Marguerite Duras với tình yêu và ký ức về miền Nam Kỳ lục tỉnh

Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MARGUERITE DURAS VÔÙI TÌNH YEÂU VAØ KYÙ ÖÙC<br /> VEÀ MIEÀN NAM KÌ LUÏC TÆNH<br /> Haø Thanh Vaân<br /> Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät<br /> <br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Nöõ nhaø vaên Phaùp Marguerite Duras laø moät teân tuoåi ñaõ ñöôïc bieát ñeán vaø ñöôïc yeâu meán<br /> taïi Vieät Nam töø laâu, khoâng phaûi chæ do nhöõng taùc phaåm noåi tieáng, maø coøn do söï gaén boù maät<br /> thieát cuûa baø vôùi maûnh ñaát “Nam Kì luïc tænh”. Mieàn ñaát naøy, vôùi veû ñeïp rieâng cuûa noù, ñaõ<br /> chinh phuïc ñöôïc nhöõng ngöôøi ñeán ñaây duø hoï ñeán vôùi tö caùch thöïc daân. Baøi vieát ñeà caäp ñeán<br /> quaõng ñôøi cuûa Marguerite Duras ôû Ñoâng Döông cuøng vôùi kyù öùc veà tình yeâu, maûnh ñaát, con<br /> ngöôøi ñöôïc theå hieän qua hai taùc phaåm teân tuoåi “Ngöôøi tình” vaø “Ngöôøi tình Hoa Baéc” cuûa<br /> baø. Döôùi ngoøi buùt taøi naêng cuûa Marguerite Duras, kyù öùc veà mieàn ñaát naøy maõi maõi laø moät kyù<br /> öùc ñeïp vaø khoù phai.<br /> Töø khoùa: tình yeâu, kí öùc, Nam Kì luïc tænh<br /> *<br /> 1. Ñaët vaán ñeà Nam töø laâu. Ñaõ coù moät soá coâng trình<br /> ÔÛ theá kæ thöù XIX vaø sang ñeán theá kæ nghieân cöùu nhaéc ñeán cuoäc ñôøi vaø taùc phaåm<br /> XX, ñaõ xuaát hieän hieän töôïng nhieàu nhaø vaên cuûa baø. Nhieàu baøi vieát ñeà caäp ñeán nhöõng<br /> phöông Taây höôùng ngoøi buùt cuûa mình veà tieåu thuyeát, ñeán nhöõng boä phim maø baø laø<br /> nhöõng maûnh ñaát thuoäc ñòa xa xoâi vaø ñaït taùc giaû kòch baûn, trong ñoù ña phaàn nhaéc<br /> ñöôïc thaønh coâng treân nhieàu phöông dieän. ñeán tieåu thuyeát Ngöôøi tình - taùc phaåm ñoaït<br /> Ñoù laø nhaø vaên Anh Joseph Rudyard Kipling giaûi Goncourt naêm 1984 vaø goùp phaàn ñöa<br /> (1865 ” 1936) vôùi nhieàu taùc phaåm vieát veà teân tuoåi cuûa Marguerite Duras leân moät taàm<br /> AÁn Ñoä nhö The Jungle Book (Saùch röøng cao môùi treân vaên ñaøn Phaùp. Ñeán naêm 1991,<br /> xanh), Kim… Moät ngöôøi nöõa vieát nhieàu veà Marguerite Duras vieát tieáp taùc phaåm Ngöôøi<br /> nhöõng xöù thuoäc ñòa vuøng Thaùi Bình Döông tình Hoa Baéc keå tieáp caâu chuyeän tình giöõa<br /> laø nhaø vaên Anh Somerset Maugham (1874 coâ gaùi Phaùp nhoû beù vaø anh chaøng ngöôøi<br /> ” 1965). Vaø khi noùi ñeán nhöõng trang vieát Hoa soáng ôû vuøng Sa Ñeùc.<br /> veà Vieät Nam trong thôøi kì thuoäc ñòa, ngöôøi Coâng trình Duras ngöôøi ñaøn baø lai cuûa<br /> ta hay nhaéc ñeán teân tuoåi cuûa nöõ vaên só Catherine Bouthors ” Paillart, moät moät<br /> Marguerite Duras (4/4/1914 ” 1996), vôùi boä nhaø nghieân cöùu ñaõ laáy baèng tieán só vaên<br /> ba taùc phaåm tieåu thuyeát vieát veà Ñoâng chöông cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Paris VII, ñöôïc<br /> Döông: Ngöôøi tình, Ngöôøi tình Hoa Baéc, dòch vaø xuaát baûn ôû Vieät Nam naêm 2008[1]<br /> Raøo chaén Thaùi Bình Döông. laø moät coâng trình nghieân cöùu qui moâ, daøy<br /> Marguerite Duras laø moät teân tuoåi ñaõ daën. Trong coâng trình nghieân cöùu naøy,<br /> ñöôïc bieát ñeán vaø ñöôïc yeâu meán taïi Vieät Catherine Bouthors ” Paillart ñeà caäp ñeán<br /> <br /> 67<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013<br /> <br /> <br /> hai chuû ñeà chính: caáu truùc vaø hình aûnh cuûa nhöõng ñoäc giaû yeâu vaên chöông hieåu theâm veà<br /> lai chuûng trong cuoäc ñôøi vaø taùc phaåm cuûa noäi dung taùc phaåm, nhöõng söï thaät vaø<br /> Marguerite Duras; lai ngoân töø trong caùch nhöõng hö caáu taïo thaønh baàu khoâng khí ñaëc<br /> vieát cuûa nhaø vaên. thuø rieâng cuûa tieåu thuyeát cuûa baø.<br /> ÔÛ Vieät Nam, Phuøng Vaên Töûu laø moät Nhìn chung, Marguerite Duras ñöôïc<br /> trong nhöõng nhaø nghieân cöùu vieát khaù coâng bieát ñeán nhieàu vaø ñöôïc yeâu meán ôû Vieät<br /> phu veà Marguerite Duras. Trong coâng trình Nam. Baø laø moät trong nhöõng taùc giaû hieám<br /> Tieåu thuyeát Phaùp beân theàm theá kæ XXI, hoi cuûa Phaùp vieát veà thôøi thöïc daân ôû Ñoâng<br /> Phuøng Vaên Töûu ñaõ daønh nhieàu trang ñeå noùi Döông vôùi nhöõng kyù öùc dòu daøng vaø toát ñeïp<br /> veà cuoäc ñôøi vaø taùc phaåm cuûa baø, ghi nhaän veà moät mieàn ñaát gaàn guõi, thaân thuoäc nhö laø<br /> nhöõng ñoùng goùp to lôùn cuûa baø cho neàn vaên queâ höông thöù hai, nôi maø moät phaàn ñôøi<br /> chöông Phaùp [2]. quan troïng ñaõ troâi qua ôû ñaáy.<br /> Moät soá hoäi thaûo veà Marguerite Duras 2. Moät quaõng ñôøi Ñoâng Döông<br /> ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi Vieät Nam. Ngaøy Naêm 1914, Marguerite Duras ñöôïc sinh<br /> 17/11/2008, cuoäc hoäi thaûo Marguerite treân maûnh ñaát Gia Ñònh. Teân thaät cuûa<br /> Duras: Vieát kòch baûn phim ñaõ ñöôïc toå chöùc Marguerite Duras laø Marguerite Donnadieu.<br /> taïi Trung taâm Vaên hoùa Phaùp L’Espace Nhöng baø khoâng thích caùi hoï Donnadieu<br /> nhaân dòp taùc phaåm Ngöôøi tình Hoa Baéc cuûa cuûa mình vaø sau naøy khi vieát tieåu thuyeát,<br /> baø ñöôïc dòch vaø xuaát baûn taïi Vieät Nam. Ñaây baø ñaõ ñoåi hoï thaønh Duras. Duras laø teân moät<br /> laø moät taùc phaåm pha troän giöõa theå loaïi tieåu vuøng ñaát ôû mieàn Lot-et-Garonne, nôi cha baø<br /> thuyeát vaø kòch baûn ñieän aûnh. Hoäi thaûo ñeà ra ñôøi.<br /> caäp nhieàu ñeán ngheä thuaät vieát kòch baûn Cha vaø meï cuûa Marguerite Duras ñeàu laø<br /> phim cuûa nöõ nhaø vaên, trong söï töông chieáu giaùo vieân. Cuõng coù taøi lieäu ghi cha cuûa baø,<br /> vaøo nhöõng taùc phaåm tieåu thuyeát cuûa baø. oâng Henri Donnadieu laø moät vieân chöùc.<br /> Ngaøy 26/1/2010, taïi Haø Noäi, moät cuoäc Cuoäc hoân nhaân naøy ñeàu laø cuoäc hoân nhaân<br /> hoäi thaûo khaùc veà Marguerite Duras cuõng ñaõ laàn thöù hai cuûa hoï. Hai ngöôøi ñeàu töøng coù<br /> ñöôïc toå chöùc, thu huùt nhieàu nhaø nghieân cöùu moät laàn goùa buïa. Hai oâng baø ñaõ rôøi boû nöôùc<br /> tham döï, trong ñoù ñaùng chuù yù coù baøi vieát Phaùp sang Ñoâng Döông laøm aên, vôùi hy<br /> Noãi ñau trong taùc phaåm cuûa Marguerite voïng seõ coù moät cuoäc soáng khaù giaû nôi xöù<br /> Duras cuûa Isabelle Mizzi, ñaõ ñöôïc ñöa leân thuoäc ñòa. Hoï ñaõ gaëp nhau chính treân maûnh<br /> taïp chí eVan [3]. ñaát naøy. Tuy vaäy, moïi ñieàu ñaõ khoâng dieãn<br /> Ngaøy 23/3/2010, moät cuoäc toïa ñaøm khoa ra nhö mong öôùc cuûa hoï vaø ñieàu ñoù ñöôïc<br /> hoïc vôùi chuû ñeà Marguerite Duras vôùi Vieät phaûn aùnh raát roõ neùt trong nhöõng taùc phaåm<br /> Nam ñaõ dieãn ra taïi Vieän Trao ñoåi vaên hoùa veà sau cuûa Marguerite Duras.<br /> vôùi Phaùp (Idecaf) - thaønh phoá Hoà Chí Minh. Kyù öùc veà ngöôøi cha cuûa Marguerite<br /> Toïa ñaøm taäp trung yù kieán thaûo luaän xoay Duras haàu nhö khoâng roõ raøng bôûi ngöôøi ñaõ<br /> quanh taùc phaåm Ngöôøi tình vaø baøn veà vaán qua ñôøi khi baø môùi leân boán tuoåi. Catherine<br /> ñeà ‚Tìm hieåu tính töï söï trong caùc taùc phaåm Bouthors ” Paillart thì cho raèng oâng maát<br /> vaên hoïc cuûa Marguerite Duras‛, nhaèm giuùp naêm Marguerite baûy tuoåi röôõi. Chính ngöôøi<br /> <br /> 68<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013<br /> <br /> <br /> meï, moät giaùo vieân tieåu hoïc vaø laø nöõ hieäu keá di saûn cuûa baø veà maët tinh thaàn. OÂng<br /> tröôûng cuûa tröôøng EÙcole De Jeunes Filles vieát hoài kyù veà baø, tham gia vaøo nhöõng buoåi<br /> töùc tröôøng Tieåu hoïc Tröng Vöông ôû Sa Ñeùc, ñoïc taùc phaåm cuûa baø ôû nhieàu nöôùc treân theá<br /> tænh Ñoàng Thaùp ngaøy nay, môùi laø hình aûnh giôùi, trong ñoù coù Vieät Nam.<br /> xuaát hieän trôû ñi trôû laïi trong nhieàu taùc Marguerite Duras qua ñôøi ngaøy 3 thaùng<br /> phaåm cuûa Marguerite Duras. Gia ñình 3 naêm 1996 taïi Paris. Ngoâi moä cuûa baø hieän<br /> khoâng sung tuùc laém, neáu nhö khoâng muoán naèm ôû nghóa trang Montparnasse.<br /> noùi laø khoù khaên. Chính ôû löùa tuoåi nöûa ngöôøi<br /> Marguerite Duras baét ñaàu noåi tieáng<br /> lôùn, nöûa treû con, maø Margurite ñaõ gaëp moät<br /> trong laøng vaên chöông Phaùp vôùi cuoán saùch<br /> ngöôøi ñaøn oâng Trung Hoa, anh Huyønh Thuûy<br /> mang tính chaát töï truyeän Un barrage<br /> Leâ, con trai moät gia ñình ñieàn chuû giaøu coù<br /> contre le Pacifique (Raøo chaén Thaùi Bình<br /> taïi Sa Ñeùc treân moät chuyeán phaø ñi ngang<br /> Döông). Baø ñaõ vieát khoaûng 40 cuoán tieåu<br /> qua moät nhaùnh soâng Mekong treân ñöôøng<br /> thuyeát vaø 10 vôû kòch. Thôøi gian ñaàu baø vieát<br /> leân Saøi Goøn hoïc ôû moät tröôøng nöõ noäi truù.<br /> tieåu thuyeát theo loái truyeàn thoáng nhö Les<br /> Ngöôøi ñaøn oâng Trung Hoa ñoù sau naøy trôû<br /> Impudents, 1943 (Nhöõng keû voâ sæ, La vie<br /> thaønh nhaân vaät chính trong hai cuoán tieåu<br /> Tranquille, 1944 (Cuoäc ñôøi bình yeân), Un<br /> thuyeát Ngöôøi tình vaø Ngöôøi tình Hoa Baéc<br /> barrage contre le Pacifique, 1944 (Raøo chaén<br /> cuûa baø.<br /> Thaùi Bình Döông), Le Marin de Gibraltar,<br /> Naêm 18 tuoåi, Marguerite Duras quay<br /> 1952 (Ngöôøi thuûy thuû ôû Gibraltar). Sau ñoù,<br /> trôû veà Phaùp. Baø theo hoïc toaùn, luaät vaø<br /> baø böôùc sang moät giai ñoaïn saùng taùc môùi,<br /> chính trò hoïc. Sau ñoù töø naêm 1935 ñeán naêm<br /> vôùi nhieàu tìm toøi ñoåi môùi veà maët kó thuaät<br /> 1941, baø laøm thö kyù taïi Boä Thuoäc ñòa. Naêm<br /> tieåu thuyeát vaø ñöôïc vinh danh nhö laø moät<br /> 1939, baø keát hoân vôùi nhaø thô Robert<br /> trong nhöõng caây buùt trong phong traøo Tieåu<br /> Antelme. Cuõng naêm ñoù, baø gaëp Dionys thuyeát Môùi cuûa Phaùp. Moät vaøi taùc phaåm<br /> Mascolo, sau naøy trôû thaønh ngöôøi tình cuûa tieâu bieåu cuûa baø trong thôøi kì naøy nhö<br /> baø. Trong chieán tranh theá giôùi thöù hai, vôï Moderato Cantabile, 1958 (Nhaïc ñieäu du<br /> choàng Marguerite tham gia khaùng chieán döông traàm boång), Dix heures et demie du<br /> choáng Ñöùc vaø ñeán naêm 1944 thì choàng baø, soir en eùteù, 1960 (Möôøi giôø röôõi ñeâm heø), Le<br /> Robert Antelme bò baét vaøo traïi taäp trung, ravissement de Lol V. Stein, 1964 (Noãi ñaém<br /> nhöng may maén soáng soùt. Naêm 1946, hoï li say cuûa Lol V. Stein), L’Amour, 1971<br /> dò nhau. (Tình), L’Amant, 1984 (Ngöôøi tình)… Ñænh<br /> Cuoäc ñôøi cuûa Marguerite Duras troâi qua cao trong saùng taùc cuûa baø coù leõ laø taùc phaåm<br /> cuõng töïa nhö moät quyeån tieåu thuyeát. Baø Ngöôøi tình ñoaït giaûi Goncourt naêm 1984.<br /> vieát khaù nhieàu taùc phaåm laáy caûm höùng töø Taùc phaåm naøy ñöôïc dòch ra hôn 40 thöù<br /> chính cuoäc ñôøi cuûa mình, vieát veà nhöõng noãi tieáng, trong ñoù coù tieáng Vieät vaø ñöôïc ñaïo<br /> ñau, veà röôïu, veà söï loaïn luaân, veà noãi buoàn, dieãn Phaùp noåi tieáng Jean - Jacques Annaud<br /> söï coâ ñoäc… Nhöõng naêm cuoái ñôøi, baø coù moät döïng thaønh phim naêm 1992, vôùi boái caûnh<br /> moái tình oàn aøo vaø kì laï vôùi chaøng trai Yann quay ôû Vieät Nam. Ñaïo dieãn Phaùp ñöôïc ñaùnh<br /> Andreùa, moät ngöôøi keùm baø ñeán 38 tuoåi. Khi giaù laø coù taøi trong theá heä cuûa oâng, Jean -<br /> baø maát, Yann Andreùa trôû thaønh ngöôøi thöøa Jacques Annaud ñaõ thaønh coâng trong vieäc<br /> <br /> 69<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013<br /> <br /> <br /> ñöa höông vò phöông xa vaøo moät boä phim luïc tænh. Raøo chaén Thaùi Bình Döông laáy boái<br /> deã laøm meâ hoaëc loøng ngöôøi. Jane March caûnh ôû Campuchia, keå veà nhöõng noã löïc<br /> trong vai coâ gaùi Phaùp möôøi baûy tuoåi, coøn tuyeät voïng cuûa moät ngöôøi phuï nöõ da traéng<br /> ngôõ ngaøng vôùi ñieän aûnh, thaät ra laïi ñoùng cuøng haøng traêm ngöôøi noâng daân quyeát chí<br /> ñaït hôn caû Tony Leung (Löông Gia Huy) xaây moät con ñaäp ñeå baûo veä khu ñaát chua<br /> trong vai ngöôøi ñaøn oâng Trung Hoa, nhöng maën cuûa mình tröôùc soùng döõ Thaùi Bình<br /> coù leõ moät phaàn cuõng vì ngoaïi hình phuø hôïp Döông. Nhöng trong moät ñeâm, moät côn luõ<br /> vôùi nhaân vaät coâ gaùi trong truyeän, nhôø aùnh lôùn cuûa bieån caû ñaõ phaù tan taønh con ñaäp,<br /> maét vaø göông maët khaù bieåu caûm. Caûnh coâ cuoán troâi moïi öôùc mô vaø hy voïng cuûa ngöôøi<br /> gaùi Phaùp möôøi laêm tuoåi, daùng mong manh, phuï nöõ da traéng cuøng gia ñình ñeán nôi ñaây<br /> nhöng aùnh maét giaø daën höôùng veà phía doøng tìm mieàn ñaát höùa.<br /> soâng treân chuyeán phaø buoåi sôùm laø moät caûnh<br /> 3. Kyù öùc veà tình yeâu, maûnh ñaát vaø<br /> aán töôïng. Coù ñieàu gì ñoù trong aùnh maét aáy<br /> nhöõng con ngöôøi<br /> nhö noùi raèng toâi khoâng sinh ra ôû ñaây,<br /> Ngöôøi tình ñaàu ñôøi, ngöôøi ñaøn oâng<br /> nhöng toâi thuoäc veà maûnh ñaát naøy. AÙnh maét<br /> Trung Hoa laø hình aûnh xuyeân suoát hai taùc<br /> aáy laïi troáng roãng, voâ hoàn khi chöùng kieán<br /> phaåm Ngöôøi tình vaø Ngöôøi tình Hoa Baéc<br /> ñaùm cöôùi qua soâng cuûa ngöôøi tình Hoa kieàu.<br /> Caûnh cuoái phim, khi coâ gaùi leân taøu veà Phaùp cuûa Marguerite Duras. Ngöôøi ñaøn oâng ñoù laø<br /> cuõng laø caûnh deã khieán ai ña caûm phaûi suït bieåu töôïng cho moät phöông Ñoâng xa xoâi,<br /> suøi ñoâi chuùt. Töø veû maët coù veû khinh khænh, huyeàn aûo, cuoán huùt, ñuû söùc haáp daãn baát kì<br /> baát caàn, ñeán söï töùc giaän vaø cuoái cuøng laø baät ngöôøi phuï nöõ naøo.<br /> khoùc, coøn ôû goùc khuaát ñaèng xa kia, moät Ñoïc Ngöôøi tình cuûa Marguerite Duras,<br /> chieác oâ toâ ñang ñaäu vaø moät ngöôøi ñaøn oâng nhöng ít ai caûm ñöôïc Ngöôøi tình neáu khoâng<br /> trong ñoù… Nhaø vaên Sôn Nam, moät ngöôøi coù chuùt hieåu bieát veà maûnh ñaát Nam Kì<br /> vieát nhieàu veà ñaát Nam Boä xöa ñöôïc môøi thuoäc Phaùp ngaøy xöa. Seõ khoâng hieåu ñöôïc<br /> laøm coá vaán cho phim. Caûnh quay taïi ngoâi Ngöôøi tình neáu khoâng coù dòp ñi ngang qua<br /> nhaø cuûa chaøng coâng töû Hoa kieàu ñöôïc quay nhöõng chuyeán phaø treân soâng Tieàn, soâng<br /> ôû moät ngoâi nhaø coå hôn 100 naêm tuoåi taïi Haäu. Cuõng seõ khoâng hieåu ñöôïc Ngöôøi tình<br /> Bình Thuûy, Caàn Thô. Ñaây cuõng laø boái caûnh neáu chöa moät laàn ñaët chaân ñeán nhöõng thò xaõ<br /> cuûa nhieàu phim truyeàn hình coù caûnh Nam (nay phaàn lôùn ñaõ laø thaønh phoá) nhoû nhaén,<br /> Boä xöa. Ñaâu ñoù taïi mieàn Taây vaãn coøn löu xinh ñeïp, yeân bình cuûa mieàn Taây Nam Boä,<br /> laïi nhöõng ngoâi nhaø nhö theá, chöùng tích cuûa voán laø mieàn ñaát Nam Kì luïc tænh ngaøy xöa,<br /> moät thôøi thuoäc ñòa vôùi nhöõng ñieàn chuû giaøu chöa moät laàn ñaët chaân ñeán nhöõng daõy phoá<br /> coù vaø nhöõng ‚coâng töû Baïc Lieâu‛ ñoát tieàn coå oàn aøo trong khu Chôï Lôùn.<br /> mua vui cho ngöôøi ñeïp.<br /> Vaø cuõng seõ laï laãm vôùi Ngöôøi tình neáu<br /> Trong soá boä ba tieåu thuyeát vieát veà Ñoâng chöa hieåu gì veà tieåu thuyeát theo kieåu tieåu<br /> Döông: Raøo chaén Thaùi Bình Döông, Ngöôøi thuyeát Môùi cuûa Phaùp, pha troän vôùi dö vò cuûa<br /> tình vaø Ngöôøi tình Hoa Baéc thì chæ coù hai tieåu thuyeát doøng yù thöùc. Tin chaéc laø nhö<br /> taùc phaåm Ngöôøi tình vaø Ngöôøi tình Hoa vaäy. Hoaëc giaû hoï coù hieåu Ngöôøi tình, thì<br /> Baéc ñeà caäp tröïc tieáp ñeán vuøng ñaát Nam Kì cuõng seõ khoâng hieåu heát caùi caûm giaùc thaân<br /> <br /> 70<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013<br /> <br /> <br /> quen gaàn guõi maø xa xoâi dieäu vôïi maø Ngöôøi trong Ngöôøi tình cho cao gioïng. Ta seõ caûm<br /> tình ñaõ gôïi neân. Caùi baàu khoâng khí ueå oaûi nhaän ñöôïc toát hôn nhòp ñieäu, söï nhaán nhaù,<br /> nhuïc caûm, thaám ñaãm muøi höông tình aùi, caùi caùi hôi thôû thaàm kín cuûa vaên xuoâi, nhöõng bí<br /> ngoät ngaït cuûa maûnh ñaát nhieät ñôùi phöông maät tinh teá cuûa nhaø vaên. Ngay töø nhöõng<br /> Nam. Thaân quen gaàn guõi vôùi ngöôøi Vieät vì doøng ñaàu tieân cuûa truyeän ñaõ raïng ngôøi ngheä<br /> chuùng ta ñeàu bieát ñeán maûnh ñaát ñoù, nhöng thuaät vaø taøi kheùo cuûa Duras, söï töï do cuûa<br /> xa laï vôùi chuùng ta vì moïi ñieàu keå laïi ñöôïc baø, söï thaùch thöùc cuûa baø, nhöõng cuoäc chinh<br /> nhìn qua maét cuûa moät ngöôøi ” ñaøn ” baø - phuïc suoát ba möôi naêm ñeå ñaït ñeán vieäc vieát<br /> treû - con (chöù khoâng phaûi laø moät thieáu nöõ) ñöôïc caùi ngoân ngöõ dòu nheï, trung tính, gaáp<br /> cuûa moät daân toäc khaùc ñang ñoùng vai cai trò gaùp vaø caû aùm aûnh naøy nöõa, caùi ngoân ngöõ coù<br /> maûnh ñaát naøy. khaû naêng naém baét taát caû caùc saéc thaùi, vaø<br /> ñuoåi kòp toác ñoä chính xaùc cuûa suy nghó vaø<br /> Coøn hôn laø moät tieåu thuyeát, Ngöôøi tình<br /> nhöõng hình aûnh. Moät chuû nghóa hieän thöïc<br /> chính laø moät lôøi taâm söï ñeïp ñeõ, moät hoài öùc<br /> cöïc ñieåm (ta nhìn ñöôïc doøng soâng; ta nghe<br /> cuûa ‚tuoåi hoa‛ (möôïn chöõ cuûa Marcel Proust<br /> thaáy nhöõng aâm thanh cuûa Chôï Lôùn sau lôùp<br /> vôùi cuoán tieåu thuyeát Döôùi boùng nhöõng coâ<br /> cöûa chôùp trong caên hoä ñoäc thaân cuûa anh<br /> gaùi tuoåi hoa), moät maûnh ñôøi kì laï, moät tình<br /> chaøng ngöôøi Hoa), vaø cuøng luùc laø moät daïng<br /> yeâu maõi khoâng theå queân cuûa nöõ vaên só<br /> cuûa giaác mô ñöôïc ñaùnh thöùc, cuûa cuoäc soáng<br /> Phaùp taøi danh, nhö lôøi cuûa chính baø trong<br /> ñöôïc mô moäng, moät aùc moäng cuûa cuoäc ñôøi:<br /> moät cuoäc traû lôøi phoûng vaán cuûa tuaàn baùo Le<br /> loaïi vaên xuoâi khoâng gioáng baát kì nôi ñaâu naøy<br /> Nouvel Observateur: "Toâi khoâng theå giaûi<br /> coù ñöôïc moät hieäu quaû tuyeät dieäu. Söï hieän ñaïi,<br /> thích ñöôïc roõ reät taïi sao, chæ caûm thaáy nôi<br /> söï chaân thöïc vaø nhöõng ñoäc ñaùo cuûa noù ñeàu<br /> choán chaøo ñôøi aáy, vôùi tuoåi nhoû vaø tuoåi treû<br /> phi thôøi, ôû ngoaøi moïi phong caùch, moïi kieåu<br /> toâi ôû ñoù, caøng veà cuoái ñôøi caøng trôû thaønh<br /> maãu.‛ Francois Nourissier - nhaø baùo kieâm<br /> moät hieän taïi saùng rôõ trong toâi, nhö ñoù laø<br /> nhaø vaên, thaønh vieân ban giaùm khaûo giaûi<br /> baûn meänh toâi, nhö chính phaàn ñôøi xa thaúm<br /> Goncourt ñaõ phaùt bieåu nhö vaäy [5].<br /> aáy taïo ra taát caû nhöõng phaàn ñôøi cuûa toâi sau<br /> Marguerite Duras quaû thaät laø moät taøi<br /> noù. Vaø ñieàu laï luøng, cuoán saùch naøy coøn nhö<br /> naêng ña daïng. Baø vieát nhöõng thieân tieåu<br /> moät chieáu saùng, moät caét nghóa cho taát caû<br /> thuyeát ñaày meâ hoaëc, töï tay chuyeån theå<br /> nhöõng cuoán saùch toâi ñaõ vieát ra‛ [4].<br /> chuùng thaønh kòch baûn phim. Baø cuõng tröïc<br /> Giaûi Goncourt naêm 1984 laø söï töôûng tieáp saùng taùc caû kòch baûn phim. Boä phim<br /> thöôûng xöùng ñaùng cho thieân tieåu thuyeát kinh ñieån Hiroshima mon amour, 1959<br /> ñaäm maøu saéc töï söï aáy. (Hiroshima tình yeâu cuûa toâi) laø tuyeät taùc<br /> Nhöng Ngöôøi tình khoâng heà deã ñoïc neáu kòch baûn phim cuûa Marguerite Duras. Baø<br /> khoâng bieát caùch, neáu khoâng nhaäp thaân vaøo coøn tham gia vaøo hoaït ñoäng saân khaáu. Lónh<br /> töøng doøng chöõ cuûa Marguerite Duras. vöïc naøo, baø cuõng gaët haùi thaønh coâng. Ngoân<br /> ‚Trong Ngöôøi tình, Marguerite Duras, vôùi töø cuûa vaên chöông khaùc phim, cuõng khaùc caû<br /> moät gioïng töï taïi, ñaõ trôû laïi vôùi nhöõng hình saân khaáu. Nhöng ôû Marguerite Duras chuùng<br /> aûnh vaø chuû ñeà vaãn aùm aûnh taát caû taùc phaåm ñeàu laø moät, hoøa troän vaøo nhau, taïo thaønh<br /> cuûa baø… Caàn phaûi ñoïc nhöõng ñoaïn hay nhaát moät gioïng ñaëc bieät, khoâng theå laãn vôùi ai<br /> <br /> 71<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013<br /> <br /> <br /> khaùc vaø ñieàu naøy xaùc laäp cho baø moät vò theá giaûi thích taïi sao tình yeâu laïi naûy sinh.<br /> rieâng bieät trong neàn vaên chöông Phaùp thôøi Khoâng moät lôøi giaûi thích taïi sao hoï laïi bò<br /> hieän ñaïi coù quaù nhieàu ngoâi sao saùng. Khoâng cuoán huùt vaøo nhau khoâng theå cöôõng laïi<br /> vieát nhöõng caâu daøi, thöôøng xuyeân ñeå cho ñöôïc. Coù theå vì doøng soâng Cöûu Long cöù troâi<br /> gioïng keå chuyeän xuaát hieän nhö nhöõng lôøi ueå oaûi, coù theå vì baàu trôøi thuoäc ñòa oi böùc, coù<br /> thì thaàm baát taän, gioïng vaên cuûa Marguerite theå vì laøn gioù xöù nhieät ñôùi ngoät ngaït, coù theå<br /> Duras luùc ñaàu laøm cho ngöôøi ñoïc caûm thaáy vì nhöõng ñöôøng phoá Saøi Goøn hoa leä laøm<br /> mô hoà, roái raém khoù hieåu, nhöng khi ñaõ ngöôøi ta chôït maát töï tin vaø ngöôøi ta caàn<br /> quen thì laïi thaáy thích thuù vôùi söï lieân mieân tìm moät ai ñoù ñeå baùm víu, coù theå vì nhöõng<br /> khoâng döùt cuûa noù, gioáng nhö nhöõng caûnh con phoá Taøu oàn aøo, naùo nhieät, vaø coù theå vì<br /> lieân tieáp trong phim dieãn ra khoâng ngöøng coâ gaùi coù göông maët cuûa thieáu nöõ möôøøi laêm<br /> nghæ, ñaäp vaøo thò giaùc cuûa ngöôøi xem. tuoåi vaø taâm hoàn cuûa moät thieáu phuï khaùt<br /> Ñoïc Ngöôøi tình Hoa Baéc, ñoäc giaû thaáy khao nhuïc caûm aùi tình. Cuõng coù theå vì<br /> roõ nhöõng daáu veát coá tình cuûa moät kòch baûn chaøng coâng töû Sa Ñeùc vôùi veû ngoaøi cuûa<br /> phim, nhöõng chæ daãn, chuù thích, kieåu nhö: ngöôøi ñaøn oâng töøng traûi, giaøu coù, lòch laõm<br /> ‚Trong tröôøng hôïp laøm phim ta coù theå vôùi boä AÂu phuïc vaø chieác oâ toâ ñaét tieàn thaät<br /> löïa choïn. Hoaëc laø döøng laïi ôû khuoân maët ra laïi coù traùi tim yeáu ñuoái vaø deã bò toån<br /> ngöôøi meï keå chuyeän khoâng nghe roõ tieáng. thöông.<br /> Hoaëc laø ta thaáy chieác baøn vaø nhöõng ñöùa treû Naêm thaùng qua ñi, nhöng dö aâm moái<br /> qua lôøi keå cuûa baø meï. Taùc giaû thích ñeà nghò tình aáy coøn laïi maõi. Coøn laïi ñeå ñuû<br /> thöù hai naøy hôn… Marguerite vieát thaønh hai thieân tieåu thuyeát<br /> Trong tröôøng hôïp laøm phim töø cuoán saùch ñöôïc ngôïi khen: Ngöôøi tình vaø Ngöôøi tình<br /> naøy, khoâng neân choïn coâ beù chæ coù veû ñeïp Hoa Baéc. Ñuû ñeá cho saùu möôi naêm sau,<br /> thuaàn tuùy. Coù theå ñieàu naøy seõ gaây nguy hieåm ngöôøi tình naêm xöa aáy vaãn ruït reø caát tieáng<br /> cho boä phim. Coù moät caùi gì ñoù khaùc theá theå trong ñieän thoaïi vôùi ngöôøi - phuï - nöõ - treû -<br /> hieän trong coâ beù, "moät thöù khoù traùnh", moät söï con: ‚Vaø roài anh khoâng coøn bieát noùi gì vôùi<br /> toø moø hoang daõ, moät söï thieáu giaùo duïc, moät söï coâ nöõa. Vaø roài anh ñaõ noùi vôùi coâ. Anh noùi<br /> thieáu, vaâng, thieáu ruït reø...‛. raèng moïi söï vaãn nhö tröôùc, raèng anh vaãn<br /> yeâu coâ, raèng anh khoâng bao giôø coù theå<br /> Moät coâ gaùi da traéng möôøi laêm tuoåi röôõi<br /> ngöøng yeâu coâ ñöôïc, raèng anh seõ yeâu coâ cho<br /> gaëp moät chaøng trai Hoa kieàu, nguyeân maãu<br /> ñeán cheát.‛[6]<br /> laø anh Huyønh Thuûy Leâ, con trai uùt cuûa ñieàn<br /> Nhaø vaên Rudyard Kipling (cha ñeû cuûa<br /> chuû Huyønh Caåm Thuaän ôû Sa Ñeùc treân moät<br /> caäu beù Mowgli ngöôøi soùi) coù moät caâu thô raát<br /> chuyeán phaø qua soâng. Hoï laø söï töông phaûn,<br /> noåi tieáng caùch ñaây hôn moät theá kæ:<br /> quaù ñoãi töông phaûn. Töø maøu da, töø tuoåi taùc,<br /> töø cung caùch soáng. Naøng laø ngöôøi Phaùp “OÂi, phöông Ñoâng laø phöông Ñoâng,<br /> thuoäc veà giai caáp thoáng trò ñaát nöôùc naøy, phöông Taây laø phöông Taây, vaø hai beân seõ<br /> nhöng naøng laø moät Phaùp kieàu ngheøo, vaø chaúng theå bao giôø gaëp nhau,<br /> chaøng, ngöôøi ñaøn oâng da vaøng laïi quaù ö Cho ñeán khi Ñaát Trôøi coù maët taïi Toøa<br /> giaøu coù. Vaø roài hoï yeâu nhau. Khoâng moät lôøi phaùn xöû toái cao cuûa Thöôïng Ñeá;<br /> <br /> 72<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013<br /> <br /> <br /> Nhöng seõ chaúng coù Ñoâng cuõng chaúng coù laïi moät phaàn daáu aán vaên hoùa cuûa maûnh ñaát<br /> Taây, chaúng coù Ranh giôùi, chaúng coù Gioáng Nam kì luïc tænh nhöõng naêm ñaàu theá kæ XX.<br /> noøi, cuõng chaúng coù Sinh soâi, Khoâng ai bieát chaéc trong taùc phaåm cuûa baø<br /> Khi hai ngöôøi ñaøn oâng maïnh meõ ñöùng coù bao nhieâu phaàn traêm töï truyeän vaø tình<br /> ñoái dieän nhau, duø hoï ñeán töø nhöõng nôi taän yeâu vôùi ngöôøi ñaøn oâng Trung Hoa coù thaät<br /> cuøng cuûa Traùi ñaát!” ñeán möùc naøo. Nhöng coù moät ñieàu chaéc<br /> chaén, ñoù laø tình yeâu cuûa Marguerite Duras<br /> Khaùc vôùi suy nghó cuûa Kipling cho raèng<br /> ñoái vôùi mieàn ñaát naøy laø coù thaät.<br /> Ñoâng vaø Taây seõ bò xoùa nhoøa ‚khi hai ngöôøi<br /> ñaøn oâng maïnh meõ ñöùng ñoái dieän nhau‛, Tuy vaäy, bao phuû hai taùc phaåm Ngöôøi<br /> chuùng ta coù theå ñôn giaûn cho raèng ranh giôùi tình vaø Ngöôøi tình Hoa Baéc laïi laø moät baàu<br /> giöõa Ñoâng vaø Taây coù theå xoùa nhoøa baèng khoâng khí ngoät ngaït vaø buoàn chaùn. Ngay caû<br /> moät phöông caùch ñôn giaûn hôn, coå xöa hôn, nhöõng Phaùp kieàu döôøng nhö vaãn thoaùt ra<br /> huyeàn bí hôn vaø maïnh meõ hôn. Ñoù laø tình ñöôïc söï aùm aûnh, noãi coâ ñoäc, nhö laø moät söï<br /> yeâu giöõa moät ngöôøi ñaøn oâng vaø moät ngöôøi phaûn öùng taâm lí ñoái vôùi nhöõng ñieàu maø<br /> ñaøn baø. Ngöôøi tình, ñôn giaûn chæ laø moät chính phuû cuûa hoï ñaõ gaây ra ôû xöù sôû thuoäc<br /> tình yeâu nhö theá, tình yeâu vöôït leân nhöõng ñòa naøy, ñöôïc bieåu hieän roõ neùt nhaát thoâng<br /> qui taéc vaø ranh giôùi thoâng thöôøng. qua nhaân vaät baø meï, moät con ngöôøi tuyeät<br /> voïng, coù luùc maïnh meõ nhöng laïi coù luùc yeáu<br /> Moät naêm sau khi oâng Huyønh Thuûy Leâ<br /> ñuoái voâ cuøng. Vaø chính baûn thaân taùc giaû<br /> qua ñôøi, naêm 1991, taùc phaåm Ngöôøi tình<br /> Marguerite Duras cuõng khoâng theå traùnh<br /> Hoa Baéc ra ñôøi. Moät laàn nöõa trong taâm hoàn<br /> khoûi caûm giaùc naøy.<br /> ngöôøi ñaøn baø da traéng laïi soáng daäy nhöõng<br /> kyù öùc coù töø hôn nöûa theá kæ qua. Loái vieát coù Trong nhöõng cuoäc traû lôøi phoûng vaán,<br /> nhieàu khaùc bieät hôn, pha troän tính chaát Marguerite Duras cho bieát trong suoát thôøi<br /> kòch baûn phim, nhaân vaät ñöôïc xaây döïng vôùi tha aáu ôû Vieät Nam, baø ñaõ soáng vôùi nhöõng<br /> caù tính maïnh meõ hôn. Theá nhöng veû ñeïp ñöùa treû gaày goø da vaøng, vôùi nhöõng ngöôøi<br /> cuûa mieàn ñaát Nam Kì luïc tænh vaãn ñöôïc taùi phuïc vuï baûn xöù hieàn laønh nhieàu hôn haún<br /> hieän veïn nguyeân, töôûng nhö môùi ngaøy hoâm vôùi coäng ñoàng da traéng. Nhöõng khoù khaên<br /> qua. Ñoù laø nhöõng ñeâm muøa khoâ, nhöõng côn veà vaät chaát, hoaøn caûnh thaáp keùm cuûa gia<br /> gioù muøa, nhöõng aâm thanh cuûa ñeâm, tieáng ñình, ngöôøi meï chæ ñi daïy nhöõng treû em<br /> ngöôøi noùi, tieáng goïi traâu, ñoàng ruoäng meânh baûn xöù, ñaõ khieán cho gia ñình Marguerite<br /> mang, xoùm ghe thuyeàn... Vaø treân taát caû laø Duras soáng taùch bieät vôùi nhöõng gia ñình da<br /> lôøi daën doø cuûa baø meï vôùi nhöõng ngöôøi con. traéng khaùc. Hoï quaù ngheøo so vôùi nhöõng chuû<br /> ‚Baø cuõng nhaéc nhôû chuùng raèng caùi xöù sôû ñoàn ñieàn giaøu coù, nhöõng vieân chöùc Phaùp<br /> Ñoâng Döông naøy laø Toå quoác cuûa chuùng, phong löu, nhöng hoï laïi chöa ñeán noãi ñoùi<br /> nhöõng ñöùa treû aáy, nhöõng ñöùa con cuûa baø. aên lam luõ nhö nhöõng ngöôøi daân baûn xöù. Vì<br /> Raèng chuùng ñöôïc sinh ra ôû nôi aáy, raèng vaäy, hoï toàn taïi cheânh veânh treân ranh giôùi<br /> cuõng ôû nôi aáy baø ñaõ gaëp cha chuùng, ngöôøi giöõa hai coäng ñoàng. Nhöng cuõng chính vì<br /> ñaøn oâng duy nhaát maø baø yeâu‛[7]. Baèng taùc vaäy, hoï khoâng xa laï vôùi ñôøi soáng cuûa ngöôøi<br /> phaåm cuûa mình, Marguerite Duras ñaõ löu baûn xöù vaø ôû moät chöøng möïc naøo ñoù, hoï caûm<br /> <br /> 73<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013<br /> <br /> <br /> thaáy xöù sôû naøy laø moät phaàn trong ñôøi soáng coù moät phaàn ñôøi cuûa moät ngöôøi phuï nöõ da<br /> cuûa hoï. traéng, sau naøy laø nhaø vaên noåi tieáng nöôùc<br /> 4. Keát luaän Phaùp ñaõ troâi qua ôû ñaáy. Mieàn ñaát naøy, vôùi<br /> veû ñeïp rieâng cuûa noù, ñaõ chinh phuïc ñöôïc<br /> Vôùi hai taùc phaåm Ngöôøi tình vaø Ngöôøi<br /> nhöõng ngöôøi ñeán ñaây duø hoï ñeán vôùi tö caùch<br /> tình Hoa Baéc, tình yeâu chæ laø moät caùi côù,<br /> thöïc daân. Döôùi caùi nhìn cuûa Marguerite<br /> moät söï khôûi ñaàu cho nhöõng kyù öùc vaø noãi<br /> Duras, kyù öùc veà mieàn ñaát naøy maõi maõi laø<br /> nhôù meânh moâng veà nhöõng con ngöôøi, veà<br /> moät kyù öùc ñeïp vaø khoù phai.<br /> vuøng ñaát mieàn Nam xa xoâi dieäu vôïi, nhöng<br /> *<br /> MARGUERITE DURAS WITH LOVE AND MEMORIES<br /> OF NAM KI LUC TINH<br /> Ha Thanh Van<br /> Thu Dau Mot University<br /> ABSTRACT<br /> Marguerite Duras has been a well-known and beloved French female writer in<br /> Vietnam not only for her famous work, but also her intimate connection with Nam Ki<br /> Luc Tinh. This region, with its natural beauty conquered the visitors although they came<br /> as colonists. This article refers to Marguerite Duras’s time in Indochina together with<br /> her memories of love, land, people, which is demonstrated by two of her famous pieces of<br /> work “Lovers” and “Hoa Bac Lovers”. Through Marguerite Duras’ talented writing, her<br /> memories of this region always remain beautiful and unforgettable.<br /> CHUÙ THÍCH VAØ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> [1]. Xem Bouthors ” Paillart, Catherine, Duras ngöôøi ñaøn baø lai, Hoaøng Cöôøng dòch, NXB<br /> Vaên hoïc, 2008.<br /> [2]. Xem Phuøng Vaên Töûu, Tieåu thuyeát Phaùp beân theàm theá kæ XXI, NXB Thaønh phoá Hoà Chí<br /> Minh, 2001.<br /> [3]. Xem http://evan.vnexpress.net/News/phe-binh/phe-binh/2010/01/3B9AE8F2/. Truy caäp<br /> ngaøy 8/10/2012.<br /> [4]. Theo Ñinh Phöông Linh, Coù moät Vieät Nam trong ngöôøi tình Duras.<br /> http://www.tuanvietnam.vietnamnet.vn/co-mot-viet-nam-trong-nguoi-tinh-duras. Truy<br /> caäp ngaøy 9/10/2012.<br /> [5]. Theo Ñinh Phöông Linh, Coù moät Vieät Nam trong ngöôøi tình Duras.<br /> http://www.tuanvietnam.vietnamnet.vn/co-mot-viet-nam-trong-nguoi-tinh-duras. Truy<br /> caäp ngaøy 9/10/2012.<br /> [6]. Duras, Marguerite, Ngöôøi tình, Leâ Ngoïc Mai dòch, NXB Hoäi Nhaø vaên, 2010, trang 177.<br /> [7]. Duras, Marguerite, Ngöôøi tình Hoa Baéc, Leâ Hoàng Saâm dòch, NXB Hoäi Nhaø vaên, 2008,<br /> trang 41.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 74<br />