Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Hoạch định chiến lược phát triển Tổng công ty Đông Bắc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu là trên cơ sở phân tích những điểm mạnh, điểm yếu của Tổng công ty Đông Bắc cũng như nhận định định những cơ hội thách thức trong kinh doanh thời gian tới, tác giả đề xuất chiến lược phát triển của tổng công ty đến năm 2030 và các giải pháp thực thi chiến lược.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Hoạch định chiến lược phát triển Tổng công ty Đông Bắc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN TỔNG CÔNG TY ĐÔNG BẮC Ngành: Quản trị kinh doanh ĐỖ NGỌC SƠN Hà Nội - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN TỔNG CÔNG TY ĐÔNG BẮC Ngành: Quản trị kinh doanh Chương trình: Điều hành cao cấp - EMBA Mã số: 8340101 Họ và tên học viên: Đỗ Ngọc Sơn Người hướng dẫn: PGS. TS. Lê Thái Phong Hà Nội - 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng luận văn “Hoạch định chiến lược phát triển Tổng công ty Đông Bắc” là bài nghiên cứu của chính tôi. Ngoài những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định. Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác. Hà Nội, năm 2019 Tác giả Đỗ Ngọc Sơn
ii LỜI CẢM ƠN Trước hết, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến PGS. TS. Lê Thái Phong – Trưởng khoa Quản trị Kinh doanh, Đại học Ngoại thương đã cho tác giả những lời khuyên xác đáng và tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn thạc sĩ này. Đồng thời, tác giả muốn thể hiện sự cảm ơn chân thành đến Ban lãnh đạo cùng toàn thể nhân viên của Tổng công ty Đông Bắc đã giúp đỡ, tư vấn tác giả định hướng nghiên cứu cũng như tạo điều kiện cho tác giả tìm hiểu, tiếp cận và thu nhập thông tin, dữ liệu trong qua trình thực hiện luận văn thạc sĩ. Bên cạnh đó, tác giả xin cảm ơn các thầy cô giáo Khoa Quản trị kinh doanh- Đại học Ngoại thương Hà Nội đã để tạo điều kiện cho tác giả được học tập, nâng cao kiến thức để hoàn thành khóa học thạc sĩ. Tác giả xin cảm ơn những người thân trong gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã ủng hộ, tạo điều kiện, chia sẻ khó khăn với tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu thực hiện luận văn thạc sĩ này. Xin trân trọng cảm ơn. Hà Nội, năm 2019 Tác giả Đỗ Ngọc Sơn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ........................................................................ viii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. ix TÓM TẮT LUẬN VĂN ............................................................................................x LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP ..............................................................................5 1.1. Những khái niệm cơ bản về chiến lược phát triển .......................................5 1.1.1. Khái niệm về chiến lược phát triển.........................................................5 1.1.2. Phân loại chiến lược phát triển ..............................................................7 1.1.2.1. Phân loại theo phạm vi .....................................................................7 1.1.2.2. Phân loại theo hướng tiếp cận ..........................................................8 1.1.3. Vai trò của chiến lược phát triển đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp .....................................................................................................9 1.1.4. Nội dung cơ bản của chiến lược phát triển ..........................................10 1.2. Những khái niệm cơ bản về hoạch định chiến lược phát triển.................12 1.2.1. Khái niệm hoạch định chiến lược phát triển .......................................12 1.2.2. Mục đích của hoạch định chiến lược phát triển ..................................12 1.3. Quy trình hoạch định chiến lược phát triển...............................................13 1.3.1. Xác định sứ mệnh, tầm nhìn, mục tiêu chiến lược ..............................14 1.3.1.1. Xác định sứ mệnh ............................................................................14 1.3.1.2. Mục tiêu chiến lược.........................................................................14 1.3.2. Phân tích môi trường kinh doanh ........................................................15 1.3.3. Xây dựng các lựa chọn chiến lược .......................................................15 1.3.4. Đánh giá và lựa chọn phương án chiến lược ......................................16 1.3.5. Đề xuất và quyết định chiến lược .........................................................17 1.4. Phân tích môi trường kinh doanh ...............................................................18
iv 1.4.1. Phân tích môi trường vĩ mô ..................................................................18 1.4.1.1. Phân tích môi trường kinh tế ..........................................................18 1.4.1.2. Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố chính trị và luật pháp ...........20 1.4.1.3. Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố xã hội ....................................20 1.4.1.4. Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố công nghệ .............................21 1.4.1.5. Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố tự nhiên.................................22 1.4.1.6. Phân tích ảnh hưởng của môi trường toàn cầu ..............................22 1.4.2. Phân tích môi trường ngành.................................................................22 1.4.2.1. Phân tích đối thủ cạnh tranh hiện có ..............................................23 1.4.2.2. Phân tích áp lực của khách hàng ....................................................25 1.4.2.3. Phân tích áp lực của nhà cung ứng ................................................25 1.4.2.4. Phân tích các đối thủ tiềm ẩn .........................................................26 1.4.2.5. Phân tích áp lực của sản phẩm mới thay thế ..................................27 1.4.3. Phân tích nội bộ.....................................................................................27 1.5. Các công cụ hoạch định chiến lược .............................................................30 1.5.1. Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài EFE .......................................30 1.5.2. Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong IFE .........................................31 1.5.3. Ma trận hình ảnh cạnh tranh ...............................................................32 1.5.4. Mô hình phân tích SWOT .....................................................................33 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................36 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG KINH DOANH ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CỦA TỔNG CÔNG TY ĐÔNG BẮC .....37 2.1. Khái quát về Tổng công ty Đông Bắc .........................................................37 2.1.1. Quá trình hình thành, phát triển Tổng công ty Đông Bắc ..................37 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ, ngành nghề kinh doanh ..................................38 2.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy hoạt động và các công ty thành viên .............38 2.2. Phân tích môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến hoạch định chiến lược phát triển kinh doanh của Tổng công ty Đông Bắc ..........................................40 2.2.1. Phân tích môi trường vĩ mô ..................................................................40 2.2.1.1. Phân tích môi trường kinh tế ..........................................................40
v 2.2.1.2. Phân tích ảnh hưởng của điều kiện văn hóa - xã hội .....................45 2.2.1.3. Phân tích sự ảnh hưởng của chính trị - luật pháp ..........................45 2.2.1.4. Phân tích ảnh hưởng của sự thay đổi công nghệ ............................47 2.2.1.5. Phân tích ảnh hưởng của môi trường tự nhiên ...............................50 2.2.1.6. Phân tích ảnh hưởng của môi trường toàn cầu ..............................51 2.2.2. Phân tích môi trường ngành.................................................................52 2.2.2.1. Phân tích đối thủ cạnh tranh hiện có ..............................................52 2.2.2.2. Phân tích áp lực của nhà cung ứng ................................................55 2.2.2.3. Phân tích áp lực của khách hàng ....................................................56 2.2.2.4. Phân tích áp lực của sản phẩm mới thay thế ..................................57 2.2.2.5. Phân tích đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn..............................................58 2.2.3. Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài EFE .......................................59 2.3. Phân tích nội bộ ảnh hưởng đến việc hoạch định chiến lược phát triển của Tổng công ty Đông Bắc........................................................................................60 2.3.1. Phân tích năng lực tài chính ................................................................60 2.3.2. Phân tích trình độ công nghệ ...............................................................66 2.3.3. Phân tích chất lượng nhân sự ..............................................................68 2.3.4. Phân tích năng lực marketing ..............................................................70 2.3.5. Phân tích cơ cấu tổ chức, năng lực quản lý ........................................71 2.3.6. Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong IFE .........................................74 2.4. Một số nhận xét .............................................................................................76 2.4.1. Cơ hội .....................................................................................................76 2.4.2. Thách thức .............................................................................................76 2.4.3. Điểm mạnh.............................................................................................77 2.4.4. Điểm yếu ................................................................................................77 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................78 CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CHO TỔNG CÔNG TY ĐÔNG BẮC .............................................................................................................79 3.1. Xác định sứ mệnh, tầm nhìn của Tổng công ty Đông Bắc ........................79 3.1.1. Sứ mệnh của Tổng công ty Đông Bắc ..................................................79
vi 3.1.2. Tầm nhìn của Tổng công ty Đông Bắc ................................................79 3.2. Mục tiêu chiến lược phát triển của Tổng công ty Đông Bắc.....................80 3.3. Ma trận SWOT để hình thành chiến lược phát triển của Tổng công ty Đông Bắc ...............................................................................................................82 3.4. Đề xuất các giải pháp để thực hiện chiến lược phát triển của Tổng công ty Đông Bắc ...............................................................................................................85 3.4.1. Giải pháp về tài chính ...........................................................................85 3.4.1.1. Các chỉ tiêu chính ...........................................................................86 3.4.1.2. Các giải pháp tài chính chủ yếu .....................................................86 3.4.2. Giải pháp về nguồn nhân lực ...............................................................88 3.4.2.1. Các chỉ tiêu chính ...........................................................................88 3.4.2.2. Các giải pháp nguồn nhân lực chủ yếu ..........................................88 3.4.3. Giải pháp về marketing .........................................................................91 3.4.3.1. Các chỉ tiêu chính ...........................................................................91 3.4.3.2. Các giải pháp marketing chủ yếu ...................................................91 3.4.4. Giải pháp về hoạt động nghiên cứu và phát triển................................92 3.4.5. Giải pháp về hợp tác hội nhập kinh tế quốc tế .....................................93 3.4.6. Giải pháp về tổ chức quản lý ................................................................94 3.4.6.1. Mô hình quản lý Công ty mẹ ...........................................................94 3.4.6.2. Mô hình tổ chức Công ty mẹ ...........................................................94 3.4.6.3. Cấu trúc lại các đơn vị thành viên ..................................................95 3.4.6.4. Hoàn thiện các hoạt động quản lý doanh nghiệp ...........................96 3.4.6.5. Hoàn thiện hệ thống báo cáo, đánh giá hiệu quả hoạt động ..........97 3.4.6.6. Quản lý sự thay đổi .........................................................................97 3.5. Một số kiến nghị ............................................................................................98 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................................100 KẾT LUẬN ............................................................................................................101 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................103
vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Việt CĐKT Cân đối kế toán CGH Cơ giới hóa CP Cổ phần CT Công ty CTCP Công ty cổ phần EFE Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài EVN Tập đoàn Điện lực Việt Nam GDP Tổng sản phẩm quốc nội HLC Công ty cổ phần Than Hà Lầm - Vinacomin IFE Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong NĐ-CP Nghị định – Chính phủ NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại PVN Tập đoàn Dầu khí Việt Nam QĐ-BCN Quyết định – Bộ Công nghiệp QĐ-HĐQT Quyết định – Hội đồng quản trị QP - AN Quốc phòng – An ninh R&D Nghiên cứu và phát triển SWOT Ma trận SWOT TCT Tổng công ty TKV Tập đoàn Công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam TMB Công ty cổ phần kinh doanh Than miền Bắc - Vinacomin TNHH Trách nhiệm hữu hạn TNHH 1TV Trách nhiệm hữu hạn 1 thành viên
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Ma trận hình ảnh cạnh tranh giữa TCT Đông Bắc và một số đối thủ cạnh tranh hiện có ..............................................................................................................54 Bảng 2.2. Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài EFE của TCT Đông Bắc .............59 Bảng 2.3. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của TCT Đông Bắc giai đoạn 2016- 2018 ...........................................................................................................................60 Bảng 2.4. Bảng CĐKT hợp nhất của TCT Đông Bắc giai đoạn 2016-2018 ............62 Bảng 2.5. Các chỉ tiêu khả năng thanh toàn và tỷ suất sinh lời của TCT Đông Bắc giai đoạn 2016-2018 .........................................................................................................64 Bảng 2.6. Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong IFE của TCT Đông Bắc ..............75 Bảng 3.1. Ma trận SWOT hình thành các định hướng chiến lược cho TCT Đông Bắc ...................................................................................................................................82
ix DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Cơ sở xây dựng chiến lược .......................................................................18 Hình 1.2. Mô hình 5 lực lượng cạnh trạnh Michael E. Porter ..................................23 Hình 1.3. Phân tích đối thủ cạnh tranh hiện có .........................................................24 Hình 1.4: Ma trận SWOT ..........................................................................................34 Hình 2.1. Cơ cấu tổ chức Tổng công ty Đông Bắc ...................................................39 Hình 2.2. Biến động GDP của Việt Nam giai đoạn 2014-2018 ................................40 Hình 2.3. Diễn biến lạm phát ở Việt nam giai đoạn 2014-2018 ...............................41 Hình 2.4. Diễn biến lãi suất giai đoạn 2014-2018 ....................................................43 Hình 2.5. Diễn biến tỷ giá USD/VNĐ giai đoạn 2014-2018 ....................................44
x TÓM TẮT LUẬN VĂN Luận văn “Hoạch định chiến lược phát triển Tổng công ty Đông Bắc” được tiến hành nghiên cứu với mục đích sau cùng là xây dựng chiến lược phát triển cho Tổng công ty Đông Bắc với tầm nhìn dài hạn; đồng thời, đề xuất những giải pháp cụ thể, có cơ sở khoa học nhằm giúp TCT Đông Bắc có thể thực hiện thành công chiến lược phát triển đã đề xuất, từ đó, giúp TCT Đông Bắc đẩy nhanh tốc độ phát triển, nâng cao chất lượng dịch vụ, nâng cao năng lực cạnh tranh, đảm bảo sự phát triển bền vững; đồng thời, giúp TCT Đông Bắc thực hiện tốt sứ mệnh hoạt động của mình. Qua quá trình nghiên cứu, luận văn đã đạt được những kết quả cụ thể như sau: Thứ nhất, luận văn đã khái quát hóa các vấn đề về chiến lược phát triển của doanh nghiệp, xây dựng khung lý luận cho nghiên cứu về xây dựng chiến lược phát triển cho một doanh nghiệp. Trong đó, luận văn đi sâu vào làm rõ: quy trình xây dựng chiến lược phát triển cho doanh nghiệp; làm rõ các công cụ phục vụ cho quá trình xây dựng chiến lược phát triển cho doanh nghiệp. Thứ hai, luận văn vẽ bức tranh tổng thể về môi trường kinh doanh của TCT Đông Bắc (bao gồm: môi trường vĩ mô, môi trường ngành) cũng như môi trường nội bộ với nguyên tắc đảm bảo tính thời sự, logic và khoa học. Trong quá trình phân tích, đánh giá, nghiên cứu đặc biệt quan tâm đến sự so sánh giữa TCT Đông Bắc với các đối thủ cạnh tranh. Kết quả đạt được đó là nghiên cứu đã xác định được: thời cơ mở ra, thách thức phải đối mặt, điểm mạnh, điểm yếu của TCT Đông Bắc, đó chính là những căn cứ đặc biệt quan trọng cho việc xây dựng và lựa chọn chiến lược phát triển tối ưu cho TCT Đông Bắc giai đoạn 2020-2030. Thứ ba, luận văn sử dụng ma trận SWOT để xây dựng các định hướng chiến lược từ những kết quả phân tích môi trường đã ghi nhận được; lựa chọn chiến lược phát triển tối ưu cho TCT Đông Bắc giai đoạn 2020-2030. Thứ tư, luận văn đã tiến hành đề xuất nội dung bản chiến lược phát triển cụ thể cho TCT Đông Bắc giai đoạn 2020-2030; đồng thời, đưa ra một số giải pháp chủ yếu, một số kiến nghị nhằm thực hiện chiến lược phát triển mà luận án đã đề xuất.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt đang diễn ra trên tất cả các lĩnh vực kinh doanh, một doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển được trên thương trường thì việc quan trọng và cần thiết nhất là phải hướng doanh nghiệp mình theo một chiến lược đúng đắn và phù hợp. Năm 2007, sự kiện Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã đánh dấu một bước ngoặt lớn đối với nền kinh tế Việt Nam. Các cơ hội do hội nhập kinh tế mang lại đã, đang và tiếp tục mở rộng tay chào đón các doanh nghiệp năng động, biết tìm kiếm và tận dụng cơ hội đầu tư. Tuy nhiên, song hành bên cạnh các cơ hội luôn tồn tại những mối đe dọa và nguy cơ tiềm ẩn có thể đến bất cứ lúc nào khiến các doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn nếu như không có sự chuẩn bị tốt và đầy đủ những giải pháp để đối phó. Thêm vào đó, sự tiến bộ không ngừng của khoa học công nghệ cũng đang rút ngắn chu kỳ phát triển của sản phẩm và dịch vụ; toàn cầu hóa thị trường làm gia tăng đáng kể các đối thủ cạnh tranh hiện tại và tiềm năng gia nhập ngành, … Điều đó có nghĩa là thế giới kinh doanh đang đem đến cho khách hàng ngày càng nhiều những quyền lực tự do lựa chọn, nhưng đồng thời cũng làm gia tăng các áp lực cạnh tranh trong việc đáp ứng các nhu cầu mới. Trong bối cảnh này, thành công không còn phụ thuộc vào việc định vị của doanh nghiệp ở một thời điểm nhất định, mà là khả năng tương tác với các đối thủ cạnh tranh trong dài hạn. Chính vì vậy, mỗi doanh nghiệp cần phải hoạch định và triển khai những chiến lược phù hợp, hiệu quả để có thể tồn tại và phát triển bền vững. Một chiến lược lựa chọn nếu phát huy được nội lực của doanh nghiệp để tận dụng thành công các cơ hội đến từ môi trường bên ngoài hay tránh né, hạn chế được những rủi ro và điểm yếu thì chắc chắn doanh nghiệp sẽ đủ sức cạnh tranh và đứng vững trên thị trường. Chính vì vây, các doanh nghiệp muốn thành công và có lợi nhuận thì cần có một chiến lược phát triển tốt với các giải pháp tối ưu. Là một doanh nghiệp nòng cốt của ngành than, Tổng công ty Đông Bắc đã có những hướng đi đúng để vượt qua những thách thức mà hội nhập kinh tế tạo ra cũng
2 như đã tận dụng hiệu quả những cơ hội mang lại để phát triển cho Tổng công ty. Tuy nhiên trong những năm trở lại đây và trong thời gian tới, những thay đổi và bất ổn trong nền kinh tế nói chung và những khó khăn thị trường trên địa bàn, kinh doanh của công ty đang có những diễn biến phức tạp, khó lường và có nhiều thách thức. Để thực hiện được những mục tiêu chiến lược đã đặt ra, cần xác định các chiến lược phát triển cụ thể để thực hiện mục tiêu đó cũng như phải xác định được những ưu tiên về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp; năng lực và nguồn lực cần huy động và phát triển; khách hàng mục tiêu và sản phẩm dịch vụ sẽ cung cấp cho khách hàng; từ đó tạo dựng vị thế cạnh tranh trong ngành và thực hiện mục tiêu dài hạn đã xác định. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, tác giả đã quyết định lựa chọn đề tài: “Hoạch định chiến lược phát triển Tổng công ty Đông Bắc” làm luận văn thạc sỹ. 1.2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu Sự tồn tại và phát triển của mỗi một doanh nghiệp luôn được quyết định phần lớn bởi chiến lược phát triển và điều này đã trở thành chủ đề tìm hiểu, phân tích của nhiều nhà nghiên cứu. Có một số lượng đáng kể các sách, giáo trình, tài liệu làm rõ về chiến lược phát triển, giúp người đọc nói chung và các nhà quản lý doanh nghiệp nói riêng nắm vững được nội dung, cách thức xây dựng cũng như lựa chọn chiến lược phát triển phù hợp với doanh nghiệp. Ví dụ: Chiến lược cạnh tranh của Michael E. Porter (2016), NXB trẻ; Lợi thế cạnh tranh của Micheal E. Porter (2016), NXB Trẻ; Quản trị Marketing của Philip Kotler (2013), NXB Lao động – Xã hội; Khái luận về quản trị chiến lược của Fred. R. David (2015), NXB Kinh tế TPHCM; Giáo trình quản trị chiến lược (2013) thuộc Bộ môn Quản trị doanh nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân; Giáo trình Marketing căn bản của tác giả Trần Minh Đạo (2013), NXB Đại học Kinh tế Quốc dân; … Xây dựng chiến lược kinh doanh trong các doanh nghiệp cũng được lựa chọn làm đề tài luận văn tiến sĩ, thạc sĩ của nhiều tác giả, ví dụ như: luận văn tiến sĩ “Xây dựng chiến lược phát triển Tổng công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam đến năm 2020” của tác giả Mai Anh Tài, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (2012);
3 luận văn tiến sĩ “Nghiên cứu chiến lược phát triển của Tổng công ty cổ phần Vân tải Dầu khí đến năm 2025” của tác giả Nguyễn Ngọc Anh (2017); luận văn thạc sĩ “Xây dựng chiến lược kinh doanh tại Công ty CP Giấy Việt giai đoạn 2015 – 2020” của tác giả Nguyễn Khắc Diu, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Kinh tế (2015); luận văn thạc sĩ “Hoạch định chiến lược phát triển Tổng công ty Lương thực miền Nam đến năm 2015” của tác giả Nguyễn Thanh Phương, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (2008) …và còn khá nhiều đề tài khác. Những công trình nghiên cứu trên là những tài liệu tham khảo hữu ích cho người đọc về cơ sở lý luận cũng như phương pháp nghiên cứu về đề tài liên quan đến xây dựng chiến lược kinh doanh cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, tác giả nhân thấy, chưa có tài liệu nào nghiên cứu về chiến lược phát triển của Tổng công ty Đông Bắc cũng như xây dựng chiến lược phát triển hiệu quả cho tổng công ty, do đó tác giả nhận thấy lựa chọn đề tài “Hoạch định chiến lược phát triển Tổng công ty Đông Bắc” là sự lựa chọn đúng đắn. 1.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở phân tích những điểm mạnh, điểm yếu của Tổng công ty Đông Bắc cũng như nhận định định những cơ hội thách thức trong kinh doanh thời gian tới, tác giả đề xuất chiến lược phát triển của tổng công ty đến năm 2030 và các giải pháp thực thi chiến lược. Nhiệm vụ nghiên cứu: Đầu tiên, nghiên cứu cần hệ thống lý thuyết về chiến lược trong doanh nghiệp làm cơ sở lý luận cho việc xây dựng chiến lược phát triển của TCT Đông Bắc. Dựa trên cơ sở lý thuyết nghiên cứu phân tích môi trường kinh doanh của TCT Đông Bắc để làm cơ sở thực tiễn cho việc xây dựng chiến lược tại tổng công ty. Từ đó nghiên cứu đề xuất chiến lược phát triển cho Tổng công ty Đông Bắc giai đoạn 2020-2030. 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Chiến lược hiện tại và những căn cứ cần tính đến khi xây dựng chiến lược phát triển của Tổng công ty Đông Bắc giai đoạn 2020-2030. Phạm vi nghiên cứu:
4 - Nội dung: Nghiên cứu luận cứ khoa học cơ bản xây dựng chiến lược phát triển của Tổng công ty Đông Bắc. - Không gian: Tổng công ty Đông Bắc và một số doanh nghiệp cùng ngành cạnh tranh trực tiếp. - Thời gian: Từ năm 2016 đến năm 2018. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình thực hiện luận văn, các phương pháp nghiên cứu được sử dụng là: thống kê, mô phỏng, so sánh tổng hợp, phân tích kinh tế. Dữ liệu được thu thập dựa trên 2 nguồn sơ cấp và thứ cấp: - Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua việc trao đổi với lãnh đạo của Tổng Công ty Đông Bắc. - Dữ liệu thứ cấp được thu thập trên cơ sở kế thừa các kết quả nghiên cứu, khảo sát của: Tổng cục Thống kê Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Tạp chí Than –Khoáng sản, Tổng công ty Đông Bắc, Công ty CP Than Hà Lầm – Vinacomin, Công ty CP kinh doanh Than miền Bắc – Vinacomin, cũng như trên mạng Internet. 1.6. Kết cấu của luận văn Luận văn được kết cấu thành 3 chương với kết cấu như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạch định chiến lược phát triển của doanh nghiệp. Chương 2: Phân tích môi trường kinh doanh ảnh hưởng đến chiến lược phát triển của Tổng công ty Đông Bắc. Chương 3: Đề xuất chiến lược phát triển cho Tổng công ty Đông Bắc.
5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Những khái niệm cơ bản về chiến lược phát triển 1.1.1. Khái niệm về chiến lược phát triển Từ rất lâu, thuật ngữ “chiến lược” được dùng trước tiên trong lĩnh vực quân sự. Carl Von Clausewitz (1832), trong cuốn sách nổi tiếng của mình “Vom Kriege - Trong cuộc chiến” đã định nghĩa chiến lược như là một cách thức để đánh trận và kết thúc cuộc chiến. Cuối thế kỷ 19, với sự phát triển khá phức tạp của xã hội, quan niệm về chiến lược được mở rộng và bắt đầu được sử dụng trong quản lý và chính sách quốc gia. Đến thế kỷ 20, các thuật ngữ “chiến lược chính” (grand strategy) và “chiến lược được ưu tiên” (higher strategy) được đề cập đến như là nghệ thuật sử dụng các nguồn tài nguyên cho sự phát triển và để đạt được các mục tiêu cụ thể của quốc gia. Từ giữa thế kỷ 20, thuật ngữ “chiến lược” đã được sử dụng phổ biến trong lĩnh vực kinh tế cả ở bình diện vĩ mô cũng như vi mô. Ở bình diện quản lý vĩ mô, “chiến lược” được dùng để chỉ những kế hoạch phát triển dài hạn, toàn diện, cơ bản về những định hướng chính của ngành, lĩnh vực hay vùng lãnh thổ. Đó là những chiến lược phát triển thuộc quản lý vĩ mô. Ở bình diện quản lý vi mô, các chiến lược cũng nhằm tới sự phát triển nhưng gắn chặt với ý nghĩa kinh doanh. Cho nên ở các doanh nghiệp, người ta thường nói đến các “chiến lược kinh doanh” của doanh nghiệp. Trong kinh doanh, nguồn lực của doanh nghiệp bao giờ cũng hữu hạn, môi trường kinh doanh lại luôn biến động, trong lúc đó một doanh nghiệp lại phải đối mặt với nhiều nhà cạnh tranh. Kinh doanh trên thương trường cũng chẳng khác gì chiến đấu trên chiến trường. Từ đó nghệ thuật điều hành kinh doanh ở nhiều khía cạnh nào đó tương tự như trong quân sự. Từ đó khái niệm về “chiến lược kinh doanh” ra đời với những quan niệm như sau: * Tiếp cận về phía “cạnh tranh”, một nhóm tác giả có quan điểm coi chiến lược kinh doanh là một nghệ thuật để giành thắng lợi trong cạnh tranh:
6 - Theo Micheal E. Porter (1980): “Chiến lược cạnh tranh liên quan đến sự khác biệt. Đó là việc lựa chọn cẩn thận một chuỗi hoạt động khác biệt để tạo ra một tập hợp giá trị độc đáo”. - Theo K. Ohmae (1982): “Mục đích của chiến lược là mang lại những điều thuận lợi nhất cho mọi phía, đánh giá thời điểm tấn công hay rút lui, xác định đúng ranh giới của sự thỏa hiệp” và ông nhấn mạnh: “Không có đối thủ cạnh tranh thì không cần chiến lược, mục đích duy nhất của chiến lược là đảm bảo giành thắng lợi bền vững đối với đối thủ cạnh tranh”. * Theo hướng tiếp cận khác, có một nhóm tác giả cho rằng chiến lược là tập hợp các kế hoạch làm cơ sở hướng dẫn các hoạt động: - Theo James B. Quinn (1980): “Chiến lược là một dạng thức hoặc một kế hoạch phối hợp các mục tiêu chính, các chính sách và các trình tự hành động thành một tổng thể kết dính với nhau”. - Theo William J. Guech (1980): “Chiến lược là một kế hoạch mang tính thống nhất, tính toàn diện và tính phối hợp, được thiết kế để đảm bảo rằng các mục tiêu cơ bản của một ngành sẽ được thực hiện”. - Theo Alfred Chandler (1962): “Chiến lược bao hàm việc ấn định các mục tiêu cơ bản dài hạn của ngành, đồng thời lựa chọn cách thức hoặc tiến trình hành động và phân bổ các tài nguyên thiết yếu để thực hiện các mục tiêu đó”. Qua một số ý tưởng và quan niệm đã được trình bày, ta thấy “chiến lược” là một khái niệm khá trừu tượng, các quan niệm nêu trên không hoàn toàn giống nhau, không đồng nhất. Thực ra khái niệm “chiến lược” chỉ tồn tại trong đầu óc, trong suy nghĩ của ai đó có quan tâm đến chiến lược, đó là những phát minh, sáng tạo của những Nhà chiến lược về cách thức hành động của doanh nghiệp trong tương lai sao cho có thể giành được lợi thế trên thị trường, đạt được những mục tiêu cơ bản và quan trọng nhất tạo đà cho sự phát triển vững chắc, không ngừng của doanh nghiệp trong tương lai. Từ những phân tích trên, có thể đưa ra định nghĩa về chiến lược phát triển của một doanh nghiệp như sau:
7 Chiến lược phát triển là một chương trình tổng quát đưa doanh nghiệp hướng đến mục tiêu cụ thể. Chiến lược phát triển vạch ra một bức tranh rõ ràng về con đường đi đến mục tiêu, chiến lược phát triển chỉ rõ các nguồn lực phải có và tổ chức các nguồn lực để đạt được mục tiêu và các chính sách cần đưa ra. Để dễ hình dung hơn định nghĩa và các quan niệm trên, có thể cụ thể hoá như sau: Chiến lược là một kế hoạch, trong đó phải bao gồm: a. Những mục tiêu cơ bản, dài hạn (3 năm, 5 năm, 10 năm, ...), chỉ rõ những định hướng phát triển của doanh nghiệp trong tương lai. b. Các quyết định về những biện pháp chủ yếu để đạt được những mục tiêu đó. c. Những chính sách lớn, quan trọng nhằm thu hút các nguồn lực, phân bổ và sử dụng tối ưu các nguồn lực đó. Tất cả những nội dung trên phải được xây dựng trong khuôn khổ môi trường cạnh tranh sôi động và những biến cố bên ngoài đã được dự đoán trước. Tính định hướng của chiến lược nhằm đảm bảo cho doanh nghiệp phát triển liên tục, vững chắc trong môi trường kinh doanh thường xuyên biến động. Các quyết định chiến lược nhất thiết phải được đưa ra từ cấp lãnh đạo cao nhất của doanh nghiệp mới có thể đảm bảo tính chuẩn xác của các quyết định dài hạn (về sản phẩm, thị trường, đầu tư, đào tạo, ...), sự bí mật về thông tin và cạnh tranh trên thị trường. Chiến lược luôn có tư tưởng tấn công để giành ưu thế trên thị trường. Chiến lược phải được hoạch định và thực thi trên cơ sở nhận thức đúng đắn các cơ hội kinh doanh và nhận thức được lợi thế so sánh của doanh nghiệp so với các đối thủ mới có thể thu được thành công lớn nhất trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. 1.1.2. Phân loại chiến lược phát triển 1.1.2.1. Phân loại theo phạm vi - Chiến lược tổng quát: Là chiến lược vạch ra trong khoảng thời gian dài và thường được tập trung vào các mục tiêu như: Tăng hiệu quả hoạt động (hiệu quả cao nhất, chi phí thấp nhất), tạo thế lực trên thị trường, bảo đảm an toàn trong kinh doanh.
8 - Chiến lược bộ phận: Bao gồm rất nhiều các chiến lược chức năng như; chiến lược sản xuất, tài chính, phát triển nguồn nhân lực, marketing, nghiên cứu và phát triển...... 1.1.2.2. Phân loại theo hướng tiếp cận + Chiến lược tập trung vào những yếu tố then chốt: Với chiến lược này tư tưởng chỉ đạo hoạch định chiến lược không dàn trải các nguồn lực, phải tập trung vào những lĩnh vực có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển trước mắt cũng như lâu dài của tổ chức. + Chiến lược dựa trên ưu thế tương đối: Hoạch định chiến lược bắt đầu từ việc dựa vào phân tích so sánh sản phẩm hay dịch vụ có chi phí tương đối nhỏ so với đối thủ cạnh tranh, qua đó tìm ra ưu thế tương đối của mình, dựa vào đó để xây dựng chiến lược cho mình. + Chiến lược sáng tạo tấn công: Để thực hiện chiến lược này thì tổ chức phải nhìn thẳng vào những vấn đề được coi là phổ biến, bất biến tưởng chừng không thể làm khác được để xem xét chúng. Cần đặt ra nhiều câu hỏi, những nghi ngờ về những vấn đề tưởng như đã kết luận. Từ việc đặt liên tiếp các câu hỏi và sự nghi ngờ bất biến của vấn đề, doanh nghiệp có thể khám phá ra những vấn đề mới mẻ, có lợi cho tổ chức và tìm cách đẩy mạnh trong chiến lược phát triển. + Chiến lược khai thác các khả năng tiềm tàng: Xây dựng chiến lược này dựa trên sự phân tích có hệ thống thông tin nhằm khai thác khả năng có thể có của tất cả các yếu tố khác bao quanh nhân tố then chốt. Từ đó tìm cách sử dụng, phát huy tối ưu nguồn lực của doanh nghiệp để mang lại hiệu quả kinh doanh cao nhất. + Chiến lược liên kết (Hội nhập): Thiết lập một sự liên kết hay một hiệp hội chặt chẽ với một đối tác lớn có thể là một chiến lược tốt. Một đối tác có thể giới thiệu công nghệ mới, đào tạo phương pháp sản xuất mới, sản phẩm mới và thị trường mới. Liên kết có thể có nhiều hình thức: hợp đồng hợp tác kinh doanh, hình thức phù hợp nhất đối với một dự án dài hạn phù hợp với công ty đang mở rộng danh mục sản phẩm, một hợp đồng chuyển giao công nghệ hoặc liên doanh.