Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về nâng cao khả năng cạnh tranh của các sản phẩm gạch xây dựng nói chung, áp dụng cho Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn nói riêng, từ đó phân tích những hạn chế và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gốm xây dựng cho Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM GẠCH XÂY DỰNG CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN GỐM XÂY DỰNG THANH SƠN Chương trình: Điều hành cao cấpEMBA NGUYỄN THỊ MINH NGỌC
Quảng Ninh, năm 2018BỘ GIÁO DỤC VÀ DÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM GẠCH XÂY DỰNG CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN GỐM XÂY DỰNG THANH SƠN Ngành: Quản trị kinh doanh Chương trình: Điều hành cao cấp EMBA Mã số: 60340102 Họ và tên học viên: Nguyễn Thị Minh Ngọc Người hướng dẫn: TS Nguyễn Văn Cảnh
Quảng Ninh, năm 2018
5 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác trước đó. Hà Nội, ngày 05 tháng 9 năm 2018 Tác giả luận văn
6 LỜI CẢM ƠN Sau thời gian khảo sát, nghiên cứu thực tế tại Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn, Luận văn được hoàn thành dưới sự hướng dẫn tận tình của TS. Nguyễn Văn Cảnh và các thầy cô giáo Khoa Quản trị kinh doanh, trường Đại học Ngoại thương, tập thể ban lãnh đạo và các phòng ban, phân xưởng Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn cùng nhiều ý kiến đóng góp của các PGS, TS và nhiều nhà khoa học kinh tế khác. Học viên xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Tiến sĩ Nguyễn Văn Cảnh đã nhiệt tình hướng dẫn trong suốt quá trình làm luận văn. Học viên xin chân thành cảm ơn các giảng viên tại trường Đại học Ngoại thương, các bạn bè đã giúp đỡ trong suốt quá trình học tập nghiên cứu tại trường cũng như quá trình hoàn thành luận văn. Xin cảm ơn tập thể Ban lãnh đạo và các phòng ban, phân xưởng Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn đã giúp học viên hoàn thành luận văn này. Hà Nội, tháng 9 năm 2018 Tác giả Nguyễn Thị Minh Ngọc
7 MỤC LỤC
8 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BQ Bình quân DTT Doanh thu thuần DN Doanh nghiệp NLSX Năng lực sản xuất VLXKN Vật liệu xây không nung VLXD Vật liệu xây dựng SXKD Sản xuất kinh doanh TS Tài sản WEF Diễn đàn kinh tế CTG Công ty Cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn
9 DANH MỤC CÁC BẢNG HÌNH VẼ BẢNG HÌNH VẼ
10 TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Để thực hiện đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn”, học viên đã tổng quan tình hình nghiên cứu về đề tài, qua đó nhận thức được sự cần thiết của việc tăng cường nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng (gạch tuynel) tại Công ty. Đồng thời đề tài sử dụng các phương pháp: nghiên cứu tài liệu, nghiên cứu kết hợp lý luận và thực tiễn, phân tích và tổng hợp, hệ thống hóa, thống kê, so sánh để có những dữ liệu hữu ích giúp phân tích các nội dung nghiên cứu về năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn, từ đó đưa ra giải pháp để hoàn thiện vấn đề này cho Công ty. Từ các khái niệm và tiêu chí rút ra được, học viên đã khái quát về quá trình hình thành và phát triển của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn với những thực trạng về hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty và thực trạng về năng lực cạnh tranh của Công ty, qua đó đánh giá được những kết quả đạt được, thuận lợi, khó khăn, hạn chế và những nguyên nhân của các hạn chế đó, thấy được điểm mạnh, điểm yếu và đánh giá khả năng cạnh tranh của sản phẩm gạch xây dựng của Công ty. Từ thực trạng tìm hiểu được, học viên nêu ra định hướng và một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạch tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn. Mặc dù đã hết sức cố gắng trong việc nghiên cứu, thu thập tài liệu, nhưng do trình độ năng lực cũng như kinh nghiệm chưa đầy đủ nên chắc chắn đề tài thực hiện còn nhiều thiếu sót. Học viên rất mong nhận được sự góp ý từ tập thể các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp, Ban lãnh đạo Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn cùng những người quan tâm đến đề tài nghiên cứu của luận văn này.
11 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong xu thế hội nhập và phát triển, toàn cầu hóa đã trở thành môi trường của các cuộc cạnh tranh gay gắt giữa các nước trên phạm vi toàn thế giới. Trong điều kiện Việt Nam trở thành thành viên chính thức của Tổ chức thương mại thế giới WTO, các ngành kinh tế nói chung và ngành vật liệu xây dựng nói riêng của Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội, phát triển mở rộng thị trường… tuy nhiên cũng phải chịu một môi trường cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt hơn từ các nhà sản xuất, kinh doanh đầy tiềm năng của nước ngoài. Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt kế hoạch tổng thể vùng đô thị đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2050. Theo kế hoạch này, số lượng thành phố, thị xã, thị trấn của Việt Nam dự kiến tăng từ mức 813 đô thị (năm 2017) đến mức lên 1000 vào năm 2025, giai đoạn từ năm 2026 đến năm 2050 chuyển dần sang phát triển mạng lưới theo đô thị. Kế hoạch tổng thể này nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển cơ sở hạ tầng đã mang lại triển vọng lâu dài cho ngành xây dựng nói chung và ngành sản xuất vật liệu xây dựng nói riêng. Khi áp lực cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ thì khả năng rủi ro ngày càng cao và có ảnh hưởng vô cùng lớn tới các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng. Các ảnh hưởng đó thể hiện nhiều mặt như: chiến lược về chính sách giá cả hàng hóa, hệ thống kênh phân phối, dịch vụ hậu mãi… Do đó buộc doanh nghiệp tham gia nền kinh tế thị trường phải có những giải pháp thích hợp, kịp thời và chính xác để tồn tại, phát triển. Để đưa ra được giải pháp cạnh tranh có hiệu quả là một công việc mất nhiều thời gian và vô cùng khó khăn. Nó đòi hỏi phải xem xét lại nhiều yếu tố cũng như đánh giá lại hiệu quả thực hiện của các phương pháp đã đề ra. Tuy nhiên trên thực tế, năng lực cạnh tranh của sản phẩm vật liệu xây dựng nói chung và sản phẩm gạch xây dựng nói riêng còn hạn chế, chưa xứng với tiềm năng phát triển. Trong bối cảnh đó thì việc phân tích, đánh giá thực trạng để từ đó nghiên cứu các giải pháp để
12 nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm gạch xây dựng là một yêu cầu bức thiết. Qua 15 năm xây dựng và trưởng thành (từ năm 2003 đến nay), Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn đã có nhiều nỗ lực trong việc nâng cao chất lượng, nâng cao năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, trong công cuộc hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn vẫn còn bộc lộ những hạn chế và yếu kém cần khắc phục. Để tiếp tục duy trì, khẳng định vị thế và thương hiệu của mình đòi hỏi Công ty phải không ngừng đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh. Xuất phát từ những lí do trên, học viên đã lựa chọn đề tài: “Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản trị kinh doanh. 2. Tình hình nghiên cứu Hiện nay có nhiều đề tài, công trình nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của sản phẩm như: Micheal E. Poter – Chiến lược cạnh tranh 1988: tác giả đã xây dựng chuỗi giá trị bao gồm 9 hoạt động thích hợp về mặt chiến lược tạo ra giá trị và giảm chi phí để đánh giá năng lực của một công ty trong việc tạo ra lợi thế khác biệt. Michael E. Poter – Lợi thế cạnh tranh quốc gia (1990): tác giả đã giới thiệu mô hình kim cương gồm bốn yếu tố chính liên kết chặt chẽ với nhau tạo nên lợi thế cạnh tranh và có thể áp dụng với mọi quốc gia và ngành công nghiệp. A.Thompson, A. Strickland (2001) khi đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp đã đưa ra hai khái niệm: năng lực cạnh cốt lõi và năng lực khác biệt. Ở đây, năng lực cốt lõi là một năng lực nguồn mà doanh nghiệp vận dụng nó tương đối tốt với các hoạt động bên trong khác của doanh nghiệp. Đây là nguồn lực có giá trị cao của doanh nghiệp. Khái niệm này được sử dụng để phân biệt với năng lực khác biệt và được hiểu là một tích hợp khả năng cạnh tranh và nguồn lực xác định mà doanh nghiệp vận dụng nó tương đối tốt so với đối thủ cạnh tranh.
13 Nguyễn Tuyết Nhung, “Nghiên cứu giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch ốp lát của công ty cổ phần Viglacera Hạ Long”, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Trường đại học Mỏ Địa chất, năm 2013. Đề tài đã trình bày tình hình sản xuất kinh doanh sản phẩm gạch ốp lát của công ty cổ phần Viglacera Hạ Long, nêu ra những khó khăn tồn đọng để từ đó đưa ra một số chiến lược kinh doanh cho sản phẩm của công ty. Đỗ Thị Phương, “ Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm phân bón của công ty TNHH Baconco trên thị trường”, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Trường Đại học Thương mại, năm 2014. Luận văn phân tích đánh giá thực trạng sản phẩm phân bón của công ty TNHH Baconco trên thị trường nội địa trong thời gian từ năm 2009 2013, đưa ra những tồn tại khó khăn của công ty để từ đó đề xuất những giải pháp nhằm tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm phân bón trên thị trường nội địa trong tương lai. Dương Thị Thu Hương, “Nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm mì ăn liền Hảo Hảo của công ty Acecook Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương mại, năm 2013. Luận văn nghiên cứu và phát triển sâu hơn cơ sở lý thuyết cạnh tranh, năng lực cạnh tranh của sản phẩm và thông qua số liệu thống kê, khảo sát thực tế tại doanh nghiệp để đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh sản phẩm mì ăn liền Hảo Hảo, từ đó đề xuất định hướng, giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm mì Hảo Hảo của Vina Acecook trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Định Việt Đông, “Nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm bánh kẹo của Công ty cổ phần bánh kẹo Hải Hà trên thị trường Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ, năm 2008. Luận văn đưa ra những biện pháp và kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty nói chung và sản phẩm bánh kẹo nói riêng. Đỗ Thị Mai, “Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm đồ gỗ xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản của làng nghề Chàng Sơn, Thạch Thất, Hà Nội”, luận văn thạc sỹ, năm 2012. Luận văn nghiên cứu thực trạng năng lực cạnh tranh sản phẩm đồ gỗ xuất khẩu của các doanh nghiệp làng nghề Chàng Sơn, rút ra những
14 tồn tại và khó khăn để từ đó đề xuất những giải pháp làm tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm đồ gỗ xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản. Các công trình nghiên cứu trên đề cập đến góc độ năng lực cạnh tranh, nâng cao năng lực cạnh tranh của các sản phẩm ở những công ty khác nhau. Nhìn chung, cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống, cụ thể về vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng nói chung và sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn nói riêng. Vì vậy, việc học viên nghiên cứu đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn” là cần thiết, có giá trị khoa học và thực tiễn, đồng thời cũng không trùng lặp với các công trình đã được công bố. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về nâng cao khả năng cạnh tranh của các sản phẩm gạch xây dựng nói chung, áp dụng cho Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn nói riêng, từ đó phân tích những hạn chế và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gốm xây dựng cho Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, đề tài thực hiện những nhiệm vụ cụ thể sau: Hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về năng lực cạnh tranh của sản phẩm, tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của sản phẩm, công cụ và tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của sản phẩm. Nghiên cứu thực trạng năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn thông qua phân tích môi trường tác động đến năng lực cạnh tranh của sản phẩm này. Phân tích định hướng và quan điểm của Công ty từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty từ nay đến năm 2020; đồng thời kiến nghị đối với Chính phủ cùng các doanh
15 nghiệp sản xuất gạch xây dựng để có những chính sách, quy định hợp lý nhằm tạo điều kiện để Công ty áp dụng các biện pháp nâng cao năng lực cạnh tranh các sản phẩm của Công ty nói chung và sản phẩm gạch xây dựng nói riêng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: luận văn nghiên cứu những vấn đề liên quan đến nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm nói chung và nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng nói riêng. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu sản phẩm gạch xây dựng tại Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn. Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu thực trạng năng lực cạnh tranh của sản phẩm gạch xây dựng tại Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn từ năm 2013 đến 2017 và đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm này đến năm 2020. Nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn thông qua việc giải quyết các vấn đề sau: + Khái niệm cạnh tranh sản phẩm, năng lực cạnh tranh sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng là gì? Các chỉ tiêu đánh giá và các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng? + Thực trạng năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn hiện nay? + Định hướng và giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty như thế nào? 5. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ đã nêu, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Là phương pháp nghiên cứu kế thừa, tiếp thu tri thức và lịch sử từ những người đi trước đã làm. Phương pháp này
16 được học viên sử dụng chủ yếu ở chương 1 của luận văn nhằm làm rõ các khái niệm về năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng và nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng. Phương pháp nghiên cứu kết hợp lý luận và thực tiễn: Là phương pháp nhằm mục đích thực hành vận dụng giúp thực hiện nhu cầu mục đích của Công ty. Đây là các giải pháp về công nghệ, vật liệu, tổ chức và quản lý, đào tạo nhân lực... Phương pháp này được sử dụng tại tất cả các chương của luận văn. Cụ thể, học viên sử dụng lý luận về các chỉ tiêu đánh giá, các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của sản phẩm để đưa ra các chỉ tiêu đánh giá về năng lực cạnh tranh của sản phẩm gạch xây dựng và các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của sản phẩm gạch xây dựng (Chương 1). Kết hợp lý luận và thực tiễn áp dụng biện pháp giúp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm làm cơ sở đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện và nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn (Chương 2, 3). Phương pháp phân tích và tổng hợp: Chủ yếu sử dụng trong chương 2 và chương 3 của luận văn. Cụ thể là được sử dụng để tính toán, phân tích số tuyệt đối, tương đối, bình quân để phân tích, tính toán các chỉ tiêu và đánh giá sự biến động của các chỉ tiêu của Công ty. Từ đó tổng hợp đánh giá lại các vấn đề cần nghiên cứu và rút ra định hướng, giải pháp, kiến nghị phù hợp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn. Phương pháp hệ thống hóa, được sử dụng xuyên suốt luận văn nhằm trình bày các vấn đề, các nội dung trong luận văn theo một trình tự, một bố cục hợp lý, chặt chẽ, có sự gắn kết, kế thừa, phát triển các vấn đề, các nội dung để đạt được mục đích, yêu cầu đã được xác định cho luận văn. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các phương pháp như: Phương pháp so sánh, phương pháp diễn giải, thống kê.. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
17 Ý nghĩa khoa học: Luận văn làm rõ khái niệm về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh sản phẩm và nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng. Luận văn đưa ra các chỉ tiêu đánh giá và các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của sản phẩm gạch xây dựng. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn: Từ các phân tích đánh giá trực tiếp trên chất lượng, mẫu mã, giá cả, dịch vụ sau bán hàng; và các phân tích đánh giá trực tiếp trên thị trường, doanh số bán hàng, thị phần và hệ thống kênh phân phối của sản phẩn; luận văn rút ra những kết quả đạt được nổi bật và những hạn chế cần khắc phục để xác định cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm gạch xây dựng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Tóm tắt kết quả nghiên cứu luận văn, Mở đầu, Mục lục, Kết luận, Tài liệu tham khảo, luận văn bao gồm 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về năng lực cạnh tranh và nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng. Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn. Chương 3: Định hướng và một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm gạch xây dựng của Công ty cổ phần gốm xây dựng Thanh Sơn.
18 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM GẠCH XÂY DỰNG 1.1. Khái niệm và các cấp độ năng lực cạnh tranh 1.1.1. Khái niệm “Cạnh tranh “ là một khái niệm xuất phát từ nền sản xuất hàng hóa, tuy nhiên cho đến nay được sử dụng rất phổ biến trong nhiều lĩnh vực kinh tế, thương mại, luật, chính trị, quân sự, sinh thái; thường xuyên được nhắc tới trong các diễn đàn kinh tế cũng như trên các phương tiện thông tin đại chúng, được sự quan tâm của nhiều đối tượng, từ nhiều góc độ khác nhau, dẫn đến có nhiều khái niệm khác nhau về cạnh tranh cụ thể như sau: Theo C.Mac “Cạnh tranh là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt giữa các nhà tư bản nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất tiêu thụ hàng hóa để thu lợi nhuận siêu ngạch”. (Hội đồng Trung Ương chỉ đạo giáo trình quốc gia, 2014, p. 57) Theo cuốn Kinh tế học của P. Samuelson thì “cạnh tranh là sự kình địch giữa các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau để giành khách hàng, thị trường”. (Paul A. Samuelson, 2011, p. 105) Theo Từ điển bách khoa của Việt Nam thì: “Cạnh tranh là hoạt động ganh đua hoặc tranh giành ít nhất giữa hai đối thủ nhằm có được những nguồn lực hoặc ưu thế về sản phẩm hoặc khách hàng về phía mình, đạt được lợi ích tối đa”. (Hội đồng Quốc gia chỉ đạo biên soạn, 2005, p. 85) Theo Michael Porter thì: Cạnh tranh là giành lấy thị phần. Bản chất của cạnh tranh là tìm kiếm lợi nhuận, là khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận trung bình mà doanh nghiệp đang có. Kết quả của quá trình cạnh tranh là sự bình quân hóa lợi nhuận trong ngành theo chiều hướng cải thiện sâu dẫn đến hệ quả giá cả có thể giảm đi. (Michael E. Porter (Dịch giả Nguyễn Phúc Hoàng), 2008, p. 98)
19 Theo cuốn Business Edge (2006), quan niệm cạnh tranh được hiểu là “Một phương thức thích ứng với thị trường của xí nghiệp, mà thực mục đích là dành được hiệu quả hoạt động thị trường làm cho người ta tương đối thỏa mãn nhằm đạt được lợi nhuận bình quân và đủ để có lợi ích cho việc kinh doanh bình thường và thù lao cho những rủi ro trong việc đầu tư, đồng thời hoạt động của đơn vị sản xuất cũng đạt được hiệu suất cao, không có hiện tượng quá dư thừa về khả năng sản xuất trong một thời gian dài, tính chất sản phẩm đạt trình độ hợp lý”. ( Business Edge, 2006, p. 75) Từ những phân tích trên, học viên đưa ra khái niệm về cạnh tranh như sau: Cạnh tranh là một phạm trù chỉ sự ganh đua giữa các chủ thể kinh tế của nền kinh tế thị trường trong việc tìm mọi biện pháp, cả nghệ thuật lẫn thủ đoạn để cùng theo đuổi mục đích tối đa hóa lợi nhuận. Thông thường các mục tiêu này là chiếm lĩnh thị trường, giành lấy khách hàng cũng như các điều kiện sản xuất, khu vực thị trường có lợi nhất. 1.1.2. Các cấp độ năng lực cạnh tranh Năng lực cạnh tranh được phân chia thành bốn cấp độ: Năng lực cạnh tranh cấp quốc gia, năng lực cạnh tranh cấp ngành, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, năng lực cạnh tranh của sản phẩm. Bốn cấp độ này có mối liên quan mật thiết, phụ thuộc lẫn nhau không thể tách rời. Một doanh nghiệp không thể tự trở thành có khả năng cạnh tranh nếu thiếu môi trường hỗ trợ bao gồm các nhà cung cấp, dịch vụ phục vụ sản xuất cũng như áp lực cạnh tranh từ các đối thủ trong nước. Một môi trường duy trì cạnh tranh bắt nguồn từ hệ thống quốc gia các chuẩn mực, luật lệ và thiết chế xác định, khuyến khích định hình các hành vi của doanh nghiệp. Vai trò của Nhà nước trong việc phát triển và tái cơ cấu doanh nghiệp là không thể phủ định. Khi có một tập hợp doanh nghiệp đủ mạnh và có năng lực cạnh tranh với các doanh nghiệp tại các quốc gia khác thì năng lực cạnh tranh của một ngành so với ngành đó ở quốc gia khác sẽ tăng lên. 1.1.2.1. Năng lực cạnh tranh cấp quốc gia
20 Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) đã nêu ra trong báo cáo về tính cạnh tranh tổng thể năm 1997 “năng lực cạnh tranh của một quốc gia là năng lực cạnh tranh của nền kinh tế quốc dân nhằm đạt được và duy trì mức tăng trưởng cao trên cơ sở các chính sách, thể chế bền vững tương đối và các đặc trưng kinh tế khác” (Diễn đàn kinh tế thế giới WEF, 1997, p. 47) Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) đã chọn tám nhân tố thể hiện năng lực cạnh tranh quốc gia để đánh giá như sau: Mức độ mở của của nền kinh tế; Vai trò Chính phủ; Tài chính – Tiền tệ; Kết cấu hạ tầng; Công nghệ, nghiên cứu và triển khai; Quản lý của doanh nghiệp; Lao động; Thể chế. Năng lực cạnh tranh quốc gia có thể hiểu là việc xây dựng môi trường cạnh tranh kinh tế chung, đảm bảo phân bố có hiệu quả các nguồn lực nhằm đạt được và duy trì mức tăng trưởng cao, bền vững. Trên thực tế có nhiều quan niệm khác nhau về năng lực cạnh tranh của một quốc gia phản ánh từng khía cạnh cụ thể khác nhau được đề cập trong các khái niệm đã nêu. Một số quan điểm cho rằng năng lực cạnh tranh quốc gia là sức cạnh tranh dựa vào yếu tố sản xuất như vốn, lao động, công nghệ, tài nguyên thiên nhiên. Hay một số quan điểm khác cho rằng năng lực cạnh tranh quốc gia được xác định trên cơ sở tăng trưởng kinh tế hay đơn thuần là sự phản ánh thông qua các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô. Năng lực cạnh tranh của nền kinh tế được thể hiện thông qua các chỉ tiêu về trình độ công nghệ, môi trường kinh tế vĩ mô về tài chính và mức độ hội nhập quốc tế, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, sản phẩm và môi trường kinh doanh. Năng lực cạnh tranh của nền kinh tế cũng thể hiện qua các yếu tố về công nghệ kỹ thuật, môi trường kinh tế vĩ mô về tài