ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------
ĐÀO THỊ HUỆ
NGHIÊN CỨU THẦN TÍCH HAI HUYỆN TỪ SƠN
VÀ TIÊN DU TỈNH BẮC NINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Hán Nôm
Hà Nội - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
ĐÀO THỊ HUỆ
NGHIÊN CỨU THẦN TÍCH HAI HUYỆN TỪ SƠN
VÀ TIÊN DU TỈNH BẮC NINH
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Hán Nôm
Mã số: 60220104
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Công Việt
Hà Nội - 2016
LỜI CAM ĐOAN
Chúng tôi xin cam đoan:
1. Những nội dung trong Luận văn này là do chúng tôi thực hiện dƣới sự
hƣớng dẫn trực tiếp của PGS.TS Nguyễn Công Việt.
2. Mọi tham khảo dùng trong Luận văn đều đƣợc trích dẫn rõ ràng tên tác giả,
tác phẩm, thời gian địa điểm công bố.
3. Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo, chúng tôi xin chịu
hoàn toàn trách nhiệm.
Nhân đây, chúng tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến các thầy cô
trong Bộ môn Hán Nôm tạo điều kiện để tôi học tập và hoàn thành tốt khóa học.
Đặc biệt, tôi xin đƣợc gửi lời biết ơn sâu sắc đến thầy giáo – PGS.TS Nguyễn Công
Việt đã trực tiếp hƣớng dẫn chúng tôi thực hiện Luận văn này.
Mặc dù, chúng tôi đã cố gắng hoàn thiện Luận văn này bằng tất cả sự nhiệt
tình và năng lực của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong
nhận đƣợc những đóng góp quý báu của Quý thầy cô và các bạn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 tháng 3 năm 2016
Học viên
Đào Thị Huệ
MỤC LỤC
MỤC LỤC………………………………………………………………………………….i
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài. ................................................................................................................ 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................................. 2
2.1. Thành tựu về sưu tập:........................................................................................... 3
2.2. Thành tựu về biên mục: ........................................................................................ 3
2.3. Thành tựu về nghiên cứu: .................................................................................... 3
2.4. Nghiên cứu thần tích hai huyện Từ Sơn và Tiên Du: ........................................... 4
3. Đối tƣợng nghiên cứu – Phạm vi nghiên cứu – Phƣơng pháp nghiên cứu .............. 5
3.1. Đối tượng nghiên cứu. ......................................................................................... 5
3.2. Phạm vi nghiên cứu. ............................................................................................. 5
3.3. Phương pháp nghiên cứu. .................................................................................... 5
3.3.1. Phƣơng pháp thống kê định lƣợng ................................................................................ 6
3.3.2. Phƣơng pháp văn bản học .............................................................................................. 6
3.3.3. Phƣơng pháp nghiên cứu liên ngành ............................................................................. 6
4. Đóng góp của Luận văn ..................................................................................................... 6
5. Bố cục của Luận văn .......................................................................................................... 7
6. Các quy ƣớc trình bày trong Luận văn .......................................................................... 7
PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................... 8
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VĂN BẢN THẦN TÍCH Ở HAI HUYỆN TỪ
SƠN VÀ TIÊN DU .................................................................................................................. 8
1.1. Vài nét về hai huyện Từ Sơn và Tiên Du……………………...... ................... 8
1.1.1. Địa lý tự nhiên và địa lý hành chính. ............................................................................ 8
1.1.1.1. Địa lý tự nhiên. ............................................................................................... 8
1.1.1.2. Địa lý hành chính. .......................................................................................... 9
1.1.2. Văn hóa – xã hội. ............................................................................................ 14
1.1.2.1. Phong tục tập quán tín ngƣỡng ................................................................................. 14
1.1.2.2. Di tích lịch sử - văn hóa và lễ hội truyền thống. ..................................................... 15
1.1.3. Các ngành nghề thủ công truyền thống. ..................................................................... 20
1.2. Văn bản thần tích ở hai huyện Từ Sơn và Tiên Du. ..................................... 22
1.2.1. Danh mục thần tích hai huyện Từ Sơn và Tiên Du theo địa giới hiện nay lưu trữ tại
VNCHN..................................................................................................................................... 22
1.2.2. Sự phân bố văn bản thần tích hai huyện Từ Sơn và Tiên Du. .................................. 25
1.2.2.1. Phân bố về mặt không gian. ......................................................................... 25
1.2.2.2. Phân bố về mặt thời gian. ............................................................................. 37
1.3. Các dạng thức văn bản thần tích hai huyện Tiên Du và Từ Sơn. ....................... 42
1.3.1. Thư tịch thần tích Hán Nôm. ....................................................................................... 42
1.3.2. Bi ký thần tích…………. .............................................................................................. .43
Tiểu kết chƣơng I .................................................................................................... 45
CHƢƠNG 2: TÌM HIỂU GIÁ TRỊ CÁC VĂN BẢN THẦN TÍCH HAI
HUYỆN TỪ SƠN VÀ TIÊN DU ............................................................................ 46
2.1. Giá trị lịch sử của văn bản thần tích .......................................................................... 46
2.1.1. Cung cấp thông tin về các sự kiện lịch sử. ...................................................... 47
2.1.2. Cung cấp thông tin về các nhân vật lịch sử .................................................... 56
2.2. Giá trị văn học của văn bản thần tích ........................................................................ 62
2.2.1. Yếu tố thần thoại. ............................................................................................ 62
2.2.2. Giá trị văn chương .......................................................................................... 65
2.2.2.1.Thơ.....……………………………………………………………………........65
2.2.2.2. Lối viết biền ngẫu ...................................................................................................... 72
2.2.2.3. Điển cố, điển tích ....................................................................................................... 74
2.3. Giá trị văn hóa của văn bản thần tích. ....................................................................... 79
2.3.1. Nhận diện nguồn gốc hệ thống thần linh trong thần tích ở hai huyện Từ Sơn,
Tiên Du………… ........................................................................................................ 80
2.3.2. Ảnh hưởng của thần tích đối với hoạt động thờ cúng, lễ hội truyền thống của
địa phương……………………………… ................................................................ 87
Tiểu kết chƣơng II ................................................................................................................. 92
PHẦN KẾT LUẬN .................................................................................................. 93
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 95
PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................ 101
PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................ 102
PHỤ LỤC 3 ............................................................................................................ 150
