Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về bồi thường hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí - Thực trạng và kiến nghị hoàn thiện

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu là kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm chi tiết nội dung của luận văn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về bồi thường hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí - Thực trạng và kiến nghị hoàn thiện

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT CHO DỰ ÁN CẢI TẠO, NÂNG CẤP QUỐC LỘ 18A TẠI THÀNH PHỐ UÔNG BÍ- THỰC TRẠNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN Ngành: Luật kinh tế HOÀNG THỊ HIỂN HÀ NỘI – 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT CHO DỰ ÁN CẢI TẠO, NÂNG CẤP QUỐC LỘ 18A TẠI THÀNH PHỐ UÔNG BÍ- THỰC TRẠNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN Ngành: Luật kinh tế Mã số: 8380107 Học viên: Hoàng Thị Hiển Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Minh Thư HÀ NỘI – 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận văn Hoàng Thị Hiển
ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Nguyễn Minh Thư đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Khoa sau đại học, Khoa Luật kinh tế trường Đại học Ngoại Thương Hà Nội đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Uông Bí, Phòng Tài chính và Kế hoạch thành phố Uông Bí, trung tâm phát triển quỹ đất Thành phố Uông Bí, Chi cục thống kê thành phố Uông Bí, đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận văn./. Tác giả luận văn Hoàng Thị Hiển
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... vi DANH MỤC BẢNG – SƠ ĐỒ............................................................................... vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN ................................ viii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HÔI ĐẤT .............................9 1.1. Khái quát về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ............................................................................................................................9 1.1.1. Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ..........................................................................................................9 1.1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ................................................................................10 1.1.3. Đặc điểm của công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ........................................................................................12 1.1.4. Một số nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất .................................................................................................13 1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ............................................................16 1.2.1. Giai đoạn sau năm 1975 đến trước khi ra đời Luật đất đai năm 1993............................................................................................................16 1.2.2. Giai đoạn sau khi ban hành Luật đất đai 1993 đến khi Luật đất đai 2003 có hiệu lực. .................................................................................16 1.2.3. Pháp luật về Bồi thường khi nhà nước khi thu hồi đất quy định theo Hiến pháp 2013 và Luật Đất đai năm 2013. ....................................18
iv CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ BÒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HÒI ĐẤT CHO DỰ ÁN CẢI TẠO, NÂNG CẤP QUỐC LỘ 18A TẠI THÀNH PHỐ UÔNG BÍ ...........21 2.1. Khái quát về dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí ......................................................................................................................21 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của thành phố Uông Bí .........21 2.1.2. Khái quát về dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí ......................................................................................................28 2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải, nâng cấp quốc lộ 18A tại địa bàn thành phố Uông Bí từ năm 2015 đến hết năm 2017. ...................................29 2.2.1. Bồi thường về đất ............................................................................29 2.2.2. Bồi thường về tài sản ......................................................................44 2.2.3. Quy trình áp dụng pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất cho dự án. ............................................................................................46 2.2.4. Tình hình áp dụng pháp luật về bồi thường hỗ trợ về đất đai, tài sản trên thực tế ..........................................................................................57 2.2.5. Đánh giá chung thực tiễn áp dụng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải, nâng cấp quốc lộ 18A tại địa bàn thành phố Uông Bí .....................................................60 CHƯƠNG 3: KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT CHO DỰ ÁN CẢI TẠO, NÂNG CẤP QUỐC LỘ 18A TẠI THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH. .......................................................................................................68 3.1. Định hướng chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. ............................................................................68 3.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ...........................................................71
v 3.2.1. Tăng cường chỉ đạo công tác quy hoạch , KH SDĐ .....................71 3.2.2. Hoàn thiện về đào tạo nghề, việc làm ............................................72 3.2.3. Phổ biến, giáo dục pháp luật về đất đai .........................................77 3.3.4. Giải quyết tranh chấp về đất đai, giải quyết khiếu nại tố cáo các vi phạm trong việc quản lý và sử dụng đất đai ............................................78 3.3. Hoàn thiện môi trường đầu tư, thực hiện các chính sách thu hút đầu tư ......................................................................................................................79 3.4. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ tín dụng cho người nông dân tìm và tự tạo việc làm ......................................................................................................80 3.5. Tạo điều kiện để người dân được góp vốn vào các dự án bằng giá trị đất bị thu hồi ...................................................................................................81 3.6. Kiến nghị hoàn thiện công tác bồi thường hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại tỉnh Quảng Ninh ..........................................................81 KẾT LUẬN ..............................................................................................................84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................86
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Tên đầy đủ Tên viết tắt Bồi thường hỗ trợ BTHT Điều Đ Giải phóng mặt bằng GPMB Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất GCNQSDĐ Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất QHKHSDĐ Sử dụng đất SDĐ Tái định cư TĐC Thành phố TP Thu hồi đất THĐ Trang Tr Ủy ban nhân dân UBND Bồi thường hỗ trợ và tái định cư BTHT&TĐC Sản xuất kinh doanh SXKD
vii DANH MỤC BẢNG – SƠ ĐỒ Bảng 2.1: Bảng hiện trạng sử dụng đất tại thành phố Uông Bí ................................24 Bảng 2.1: Tình hình dân số thành phố Uông Bí........................................................26 Bảng 2.1: Bảng Cơ cấu lao động trong độ tuổi của thành phố Uông Bí...................26 Bảng 2.2: Bảng tổng hợp kinh phí bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất thực hiện dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí. ...........................56 Bảng 2.2: Bảng giá đất ở, đất trồng cây lâu năm trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. .......................................................................................................56 Sơ đồ 2.1: Bản đồ Hành chính thành phố Uông Bí ...................................................22
viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN Tên luận văn: Pháp luật về bồi thường hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí - Thực trạng và kiến nghị hoàn thiện. Luận văn đã đạt được kết quả như sau: - Nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành và Luật đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành. - Luận văn nghiên cứu các quy định hiện hành của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh trong quá trình tổ chức, thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi từ thực tiễn tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh để từ đó góp phần tìm ra những giải pháp nhằm hoàn thiện hơn các quy định đó. - Nghiên cứu thực trạng áp dụng các quy định pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi từ thực tiễn tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh - Nghiên cứu chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước ta và cách lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai các quy định pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết Đất đai luôn là nguồn tài nguyên quý giá của mọi quốc gia, bởi lẽ đó là tư liệu sản xuất quan trọng để sản xuất ra của cải vật chất cho sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người; đồng thời, đất đai là nguồn tài nguyên có hạn về số lượng, nên việc quản lý, sử dụng đất đai có hiệu quả nhất luôn là vấn đề mà Chính phủ của các quốc gia quan tâm và được bảo vệ chặt chẽ bằng luật pháp. Trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, để đưa đất đai thực sự trở thành nguồn vốn, nguồn thu hút cho các nhà đầu tư phát triển thì việc thu hồi đất chuyển mục đích sử dụng đất để xây dựng các khu, cụm công nghiệp, khu đô thị tập trung nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, xây dựng cơ cấu đất đai hợp lý thực sự cần thiết. Tuy nhiên, qua thực tế việc thu hồi đất để thực hiện các dự án cho thấy công tác bồi thường đất đai, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư đang là một vấn đề rất nhạy cảm và phức tạp, ảnh hưởng đến mọi mặt của đời sống kinh tế - chính trị - xã hội. Thực hiện Nghị quyết của Đảng, Nhà nước là phát triển kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa để đưa đất nước tiến lên theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Từ khi đất nước đổi mới đến nay nhiều khu đô thị mới, khu công nghiệp, khu kinh tế, khu du lịch, nhiều tuyến đường... được hình thành. Dựa trên nguồn vốn nội lực cùng với ngoại lực trợ giúp, Việt Nam đang dần chuyển mình thay đổi với rất nhiều dự án được xét duyệt và thi công. Một trong những những vấn đề được quan tâm hàng đầu là vấn đề bồi thường, giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án. Làm thế nào để đảm bảo lợi ích giữa Người dân - Nhà nước - Nhà đầu tư và sự phát triển bền vững của quốc gia. Việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để giải phóng mặt bằng là lĩnh vực hết sức nhạy cảm và phức tạp. Nó liên quan trực tiếp đến quyền lợi của chủ sử dụng đất, chủ sử dụng tài sản, nó tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - chính trị - xã hội hiện nay.
2 Trong điều kiện quỹ đất ngày càng hạn hẹp, nhận thức của người dân ngày một cao, giá trị sinh lời của đất ngày càng tăng cùng với tốc độ phát triển kinh tế thì việc giải phóng mặt bằng để tạo ra quỹ đất sạch triển khai dự án theo đúng tiến độ ngày càng trở nên cấp thiết và quan trọng bởi không có đất sạch thì không thể triển khai dự án theo đúng tiến độ đề ra. Tuy nhiên, vì quyền lợi của người dân và vì nhận thức luôn phải có lợi cho mình của người dân lúc nào cũng đòi hỏi phải được bồi thường thỏa đáng nhưng nếu việc giải phóng mặt bằng không theo quy định của pháp luật, không tuân theo đúng chế độ chính sách của Nhà nước thì cơ quan thực hiện việc giải phóng mặt bằng sẽ không bao giờ đáp ứng được đầy đủ theo đúng nguyện vọng của nhân dân. Do vậy, để giải quyết hài hòa mối quan hệ trên trong công tác giải phóng mặt bằng thì cần phải xác định đúng các nguyên nhân của những tồn tại, qua đó xây dựng những giải pháp thực hiện nhằm đảm bảo quyền lợi của người dân cũng như việc đảm bảo tiến độ của công tác giải phóng mặt bằng nói riêng và tiến độ thực hiện của các dự án cần thu hồi đất nói chung. Trong công cuộc đổi mới đất nước nhu cầu phát triển hạ tầng luôn đặt ra và Nhà nước cũng phải bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của người dân do vậy để đáp ứng việc thực thi pháp luật Nhà nước ban hành các Nghị định, Thông tư, Quyết định thường xuyên phải sửa đổi, bổ sung để đáp ứng với tình hình thực trạng đang diễn ra trong xã hội. Tuy có Nghị định, có Thông tư, có Quyết định nhưng với đặc thù của từng địa phương, từng dự án có sự khác biệt nên đây cũng là lý do để chủ sử dụng đất, chủ sử dụng tài sản lợi dụng để đòi hỏi. Để nâng cao năng lực thể chế trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, Luật Đất đai 2013 đã có nhiều nội dung sửa đổi, bổ sung phù hợp với thực tế nhằm điều chỉnh các mối quan hệ pháp luật đối với các chủ thể quản lý, sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất, sử dụng đất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Những năm gần đây, với tốc độ đô thị hóa nhanh, đất đai ở thành phố Uông Bí được chuyển mục đích sử dụng khá nhiều, đồng nghĩa với việc áp dụng những chính sách của Nhà nước trong việc thu hồi, bồi thường giải phóng mặt bằng và hỗ trợ đối với người dân mất đất sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, công tác này còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, hiệu quả thấp, kể cả việc thu hồi đất để xây dựng
3 cơ sở hạ tầng phục vụ cho chính cộng đồng dân cư bị thu đất. Điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, sửa đổi thiết kế dự án, chờ đợi do không giải phóng được mặt bằng hoặc do cơ sở hạ tầng không đảm bảo là những nguyên nhân làm ảnh hưởng đến tiến độ các dự án, gây thiệt hại lớn về kinh tế của các doanh nghiệp, các nhà đầu tư và nhà nước, làm mất ổn định chính trị xã hội ở địa phương. Xuất phát từ thực tiễn nói trên, tôi tiến hành thực hiện đề tài “Pháp luật về bồi thường hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí - Thực trạng và kiến nghị hoàn thiện”. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong góc độ lý luận và thực tiễn Pháp luật về đất đai nói chung và pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng luôn được sự quan tâm và đầu tư nghiên cứu của nhiều tác giả. Nhiều người làm công tác giảng dạy và nghiên cứu luôn tìm tòi, sáng tạo và có những công trình khoa học về vấn đề này. Có thể kể đến một số các công trình nghiên cứu sau đây: - Pháp luật đất đai trong hoạt động của luật sư của tác giả Nguyễn Minh Hằng, NXB Thông tin và truyền thông, Hà Nội năm 2013. - Giao dịch về quyền sử dụng đất vô hiệu pháp luật và thực tiễn xét xử của các tác giả Nguyễn Văn Cường, Nguyễn Minh Hằng, NXBThông tin và truyền thông. - Pháp luật về hỗ trợ, tái định cư người có đất bị thu hồi trong giải phóng mặt bằng - Thực trạng và giải pháp hoàn thiện, Luận văn thạc sĩ luật học của tác giả Đỗ Phương Linh, Trường Đại học Hà Nội, Năm 2012. - Đánh giá thực trạng và giải pháp tăng cường hiệu quả của công tác bồi thường GPMB trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, Luận văn thạc sỹ quản lý đất đai của tác giả Lê Thanh Hải, Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, 2014. - Pháp Luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn tại tỉnh Quảng Ninh, Luận văn thạc sỹ Luật kinh tế của tác giả Lê Thị Thùy Dương, Viện Đại học mở Hà Nội, Năm 2015.
4 - Về khái niệm bồi thường khi nhà nước thu hồi đất trong luật đất đai năm 2003 của tác giả Nguyễn Quang Tuyến, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, Số 7/2008, tr. 45 - 49. - Về chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của tác giả Nguyễn Thị Phượng, Tạp chí Quản lý nhà nước, Số 9/2010, tr. 32 - 36. - Chính sách hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất của tác giả Trần Quang Huy, Tạp chí Luật học, Số 10/2010, tr. 29 - 36. Việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để giải phóng mặt bằng là lĩnh vực hết sức nhạy cảm và phức tạp. Nó liên quan trực tiếp đến quyền lợi của chủ sử dụng đất, chủ sử dụng tài sản, nó tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - chính trị - xã hội hiện nay. Pháp luật về bồi thường hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp đẩy nhanh tiến độ bồi thường, hỗ trợ thực hiện các dự án đầu tư trên địa bàn nghiên cứu. 3. Phạm vi nghiên cứu đề tài Dự án Cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A chạy qua thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, tạo nên 1 diện mạo mới, khang trang, đồng thời góp phần vào nét đẹp hiện đại, văn minh của Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Tuyến đường có tổng chiều dài là 2.96 km, quy mô dự án là đường cấp III đồng bằng có 04 làn xe, bề rộng mặt đường là 16.5 m; tốc độ thiết kế 80 km/h; tổng diện tích thu hồi đất để thực hiện dự án là 2,19 ha (chủ yếu là đất hành lang bảo vệ công trình giao thông đường bộ; đất trồng cây lâu năm, đất ở, không ảnh hưởng đến nhà ở của người dân); tổng số hộ gia đình, cá nhân bị ảnh hưởng là 318 hộ (không có đất của các tổ chức). Tổng kinh phí xây dựng tuyến đường lên tới 84.843.443.908 tỉ đồng. Thời gian thực hiện dự án nghiên cứu từ năm 2015 đến năm 2017. Thời gian thu thập số liệu từ năm 2015 đến năm 2017.
5 Địa bàn nghiên cứu: Tại địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Đây là một nội dung nghiên cứu tương đối phức tạp, nhạy cảm và liên quan đến các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội của thành phố Uông Bí nói riêng, tỉnh Quảng Ninh nói chung. Tuy nhiên, trong phạm vi nghiên cứu nhất định, luận văn chỉ tập trung nghiên cứu một số vấn đề cơ bản sau: Thứ nhất: Nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành và Luật đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Thứ hai: Luận văn nghiên cứu các quy định hiện hành của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh trong quá trình tổ chức, thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo nâng cấp Quốc lộ 18A để từ đó góp phần tìm ra những giải pháp nhằm hoàn thiện hơn các quy định đó. Thứ ba: Nghiên cứu thực trạng áp dụng các quy định pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi từ thực tiễn tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Thứ tư: Nghiên cứu chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước ta và cách lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai các quy định pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi để thực hiện cho dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh . 4. Mục đích nghiên cứu - Mục đích: Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí. - Nhiệm vụ: Một số vấn đề chung của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Thực trạng áp dụng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí.
6 Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề tài Cơ sở phương pháp luận của việc nghiên cứu đề tài là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng và Nhà nước về đất đai như phương pháp điều tra thu thập số liệu, phương pháp điều tra số liệu, phương pháp tổng hợp.... 5.1. Phương pháp điều tra thu thập số liệu - Thu thập các tài liệu, số liệu, các văn bản, chính sách có liên quan đến công tác BTHT&TĐC, GPMB tại Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Uông Bí, UBND các phường có liên quan, đơn giá bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất của dự án như khung giá đất của Chính phủ, giá quy định của Nhà nước và giá bồi thường được áp dụng đối với các dự án trên đại bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh; - Tìm hiểu quy trình thực hiện, kế hoạch và thực trạng triển khai dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí; - Thu thập các tài liệu, số liệu liên quan từ các đơn vị, phòng, ban chuyên môn của thành phố và UBND các phường thuộc thành phố Uông Bí. 5.2. Phương pháp điều tra số liệu - Phương pháp điều tra số liệu sơ cấp: Thu thập theo phương pháp phỏng vấn trực tiếp các hộ có đất bị thu hồi theo phiếu điều tra. Sử dụng phiếu điều tra để thu thập các thông tin phục vụ cho nghiên cứu đề tài gồm: Số liệu về đánh giá của người dân đối với việc xác định đối tượng được BTHT&TĐC,... - Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: Số liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế - Xã hội thu thập tại Chi cục Thống kê thành phố Uông Bí; Số liệu về tình hình quản lý đất đai và hiện trạng sử dụng đất tổng hợp trên cơ sở số liệu báo cáo các năm được thu thập tại Phòng Tài nguyên và môi trường, UBND thành phố Uông Bí, UBND các xã, phường; Số liệu về bảng giá đất của UBND tỉnh ban hành, giá quy định của Nhà nước và giá bồi thường được áp dụng cho thành phố Uông Bí được
7 thu thập tại Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Tài chính – Kế hoạch thành phố Uông Bí. 5.3. Phương pháp tổng hợp, phân tích và xử lý số liệu Phân tích số liệu được tổng hợp, đánh giá số liệu theo các chỉ tiêu hàng năm 5.4. Phương pháp so sánh Dùng để so sánh các số liệu thu thập được, từ đó thấy được sự giống nhau và khác nhau trong việc thực hiện công tác bồi thường GPMB ở dự án với các quy định về chính sách BTHT&TĐC của Nhà nước. So sánh giá bồi thường về đất, công trình vật liệu kiến trúc, cây cối hoa màu...của dự án qua từng giai đoạn. Đánh giá các số liệu điều tra về các vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; công ăn việc làm, ổn định đời sống sản xuất, vấn đề xã hội, môi trường. 6. Những điểm mới của luận văn Kết quả nghiên cứu của Luận văn là tập hợp, hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng và áp dụng trên thực tế các quy định pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Đồng thời, đánh giá được thực trạng áp dụng các quy định pháp luật về vấn đề này trong điều kiện đặc thù của thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Qua việc phân tích và tổng hợp so sánh các quy định về bồi thường trong các thời kỳ để tìm ra những thành công, ưu điểm và tồn tại, hạn chế trong thực tiễn áp dụng tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Luận văn cũng đã đưa ra một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất phù hợp với thu hồi đất phù hợp với Hiến pháp 2013, Luật đất đai 2013 và thực tiễn áp dụng. Qua đó, nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết về lĩnh vực bồi thường khi nhà nước thu hồi đất để phục vụ thiết thực cho công việc đang phụ trách.
8 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề chung của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất Chương 2: Thực trạng áp dụng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí. Chương 3: Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất cho dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A tại thành phố Uông Bí.
9 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HÔI ĐẤT 1.1. Khái quát về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 1.1.1. Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất 1.1.1.1. Bồi thường Theo từ điển Tiếng Việt: “Bồi thường” có nghĩa là trả lại tương xứng giá trị hoặc công lao động cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của chủ thể khác (Viện Ngôn ngữ học, 2002). Điều này có nghĩa là: Không phải mọi khoản đều bồi thường bằng tiền; Sự mất mát của người bị thu hồi đất không chỉ là về mặt vật chất mà nhiều trường hợp còn mất mát cả về tinh thần nhất là khi phải TĐC; Về mặt hành chính thì đây là một quá trình không tự nguyện, có tính cưỡng chế và vốn là điều hoà sự “hi sinh” không chỉ là một sự bồi thường ngang giá tuyệt đối. Việc bồi thường có thể vô hình (xin lỗi) hoặc hữu hình (bồi thường bằng tiền, bằng vật chất khác), có thể do các quy định của pháp luật điều tiết, hoặc do thỏa thuận giữa các chủ thể (Viện Ngôn ngữ học, 2002). Theo Luật đất đai 2003: “Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trả lại giá trị QSDĐ đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất”. Theo Điều 3, Luật Đất đai 2013: “Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất”. 1.1.1.2. Hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất Theo Luật đất đai 2003: “Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước giúp đỡ người bị thu hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới”. Theo Điều 3, Luật Đất đai 2013: “Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển”. 1.1.1.3. Tái định cư Theo Từ điển Tiếng Việt: Tái định cư được hiểu là đến một nơi nhất định để sinh sống lần thứ hai (lại một lần nữa) (Viện Ngôn ngữ học, 2002).
10 Mặc dù thuật ngữ tái định cư được pháp luật đất đai đề cập nhưng lại chưa có quy định nào giải thích cụ thể nội hàm của khái niệm này. Luật Đất đai năm 2003 chỉ quy định: “Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lập và thực hiện các dự án tái định cư trước khi thu hồi đất để bồi thường bằng nhà ở, đất ở cho người bị thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở,… Trường hợp không có khu tái định cư thì người bị thu hồi đất được bồi thường bằng tiền và được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước đối với khu vực đô thị; bồi thường bằng đất ở đối với khu vực nông thôn,… Chính phủ quy định việc bồi thường, tái định cư cho người có đất bị thu hồi và việc hỗ trợ để thực hiện thu hồi đất” (Luật Đất đai, 2003). Từ quy định trên của pháp luật đất đai hiện hành, chúng ta có thể tạm đưa ra quan niệm về tái định cư như sau: Tái định cư đó là những chính sách, biện pháp của Nhà nước nhằm thông qua các hoạt động để ổn định cuộc sống của những người bị thu hồi đất nằm trong diện phải di dời khi có dự án đầu tư, đến nơi ở mới được ổn định đời sống, ổn định sản xuất để phát triển kinh tế xã hội. 1.1.1.4. Dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ Quốc lộ 18A là tuyến giao thông huyết mạch kết nối tỉnh Quảng Ninh với các tỉnh lân cận, đi qua 3 tỉnh Bắc Ninh, Hải Dương và Quảng Ninh. Việc nâng cấp cải tạo, mở rộng là việc làm hết sức cần thiết với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông. Dự án "cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18A đoạn Uông Bí" là dự án quốc gia, công trình giao thông trọng điểm nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại sinh hoạt, vận tải phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Ninh nói riêng và vùng Đông Bắc nói chung. 1.1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 1.1.2.1. Mục đích Để thực hiện mục tiêu phát triển đất nước, nền kinh tế của một quốc gia, đặc biệt là các dự án phát triển đô thị, dự án sản xuất, kinh doanh cần sử dụng đất đai như một nguồn lực đầu vào tạo mặt bằng sản xuất. Khi đó, Nhà nước phải thu hồi đất của nhân dân và thực hiện việc BTHT&TĐC cho các hộ bị thu hồi đất.