Lý Hu Tông ệ
làng C Pháp, nay thu c v huy n (1194-1226) là vua th 8 ứ nhà Lý, cai tr t ị ừ ạ ả , ng ổ i ườ ở năm 1211 đ n năm 1224. Ông ế ệ Từ ộ ề . t Nam , Vi Lý Hu Tông ệ tên th t là Lý S mả hay Lý H o S m ậ ỉ B c Ninh S nơ , t nh ệ ắ
Thân thế
ả ưở ẹ ậ ủ Lý Cao Tông, m là hoàng h u h Đàm, sinh tháng 7 năm , lúc c vua cha l p làm hoàng thái t ọ ậ ượ ử ng c a Lý S m là con tr Giáp D n (1194). Năm M u Thìn (1208), ông đ ậ ầ đó ông 15 tu i.ổ
Ch y lo n v H i p
ạ ề ả Ấ
ạ
Xem chi ti t bài: Lý Cao Tông ế
t trung th n , gi ầ Ph m Du ạ ế ạ ờ ỉ . ầ Ph m B nh Di ng c a B nh Di là Quách B c kh i binh báo thù cho ch , đánh vào kinh thành, i gian th n ố ủ ử ầ ạ Năm 1209, vua Cao Tông nghe l B t ở ỉ ộ ướ l p con th c a vua là Lý Th m làm vua. Vua Cao Tông ch y lên Quy Hoá, thái t ậ S m cùng m và hai em gái ch y v H i p, n i Tr n Lý cai qu n. ả ủ ứ ủ ẹ ề ả Ấ ạ ầ ả ơ
ắ Sam l p làm vua, tôn x ng là Th ng ư ầ ươ ử ả Tô Trung Từ bèn đón v ấ ng t ử ầ ươ ủ ầ ầ ậ ấ Tr n Th Dung có nhan s c, bèn l y S m th y con gái c a Tr n Lý là ắ ị ỉ c phong làm Minh T , Tô Trung T làm Đi n ti n ch ừ ự ượ ệ ề Tr n Lý và V ng. Thái t làm v . Nhân đó Tr n Lý đ ợ huy s .ứ
S m l p tri u đình riêng và t t tin thái t ậ ề ử ả ự ướ ầ ế ạ ở ý phong t ố Đoàn Th ở ồ là Nguy n N u và Nguy n N i gi ngượ , Đoàn Văn Lôi) ng ệ ị c cho Tr n Lý, Tô Trung T , ừ ể Quy Hoá mu n đánh d p, bèn sai Ph m Du đi đ ạ ẹ ễ ả vùng H ng. Nh ng Du tr n i ư ế t ễ ễ ưở B c Giang ắ ậ ả Bi Ph m Ngu... nên vua Lý Cao Tông liên l c v i h Đoàn ( ạ ớ ọ công vi c, b quân c a hào tr ủ ch t.ế
ầ ừ ớ ử ậ ạ ố ề ố ị ẹ ế ừ ạ c đã hàng ph c Lý ề ả ự ừ ạ ụ ộ Tr n Lý và Tô Trung T bèn mang quân đánh v kinh thành d p Quách B c đ l p ố ể ậ tr n, Tô Trung công v i nhà Lý. Cu i năm 1209, lo n Quách B c b d p, Tr n Lý t T đón vua Cao Tông v cung. Do Ph m Du đã ch t mà th l c Trung T m nh nên vua Cao Tông bu c ph i d a vào Trung T . Đàm Dĩ Mông tr ừ i, đ Th m và Quách B c v n không b tr t ẹ ầ ế ự ướ c làm ch c thái uý. ứ ố ẫ ị ộ ượ ầ ị
ầ ế ử ả ườ ề i đón thái t ứ ế ố ừ ạ ầ ậ Tr n Th Dung ị ; phong anh Th Dung là Thu n L u bá ị i còn tin t làm Ch S m v kinh. Tháng 10 ớ S m n i ngôi, t c là Lý Hu Tông. Vi c đ u ệ ầ ệ ử ả vào cung, l p làmậ ư ng, giao quy n bính cho ề ầ Đ u năm 1210, Cao Tông đau y u, m i sai ng năm 1210, Lý Cao Tông ch t. Thái t ố tiên vua làm là sai Ph m B và Tô Trung T đón Thái uý ph chính nguyên phi; cho Trung T làm ừ Tr n T Khánh ạ ươ ự c và thi u h c th c. Thái úy Đàm Dĩ Mông là m t ng i nhu nh ụ ầ . Vua l ượ ng Thành h u ườ ộ ưở ọ ứ ế
N i lo n ộ ạ
Xem thêm bài: Tô Trung Từ, Tr n T Khánh ự ầ
Ng theo h Đoàn
ọ
ả
ứ ư ụ ề ề ơ ng tri u đình mang quân ly khai. Tuy lo n Quách B c b d p nh ng nhi u n i còn cát c ch a hàng ph c tri u đình. ạ Nhi u hào tr ề ố ị ẹ ươ ư ng, t ướ ng đ a ph ị ưở ề
ề ế ở ề ủ ả ư ị ề ỗ t Trung T nh ng không xong, b Trung T b t dìm ch t d ậ ủ ừ ắ ư ế ị b n Đ i Thông. Sau đó N i h u Đ Th Quy cũng m u phát binh gi t Trung T ạ Tô Trung Từ tr thành c là ướ i n ế ướ ướ c ừ ư ế ế Xác Cao Tông ch a k p chôn, trong tri u đã x y ra bi n lo n. quy n th n trong tri u. Tháng 12 năm 1210, Đ Kính Tu nh n y thác c a vua tr ầ Cao Tông m u gi ừ ư ở ế ộ ầ ạ không thành, cũng b Trung T gi ỗ t ch t. ế ừ ế ị
ớ ươ ừ i quy n Nguy n Trinh gi ượ ng d Tháng 7 năm 1211, Tô Trung T đang đêm sang Gia Lâm t ừ C c, b quan n i h u V ng Th ộ ầ ị ự ng Nguy n Ma La b t là t ễ ư ng là ch ng công chúa gi ướ thông v i công chúa Thiên ế [2]. Con r Trung T t ch t ể ế t. ế ị ướ ồ ề ướ ễ
t Nguy n Trinh. Tr n T Khánh nhân lúc kinh thành b tr ng, i c u Tô Trung T ỏ ố làng Ho ch. Các ạ ễ ư H ng châu là Đoàn Th ầ ự ừ ở ườ ậ ng và Đoàn Văn Lôi nói vu Tr n T Khánh ự ầ Tr n Th a l p k gi ế ế ừ ậ ầ l p t c mang quân v kinh s , an táng ng ề ậ ứ ng cát c t ướ ượ ứ ở ồ v i vua Hu Tông r ng: ệ ớ ằ
ế ậ . "Tr n T Khánh đem binh v kinh s là mu n m u đ vi c ph l p" ư ồ ệ ự ư ề ầ ố
ệ ậ ậ ạ ạ ầ ổ ự ng và Đoàn Văn Lôi ự ữ ượ ầ ố c h u cho Đoàn Th ng. Hu Tông tin là th t, n i gi n, bèn h chi u cho các đ o binh đánh Tr n T Khánh và ế giáng Nguyên phi Tr n th Dung xu ng làm Ng n . Đoàn Th ị đem binh v kinh s . Hu Tông h chi u t n phong t ướ ầ ệ ế ấ ượ ư ề ạ
B ch y lên L ng Châu
ỏ ạ
ạ
Qu c Oai đánh b i h Đoàn. ầ ố ự ự ế ễ ướ ớ ụ ng c a T là Nguy n Cu c, kiêm tính ễ ự ạ ọ ộ Tuy nhiên, Tr n T Khánh liên minh v i Nguy n T ự ở i nhân T ch t, T Khánh d hàng t Sau đó l ủ ự ạ vùng Qu c Oai. ố
ố ự ư ấ ạ ế ự ọ ầ ầ ọ ầ ả ề ự ề ệ ặ i cùng v i Thái h u Đàm th và m t s c n th n v n ng m m u di ệ ộ ố ậ ư ạ ậ ầ ẫ ầ ớ ị Hu Tông không mu n d a vào h Tr n nh ng th y th l c h Tr n m nh lên, m t ộ ệ m t truy n cho văn võ bá quan đ u ph i nghe m nh l nh Tr n T Khánh; m t khác, ặ ệ ọ t h Hu Tông l ệ Tr n.ầ
ng sĩ ậ ầ ườ ở ạ ướ ng Phan ẹ ạ ở ạ B cắ đ o ướ đ o Phù L c ị Phù L c, Ngô Mãi ế ử ế ở ử ế ạ ắ i đi v i các t ớ ự ti n đ n c a Đ i H ng (c a nam thành ư ạ ư ề ự i tr v Đ i Thông. Đ u năm 1213, Thái h u sai ng Giang, h n ngày cùng phát binh đánh T Khánh. Đúng ngày đã đ nh, các t Th Long). T Khánh đang c m thành, đ t c u Ngo n Thi m r i l ấ Thăng ở B c Giang b n Đ i Thông, nghe tin đó li n kéo quân lên kinh s , vào ạ ở ế ề ạ ồ ạ ở ề ạ ố ầ
làm t ướ ư ự ẹ ớ ệ ự ng, h n v i quân H ng châu đi ễ ươ ế ỉ ủ ọ ầ ả ư ế tan v . V ng Lê, Nguy n C i b t đ Lý Hu Tông bèn cùng thái s Đàm Dĩ Mông t đánh T Khánh, đ n M S g p quân c a h Tr n do V ng Lê, Nguy n C i ch huy. Hai bên ch a giao chi n, quân c a Lê, C i m i hò reo ti n lên, quân tri u đình đã c thuy n r ng. Cánh quân đ o B c Giang t ự ễ ở ặ ế ễ ủ ả ắ ượ ớ ề ồ ồ ả ề ắ ỡ ươ ạ
i b n An Diên (Th ng Tín, Hà Tây) thì b quân ư ố ấ ớ ế ườ ị do thái s Đàm Dĩ Mông th ng xu t t c a Tr n Th a ti n đánh. ủ ừ ế ầ
Tr n Th Đ ọ ầ t ở ả ế ạ ầ ướ ắ ế ng h Tr n khác là Phan Lân, Nguy n N n t ộ ừ ố ng n cũng ti n đánh ế Qu c Oai ố ễ ệ ế ở ồ ở ấ ạ ồ ạ ng (ch ng công chúa Thiên C c). ủ ộ cùng Tr n Hi n Sâm Em h Tr n T Khánh là ầ ự th ng quân tri u đình. Các t ọ ầ ề ti n đ n ch D a đánh th ng các t ng ợ ừ ướ ắ Tông th t th ph i ch y lên L ng Châu, ả ế V ng Th ồ ượ H ng châu là Đoàn C m, Vũ H t. Lý Hu ấ nhà phò mã, đ ng th i là quan N i h u ộ ầ ờ ự ươ
c kinh đô, sai ng i đem th lên L ng Châu g p Hu Tông ượ ế ườ ư ệ ạ ặ Tr n T Khánh chi m đ ự ầ c v nh ng Hu Tông không nghe. đ r ệ ể ướ ề ư
D a vào Nguy n N n
ự
ộ
ễ
c Hu Tông v kinh, T Khánh đón m t ng Lý Anh ượ ề ộ ườ ng l p làm vua m i, hi u là Nguyên V ng, c i nguyên là Càn ệ ươ ươ ệ ậ i con c a vua ủ ả ự ớ Không đón đ Tông là Hu Văn v ệ Ninh.
ầ ự ộ ướ ế i T Khánh khi n ỗ ị ễ ộ ủ ố ộ ấ ự ễ ầ ộ ự ỏ ố ạ ớ ng c a Tr n T Khánh là Đ B , Nguy n N n ph n l Các b t ả ạ ự B c Giang, sau khi đánh b i m t cu c t n công tình hình thêm r i ren. Nguy n N n ộ ạ ộ ở ắ i Tr n T Khánh, xây d ng m t th l c r t l n. T Khánh c a h Đoàn bèn ph n l ế ự ấ ớ ủ ọ ự ả ạ l y h t vàng b c, c a c i các kho và phóng h a đ t kinh đô r i đón vua m i là Càn ồ ủ ả ế ấ Ninh xu ng hành cung Lý Nhân ( Hà Nam). ố
ớ ự ệ ộ ướ ầ ễ ể ượ c h u đ m n ế ự c lúc này đ i th hình thành ba th l c: ướ ụ ệ ể ạ ng, phía nam là Tr n T Khánh. ộ đem binh đ n Thăng Long đánh nhau v i T Khánh. Hu Tông và thái Nguy n N n ế ễ ở ề Thăng Long, phong cho Nguy n N n t Nam Sách tr v h u đang ở ậ tay N n ch ng h Tr n. C c di n trong n ọ ầ ộ ố Phía b c là Nguy n N n, phía đông là Đoàn Th ộ ễ ắ ượ ự ầ
ớ ng l n, còn có nh ng th l c nh ữ các đ a ph ị ỏ ở ộ ứ ấ ự ượ ọ ươ Hoài Đ cứ , Hà Tây). ế ự ở ấ ầ đ t Ô Kim ( ọ ạ ở Nam Sách. Kh p n i trong n ắ ọ ơ ế ự ng. M t th l c Ngoài m y l c l QuyỞ cát c khá quan tr ng là Ô Kim h u Lý Bát ị Hóa (mi n ề Yên Bái, Tuyên Quang d c ọ sông H ngồ ) có h Hà, cha truy n con n i cai tr ề ố c v n trong tình đ t tr i này. Ngoài ra, còn h Ph m ướ ẫ ấ ạ tr ng h n lo n. ỗ ạ ạ
Quay v v i h Tr n
ề ớ ọ ầ
ầ ệ ệ ợ ng Đ Năng T giúp đ l y l ể ươ ế ươ ưở ự ng Bình H p (xã Tam Hi p, huy n Phúc Th , ọ ng đ a ph ị ố ỗ ệ ử ệ Đ u năm 1214, Hu Tông ch y đ n h ạ ệ Hà Tây), Tr n T Khánh đ ỡ ấ ạ i c hào tr ượ ầ Bình H p, r i đem quân bao vây Thăng Long, đ t cung đi n, phá nhà c a. Hu Tông ồ ph i d ng l u tranh đ ề ợ ả ự . ể ở
ầ ầ ệ ự ữ c b giáng xu ng làm ng n ) ị ậ ả ướ ị ạ ậ . Đàm Thái h u cho Tr n T Khánh là k ph n tr c, th ự ệ i l p Tr n Th Dung (tr ậ ủ ố ẻ ổ ỏ ả ặ ầ ả t bèn ngăn l ườ ng i ườ ố i. Đàm Thái h u b thu c ỉ ầ ớ ế ạ ả ự ủ ả ố Đ u năm 1216, Hu Tông l làm Thu n Trinh phu nhân ắ i sai ng ch Tr n Th Dung mà nói là bè đ ng c a gi c, b o Hu Tông đu i b đi; l ạ ị nói v i phu nhân b o ph i t sát. Hu Tông bi ậ ỏ ệ đ c vào món ăn u ng c a phu nhân. M i b a ăn vua chia cho phu nhân m t n a và ộ ử ỗ ữ ộ không lúc nào cho r i bên c nh. ạ ờ
ng C o Xã (Nh t T o, ướ ậ ả T Liêm ừ ỗ
i quay v n , Hà N iộ ) là Đ Át, Đ ỗ ở ả i tri u đình. Lý Hu Tông d a vào Lý Bát, sai Bát đánh l ư i, nh ng ề ạ ự ệ ng nh anh em h c tình th đó, Hu Tông đành l ờ ướ ề ươ ế ệ ạ ọ Tháng 4 năm 1216, các t Nhu ch ng l ế ố ạ không th ng. Tr ắ Tr n.ầ
t Tr n Th Dung, sai ng ề ế ố ị ố ộ ắ ế ệ ồ ự ẻ ỉ ớ nhà t ờ ủ ướ i c m ườ ầ Khi đó trong tri u, Đàm Thái h u ngày ngày mu n gi ầ ậ ấ chén thu c đ c b t phu nhân ph i ch t. Hu Tông ngăn l i không cho, r i đêm y ạ ả cùng v i phu nhân l n đi đ n ch quân c a T Khánh; g p khi tr i đã sáng, ph i ngh ả ặ ủ ế ỗ ng quân Lê M ch l ng c a T Khánh là huy n Yên Duyên, g p t i ạ ở ự ặ ướ ệ ị ở V ng Lê đem binh thuy n đ n đón. ế ươ ề
ứ ự ự ề ế ầ i ỗ ạ ở c Hu Tông, bèn ph Nguyên v ng mà mình t ng đ a lên ngôi xu ng làm Hu bãi C u Liên và truy n cho T Khánh đ n ch u. T Khánh đón ế ươ ệ ư ừ ố Hu Tông bèn đ l ệ đ ệ ượ ng. Văn v ươ
Phát điên
ậ ượ ầ ị ậ c phong làm hoàng h u. ọ ộ ọ ầ ứ N i th phán th ị ộ ừ ề ự ụ Tháng 12 năm 1216, Thu n Trinh phu nhân Tr n Th Dung đ T lúc đó, anh em, thân thu c h Tr n chi m h t các ch c văn võ quan tr ng trong tri u. T Khánh làm ừ ủ. Tr n Th a ầ cho đúc vũ khí, d n d n ch n ch nh l ầ ế ế , Tr n Th a làm ừ ầ i quân đ i. ộ Ph chính thái uý ạ ầ ấ ỉ
i không sinh c, l ươ ạ , ch có toàn công chúa. Vua Hu Tông l ệ c hoàng t đ ượ i b trúng phong, đau y u luôn, không đi đâu đ ế ạ ị ỉ ử
x ng là Thiên t ng giáng ử ề ướ : Tháng 3 năm Đinh S u (1217), vua phát điên, nhi u lúc t ự ư tr n, tay c m giáo và m c, c m c nh vào búi tóc,và múa hát ắ ầ ầ ờ ộ ỏ
i s oai." ờ ng nhà tr i, Ta đây là t ướ Hôm nay giáng th cho ng ế ườ ợ
ổ ồ ứ ế ướ ố c, u ng u ng li bì đ n hôm sau m i t nh. T s m đ n chi u không ngh , khi múa xong thì đ m hôi, nóng b c khát n ừ ớ r ượ ỉ ớ ỉ ề ế ủ
ự ự ự ẹ ầ ng cát ng th y th l c h Tr n m nh, t m quy ỗ ị ượ ấ ạ ng và v n gi c phong t Chính s giao phó c cho Tr n T Khánh. T Khánh ra tay đánh d p các l c l ự ượ ả c c a Đ B , Lý Bát, Hà Cao. Đoàn Th ạ ứ ủ hàng tri u đình, đ ượ ề ế ự ọ ầ vùng H ng châu. ồ c v ướ ươ ữ ẫ
ầ ề ự ạ ơ ầ i r i vào tay em h T Khánh là Tr n ọ ự Năm 1223, Tr n T Khánh ch t, quy n l c l ự Th Đ . Anh T Khánh là Tr n Th a đ c phong là Ph qu c Thái uý . ừ ượ ủ ộ ế ầ ự ụ ố
c làm 24 l ơ ế ề ệ i phong ạ ầ ủ ộ [3] làm Đi n ti n ch huy s ệ ườ ủ ứ , chia cho các ộ ứ. Đ n tháng 10, d ướ i i cho con gái là công chúa ượ ng ổ ứ Hu Quang đ i s Năm 1224, b nh vua càng n ng h n. Vua đem chia c n ả ướ ặ công chúa, l Tr n Th Đ ỉ ầ s c ép c a Tr n Th Đ , ông chính th c nh ng ngôi l ạ ủ ộ ứ Chiêu Thánh m i lên 8 tu i, t c là Lý Chiêu Hoàng. Hu Tông lên làm thái th ệ hoàng và đi tu ấ ớ ở chùa Bút Tháp, l y pháp danh là ạ ư ệ
B b c t
ị ứ ử
ng ngôi cho ch ng là ủ ộ ắ ặ ể ầ ườ ồ đó (1225). Không lâu sau, Tr n Th Đ s p đ t đ Lý Chiêu Hoàng nh ả , t c là Tr n Thái Tông. Nhà Lý m t v tay Tr n C nh ấ ề ứ ầ ầ nhà Tr nầ t ừ
ng đi d o ch i trong kinh thành. M t hôm đi qua ườ ư Sau khi làm s , Hu Tông v n th ệ ch i ch Đông, dân chúng nh n ra, xúm l ạ ơ i xem, có ng i còn khóc th ng. ẫ ậ ơ ợ ạ ườ ộ ươ
ủ ộ ợ ể ệ ầ Năm 1226, Tr n Th Đ s lòng dân nh vua cũ, bèn chuy n Hu Quang vào chùa ớ Chân Giáo.
M t l n Th Đ th y Hu Tông nh c v ủ ộ ấ ổ ỏ ở ườ ộ ầ ệ n, Th Đ nói: ủ ộ
. Nh c thì ph i nh c r sâu ả ổ ả ễ ổ ỏ
Hu Tông nói: ệ
Đi u ng ề ươ ể ồ . i nói, ta hi u r i
Sau đó, ông t sau v n, tr c khi ch t còn kh n: t ự ử ở ườ ướ ế ấ
i, ng i còn gi ạ ươ ế ế t ta, ngày nay ta ch t, đ n ế Thiên h nhà ta đã vào tay ng khi thác con cháu ng i l ươ ạ i cũng s b nh th ẽ ị ư ế. ươ
ọ ổ ỏ ả ng vào tháp chùa B o Quang, tôn mi u hi u là Hu Tông. Lý H o S m th 33 tu i, làm vua 14 năm, đi tu 2 năm. Th Đ cho h a táng xác ông, ạ ch a x ứ ươ ủ ộ ệ ế ệ ả
t S ký Toàn th cho r ng: tên ông là i làm phép chi ư, đ i sau có ng ằ ệ ử ự ườ ặ ờ ướ ờ thì bên trên ch ữ nh tậ là m t tr i, bên d ặ ờ t t ế ự i ch ữ s nơ là núi, chữ ế ả ả ả ờ Theo Đ i Vi ạ S m, theo Hán t "S m" nghĩa là "m t tr i gác núi"; theo nghĩa đó mà suy thì đ n đ i Lý S m, m t tr i ặ ờ nhà Lý s t t. ẽ ắ
Bình lu nậ
ề ệ ệ ề ạ Trong Đ i Vi cho con gái đ đ n n i c nghi p nhà Lý m t v tay nhà Tr n nh sau: ư, Ngô Sĩ Liên bàn v vi c Lý Hu Tông truy n ngôi ệ t S ký Toàn th ỗ ơ ệ ử ể ế ấ ề ư ầ
i hi n, vì là ờ ườ ề c nh ề ế ượ i tông th t nuôi làm con mình đ n i gi ấ ữ
ệ ệ ề ế ệ ữ ậ [4] và Vũ ắ ẫ ng ngôi cho h Tr n, y là ọ ầ ấ ườ ệ Đ i sau ch truy n ngôi cho con mà không truy n ngôi cho ng ề ỉ i nào đ không có ng ư Thu nấ và Vũ. N u không may mà không có con ườ thì ch n con c a ng nghi p l n, đó ườ ủ ọ ệ ớ ể ố cũng là m t cách x trí trong lúc bi n v y. ế ậ Lý Nhân Tông đã làm nh th r i, ư ế ồ ử ộ Hu Tông sao không xét vi c cũ mà làm theo, l ớ t b nh m i i đ đ n sau lúc t ậ ệ ạ ể ế không? Các quan b y gi l p con gái mà truy n ngôi cho, th có ph i l không ờ ấ ả ẽ ậ ai nghĩ gì đ n xã t c, đ cho Phùng Tá Chu vi n d n vi c L h u ệ ể h uậ [5] làm c mà thành ra vi c Chiêu Hoàng nh ng ế ớ i v i h Lý. i có t ộ ớ ọ ườ
ư ườ ậ ấ ử ự Tuy nhiên, khi đ a ra nh n đ nh này, s gia Ngô Sĩ Liên d ị th c t hào tr ộ ng nh đã không th y m t ư lo n Quách B c, ph i d a vào các ả ự ố ề ừ ạ ẽ ng và n u không có h Tr n, h Nguy n ho c h Đoàn cũng s ặ ọ ọ nhà Lý đã không còn th c quy n t ọ ầ r ng: ng đ a ph ị ự ế ằ ưở ươ ế ễ
ở ệ ậ ề ử ng l tr thành quy n th n trong tri u. Do đó, vi c l p con gái làm thái t ề không ph i ý nguy n c a Hu Tông thì ông cũng không th c ệ ầ ệ ủ ể ưỡ ả truy n ngôi dù ề i đ c. ạ ượ
ấ ệ ế ự ừ ự ẫ ệ ứ ướ ọ ầ ế ơ ị ặ Hu Tông cũng ầ ệ ể ố ủ ờ c. ứ ị ứ ả ộ ấ ố , rõ ràng ông nh n th c đ ẫ ậ ầ thì s không th ẽ ở ế s d c s c c m cúi nh cho đ i th c s ự ự b tâm th n ị ượ ứ ễ ỏ ọ ầ ẫ ầ ấ s ph n u t, c ch và b t ấ Ch ng điên khùng c a Lý Hu Tông th c ra xu t phát t ấ ứ ứ c th i cu c khi ch ng ki n c nghi p dòng h d n d n b thôn tính l c c a ông tr ầ ộ ự ủ mà không làm gì đ ẫ ượ M t m t ra l nh các quan ng h h Tr n, m t khác v n ặ ộ ọ ầ ủ ộ ọ ầ , đi u đó ch ng t ng m liên minh các s quân khác đ ch ng h Tr n ỏ ệ ứ ề ầ i ngây ngô, đ n có toan tính "hai m t" c a m t nhà chính tr ch không ph i là ng ườ ủ ặ ệ ế T Mã Trung. T i khi làm đ n nh , ông v n hoàn toàn s Hu Quang ư T n Hu Đ ệ ư ộ ư ớ c ệ nh c t n g c . Nghe Tr n Th Đ nói chuy n t nh táo ứ ượ ủ ộ ổ ỏ ậ ầ ỉ thâm ý đ c ác c a quy n th n; b i n u là ng ể ộ ườ ầ ề c cái r c mà thôi. Ch ng điên nào hi u đ ổ ẽ ẽ ố ứ ắ ể ượ khùng c a Hu Tông ph n do ph n u t, ph n do phe cánh h Tr n nói vu ra cho n ng ặ ầ thêm đ ng ủ c, có l ủ ệ i ngoài nghĩ r ng vua không còn đ "năng l c hành vi" đ tr qu c. ủ ể ườ ể ị ự ằ ố
t nh ng không ph i là ông vua gi ệ ư ả ố ỏ ủ ả gây ra h a ngo i thích khi t i ch ng t ồ ố ườ ạ ụ ự i và không đ kh năng ọ ớ i ạ Hu Tông là ng đ an đ nh đ i c c đã r i ren. Ngô Sĩ Liên trách ông t ể ị H i p: ả Ấ
i buông lòng dâm ướ ạ ạ ạ ti n phong t c cho ng Thái t d c ụ ở S m đi l n này là vì n ử ả ầ ngoài mà t ự ệ c lo n mà tránh n n, sao l ườ i? ướ
ứ ủ ế ắ ả ẩ ầ ọ ầ ứ ể ẹ ể ạ ọ ả ở ề ư ậ ư ự ậ ề ầ ớ ị ệ Trách c c a Ngô Sĩ Liên có ph n quá khe kh t. Kinh thành có bi n ph i bôn t u, vi c Lý S m phong ch c cho h Tr n đ kích đ ng lòng trung thành mà d p lo n; sau này ạ ộ i m u d a vào nh ng h khác đ h n ch th l c h Tr n; tr v kinh thành, ông l ế ế ự ọ ầ ữ ạ t thu t quy n bi n, không h n vì tình riêng v i Tr n Th nh v y nhà vua cũng bi ẳ ế ế Dung.
ậ ệ ủ ấ ạ ở ớ ọ ầ ả ạ ụ ố ụ ư ầ ả ứ ề ư ự ặ ị ầ ị ế ạ ng ti n phát tri n th l c cho Tr n T ọ ầ t đ v i vai trò ngo i thích và có v th thu n l ệ ể ớ ầ ệ ể ị ự i đ i sau, ông l ỉ ế ứ ả Tuy nhiên, b i Hu Tông không đ tài nên sau tr n ra quân cùng Đàm Dĩ Mông so g m v i h Tr n th t b i, ông nói riêng và nhà Lý nói chung không còn kh năng chi ươ ả ph i c u vãn đ i c c. Ông loay hoay tìm trung th n nh ng r t c c ngo nh đi ngo nh ố ứ l ệ i, các s quân không ai trung thành v i nhà Lý mà đ u có toan tính riêng. Lý Hu ớ ạ i th c lòng yêu Tr n Th Dung và đi u đó đ Tông không m n mà h Tr n nh ng l ượ c ề ạ i đ d p yên h Tr n khai thác tri ậ ợ ể ẹ ọ ầ thiên h . N u ông và Tr n Th Dung ch là ph ế ự ầ ạ ế Khánh thì t i ch ng ki n đôi tr Lý Chiêu Hoàng và Tr n C nh là ầ ớ ờ ph ệ ươ ẻ ạ ề [6]. ng ti n đ Tr n Th Đ thi hành bá quy n ủ ộ ể ầ ươ
Bách khoa toàn th m Wikipedia
ư ở
ộ ủ ả ứ ự Nói m t cách khái quát, Lý Hu Tông không đ kh năng c u vãn chính s nhà Lý mà ệ vua cha Cao Tông đã làm h ng.ỏ
