Việt Nam. Từ đó có thể đưa ra ý kiến, kiến nghị đóng góp vào quản lý rủi ro hoạt động tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chung của bài nghiên cứu là xem xét mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Trên cơ sở mục tiêu chung, mục tiêu cụ thể của bài nghiên cứu: - Tổng hợp các lý thuyết về rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng và một sô nghiên cứu về mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng trên thế giới. - Nghiên cứu riêng tác động đồng thời hoặc có thời gian trễ của rủi ro tín dụng lên rủi ro thanh khoản và của rủi ro thanh khoản lên rủi ro tín dụng của NHTM Việt Nam. - Chia các NHTM thành 2 nhóm: nhóm NHTM lớn và nhóm NHTM nhỏ để nghiên cứu riêng tác động riêng lên các ngân hàng có quy mô lớn và các ngân hàng có quy mô nhỏ. - Trên kết quả thu được, tác giả đưa ra các kiến nghị nhằm hạn chế rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản lên NHTM Việt Nam nói chung và riêng cho các ngân hàng lớn và ngân hàng nhỏ. 1.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản Phạm vi nghiên cứu : Tại Việt Nam có những năm một số ngân hàng không công khai báo cáo tài chính hoặc thiếu thuyết mình minh báo cáo tài chính, sau khi xem xét 29 ngân hàng còn hoạt động tính đến cuối năm 2017, tác giả đã tìm được 10 ngân hàng có báo cáo tài chính và thuyết minh báo cáo tài chính đầy đủ nhất từ năm
3 2008-2017, ngoài những ngân hàng này còn có một số ngân hàng khác cũng có báo cáo tài chính đầy đủ như Ngân hàng Techcombank,.. tuy nhiên các ngân hàng này đều là ngân hàng có quy mô lớn. Do tác giả muốn xem xét có sự khác nhau giữa ảnh hưởng của hai loại rủi ro này đối với ngân hàng có quy mô lớn và quy mô nhỏ hay không nên nếu tăng mẫu của ngân hàng lớn có thể làm thay đổi kết quả chung và ảnh hưởng khi so sánh mẫu. Vì vậy luận văn tập trung nghiên cứu 10 ngân hàng thương mại ở Việt Nam từ năm 2008 – 2017. Dữ liệu được thu thập, tính toán từ báo cáo thường niên, bảng cân đối kế toán, thuyết minh báo cáo tài chính của các ngân hàng. 1.4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng với hồi quy OLS bằng phần mềm stata lần lượt phương trình với biến đại diện là LR và CR, sau đó chia các ngân hàng theo quy mô và hồi quy lần lượt để so sánh ảnh hưởng lẫn nhau của LR và CR theo quy mô của ngân hàng. 1.5. Ý nghĩa của đề tài Trong suốt quá trình phát triển hệ thống ngân hàng đã khẳng định tầm quan trọng đối với sự phát triển kinh tế. Sự phá sản của một ngân hàng có thể dẫn đến đổ vỡ hệ thống ngân hàng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của nền kinh tế. Với hoạt động chính là cho vay, rủi ro tín dụng luôn là vấn đề được các nhà kinh tế quan tâm, nghiên cứu. Rủi ro tín dụng hay nợ xấu ảnh hưởng đến chất lượng tài sản của ngân hàng. Các khoản nợ xấu tăng có thể làm tăng nguy cơ vỡ nợ. Ngoài ra, sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, rủi ro thanh khoản đã khẳng định sự ảnh hưởng có mình đến nguy cơ vỡ nợ của ngân hàng. Trên các mẫu được chọn nghiên cứu này đóng góp về học thuật khi kiểm định lại tác động giữ rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng lên nhau, đồng thời kết quả cũng đóng góp vào quản trị rủi ro tại ngân hàng khi có sự xuất hiện của rủi ro thanh khoản hoặc rủi ro tín dụng hoặc đồng thời xuất hiện cả hai nhằm ngăn ngừa, hạn chế rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng và xa hơn nữa là có thể ngăn chặn nguy cơ vỡ nợ của ngân hàng,
4 1.6. Kết cấu của luận văn: Chương 1: Giới thiệu Chương 2: Tổng quan lý thuyết và các nghiên cứu trước Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Chương 4: Kết quả nghiên cứu Chương 5: Kết luận và kiến nghị
5 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY 2.1. Rủi ro trong ngân hàng Rủi ro có thể hiểu là những biến cố không mong đợi khi xảy ra sẽ dẫn đến tổn thất về tài sản, danh tiếng của ngân hàng, giảm sút lợi nhuận thực tế so với dự kiến hoặc ngân hàng phải bỏ thêm một khoản chi phí để hoàn thành một nghĩa vụ tài chính nhất định. Các loại rủi ro trong hoạt động ngân hàng: - Rủi ro tín dụng là xác suất xảy ra ngân hàng bị tổn thất do khách hàng không hoàn thành nghĩa vụ thanh toán với ngân hàng. - Rủi ro lãi suất đến từ sự khác biệt, chênh lệch về kỳ hạn và nguồn vốn. Rủi ro lãi suất xảy ra khi lãi suất biến động theo hướng bất lợi gây ra tổn thất cho ngân hàng. - Rủi ro ngoại hối xảy ra khi có sự biến động về tỷ giá hối đoái gây nên tổn thất cho ngân hàng. Trong thị trường ngoại hối các ngân hàng kiếm lợi nhuận bằng phí cho các giao dịch đại diện cho khách hàng. Nếu như các ngân hàng là các nhà tạo lập thị trường thì ngân hàng có thể kiếm lợi nhuận thông quan chênh lệch giá mua – bán ngoại tệ. Có 4 loại rủi ro ngoại hối mà ngân hàng phải đối mặt là: + Rủi ro cho vay bằng ngoại tệ, + Rủi ro phát hành trái phiếu bằng ngoại tệ ( nợ ), + Rủi ro đầu tư vào trái phiếu bằng ngoại tệ ( tài sản ), + Rủi ro mua bán ngoại tệ: Ngân hàng mua bán ngoại tệ để thực hiện các giao dịch thanh toán quốc tế hay để phòng ngừa rủi ro hoặc cũng có thể đầu cơ ( khi ngân hàng kỳ vọng ngoại tệ tăng trong tương lai ). - Rủi ro thanh khoản ngược lại với rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản xảy ra khi ngân hàng không đáp ứng được các nghĩa vụ tài chính của mình. - Rủi ro hoạt động là rủi ro xảy ra trong hoạt động của ngân hàng như gian lận nội bộ, quy trình quy định còn lỗ hổng,…
6 - Rủi ro thị trường là sự không chắc chắn về những ảnh hưởng của những thay đổi trong các yếu tố có hệ thống toàn nền kinh tế ảnh hưởng đến thu nhập và giá cổ phiếu của các công ty khác nhau theo cách tương tự. Một số các yếu tố nguy cơ trên toàn thị trường bao gồm sự biến động lãi suất, thanh khoản, lạm phát. Trong phạm vi nghiên cứu, luận văn tập trung vào 2 loại rủi ro là rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng. 2.2. Rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng theo basel rủi ro tín dụng là rủi ro mà người đi vay không thể hoàn trả khoản vay hay khi người cho vay có thể mất nợ gốc hoặc lãi suất liên quan đến khoản vay. Một nghiên cứu của Kolapo T. Funso và cộng sự (2012), kết quả cho thấy rủi ro tín dụng ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động ngân hàng thông qua tỷ suất lợi nhuận trên tài sản, ngoài ra hệ số tỷ lệ cho vay LA có ảnh hưởng tích cực đến lợi nhuận của các ngân hàng. Trong nghiên cứu tác động của quản lý rủi ro tín dụng với hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại của Idowu Abiola và Awoyemi Samuel Olausi (2014), tác giả xem lợi nhuận trên vốn chủ sỡ hữu (ROE) và lợi nhuận trên tài sản (ROA) được sử dụng như các chỉ số hiệu quả hoạt động của ngân hàng; các chỉ số nợ xấu (NPL) và tỷ lệ an toàn vốn (CAR) là các chỉ số quản lý rủi ro tín dụng. Kết quả cho thấy quản lý rủi ro tín dụng có ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại. Tác giả cho thấy với quản lý rủi ro tín dụng kém, tỷ lệ nợ xấu cao nhưng lợi nhuận của ngân hàng cao. Đồng thời đối với các ngân hàng có tỷ lệ an toàn vốn cao hơn có thể cho vay nhiều hơn, giảm khoản lỗ khi xảy ra và lợi nhuận thu được tốt hơn. Để quản lý rủi ro tín dụng, ủy ban Basel đã đưa ra 17 nguyên tắc về quản lý nợ xấu. Các nguyên tắc này tập trung vào vấn đề xây dựng môi trường tín dụng, thực hiện cấp tín dụng và duy trì quá trình theo dõi kiểm soát, đo lường tín dụng phù hợp.
7 Tại Việt Nam, thông tư 13/2018/TT-NHNN cũng quy định chặt chẽ về quản lý rủi ro tín dụng như các quy định về chiến lược quản lý, hạn mức rủi ro tín dụng, hệ thống xếp hạng nội bộ, theo dõi kiểm soát rủi ro tín dụng, thẩm định phê duyệt quyết định có rủi ro tín dụng,.. Một số chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng:  Chỉ tiêu nợ quá hạn: Dư nợ quá hạn Tỷ lệ nợ quá hạn = * 100% Tổng dư nợ Dư nợ quá hạn = Nợ nhóm 2 + nhóm 3 + nhóm 4 + nhóm 5.  Chỉ tiêu nợ xấu: (nợ nhóm 3+4+5) NPL = Tổng dư nợ Tại Việt Nam, theo quyết định số 22/VBHN-NHNN ngày 04 tháng 06 năm 2014 ban hành quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng, cơ sở phân loại các nhóm nợ gồm : a) Nhóm 1 (Nợ đủ tiêu chuẩn) bao gồm: - Các khoản nợ trong hạn và tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng thu hồi đầy đủ cả gốc và lãi đúng hạn; - Các khoản nợ quá hạn dưới 10 ngày và tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng thu hồi đầy đủ gốc và lãi bị quá hạn và thu hồi đầy đủ gốc và lãi đúng thời hạn còn lại; - Các khoản nợ được phân loại vào nhóm 1 theo quy định tại Khoản 2 Điều này. b) Nhóm 2 (Nợ cần chú ý) bao gồm: - Các khoản nợ quá hạn từ 10 ngày đến 90 ngày; - Các khoản nợ điều chỉnh kỳ hạn trả nợ lần đầu (đối với khách hàng là doanh nghiệp, tổ chức thì tổ chức tín dụng phải có hồ sơ đánh giá khách hàng về khả năng trả nợ đầy đủ nợ gốc và lãi đúng kỳ hạn được điều chỉnh lần đầu); - Các khoản nợ được phân loại vào nhóm 2 theo quy định tại Khoản 3 Điều này.
8 c) Nhóm 3 (Nợ dưới tiêu chuẩn) bao gồm: - Các khoản nợ quá hạn từ 91 ngày đến 180 ngày; - Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu, trừ các khoản nợ điều chỉnh kỳ hạn trả nợ lần đầu phân loại vào nhóm 2 theo quy định tại Điểm b Khoản này; - Các khoản nợ được miễn hoặc giảm lãi do khách hàng không đủ khả năng trả lãi đầy đủ theo hợp đồng tín dụng; - Các khoản nợ được phân loại vào nhóm 3 theo quy định tại Khoản 3 Điều này. d) Nhóm 4 (Nợ nghi ngờ) bao gồm: - Các khoản nợ quá hạn từ 181 ngày đến 360 ngày; - Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn dưới 90 ngày theo thời hạn trả nợ được cơ cấu lại lần đầu; - Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai; - Các khoản nợ được phân loại vào nhóm 4 theo quy định tại Khoản 3 Điều này. đ) Nhóm 5 (Nợ có khả năng mất vốn) bao gồm: - Các khoản nợ quá hạn trên 360 ngày; - Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn từ 90 ngày trở lên theo thời hạn trả nợ được cơ cấu lại lần đầu; - Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai quá hạn theo thời hạn trả nợ được cơ cấu lại lần thứ hai; - Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ ba trở lên, kể cả chưa bị quá hạn hoặc đã quá hạn; - Các khoản nợ khoanh, nợ chờ xử lý; - Các khoản nợ được phân loại vào nhóm 5 theo quy định tại Khoản 3 Điều này. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu thể hiện chất lượng tín dụng của ngân hàng, tỷ lệ này càng cao thể hiện chất lượng tín dụng của ngân hàng càng thấp, ngân hàng có rủi ro tín dụng cao và ngược lại. Theo điều 13 khoản 1b, thông tư 19/2017/TT-NHNN sửa
9 đổi thông tư 36/2014/TT-NHNN quy định tỷ lệ nợ xấu dưới 3% ( tuy nhiên đây chỉ là điều kiện để các NHTM có thể thực hiện một số nghiệp vụ khác ). Dư nợ cho vay khách hàng  Hệ số rủi ro tín dụng = Tổng tài sản Hệ số này cho biết tỷ lệ của tín dụng đối với hoạt động của ngân hàng. Hệ số này tỷ lệ thuận với lợi nhuận của ngân hàng, tức là hệ số rủi ro tín dụng lớn thì ngân hàng có lợi nhuận cao và đồng thời rủi ro cũng cao. Tại Việt Nam, hoạt động chính của các ngân hàng thương mại hiện nay là huy động và cho vay.  Tỷ lệ xóa nợ Dư nợ các khoán vay đã xóa − Giá trị thu hồi được được Tỷ lệ xóa nợ ròng = Tổng dư nợ  Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng Dự phòng rủi ro tín dụng Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng = Tổng dư nợ 2.3. Rủi ro thanh khoản Thanh khoản là khả năng mua hoặc bán tài sản nhanh trên thị trường mà không ảnh hưởng đến giá của tài sản hay cũng có thể nói thanh khoản là khả năng chuyển tài sản thành tiền mặt nhanh chóng mà không ảnh hưởng đến giá của tài sản. Đối với tổ chức tài chính, thanh khoản là khả năng đáp ứng nhu cầu rút tiền gửi và giải ngân các hợp đồng tín dụng theo cam kết. Rủi ro thanh khoản xảy ra khi tổ chức tài chính không thể đáp ứng được các nghĩa vụ nợ ngắn hạn. Anthony Saunders và Marcia Millon Cornett ( 2014, trang 352) cho rẳng rủi ro thanh khoản phát sinh vì hai lý do: do nợ phải trả và do tài sản có. Rủi ro thanh khoản phát sinh từ nợ phải trả là do người gửi tiền yêu cầu rút tiền từ tài khoản tiền gửi của họ, khi đó ngân hàng có thể phải vay thêm tiền hoặc bán tài sản để đáp ứng việc rút tiền. Thông thường các ngân hàng có xu hướng giảm thiểu nắm giữ tiền mặt, thay vào đó họ đầu tư vào các tài sản có tính thanh khoản thấp hoặc kỳ hạn dài hơn để hưởng lợi nhuận. Các tài sản này có chi phí chuyển thành tiền mặt cao. Do đó, có thể đe dọa đến khả năng thanh toán của ngân hàng. Lý do thứ hai là do rủi ro thanh khoản của tài sản có, như cam kết tài trợ cho các khoản vay ngoại bảng. Khi người
10 vay rút tiền ra từ cam kết cho vay, ngân hàng lập tức phải cho vay trên bảng cân đối kế toán, điều này tạo ra nhu cầu về thanh khoản. Ngân hàng có thể sử dụng tiền mặt của mình, vay thêm tiền hay bán các tài sản có tính thanh khoản khác. Một quan điểm khác của Chung Hua Shen và cộng sự (2009), cho rằng rủi ro thanh khoản là yếu tố nội sinh quyết định đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Nguyên nhân của rủi ro thanh khoản bao gồm tính thanh khoản của tài sản, nguồn vốn bên ngoài, quy định và yếu tố kính tế vĩ mô. Tác giả cho rằng rủi ro thanh khoản có thể làm giảm lợi nhuận của ngân hàng (ROAA, ROEA) tuy nhiên làm tăng lợi nhuận ròng (NIM). Quy định của basel III về vấn đề thanh khoản: Nhằm đảm bảo vấn đề thanh khoản, ủy ban Basel đã đưa ra 2 tiêu chuẩn cơ bản và quan trọng nhất về thanh khoản trong Basel 3. - Tiêu chuẩn thứ 1: Tỷ lệ đảm bảo thanh khoản - Liquidity coverage ratio ( LCR): tài sản Có thanh khoản cao phải đáp ứng được vấn đề về vốn trong vòng 30 ngày. 𝐻𝑖𝑔ℎ 𝑞𝑢𝑎𝑙𝑖𝑡𝑦 𝑙𝑖𝑞𝑢𝑖𝑑 𝑎𝑠𝑠𝑒𝑡 LCR= 𝑁𝑒𝑡 𝑐𝑎𝑠ℎ 𝑜𝑢𝑡𝑓𝑙𝑜𝑤𝑠 𝑖𝑛 𝑎 30−𝑑𝑎𝑦 𝑝𝑒𝑟𝑖𝑜𝑑 - Tiêu chuẩn thứ 2: Tỷ lệ nguồn vốn ổn định ròng - Net Stable Funding Ratio ( NSFR) : 𝐴𝑚𝑜𝑛𝑔 𝑜𝑓 𝑠𝑡𝑎𝑏𝑙𝑒 𝑓𝑢𝑛𝑑𝑖𝑛𝑔 NSFR= 𝑅𝑒𝑞𝑢𝑖𝑟𝑒𝑑 𝑎𝑚𝑜𝑛𝑔 𝑜𝑓 𝑠𝑡𝑎𝑏𝑙𝑒 𝑓𝑢𝑛𝑑𝑖𝑛𝑔 Tức là nguồn vốn trung và dài hạn ( có thời hạn trên 1 năm ) phải lớn hơn hoặc bằng tài sản kém thanh khoản ( các khoản vay trung dài hạn ). Tiêu chuẩn thứ 2 với mục đích ngăn chặn nguy cơ thanh khoản xuất phát từ nguyên nhân chêch lệch kỳ hạn. Tại Việt Nam Thông tư 13/2018/TT-NHNN đã đưa ra các quy định về yêu cầu, chiến lược quản lý rủi ro thanh khoản, hạn mức rủi ro thanh khoản, nhận dạng đo lường, theo dõi và kiểm soát rủi ro thanh khoản…
11 Một số chỉ tiêu đo lường rủi ro thanh khoản:  Tỷ lệ cho vay khách hàng/ Tiền gửi của khách hàng  Dư nợ cho vay / Tổng tài sản  Tỷ lệ tổng tiền mặt + TGTT tại NHNN + TGKKH tại các TCTD / Tổng tài sản Có. 2.4. Mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng Thông qua rủi ro tái đầu tư ở thị trường nợ Zhiguo He và Wei Xiong (2012 ) đã nghiên cứu sự tương tác giữa thanh khoản và rủi ro tín dụng, các tác giả cho rằng thanh khoản giảm có thể dẫn đến gia tăng rủi ro tín dụng. Một cách tiếp cận về rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng thông qua cạnh tranh liên ngân hàng, Jian Cai và Anjan V. Thakor (2008) đã nghiên cứu tác động của cạnh tranh liên ngân hàng đối với rủi ro thanh khoản và sự tương tác giữa thanh khoản và rủi ro tín dụng. Kết quả xác định khi cạnh tranh liên ngân hàng lớn sẽ làm tăng tính thanh khoản của khoản vay và giảm rủi ro cho các ngân hàng bao gồm cả rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản. Ngoài ra, khoản vay có rủi ro tín dụng cao hơn có thể có rủi ro thanh khoản thấp hơn trong trường hợp không có cạnh tranh. Trong nghiên cứu của mình, Viral Acharya và Hasan Naqvi ( 2010 ) cho rằng các ngân hàng có tỷ lệ thanh khoản cao có thể có danh mục cho vay với các khoản nợ xấu, hay mối quan hệ ngược chiều giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản. Trong một nghiên cứu từ năm 2011 về mối tương quan giữa thanh khoản và rủi ro tín dụng của Björn Imbierowicz và Christian Rauch (2011), đầu tiên các tác giả nghiên cứu mối tương quan và thời gian trễ của biến đại diện theo hệ phương trình, đồng thời chia mẫu ngân hàng theo quy mô, điều kiện kinh tế, vị trí địa lý và tình hình ngân hàng. Kết quả cho thấy mối tương quan yếu nhưng tích cực giữa thanh khoản và rủi ro tín dụng và mối quan hệ này phụ thuộc vào loại hình và đặc điểm cụ thể của ngân hàng. Tuy nhiên, không phụ thuộc vào điều kiện kinh tế. Thứ hai, khi sử dụng các chỉ số bên ngoài của ngân hàng về rủi ro tín dụng để nghiên cứu các ngân hàng có quản lý rủi ro thanh khoản với rủi ro tín dụng trong hoạt động hay không, kết quả
12 cho thấy có mối quan hệ mạnh mẽ và tích cực giữa hai yếu tố này. Thứ ba, các tác giả xem xét ảnh hưởng của hai loại rủi ro đối với xác suất vỡ nợ của ngân hàng, cho thấy có mối tương quan tích cực yếu giữa thanh khoản và rủi ro tín dụng và cả hai rủi ro này đều ảnh hưởng đến xác suất vỡ nợ của ngân hàng. Đến năm 2013 trong bài nghiên cứu cụ thể hơn về mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng, Björn Imbierowicz và Christian Rauch (2013) cũng đi đến kết luận rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng không có mối quan hệ đồng thời có ý nghĩa hoặc có thời gian trễ. Tuy nhiên, chúng đều ảnh hưởng đến nguy cơ vỡ nợ của các ngân hàng, ảnh hưởng tương tác của chúng phụ thuộc vào tổng thể mức độ rủi ro của ngân hàng có thể tăng hoặc giảm nguy cơ vỡ nợ. Đối với ngân hàng có nguy cơ vỡ nợ trong khoảng 10% - 30% thì sự tương tác này sẽ làm tăng nguy cơ vỡ nợ. Ngược lại nếu nguy cơ vỡ nợ của ngân hàng trong khoảng 70% - 90% thì nó làm giảm thiểu nguy cơ vỡ nợ của ngân hàng. Một nghiên cứu gần đây của Võ Xuân Vinh & Phạm Hồng Vy ( 2017 ) về mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản tại các ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2007 – 2015 cũng đi đến kết luận rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản không đồng thời có ý nghĩa, tuy nhiên biến trễ của rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng lại ảnh hưởng đến chính rủi ro đó ở hiện tại hay sự ảnh hưởng có độ trễ.
13 Bảng 2: Tổng hợp các nghiên cứu trước về mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng Tác giả, năm Công trình nghiên cứu Kết quả nghiên cứu nghiên cứu Jian Cai and “ Liquidity Risk, Credit Risk, and Rủi ro tín dụng và rủi ro Anjan V. Interbank Competition” thanh khoản có mối quan hệ Thakor, năm Đầu tiên các tác giả lấy mô hình với ngược chiều trong trường 2008 lãi suất phi rủi ro làm cơ bản, sau đó hợp không có cạnh tranh (- sử dụng mô hình rủi ro thanh khoản ). theo trung gian tài chính với bảo hiểm tiền gửi. Tiếp theo, các tác giả xem xét tác động của cạnh tranh liên ngân hàng đến thanh khoản cho vay theo các kịch bản khác nhau. Cuối cùng, các tác giả đưa ra rủi ro tín dụng thông qua lợi nhuận cho vay và phân tích lãi suất: (1) ảnh hưởng của thanh khoản đến rủi ro tín dụng như thế nào và (2) trong cạnh tranh liên ngân hàng.