Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật Việt Nam về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn "Pháp luật Việt Nam về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch" là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch tại Việt Nam trong bối cảnh nền kinh tế thị trường hội nhập hiện nay. Bên cạnh đó, qua việc đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch, đề xuất một số khuyến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật và các biện pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật Việt Nam về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT NGUYỄN HOÀNG ANH PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DỊCH VỤ DU LỊCH CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ: 8380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG – 2023
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT NGUYỄN HOÀNG ANH PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DỊCH VỤ DU LỊCH CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ: 8380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN BÁ BÌNH BÌNH DƯƠNG – 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Bá Bình. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Tôi chịu trách nhiệm về nội dung luận văn của mình. Bình Dương, ngày...…tháng……năm 2023 Tác giả Nguyễn Hoàng Anh i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình từ nhà Trường, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và các cá nhân. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo, Viện Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Thủ Dầu Một và các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn khóa học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Bá Bình - Người đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình giúp đỡ tác giả tiến hành các hoạt động nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này. Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn công tác lại vô cùng sinh động, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được các ý kiến đóng góp từ các quý thầy cô. Bình Dương, ngày……tháng……năm 2023 Tác giả Nguyễn Hoàng Anh ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ...................................................................... 3 2.1. Mục tiêu tổng quát .......................................................................................... 3 2.2. Mục tiêu cụ thể................................................................................................ 3 2.3. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................... 3 3. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................... 8 4.1. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................... 8 4.2. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................... 8 6. Đóng góp của nghiên cứu ................................................................................ 9 7. Bố cục luận văn............................................................................................... 10 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DU LỊCH VÀ PHÁP LUẬT VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DỊCH VỤ DU LỊCH.................................................................................................................... 11 1.1. Khái niệm về du lịch và hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch.............. 11 1.1.1. Khái niệm về du lịch .................................................................................. 11 1.1.2. Nhận diện kinh doanh dịch vụ du lịch ....................................................... 13 1.1.3. Đặc điểm của hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch ................................. 16 1.2. Điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch, vai trò và các yếu tố ảnh hưởng đến điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch ........................................................ 18 1.2.1. Khái niệm về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch................................... 18 iii
1.2.2. Vai trò của việc quy định điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch ............... 19 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến điều kiện kinh doanh du dịch .......................... 21 1.3. Khái niệm và nội dung của pháp luật về điều kiện kinh doanh du lịch ....................................................................................................................... 24 1.3.1. Khái niệm pháp luật về điều kiện kinh doanh du lịch................................ 24 1.3.2. Nội dung về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch .................................... 25 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................... 28 Chương 2 CÁC NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA PHÁP LUẬT VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DỊCH VỤ DU LỊCH ............................................................... 29 2.1. Điều kiện kinh doanh đối với dịch vụ lữ hành nội địa.................................. 29 2.1.1. Điều kiện thành lập theo luật định ............................................................. 30 2.1.2. Điều kiện về ký quỹ doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lữ hành nội địa.... 32 2.1.3. Điều kiện về người phụ trách kinh doanh dịch vụ lữ hành nội địa............ 33 2.2. Điều kiện kinh doanh lưu trú du lịch ........................................................ 34 Chương 3 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DỊCH VỤ DU LỊCH VÀ MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ......... 44 3.1. Thực trạng thực hiện pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch ................................................................................................................. 44 3.1.1. Tình hình thực hiện pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch.... 44 3.1.2. Một số hạn chế của pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du dịch ...................................................................................................................... 46 3.1.2.1. Hạn chế của pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ lữ hành nội địa46 3.1.2.2. Hạn chế của pháp luật về điều kiện kinh doanh lưu trú du lịch ............. 54 3.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch tại Việt Nam................................................................................................. 56 iv
3.2.1. Hoàn thiện quy định pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch... 56 3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về điều kiện kinh doanh du lịch tại Việt Nam................................................................................ 64 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 70 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................... vi v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Với sự hội nhập mạnh mẽ cùng sự phát triển vượt bậc của khoa học và công nghệ, nền kinh tế Thế giới đang chuyển sang giai đoạn “hậu công nghiệp”, phát triển theo hướng chuyển dịch cơ cấu sang ngành dịch vụ. Trong đó, du lịch là một trong những ngành chiếm tỉ trọng trong ngành dịch vụ. Ngành du lịch Việt Nam ra đời muộn hơn so nhiều nước trên thế giới nhưng vai trò của nó thì không phủ nhận. Du lịch là một ngành “công nghiệp không khói”, mang lại thu nhập GDP lớn cho ngành kinh tế, giải quyết việc làm cho hàng vạn lao động, góp phần truyền bá hình ảnh Việt Nam ra toàn thế giới. Ngành du lịch nước ta đã có nhiều bước phát triển, khoác lên mình một diện mạo mới và từng bước khẳng định tầm vóc trong nền kinh tế của nước ta. Từ đó, góp phần phát triển kinh tế xã hội, thúc đẩy giao lưu văn hóa, đồng thời tạo được sự thiện cảm và sự đồng tình ủng hộ quốc tế trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, đóng góp tích cực trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Kinh doanh dịch vụ du lịch là một ngành kinh doanh tổng hợp, có hiệu quả về cả kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội. Có thể thấy rằng, không có nền kinh tế nào đi tắt đón đầu đuổi kịp trình độ phát triển của các nước trong khu vực, rút ngắn khoảng cách và chống tụt hậu về kinh tế nhanh như ngành du lịch. Vì vậy, những năm qua Đảng và Nhà nước ta đã đặc biệt quan tâm đến ngành du lịch. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ban hành nhiều quy định pháp luật điều chỉnh quan hệ kinh doanh dịch vụ du lịch và quản lý nhà nước về du lịch, tạo môi trường pháp lý kinh doanh lành mạnh, đa dạng, mở cửa cho các cá nhân, tổ chức kinh doanh dịch vụ du lịch. Cùng với sự phát của ngành du lịch thì ngành nghề kinh doanh dịch vụ du lịch lữ hành và lưu trú du lịch chiếm một vị thế rất quan trọng đối với sự phát triển của ngành du lịch. Có thể khẳng định rằng, với những chủ trương trên, du lịch trong nước đã có những bước phát triển mạnh mẽ, trong đó các thành phố phát triển về du lịch đã đóng góp một nguồn ngân sách lớn cho đất nước. 1
Luật Du lịch năm 2005 đã hết hiệu lực và thay thế bằng Luật Du lịch năm 2017 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua vào ngày 19 tháng 6 năm 2017 đã có những thay đổi đáng kể để theo kịp với những thay đổi của thực tiễn trong hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch. Tuy vậy, ngành du lịch nước ta vẫn còn nhiều hạn chế: so với các nước trong khu vực lượng khách quốc tế đến với Việt Nam còn thấp; đóng góp của ngành du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta chưa thực sự vượt trội so với các ngành khác; kết cấu hạ tầng còn lạc hậu, chất lượng sản phẩm và dịch vụ du lịch còn chưa đáp ứng tiêu chuẩn khu vực và quốc tế,... Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, nhưng trong đó có những nguyên nhân trực tiếp đến từ khuôn khổ pháp luật hiện hành. Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về du lịch (Luật Du lịch năm 2017; Nghị định 168/2017/NĐ-CP ngày 31/12/ 2017 của Chính phủ quy định một số điều chi tiết một số điều của Luật Du lịch; Nghị định số 158/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo; Thông tư số 88/2008 TT-BVHTTDL ngày 30/12/2008 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hướng dẫn thực hiện Nghị định số 92/2007/NĐ-CP ngày 01/6/2007 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Du lịch về lưu trú du lịch,...) đã trở thành công cụ hữu ích cho Chính phủ, các cấp, các địa phương tăng cường công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực du lịch. Tuy nhiên, sau một thời gian thực hiện, Luật Du lịch năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành cũng bộc lộ những hạn chế, bất cập nhất định cần được sửa đổi, bổ sung: một số nội dung trong Luật Du lịch năm 2017 chưa hợp lý, chưa có tính khả thi cao nên khó thể triển khai thực hiện; có nhiều vấn đề phát sinh trong thực tế mà chưa có quy định pháp luật điều chỉnh,... Do đó, cần đặt ra các vấn đề cần làm rõ những cơ sở lý luận và luận cứ để hoàn thiện hệ thống pháp luật về lĩnh vực này. Đặc biệt, trong bối cảnh nước ta đang có những nỗ lực vượt bậc nhằm khơi dậy tiềm năng phát triển của ngành du lịch. Vì thế, nghiên cứu “Pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch” là việc cấp thiết và mang tính thời cuộc 2
sâu sắc. Với những lý do nêu trên, tác giả đã chọn đề tài “Pháp luật Việt Nam về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch” làm nội dung nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ luật học của mình. 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch tại Việt Nam trong bối cảnh nền kinh tế thị trường hội nhập hiện nay. Bên cạnh đó, qua việc đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch, đề xuất một số khuyến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật và các biện pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Làm rõ cơ sở lý luận của pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch tập trung vào hai loại hình kinh doanh dịch vụ lữ hành nội địa và lưu trú tại Việt Nam hiện nay. - Phân tích đánh giá nội dung, kết quả đạt được cũng như khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn áp dụng pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch. - Đưa ra khuyến nghị, giải pháp hoàn thiện cũng như thực thi pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch tại Việt Nam. 2.3. Câu hỏi nghiên cứu - Pháp luật Việt Nam hiện hành về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch gồm những nội dung gì? Những hạn chế nào cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện? - Các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch vào thực tiễn? - Những giải pháp nào góp phần hoàn thiện pháp luật Việt Nam và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật Việt Nam về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch thời 3
gian tới? 3. Tổng quan tình hình nghiên cứu Trong những năm qua, để phục vụ công tác chuyên môn, nghiệp vụ cũng như nhu cầu nghiên cứu; một số cá nhân, tổ chức làm trong lĩnh vực du lịch đã có những đề tài, luận án, luận văn,… về các vấn đề liên quan đến lĩnh vực này như: Tổng cục Du lịch (2013). Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Trong quy hoạch này, đã phân tích, đánh giá các nguồn lực và hiện trạng phát triển du lịch. Đánh giá các tiêu chí, những kết quả đạt được, những bất cập và nguyên nhân so với quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam từ năm 1995 đến năm 2010. Đồng thời, xác định quan điểm, mục đích phát triển du lịch Việt Nam giai đoạn đến năm 2020, dự báo các chi tiêu và luận chứng các phương án phát triển đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Các luận án, luận văn nghiên cứu về đề tài có thể kể đến như: - Nguyễn Trùng Khánh (2011). Phát triển dịch vụ lữ hành du lịch trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế: Kinh nghiệm của một số nước Đông Á và gợi ý chính sách cho Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Học viện Khoa học xã hội. Công trình nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển dịch vụ lữ hành du lịch của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, nghiên cứu kinh nghiệm phát triển ở một số nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Trung Quốc,... Từ việc nghiên cứu chính sách của một số nước trong khu vực Đông Á, tác giả đã gợi ý chính sách cho Việt Nam. Công trình làm rõ điều kiện phát triển du lịch của Việt Nam, hoàn cảnh của Việt Nam khi hội nhập quốc tế và những vấn đề đặt ra với phát triển lữ hành du lịch. Công trình đã đưa ra nhận xét và một số bài học kinh nghiệm, từ đó có một số gợi ý chính sách phát triển dịch vụ lữ hành du lịch. Công trình định hướng được những vấn đề đặt ra đối với phát triển dịch vụ lữ hành, trong đó xác định được yêu cầu cần thiết trong việc điều chỉnh pháp luật. Tuy nhiên, công trình này được tác giả nghiên cứu từ khía cạnh kinh tế học nên các vấn đề điều chỉnh pháp luật lữ hành chưa được nghiên cứu sâu. 4
- Nguyễn Thị Minh Thảo (2018). Điều kiện kinh doanh du lịch lữ hành theo pháp luật Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Khoa học xã hội. Trong luận văn này, tác giả đã tập trung nghiên cứu điều chỉnh pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch lữ hành ở Việt Nam. Luận văn chủ yếu khảo sát đánh giá thực trạng pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ lữ hành ở Việt Nam từ năm 2005 đến năm 2018 và đã đề xuất quan điểm và giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật về điều kiện kinh doanh lịch vụ lữ hành ở nước ta trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2025. Luận văn có nhiều phát hiện và đóng góp có giá trị khi phân tích quy định pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch lữ hành trên mặt bằng chung của cả nước. Tuy nhiên, luận văn mới chỉ dừng lại ở việc phân tích đối với điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch lữ hành mà chưa phân tích và đánh giá điều kiện kinh doanh các loại hình du lịch khác. - Nguyễn Lê Phương Anh (2020). Điều kiện cấp phép kinh doanh dịch vụ du lịch theo pháp luật Việt Nam hiện hành từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Khoa học xã hội. Luận văn nghiên cứu điều kiện cấp phép kinh doanh dịch vụ du lịch từ thực tiễn thực thi trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh; chỉ ra những hạn chế, bất cập, khó khăn, vướng mắc và đề xuất những giải pháp tháo gỡ, khắc phục. Luận văn đã hệ thống hóa quy định pháp luật về điều kiện cấp phép kinh doanh dịch vụ du lịch; phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về kinh doanh dịch vụ du lịch và chỉ ra những ưu điểm, hạn chế trong quá trình thực hiện pháp luật của các cá nhân kinh doanh dịch vụ du lịch trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, đề xuất được một số giải pháp tháo gỡ những hạn chế, bất cập, vướng mắc trong tổ chức thực thi. Tuy nhiên, đối tượng nghiên cứu của đề tài này giới hạn ở việc nghiên cứu điều kiện cấp phép kinh doanh dịch vụ du lịch mà chưa phân tích chuyên sâu về các quy định của pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch trong hoạt động kinh doanh dịch vụ là lữ hành nội địa và lưu trú du lịch. - Phan Nhật Vũ (2015). Pháp luật về kinh doanh lưu trú du lịch, Luận văn 5
thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn nghiên cứu pháp luật kinh doanh lưu trú du lịch, chủ yếu tập trung nghiên cứu các quy định về kinh doanh lưu trú du lịch tại Luật Du lịch số 44/2005/QH11 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Kết hợp với việc nghiên cứu thực trạng áp dụng pháp luật về hoạt động kinh doanh lưu trú du lịch từ thực tiễn tại Thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Tuy nhiên, luận văn này được viết theo Luật Du lịch năm 2005 đến nay đã hết hiệu lực. Đồng thời, luận văn mới chỉ đánh giá, phân tích thực trạng áp dụng và quá trình điều chỉnh của pháp luật về kinh doanh lưu trú du lịch trong giới hạn tại Thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. - Vũ Thị Ngân (2015). Hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực du lịch ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ luật học, Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội (nay là Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội). Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng pháp luật trong lĩnh vực du lịch để tìm ra các đặc điểm, hạn chế cụ thể nhằm xác định các giải pháp cơ bản để hoàn thiện trong lĩnh vực du lịch. Luận văn đã phân tích và khái quát các yêu cầu cụ thể về các lĩnh vực cụ thể trong lĩnh vực du lịch. Từ đó, làm nổi bậc vấn đề quan tâm chủ yếu: hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực du lịch đáp ứng yêu cầu đổi mới cơ bản và toàn diện về quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động du lịch ở nước ta. Tuy nhiên, luận văn này phân tích cơ sở pháp lý theo Luật Du lịch năm 2005 (Luật Du lịch năm 2005 đến nay đã không còn hiệu lực). - Vũ Thị Phương (2020). Khung pháp luật Asean về hợp tác phát triển dịch vụ du lịch, Luận văn thạc sĩ luật học, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội (nay là Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội). Luận văn nghiên cứu khung pháp luật Asean về phát triển dịch vụ du lịch nội khối, hợp tác quốc tế về du lịch Asean qua các hiệp định. Luận văn đã đánh giá thực trạng khung pháp lý về hoạt động du lịch trong khuôn khổ Asean, những thành tựu đã đạt được và những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi; đề xuất một số giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp lý Asean về hợp tác quốc tế phát triển dịch vụ du lịch, và biện pháp nâng cao vai trò của Việt Nam trong hợp tác quốc tế phát triển dịch vụ du lịch của 6
Asean. Tuy nhiên, đối tượng nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá chuyên sâu đối với khung pháp luật Asean về hợp tác phát triển du lịch mà chưa có điều kiện nghiên cứu đối với pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch theo pháp luật Việt Nam. Ngoài ra, qua nghiên cứu các bài viết, tạp chí liên quan; tác giả còn tiếp cận một số bài viết trên các tạp chí như: - Đào Thị Hằng (2019). Cần cụ thể hóa chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp du lịch, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, (01): 24-37. Trong bài viết này, tác giả đã đưa ra những khó khăn của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch gặp phải từ chính các quy định của Nhà nước. Từ đó, tác giả đưa ra một số khuyến nghị nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho các doanh nghiệp và đề xuất những quy định cụ thể hóa các ưu tiên, ưu đãi cho doanh nghiệp kinh doanh du lịch mà Luật Du lịch đã quy định. - Đào Thị Hằng (2022). Hạn chế của pháp luật về du lịch trong quy định bảo vệ quyền lợi của khách du lịch và kiến nghị hoàn thiện, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, (15). Trong bài viết này, tác giả đã trình bày những hạn chế của quy định doanh nghiệp kinh doanh lữ hành phải ký quỹ để đảm bảo trách nhiệm với khách du lịch khi có sự kiện rủi ro xảy ra. Từ đó, tác giả đã kiến nghị các giải pháp để bảo vệ quyền lợi của khách du lịch như nên quy định doanh nghiệp kinh doanh lữ hành phải có vốn pháp định hoặc phải mua bảo hiểm trách nhiệm bắt buộc. Tuy nhiên, bài viết được nghiên cứu dưới góc độ phân tích, đánh giá quy định của pháp luật về du lịch trong việc bảo vệ quyền lợi khách du lịch. - Nguyễn Thị Huyền Trang (2017). Pháp luật về điều kiện kinh doanh của một số quốc gia trên thế giới, Tạp chí Tài chính, (6): 74-77. Trong bài viết này, tác giả đã phân tích pháp luật về điều kiện về kinh doanh của một số quốc gia trên thế giới như Hoa Kỳ, Singapore, Trung Quốc,... Qua việc tìm hiểu pháp luật về điều kiện kinh doanh của các quốc gia trên thế giới, tác giả đã rút ra bài học kinh nghiệm trong quá trình xây dựng pháp luật về nội dung này ở Việt Nam. 7
- Phùng Thị Thanh Hiền (2016). Một số điểm hạn chế của pháp luật về kinh doanh du lịch lữ hành ở Việt Nam, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, (5): 32-36. Trong bài này, tác giả đã nêu lên những điểm hạn chế, bất cập của Luật Du lịch năm 2005. Đồng thời, đề xuất một số kiến nghị bổ sung, chỉnh sửa cho phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam, tạo hướng đột phá cho du lịch Việt Nam. Mặc dù, bài viết này đánh giá, phân tích dựa theo Luật Du lịch năm 2005 đã hết hiệu lực nhưng bài viết này vẫn còn nhiều khía cạnh, góc độ có giá trị tham khảo. Nhìn chung lại, tác giả nhận thấy các công trình nghiên cứu, các bài viết tạp chí trên phần lớn mới chỉ tập trung vào phân tích sự quản lý nhà nước trong kinh doanh dịch vụ du lịch và pháp luật trong kinh doanh du lịch nói chung hoặc so sánh đánh giá sự thay đổi giữa Pháp lệnh Du lịch năm 1999 và Luật Du lịch năm 2005,… mà chưa đi sâu vào phân tích pháp luật về điều kiện kinh doanh điều chỉnh trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ du lịch và đa phần các công trình nghiên cứu trên viết theo Luật Du lịch năm 2005 đến nay đã không còn hiệu lực. Mặc dù vậy, các nghiên cứu này là những tài liệu tham khảo quan trọng, tạo tiền đề cho việc nghiên cứu sâu hơn các quy định của pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh du lịch nói chung và kinh doanh dịch vụ lữ hành nội địa và lưu trú du lịch nói riêng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu quy định của pháp luật Việt Nam về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch đối với hai loại hình là lữ hành nội địa và lưu trú du lịch. Trên cơ sở các phân tích, đánh giá về lý luận và thực tiễn pháp luật Việt Nam. Luận văn đề xuất các định hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật và thực thi pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ lữ hành và kinh doanh lưu trú tại 8
Việt Nam. 5. Phương pháp nghiên cứu Để nghiên cứu đề tài, về mặt phương pháp luận, luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin. Về mặt phương pháp cụ thể, luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học sau đây: - Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp các công trình đã nghiên cứu trước đó, tổng hợp các nhận định của chuyên gia, cũng như tổng hợp các số liệu về kinh doanh dịch vụ là lữ hành nội địa và lưu trú du lịch. - Phương pháp phân tích: Phân tích các quy định của pháp luật hiện hành về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch tại Việt Nam. - Phương pháp so sánh luật học: So sánh những quy định của Luật Du lịch năm 2005 và Luật Du lịch năm 2017, qua đó làm rõ những yếu tố cấu thành các điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch. - Phương pháp lịch sử: Nhìn lại quá trình thay đổi, cải cách về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch tại Việt Nam. Từ các phương pháp trên, tác giả có được kết quả để đánh giá và nghiên cứu những nội dung cơ bản của luận văn. 6. Đóng góp của nghiên cứu - Ý nghĩa lý luận Luận văn góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch, các quy định pháp luật hiện hành và thực tiễn thi hành pháp luật về các điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch tại Việt Nam. Luận văn đề xuất một số khuyến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật và các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch thời gian tới. 9
- Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận văn, góp phần nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về điều kiện kinh doanh du lịch trong thời gian tới. Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu để tham khảo, tư liệu cho các cơ quan, cá nhân trong những buổi hội thảo, tập huấn nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh dịch vụ du lịch ở Việt Nam nói chung và các tỉnh thành nói riêng. Đồng thời, là kênh thông tin cho những doanh nghiệp có thể tham khảo để dễ dàng tiếp cận, tham gia vào thị trường du lịch tại Việt Nam trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập sâu rộng như hiện nay. 7. Bố cục luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo; phần chính của luận văn có 03 chương và những nội dung cơ bản như sau: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch và pháp luật về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch. Chương 2: Các nội dung cơ bản của pháp luật Việt Nam về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch. Chương 3: Thực trạng thực hiện pháp luật Việt Nam về điều kiện kinh doanh dịch vụ du lịch và một số khuyến nghị. 10
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DU LỊCH VÀ PHÁP LUẬT VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH DỊCH VỤ DU LỊCH 1.1. Khái niệm về du lịch và hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch 1.1.1. Khái niệm về du lịch Ngày nay, du lịch đã trở thành một hiện tượng kinh tế xã hội phổ biến trong đời sống của con người. Con người luôn muốn khám phá về thế giới xung quanh, muốn có thêm hiểu biết về cảnh quan, nền văn hóa của những nơi khác nhau,… Du lịch không còn là hiện tượng riêng lẻ, đặc quyền của cá nhân hay một nhóm người nào đó, mà du lịch đã trở thành một nhu cầu xã hội phổ biến, đáp ứng mục tiêu không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho con người. Tuy nhiên, khái niệm về du lịch có nhiều cách hiểu do hoàn cảnh, thời gian và khu vực khác nhau, dưới mỗi góc độ nghiên cứu khác nhau nên khái niệm du lịch cũng không giống nhau. Dưới đây là một số khái niệm về du lịch theo cách tiếp nhận phổ biến. Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, du lịch được hiểu trên hai khía cạnh: Thứ nhất, “Du lịch là một dạng nghỉ dưỡng sức, là một sự tham quan tích cực của con người ngoài nơi cư trú với mục đích nghỉ ngơi, giải trí, xem ngắm danh lam thắng cảnh, tìm hiểu di tích lịch sử, công trình văn hóa nghệ thuật”. Theo định nghĩa này, du lịch được xem xét ở khía cạnh nhu cầu của con người, có nghĩa là nhìn từ góc độ của du khách. Thứ hai, “Du lịch là một ngành kinh doanh tổng hợp có hiệu quả cao về nhiều mặt như: nâng cao hiểu biết về tự nhiên, truyền thống lịch sử và văn hóa dân tộc, từ đó góp phần làm tăng thêm tình yêu đất nước; đối với các nước trên thế giới là nâng cao tình hữu nghị giữa các dân tộc; bên cạnh đó, về mặt kinh tế, du lịch là lĩnh vực kinh doanh mang lại hiệu quả kinh tế rất lớn, có thể coi là hình thức xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ tại chỗ”1. Với định nghĩa 1 Hội đồng Quốc gia chỉ đạo biên soạn Từ điển Bách khoa Việt Nam (2006). Từ điển Bách khoa Việt Nam, NXB Từ điển Bách khoa, tập 1, trang 156. 11
này, du lịch được xem xét dưới khía cạnh kinh tế. Tiếp cận từ góc độ thay đổi về không gian của du khách: “Du lịch là một trong những hình thức di chuyển tạm thời từ một vùng này sang một vùng khác, từ một nước này sang một nước khác mà không thay đổi nơi cư trú hay nơi làm việc”. Tiếp cận từ góc độ kinh tế: “Du lịch là một ngành kinh tế, dịch vụ có nhiệm vụ phục vụ cho nhu cầu tham quan, giải trí, nghỉ ngơi, có hoặc không kết hợp với các hoạt động chữa bệnh, thể thao, nghiên cứu khoa học và các nhu cầu khác”2. Tiếp cận dưới góc độ nhu cầu: “Du lịch là hiện tượng con người rời khỏi nơi cư trú thường xuyên để đến một nơi xa lạ vì nhiều mục đích khác nhau nhưng ngoại trừ mục đích kiếm việc làm (kiếm tiền) và trong thời gian đó họ phải tiêu một khoản tiền mà họ đã kiếm được”3. Theo Tổ chức du lịch thế giới (World Tourism Organization): “Du lịch bao gồm tất cả mọi hoạt động của những người du hành tạm trú với mục đích tham quan, khám phá và tìm hiểu, trải nghiệm hoặc với mục đích nghỉ ngơi, giải trí, thư giãn cũng như mục đích hành nghề và những mục đích khác nữa trong thời gian liên tục nhưng không quá một năm ở bên ngoài môi trường sống định cư nhưng loại trừ các du hành mà có mục đích chính là kiếm tiền”4. Theo I.I Pirogionic, 1985: “Du lịch là một dạng hoạt động của dân cư trong thời gian nhàn rỗi liên quan với sự di chuyển và lưu lại tạm thời bên ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm mục đích nghỉ ngơi, chữa bệnh, phát triển thể chất và tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức văn hoá hoặc thể thao kèm theo việc tiêu thụ 2 Ngô Thị Diệu An (2014). Giáo trình Tổng quan du lịch, NXB Đà Nẵng, Đà Nẵng, trang 4. 3 Ngô Thị Diệu An (2014). Giáo trình Tổng quan du lịch, NXB Đà Nẵng, Đà Nẵng, trang 4. 4 Tổ chức Du lịch thế giới (2013). Hiểu biết về du lịch: Các thuật ngữ cơ bản. NXB Thế giới, Hà Nội, trang 25. 12
những giá trị về tự nhiên, kinh tế và văn hoá”5. Tiếp cập góc độ kinh tế, theo như đánh giá của Trường Tổng hợp Kinh tế Thành phố Varna, Bulgarie: “Du lịch là hiện tượng kinh tế xã hội được lặp đi lăp lại đều đặn chính là sản xuất và trao đổi dịch vụ hàng hóa của các đơn vị kinh tế riêng biệt, độc lập - đó là các tổ chức, các xí nghiệp với cơ sở vật chất kĩ thuật chuyên môn nhằm đảm bảo sự đi lại, lưu trú, ăn uống nghỉ ngơi với mục đích thỏa mãn các nhu cầu về chất và tinh thần của những người lưu trú ngoài nơi ở thường xuyên của họ để nghỉ ngơi, chữa bệnh, giải trí mà không có mục đích kiếm lời”6. Dưới góc độ luật thực định, Luật Du lịch năm 2017 đã đưa ra khái niệm du lịch như sau: “Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên trong thời gian không quá 1 năm liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, tìm hiểu, khám phá tài nguyên du lịch hoặc kết hợp với mục đích hợp pháp khác”7. Tóm lại, du lịch là một khái niệm có nhiều cách tiếp cận, xuất phát từ tính chất phong phú và sự phát triển của hoạt động du lịch. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, du lịch phát sinh từ nhu cầu của người đi, thực hiện sự di chuyển ra ngoài nơi cư trú thường xuyên đến nơi khác bằng bất cứ phương tiện nào với mục đích tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, tìm hiểu, khám phá trong một khoảng thời gian cụ thể và có sự trở về nơi cư trú thường xuyên. 1.1.2. Nhận diện kinh doanh dịch vụ du lịch Những năm gần đây, du lịch được xem là một trong những ngành kinh tế quan trọng, bao gồm rất nhiều hoạt động đa dạng như khách sạn, nhà hàng, ăn uống, mua bán hàng hóa, đồ lưu niệm,… và các dịch vụ này được gọi là hoạt động du lịch. Các nhà làm luật Việt Nam đã định nghĩa hoạt động du lịch như sau: “Hoạt 5 Trần Thị Mai (2006). Giáo trình Tổng quan di lịch, NXB Lao động – Xã hội, trang 6. 6 Nguyễn Văn Đính và Trần Thị Hòa (2008). Giáo trình Kinh tế du lịch, NXB Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội. 7 Khoản 1 Điều 3 Luật Du lịch năm 2017. 13