ƯỜ Ạ Ọ Ạ ƯƠ TR NG Đ I H C NGO I TH NG
**********
Ố Ế Ậ Ể Ệ Ế TI U LU N MÔN QUAN H KINH T QU C T
Ề Đ TÀI
ự
Ị Ệ ệ Sinh viên th c hi n : VŨ TH L TH YỦ
Mã sinh viên :1212160119
ớ L p :
2
ộ Hà N i,12/2013
Ụ
Ụ
M C L C
3
Danh m c ụ Trang
Ờ Ở Ầ L I M Đ U
ủ ườ
ệ ứ
ộ ệ
ố ế
ừ ồ i. T đó làm gia tăng s đ u t
ủ
i Vi ự cao h n hi n nay”.
ướ
ể ế ố
ế ố n
ồ ể ướ c đang phát tri n nh Vi
ề ướ trong n ấ ạ ỹ ấ ầ ể c phát tri n hay đang ầ ư ạ ộ ể ể ể . Ngu n v n đ phát tri n kinh t c ngoài, tuy nhiên ngu n v n trong ư ệ t ộ ố ố ớ cao nên c n có m t s v n l n
ế
ầ ư ướ ữ ọ c ngoài ngày càng gi
n ố ộ
ưở ể ế ị
ố ể ủ ng kinh t ạ và phúc l ế ủ ườ ể
i, là 3 khía c nh đ đánh giá s phát tri n kinh t ộ
ể ẽ ế ể
ệ ộ ậ
ấ ọ
ọ ệ ữ ẩ ở ấ ậ
ươ ệ ệ ở ớ ứ Cùng v i vi c Vi t Nam tr thành thành viên th 150 c a WTO (vào ngày 7 ố ộ ỳ ế ễ 112006), Qu c h i Hoa k thông qua Quy ch bình th ng vĩnh vi n (PNTR. ệ ổ ị ổ ộ ạ ộ t Nam vi c t Vi ch c thành công các ho t đ ng trong khuôn kh H i ngh ạ ấ ơ ị ẳ c p cao APEC t t Nam càng kh ng đ nh h n i Hà N i( tháng 112006) Thì Vi ộ ị ế ủ ữ ơ ậ ộ n a v th c a mình trong c ng đ ng qu c t , ngày càng h i nh p sâu h n ậ ế ớ ự ị ườ ự ầ ư ủ c a các t p ng khu v c và th gi vào th tr ố ế ớ ạ ớ ố ế , các qu c gia l n m nh trên th gi i, làm gia tăng dòng v n FDI đoàn kinh t ầ ằ ệ ằ ầ ư ệ t Nam đang n m trong t m nói r ng: “Vi t Nam. Đã có nhà đ u t vào Vi ướ ầ ư ộ ớ ủ ắ i quan sát n và gi ng m c a các nhà đ u t c ngoài. S chú ý c a c ng ờ ố ế ớ ệ ơ ư ệ ồ t Nam ch a bao gi đ ng qu c t t ố ấ ỳ ộ ộ ự ậ ằ b t k m t qu c nào, dù là n Mà có m t s th t r ng phát tri n thể ố ề ầ ể ể ì đ phát tri n đ u c n có v n đ ti n hành các ho t đ ng đ u t ế ồ ả ớ ạ t o ra tài s n m i cho n n kinh t có th ặ ừ ướ ở ộ ượ c ho c t c huy đ ng đ ữ ố ớ ườ ướ ng có h n, nh t là đ i v i nh ng n n c th ầ ư ầ ỷ ệ tích lu th p, nhu c u đ u t l Nam( có t ể ể đ phát tri n kinh t ). ố ồ ậ vai trò quan tr ng đ i Vì v y, ngu n v n đ u t ế ộ ỗ ớ ự v i s phát tri n c a m i qu c gia Trên giác đ vĩ mô, FDI tác đ ng đ n quá ơ ấ ộ ợ ế i xã h i cho trình tăng tr , chuy n d ch c c u kinh t ự ố ộ c a m t qu c gia. con ng ủ ự ạ ạ ộ Trên giác đ vi mô, FDI có tác đ ng m nh m đ n năng l c c nh tranh c a ệ ộ ề ư ấ ữ ướ ệ c, v n đ l u chuy n lao đ ng gi a doanh nghi p các doanh nghi p trong n ặ ướ ầ ữ ệ t, trong nh ng năm g n đây FDI c,… Đ c bi FDI và doanh nghi p trong n ậ ẩ ủ ướ ấ ự ớ ữ c ta. Nh n i lĩnh v c xu t nh p kh u c a n đã có nh ng tác đ ng sâu săc t ủ ể ề ượ ầ ậ ủ ứ c t m quan tr ng c a v n đ này, em đã ch n đè tài ti u lu n c a th c đ ố ệ ề ấ mình là “ M i quan h gi a FDI và v n đ xu t nh p kh u t Nam sau Vi ớ đ i m i”. th i l ậ ủ Bài ti u lu n c a em có 3 ch
Ữ Ầ Ư Ự Ề Ơ Ả Ủ ng: Ấ
Ệ Ữ Ố Ấ Ậ Ế NG I: NH NG V N Đ C B N C A Đ U T TR C TI P C NGOÀI (FDI) Ẩ NG II: M I QUAN H GI A FDI VÀ XU T NH P KH U
ờ ỳ ổ ể ƯƠ CH ƯỚ N ƯƠ CH Ở Ệ ƯƠ Ả CH VI T NAM. NG III: GI I PHÁP
ầ ế ế ắ ắ
ậ ủ ề ề ầ ế ể
ữ ế ầ ế ể t này bài ti u lu n c a em ch c ch n còn nhi u khi m khuy t. ủ ượ c nhi u ý ki n phê bình c a các th y cô giáo đ em ệ ố ơ t sau. Em cũng xin chân thành t h n trong nh ng l n vi
4
Trong l n vi ậ Em kính mong nh n đ ể có th hoàn thi n t ả ơ c m n.
Ầ Ư Ự Ề Ơ Ả Ủ NH NG V N Đ C B N C A Đ U T TR C CH
Ấ Ữ C NGOÀI (FDI)
ƯƠ NG I. Ế ƯỚ TI P N I. FDI LÀ GÌ?
ứ ầ ư ố ế ầ ư ự ế ướ
ộ ộ qu c t ố ủ ớ c ngoài đ u t tr c ti p n n
ọ ặ ả ả ầ ự ế
trong đó c ngoài (FDI) là hình th c đ u t ự ặ ầ ư toàn b ho c m t ph n v n đ l n vào d án ự ề , cho phép h dành quy n qu n lý ho c tr c ti p tham gia qu n lý d .ư
ả ề ơ ả
FDI và giúp phân bi ệ ị khác nh đ u t
ầ ư ắ ứ ầ ư ệ ệ t FDI v i các hình th c đ u t ắ chính vi c nhà đ u t ư ầ ư ộ n m “toàn b
ộ ầ ứ ặ ầ ư Đ u t ủ ầ ư ướ ch đ u t ầ ư đ u t án đàu t ư ậ Nh v y, quy n qu n lý chính là tiêu chí c b n trong vi c đ nh nghĩa ớ ồ ừ ự .
ế
c ngoài
ề ệ ể ể ể ườ ướ i n ặ c A) ho c FDI ra
ả
n c ngoài (DIA ể ề c A n m quy n ki m soát các tài s n ầ ư ự ế ở ướ tr c ti p ả ủ ộ ướ ắ ầ ư ướ n ượ ọ c g i là đ u t
ề ư ộ c tính nh m t dòng ti n (flow) nghĩa là s ti n đ u t
ố ổ ỹ ế ầ ư ầ ư trong tích lũy tính ố ề i d ng lu k (stock) nghĩa là t ng v n đ u t
ở c mà , n
ư ượ ọ đ nh c đ c g i là n ướ ọ c ti n hành g i là n ủ ầ ư ướ c ch đ u t ầ ư ậ . ướ c nh n đ u t
đ Ủ
ể ề ch ng khoán. Quy n này b t ngu n t ố ủ ớ ho c m t ph n v n đ l n” vào d án đ u t Các khái ni m khác liên quan đ n FDI: FDI có th hi u theo hai nghĩa FDI vào (inflow/inward ng ắ n m quy n ki m soát các tài s n c a m t n ( outflow/outward các nhà đ u t ướ n c ngoài). Đôi khi FDI ra đ – direct investment abroad). ể ượ FDI có th đ ặ ướ ạ ộ m t năm ho c d ố ế ể ờ đ n th i đi m cu i năm. ủ ầ ư ị ở ướ đó ch đ u t N c mà ầ ư ượ ế ạ ộ đó ho t đ ng đ u t Ể Ặ II. Đ C ĐI M C A FDI ạ ộ ủ ầ ư giành quy n ki m soát ho t đ ng c a doanh nghi p đ u t
ể ầ ư ệ . ặ 100% v n ho c đóng ề ệ ủ ự c a d án
ủ ầ ư ố ị ữ ặ ố ừ ố i thi u trong v n pháp đ nh ho c v n đi u l c.
ủ ắ đã n m gi ị ậ ụ ự ướ c căn c theo quy đ nh c a lu t pháp t ng n ứ ố ủ ư ả
ầ ư ố ố ố ị
ệ
ề ợ ả
ộ ả ụ ủ ợ ỗ c ngoài ph thu c vào k t qu kinh doanh c phân chia theo t (hay r i ro) x y ra đ
ế ượ ộ ế ố
ố ủ ướ
ủ c ch nhà. ỉ ư ố ầ ư ậ c nh n đ u t ớ ng đi kèm theo v i , mà th
ệ ậ ỹ
ườ ệ ả ờ ủ ướ ế ệ ậ
ẩ ự ệ ề ớ ữ ề ặ t là nh ng ngành s d ng công ngh cao hay nhi u v n. Vì
ể ị
ầ ư ậ ớ ng kinh t c nh n đ u t
5
ố ớ ế ở ướ n ả ưở ứ ự ế ứ ằ ề Ch đ u t ề ủ ầ ư ở Ch đ u t có quy n này b i vì ch đ u t ộ ỷ ệ ố ố l góp m t t v n t ủ ượ ầ ư . Nó đ đ u t ệ ề Quyên đi u hành, qu n lý doanh nghi p ph th c vào m c góp v n c a các ổ càng có bên trong t ng s v n pháp đ nh. V n đóng góp càng cao , nhà đ u t ả ệ quy n tham gia vào vi c qu n lý doanh nghi p. ầ ư ướ ậ ủ n L i nhu n c a nhà đ u t ỷ ậ ệ ủ c a doanh nghi p. L i nhu n và l ị ệ l góp v n c a các bên trong v n pháp đ nh, sau khi đã n p thu và các chi phí khác cho n FDI không ch đ a v n vào n ố v n là k thu t, công ngh , bí quy t kinh doanh, công ngh qu n lý .v.v..Do ỹ FDI mang theo k thu t, công ngh nên nó thúc đ y s ra đ i c a các ngành ố ử ụ ệ ngh m i, đ c bi ơ ấ ụ ế th , nó có tác d ng to l n đ i v i quá trình CNH, HĐH, chuy n d ch c c u ậ ầ ậ . Tuy v y, cũng c n nh n kinh t và tăng tr ố ệ ướ c ngoài (100% v n th c r ng FDI ch a đ ng kh năng các doanh nghi p n
ề ự ượ ng “áp đ o” trong n n kinh t
ề ẽ ả ả ự ả ể ở c ngoài) có th tr thành l c l ợ . Tr
ầ ặ ề ườ ị ơ ỏ
ọ ậ ặ ế ể ệ ự ủ ế ướ ậ n c nh n ế ủ ướ t c a n c ng h p này s x y ra khi mà s qu n lý và đi u ti ộ ấ i l ng ho c kém hi u l c. M t v n đ khác không kém ph n ướ
ủ ế
ủ ề ợ ậ ố ng và thu nhi u l
ủ ế ộ ố ướ ạ ự ồ ộ ị ườ ể c gói c a nó đ chi m lĩnh th tr ủ c l
ọ
ấ ả ử ụ ộ
ầ ư ồ ủ ả ướ n ầ ư đ u t ủ ch nhà b l ự c đang phát tri n ti p nh n FDI, quan tr ng gây nên s “dè d t” c a các n ứ ầ đó là: FDI ch y u là c a các công ty xuyên qu c gia (TNC) và cách th c đ u ư ả t i nhu n. Tuy nhiên, ệ i cho r ng: FDI là ngu n đ ng l c đóng theo kinh nghi m c a m t s n ề vai trò r t quan tr ng trong quá trình phát tri n c a h . Đi u đó có ý nghĩa là ộ ấ ớ ệ hi u qu s d ng FDI ph thu c r t l n vào cách th c huy đ ng và qu n lý ứ ử ụ s d ng nó c a n ằ ể ủ ọ ứ , ch không ph i ý đ c a nhà đ u t ả ầ ư .
III.
ữ ứ ề
ệ
ủ ế ệ ợ ợ
ụ ậ ủ ướ c nh n đ u t Ạ PHÂN LO I FDI ầ ư ồ ạ ướ ứ FDI t n t i d Đ u t i nhi u hình th c, song nh ng hình th c ồ ợ ợ ch y u là h p đ ng h p tác kinh doanh; doanh nghi p liên doanh, doanh ồ ố ướ c ngoài.H p đ ng h p tác kinh doanh: nghi p 100% v n n ồ ợ (cid:0) H p đ ng h p tác kinh doanh ợ
ợ ồ ợ ả
ợ ặ ề ữ ị
ầ ư ả ể ế ỗ
ả ế ế ở ướ n s n ậ mà không thành l p m t pháp nhân.
ậ c ti p nh n đ u t ỉ ứ ố ự ố t Nam, hình th c này ch chi m trên 3% s d án và kho ng 9% s
ộ ả ệ ự ớ ầ ư ế ỉ ự ỷ
Vi ầ ư ế ố H p đ ng h p tác kinh doanh (ContractualBusinessCooperation) là văn b n ế ọ ký k t gi a hai ho c nhi u bên (g i là bên h p doanh) quy đ nh rõ trách ệ nhi m và phân chia k t qu kinh doanh cho m i bên đ ti n hành đ u t ấ xu t kinh doanh ệ ở Và ố v n đ u t USD v n đ u t ).
(đ n tháng 5 năm 2005 ch có 181 d án có hi u l c v i 4,5 t ầ ư (cid:0) Doanh nghi p liên doanh ệ
ướ ướ ế
ố ớ ợ ỷ
c ngoài h p tác v i các n ưở ậ ượ ậ ệ ầ ư ng l i nhu n và chia s r ro theo t c thành l p theo hình th c công ty
ư
ạ ậ c ti p nh n đ u t ẻ ủ ứ ậ ủ ướ ố ự ế ỉ ệ Vi
ậ ế c ti p nh n ả ệ ự ớ ự
ữ ạ cách pháp nhân theo pháp lu t c a n ứ t Nam, hình th c này ch chi m trên 23% s d án và kho ng ầ ư ế (đ n tháng 5 năm 2005 có 1.269 d án có hi u l c v i ầ ư ố ệ Doanh nghi p liên doanh ( Joint Venture interprise): là lo i hình doanh nghi p ợ ặ do hai bên ho c các bên n cùng góp v n, cùng kinh doanh, cùng h ệ ệ ố v n góp. Doanh nghi p liên doanh đ l trách nhi m h u h n, có t ầ ư Ở ệ . đ u t ố ố 44% s v n đ u t ỷ USD v n đ u t ). 19,7 t
ố ướ (cid:0) Doanh nghi p 100% v n n ệ c ngoài.
ố ướ
ệ ầ ư ướ n c
ầ ư ướ n
ả ự ị c ngoài thành l p t ề ế ệ ch u trách nhi m v k t qu s n xu t, kinh doanh.
c ngoài (100% Foreign Cantrerisce) là doanh ướ ch c ho c cá nhân n ầ ư ự , t Ở ệ Vi t Nam, ệ ứ ố
ố ự
ự
ứ
6
ầ ư ế ầ ư ố ướ i hình th c 100% v n n đăng ký d ố ề ổ ề ố ự ổ ế ướ ệ Doanh nghi p 100% v n n ặ ổ ứ ộ ở ữ ủ c ngoài( t nghi p thu c s h u c a nhà đ u t ậ ế ậ ạ ướ i n c ti p nh n đ u t ngoài) do nhà đ u t ấ ả ả qu n lý và t ả ề ố ự ướ ng gia tăng c v s d án và v n đăng ký. Hi n có hình th c này có xu h ố ố ả (đ n tháng 5 năm 2005 có trên 73% s d án và kho ng 47% s v n đ u t ỷ ổ ệ ệ ự ớ 3.956 d án có hi u l c v i 22,8 t USD v n đ u t ). Hi n nay trong đó t ng ố ướ ầ ư ố ự d án và t ng v n trên thì nhà đ u t c ứ i hình th c ngoài chi m 77,2% v s d án (60,7% v t ng v n), đăng ký d
ế ề ố ự ố ạ i
ự ợ ề ổ ổ ố ả ầ ộ
liên doanh chi m 19,5% v s d án (31,2% v t ng v n đăng ký). S còn l đăng ký thu c lĩnh v c h p doanh BOT công ty c ph n và công ty qu n lý v n.ố
Ậ Ẩ Ấ Ố Ệ Ữ CH M I QUAN H GI A FDI VÀ XU T NH P KH U
Ấ Ủ NG II. VI T NAM. ƯỞ
ể ấ ề ặ Ẩ Ớ ế ƯƠ Ở Ệ Ậ Ả NG C A XU T NH P KH U T I FDI I. NH H ứ Đ ng trên góc đ phân tích v m t lí thuy t có th th y gi a ngo i
ươ ng va đ u t
ế ậ t thì
ọ ỉ
Ở Ệ VI T NAM. ữ ạ ỗ ẫ ng h l n ố ạ ộ c ho t đ ng t ề c ngoài n n nhìn ạ ộ ự ặ ể ầ ư ủ ạ c đ y m nh đ c bi
ấ ủ ướ ở ạ c s t
i tăng lên ẽ ự ả ố ơ ẻ ơ t h n, giá thành r h n, do đó s thúc ng t
ấ ượ ẩ ậ
ầ ư ự ế ướ ấ ấ ệ ữ ượ ươ ạ tr c ti p n ng và đ u t c ngoài đ c
ộ ề ươ ố ầ ư ự ế ướ tr c ti p n th c ngoài có m i quan h t ộ ấ ướ ẩ ủ ấ ư ạ ộ nhau.N u nh ho t đ ng xu t nh p kh u c a m t đ t n ầ ư ướ ộ n đây cũng là m t ch tiêu quan tr ng đ các nhà đ u t ặ ề ố ế ị ế c a mình. M t khác khi ho t đ ng đó, quy t đ nh v n đ u t vào n n kinh t ệ ượ ẩ ầ ư ự ế ướ t trong lĩnh v c trong c ngoài đ tr c ti p n khi đ u t ấ ớ ẩ ậ ự lĩnh v c xu t nh p kh u v i thì năng l c s n xu t c a n ả và hàng hoá n xu t ra có ch t l ẩ đ y ho t đ ng xu t nh p kh u. ậ V y m i quan h gi a ngo i th ư ế ể bi u hi n nh th nào?
ầ ể ạ ộ ạ ộ ộ ệ Tr
ờ ủ ấ ừ ự vào lĩnh v c xu t nh p ạ ầ ư i đ u t
ề
ở ộ ươ ệ
ế ng m i, kí k t các hi p ộ i có tác đ ng làm
ạ ớ ệ ướ c tiên, chúng ta c n tìm hi u xem vì sao các ho t đ ng c a các ậ ệ doanh nghi p FDI trong th i gian v a qua l ẩ ủ ư ậ ệ t Nam nhanh và nhi u nh v y. kh u c a Vi ạ ạ ệ ệ t Nam m r ng ph m vi th 1. Vi c Vi ế ớ ố ươ ị đ nh th ng m i v i các qu c gia trên th gi tăng FDI vào Vi t Nam.
ở ạ ọ c ti n nh y v t
ở ử ộ ệ ế ờ ủ ướ ự n
i đây, Vi ề ươ ế ố ạ ọ
ấ
ả t Nam đã có b ư ớ ế ướ ạ c b n. S ra đ i c a ệ ầ ư ư ng m i cũng nh chính sách đ u t ấ c ngoài chính là y u t i thành công quan tr ng nh t đem l ầ ư ườ ng cho các công ty FDI đ u t ẩ ổ vào ngành xu t ằ ấ
ẩ ộ ữ ệ ề ế ở ậ t nam. T ng xu t kh u và nh p kh u b ng 160% GDP đã ộ ở có đ m t Nam tr thành m t trong nh ng n n kinh t
7
ệ Trong cu c hành trình 20 năm tr l trong vi c m c a giao l u v i các n n kinh t ữ ạ nh ng chính sách thân thi n trong th ự ế ừ ướ tr c ti p t n ệ ạ ậ trong vi c t o l p môi tr ậ ẩ ệ nh p kh u tai Vi ế ề ế bi n n n kinh t Vi ế ớ ấ ớ i. l n nh t th gi
ớ ớ ừ ắ ầ ớ ị i nay là Ngh
ị i nay, b t đ u v i Ngh đ nh 40 7/2/1980 và t ệ ị ỏ ướ ề
ệ ươ ạ c đã xoá b hoàn toàn đi u ki n , các doanh ầ ố ạ ng mà không cân c n c
ề ố
ổ ề ệ ể ạ ấ ậ ẩ
ự ớ ầ T năm 1980 t ị đ nh 57CP 31/7/1998, Nhà n ề nghi p có quy n tham gia các ho t đông ngo i th ế ế ở ụ ỉ ầ đi u ki n gì, ch c n có mã s thu C c Thu . ấ ậ Ta có th nh n th y ró s thay đ i v kim ng ch xu t nh p kh u trong 10 năm g n đây là tù 1997 t i 2007:
ờ ạ ấ ệ
ả ế ế ừ ố 1997, cán cân th
ề ấ ả ẩ ủ ụ ờ 1997 đ n 2007. Sau th i kì kh ng ho ng kinh t ờ
ế
ộ ưở ổ ấ ủ ớ ỉ ưở ẩ
ạ
ộ ờ ng trung ộ ỏ ằ ớ
ụ năm 2001 lên t ộ ề ệ ậ ề năm 2006. Đi u này ch ng t ế ế ớ th gi t Nam đang h i nh p ngày càng sâu vào n n kinh t ứ i.
ậ ả ầ
ẩ ộ ể ầ t và có th nói là thành công b
ệ ộ ậ ướ ầ c đ u ườ ng
ệ ệ ể ệ ầ t Nam, góp ph n tăng t tr ng
8
ậ ổ t Nam tăng liên t c trong su t th i gian 10 T ng kim ng ch xu t kh u c a Vi ươ ủ ng năm t ỉ ớ ạ ủ ộ ạ i h n c a th i kì này. T t c các ch m i có nhi u xáo tr n. Năm 2001 là gi ớ ề ố ủ s c a năm này đ u thay đ i r t ít so v i năm 2000. Ti p sau đó là m t th i kì ậ ấ ng khá năng đ ng c a xu t nh p kh u v i t lê tăng tr tăng tr ế ươ ơ ng m i theo đó cũng tăng lên m t cách bình lên đ n h n 20%. Thâm h t th ỷ ỷ ể ừ đáng k t r ng i 5,1 t 1,2 t Vi Trong vòng 9 năm nh p kh u tăng lên kho ng 3,8 l n. Trong khi đó nh p ế ố ẩ kh u tăng 4,3 l n. Đó là m t xu th t ậ ủ ộ c a Vi t Nam trong quá trình h i nh p nói chung và th hi n m t môi tr ỉ ọ ầ ư ố t cho các doanh nghi p FDI đ u t t vào Vi ẩ ấ xu t nh p kh u nói riêng.
ẩ ủ ả ấ ậ ướ ả c nh
ạ ộ ệ ưở ế 2. Chính sách qu n lí ho t đ ng xu t nh p kh u c a nhà n t Nam. ng đ n FDI vào Vi h
ệ ữ ướ ố ớ c ta đ i v i các doanh nghi p FDI
ấ ề ể ề
ằ ạ ế ệ ườ i cho vi c thu hút v n đ u t
ạ ộ ự ế ủ ướ ố ầ ư ướ n ậ ợ ng thu n l ả c ngoài, nâng cao hi u qu ho t đ ng đ u t
ị ố
ả ế
ệ ệ
ầ ư ằ ế ợ ứ ư
ễ ầ ư
ế ệ ướ t Nam trong đó đi m khác bi ể ờ ạ ề
ị ị ố
ị ị ẩ ế ủ
ượ ạ ấ ể ố ầ
ẩ ẩ
ị
ấ ề ủ ươ ạ c quy n xu t kh u t
ụ ậ ượ ề ứ
ộ ộ ừ ẩ ấ ả ấ ấ ng nhân theo quy t c các lo i hàng hóa, không ậ ẩ ượ ụ ấ ậ c nh p
ẩ ề ậ ấ
ề
ệ ớ c ta th c hi n cam k t khi gia nh p WTO trong đó cho
ậ ề ượ ộ
ế ầ ề ạ ẩ ậ c xu t nh p ươ ng
ấ ậ c quy n t m nh p hàng hóa mà th ầ ủ ấ
ướ ng nhân n ậ ả ạ ướ
ươ c ủ ụ ạ c ngoài. Th t c t m nh p tái ờ ng nhân n ề ả ả ồ
ẩ ế ệ ậ ế khai thu nh p kh u và đóng thu .
ở ờ ị ượ ệ ề c quy n
ớ ấ ượ ẩ ậ ọ c quy n phân ph i các ho t
ượ ố ề ng quy n th ạ ạ ươ ng m i
ẻ ạ ậ ề ề , đ i lý mua bán hàng hoá và nh t Nam.(đi u 3
ế ố ướ
c cho phép ạ ộ ướ ế ạ c ngoài góp v n không h n ch trong lĩnh v c ho t đ ng
ự ằ ả
ữ ấ ả
ướ ướ ơ ư ị ớ c ta đã có nh ng hi u qu to l n .Có th nh n th y chính c ta càng ngày càng thông thoáng h n đ i v i các doanh
ươ ng m i c a
9
ổ ầ ữ ệ ả ủ Thêm n a, đó là do chính sách c a nhà n ượ ớ ộ ề ấ c n i r ng.Chúng ta có th nhìn th y rõ đi u v v n đ XNK ngày càng đ đó ầ ư Nh m khuy n khích, t o môi tr ệ c ngoài, tr c ti p c a n ủ ư ề ộ ố ệ ị năm 1998, Chính ph đ a ra Ngh đ nh s 10/1998/NĐCP v m t s bi n ầ ư ự ế ướ ạ ộ ạ ả tr c ti p n c ngoài t i pháp khuy n khích và b o đ m ho t đ ng đ u t ấ ậ ễ ể ể ướ c t rõ nét. Đi m d nh n th y là nhà n Vi ế ấ ỉ ề b ng cách đi u ch nh thu su t thu l khuy n khích đ u t i t c u đãi và ế ẩ ả ế ợ ứ i t c theo các tiêu chu n khuy n khích đ u t th i h n mi n, gi m thu l ả ỷ ươ c đây các doanh nghi p FDI ph i u ( Đi u 8, 9 10, 11/ ch ng III). N u tr ệ ệ thác v n cho công ty Vi t Nam thi theo Ngh đ nh 10, các doanh nghi p FDI ỉ ượ ượ ư ả ề c quy n thu mua s n ph m. Nh ng h n ch c a Ngh đ nh là ch đ đ c ấ ả ậ c kinh doanh xu t đ u vào cho s n xu t, không đ nh p kh u các y u t ậ nh p kh u. ị ế Đ n năm 2001, theo Ngh đ nh 44 ban hành 2/8/2001, th ị đ nh c a pháp lu t đ ph thu c ngành ngh , ngành hàng ghi trong Gi y ch ng nh n đăng ký kinh doanh, tr hàng hoá thu c Danh m c hàng hoá c m xu t kh u; đ ứ kh u hàng hóa theo ngành ngh , ngành hàng ghi trong Gi y ch ng nh n đăng ký kinh doanh(đi u 8). ự ướ T i năm 2006, nhà n ệ ọ phép các doanh nghi p thu c m i thành ph n ngành ngh đ ệ ượ kh u.các doanh nghi p FDI “ đ ế ả ể ẩ nhân đã xu t kh u đ tái ch , b o hành theo yêu c u c a th ươ ẩ ấ i th ngoài và tái xu t kh u tr l ế ạ ử ấ i H i quan c a kh u”(đi u 13). Đ ng th i cho các doanh xu t gi i quy t t ẩ ứ nghi p FDI đ ng tên m t T i năm 2007, theo Nghi đ nh 23 NĐCP, các doanh nghi p FDI đ ự ế xu t nh p kh u tr c ti p m i hàng hoá ; đ ộ đ ng bán buôn, bán l ệ ủ ị theo quy đ nh c a pháp lu t Vi ị Vào ngày 1/1/2008, theo Ngh quy t s 19/2008/NQQH12, nhà n ự ố các liên doanh n phân ph iố ở ộ ả ổ Ph i nói r ng sau kho ng 10 năm m r ng, nh ng s thay đ i chính sách k p ệ ờ ủ ể ậ th i c a Nhà n ố ớ ủ sách c a nhà n ữ nghi p FDI. Nói cách khác, nh ng thay đ i trong chính sách th Vi ạ ủ ệ ủ t Nam trong nh ng năm qua đã góp ph n tăng kh năng thu hút FDI c a
ị ậ ệ ứ
ế ủ ệ ụ ị ề ứ ộ ấ ủ ự ả t Nam. Minh ch ng cho nh n đ nh này là s c i thi n li n t c v trí c a ổ ứ ch c uy tín v m c đ h p t Nam trong x p h ng, đánh giá c a các t
ố ạ ả ế ứ ế ớ ề ầ ư ướ ệ i v chí s thu
ạ
ệ ể ươ ổ ứ ng m i Liên Hi p
ạ ố ậ ế ằ ầ c các công ty đa qu c gia vào đ u ướ ượ c đ
ạ ệ t Nam n m trong top 10 n ạ
ứ ấ ậ ẫ ủ ỉ ố ớ ầ ư ướ ự n ệ c ngoài càng đ
ậ ệ
ứ ề
ứ ấ ố ớ ấ
ệ ế ớ ổ ứ ch c T v n và Ki m toán th gi t Nam đ ng đ u trong s 20 n n kinh t ấ ứ ế ạ
ủ ế ọ
ượ c Đông Nam Á l t Nam đã v
ự ạ ơ ả c a Anh d a trên kh o sát h n 500 lãnh đ o
ng m i và đ u t ừ ầ ẳ
ế ộ ố
ớ ấ ấ t Nam h p d n nh t trong hai năm liên t c 20092010 so v i s 15 n
ứ ự ồ ể ươ ệ ụ t Nam, Ti u v ớ ố ng qu c c x p theo th t g m có Vi
ệ Vi ệ ạ Vi ẫ d n đ u t n c ngoài. ứ Năm 2005, Vi t Nam đ ng th 50 trong b ng x p h ng th gi ủ ớ ị hút FDI, tăng 4 b c so v i v trí 54/60 c a giai đo n 20002004. ủ Năm 2008, theo x p h ng c a T ch c Phát tri n và Th ố Qu c, Vi ư giai đo n 2007 – 2009. t ế Ba năm sau khi gia nh p WTO và nghiêm ch nh th c hi n các cam k t gia ượ ả t Nam đ i v i đ u t nh p, s c h p d n c a Vi c c i ư ấ ể i Price Water thi n rõ nét. Năm 2010, t ế ầ ệ ế đang lên, và House Coopers x p Vi ẫ ầ ả ầ ư ớ , nh t là v i các ngành s n xu t, đ u có s c h p d n cao v i các nhà đ u t ỉ ố ế ệ ụ ợ ệ ư t Nam x p th 12 trong x p h ng chung Ch s công nghi p ph tr . Vi t ướ ề ạ ố t vào Top 25 c a x p h ng ni m tin FDI. Trong s các n ứ ệ ỉ ố ề Ch s ni m tin FDI 2010, Vi t lên đ ng trên Indonesia (21), Malaysia (20), và Singapore (24). ầ ư ủ ạ ươ ơ C quan Th ủ ấ g n 20 ngành kinh doanh khác nhau, cũng kh ng c p cao c a các công ty t Ấ ị i nhóm BRIC (Brazil, Nga, n Đ , Trung Qu c), thì đ nh, n u không tính t ẫ ệ ướ c Vi ố Ả ậ ớ ổ ượ ế R p m i n i, đ ỳ ổ ấ ố Th ng nh t, Mexico, Nam Phi, Malaysia, Indonesia, Singapore, Th Nhĩ K , Philippines, Saudi Arabia, Ukraine và Ba Lan
Ả ƯỞ Ẩ Ở Ệ Ớ Ủ Ấ Ậ II. NH H NG C A FDI T I XU T NH P KH U VI T NAM.
1.1. FDI tác động đến kim ngạch xuất nhập khẩu và cán cân xuất nhập
khẩu
FDI tác động đến kim ngạch xuất khẩu
FDI giúp tăng vốn đầu tư cho hoạt động sản xuất xuất khẩu
(cid:0)
ể ế ế
ề ạ ượ ự
ẫ , song v n là m t n
ế ẻ ồ ạ ợ ở i th nh ng luôn
ồ ố ộ ướ ế ư ế ở 1988 đ n nay, dòng FDI đã tr thành m t ngu n b sung v n thi
ệ ệ ế kinh t , phát tri n quan h buôn bán và ti p ệ c nhi u thành t u đáng t Nam đã đ t đ c ngoài, m c dù Vi ể c nghèo, đang phát tri n. Chúng trong tr ng thái thi u ế ộ t t Nam nói chung và các ngành s n xu t xu t kh u nói Vi
ồ ố ệ ố
c, thì vi c dành ra m t l
10
ộ ượ ầ ể ể ệ ả ấ ổ ở ử ề ể ừ khi m c a n n kinh t K t ặ ầ ư ướ ậ n nh n đ u t ể ể ề k v phát tri n kinh t ồ ộ ta có ngu n lao đ ng r d i dào là l ế ể ừ ố ổ v n. K t ế ề ế ả ấ ấ y u cho n n kinh t ộ ổ ế ượ ướ riêng. N u không có FDI, t ng ngu n v n huy đ ng đ c trong n ầ ư ơ ở ạ ầ ể ả ạ ệ ầ ư ầ ớ vi c đ u t ph n l n đ c i t o h th ng c s h t ng và đ u t ự ố ướ ấ ự ả v c s n xu t khu v c trong n ẩ ấ ầ ư đ u t ẩ c, ngoài cho khu ệ ng v n đáng k đ ớ ừ ữ nh ng năm đ u sau đ i m i là vi c cho s n xu t xu t kh u ngay t
ờ ữ ề ủ ư ể ế
ậ ế ừ ố
ấ ế kéo dài t ố ệ ả
ề ạ ộ ể ấ
ướ ạ ạ ừ ế ấ ầ ả ậ ẩ 1988 đ n 1990 đã tăng g p 3 l n,
ỉ
ệ ổ ồ ố
ộ ớ ế ế
ế c ta t ỉ i 8,9 t USD. ể ủ nói chung ngày m t l n h n. Tính đ n năm 2008, FDI đã chi m ộ ề cho toàn b n n kinh t ng v n đ u t .
Đơn vị: Tỉ đồng
Nguồn: Tổng hợp từ số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư
Xét riêng hoạt động sản xuất xuất khẩu của Việt Nam, FDI cũng có vai
trò lớn trong việc bổ sung nguồn vốn. Nghiên cứu của Nguyễn Thanh Xuân
thuộc bộ Công Thương và Yuqing Xing thuộc đại học Quốc gia Nhật Bản về
FDI và hoạt động xuất khẩu ở Việt Nam năm 2006, sử dụng mô hình Lực hấp
dẫn, kết hợp với số liệu về hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang 23 nước
chủ đầu tư FDI giai đoạn 1990-2004 thuộc 5919 dự án đã được cấp phép tính
từ 1988. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam
có đóng góp đáng kể của dòng vốn FDI. Cứ 1% tăng trưởng của FDI sẽ tạo ra
0,25% tăng trưởng về giá trị xuất khẩu, hay cứ 2,5 USD vốn FDI sẽ tạo ra 1
USD doanh thu từ xuất khẩu.
11
ượ ố ầ ư ế ầ ạ ả ặ ậ ự c c kì khó khăn, ch a k đ n nh ng h u qu n ng n c a th i kì suy thoái ộ ậ ố ế cu i th p niên 70 đ n cu i th p niên 80. FDI chính là m t kinh t ủ ả ề Vi li u thu c kích thích s n xu t cho n n kinh t t Nam sau kh ng ho ng và ệ ề ấ ừ t ng b c t o đi u ki n cho ho t đ ng s n xu t xu t kh u phát tri n thu n ẩ ủ ướ ấ ợ l i. Kim ng ch xu t kh u c a n ớ ạ đ t 2,4 t USD, năm 1995 lên t ể ấ Nhìn vào bi u đ sau có th th y, vai trò c a FDI trong vi c b sung v n cho ơ ế ề n n kinh t ố ổ ớ i 20% t ng l t ể ồ Bi u đ 5: V n đ u t ầ ư theo thành ph n kinh t giai đo n 20002008
Đến nay, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã có sự chuyển dịch
tương đối về cơ cấu. Nếu ở giai đoạn 10 năm đầu sau đổi mới, hàng hóa xuất
khẩu chủ yếu là nông sản và các mặt hàng có hàm lượng lao động cao, thì
trong khoảng hơn 10 năm gần đây, cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam có
sự chuyển dịch sang các mặt hàng có hàm lượng vốn cao hơn. Trong tương
lai, xu hướng này sẽ còn tiếp diễn và ngành sản xuất hàng hóa xuất khẩu của
Việt Nam sẽ còn cần nhiều vốn hơn nữa. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay,
với mục tiêu đạt tốc độ tăng trưởng nhanh nhờ xuất khẩu mà nhà nước đã đặt
ra, nguồn vốn FDI càng nắm giữ một vai trò quan trọng hơn nữa trong việc bổ
sung nguồn vốn cho sản xuất xuất khẩu.
FDI làm tăng kim ngạch xuất khẩu do doanh nghiệp FDI thực hiện
khâu sản xuất hoặc gia công hàng hóa tại Việt Nam nhằm mục đích
xuất khẩu
ế ự
ủ
ấ
ạ
ẩ
ổ
Khi nói đ n s gia tăng nhanh chóng t ng kim ng ch xu t kh u c a Vi
ệ t
ữ
ệ
ể
ủ Nam trong nh ng năm qua, đóng góp c a các doanh nghi p FDI là không th ph
ủ
ậ
ượ
ỉ ọ
ủ
ứ
ự
ằ
ề nh n. Đi u này đ
c minh ch ng b ng t tr ng ngày càng gia tăng c a khu v c FDI
ủ ả ướ
ẩ
ấ
ổ
ị
ế ớ
ở
ệ
trong t ng giá tr xu t kh u c a c n
c. Trên th gi
i nói chung và
Vi
t Nam
ệ
ướ
ướ
ề
ấ
ằ
ẩ
ơ
ượ
nói riêng, FDI hi n nay có xu h
ng h
ng v xu t kh u h n là nh m v
t qua
ủ
ế
ả
ộ
ướ
ậ
ẩ
hàng rào b o h và hàng rào thu quan c a các n
ồ c nh p kh u hàng hóa. Đ ng
ờ ớ
ướ
ủ
ự
ể
ậ
th i v i xu h
ố ạ ng đó là s phát tri n ngày càng m nh c a các t p đoàn xuyên qu c
ườ
ượ
ở
ướ
ể
ớ
gia (TNC). Các TNC này th
ng đ
c hình thành
các n
ạ c phát tri n, v i ph m
ụ
ầ
ộ
ớ
ướ
ắ vi tiêu th hàng hóa r ng l n kh p toàn c u. Các TNC này có xu h
ng hình thành
ở
ế
ề
ả
ấ
ố
các chi nhánh
ạ ộ nhi u qu c gia, ti n hành ho t đ ng s n xu t, gia công hàng hóa
ở
ướ
ầ ư
ệ
ề
ậ ợ
ữ
ấ
ướ
ể
các n
c có đi u ki n đ u t
thu n l
i, nh t là nh ng n
ề c đang phát tri n nhi u
ặ ằ
ấ ớ
ẻ
ấ
ẩ
ả
ồ
tài nguyên, nhân công r và m t b ng s n xu t l n, r i xu t kh u sang th tr
ị ườ ng
ầ ư
ữ
ự
ể
ớ
ọ
ị
ư
ệ
ượ
khác. V i nh ng tiêu chí l a ch n đ a đi m đ u t
nh trên, Vi
t Nam đ
c coi là
ầ ư ấ
ẫ
ặ
ộ
ệ
ừ
ạ
ậ
ể m t đi m đ u t
h p d n, đ c bi
t là t
sau khi gia nh p WTO, ph m vi th
ươ ng
ạ ượ
ở ộ
ệ
ứ
ế
ề
m i đ
c m r ng, năm 2009, Vi
t Nam x p th 12 trong danh sách 25 n n kinh t
ế
ầ ư ự
ứ
ế
ố
ướ
ế ớ
ấ
có s c hút v n đ u t
tr c ti p n
ớ c ngoài (FDI) l n nh t th gi
i do
Bloomberg
ệ
ứ
ỏ
ố ớ
ỉ ấ
ẫ
ị
ọ bình ch n, Vi
ế ụ t Nam ti p t c ch ng t
là đ a ch h p d n đ i v i các nhà đ u t
ầ ư
toàn c u.ầ
12
(cid:0)
ẩ ủ
ạ ộ
ố ệ
ự
ề
ả
ấ
ạ
ệ
B ng 5: S li u v ho t đ ng xu t kh u c a khu v c FDI t
i Vi
t Nam (có
ồ
ầ
bao g m d u thô)
Mức tăng
Giá trị
Tỉ trọng KV FDI trên tổng
Năm
(triệu USD)
giá trị(%)
Mức tăng tổng KNXK cả nước (%)
KNXK (%)
1995
1473,1
27,0
34,6
1996
2155,0
29,7
33,2
46
1997
3213,0
35,0
26,6
49
1998
3215,0
34,3
1,8
0
1999
4682,0
40,6
23,3
45,6
2000
6810,0
47,0
25,5
45,5
2001
6798,3
45,2
3,8
-2
2002
7871,8
47,1
11,2
16
2003
10161,2
50,4
20,6
29
2004
14487,7
54,7
31,0
43
2005
18553,7
57,2
22,9
28
2006
23061,3
57,9
22,7
24
2007
27774,6
57,2
21,9
20
2008
34529,2
55,1
29,1
24
2009
29900,0
52,8
-9,8
-13
Nguồn: Tính toán theo số liệu thống kê của Bộ Công
Thương
Năm 1991, kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI tại Việt nam chỉ đạt 52 triệu USD, đóng góp 2,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, đến năm 2009, sau gần 20 năm mở cửa và hội nhập, khu vực này thực sự đã có sự tăng trưởng ấn tượng, kim ngạch xuất khẩu đạt tới 29,9 tỉ USD, tương đương 52,7% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, tăng tới gần 600 lần về giá trị và tăng tới 21 lần về tỉ trọng. Tuy vậy, hoạt động sản xuất xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI năm 2009 do chịu ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế toàn cầu, tỉ trọng đóng góp của khu vực FDI vào kim ngạch xuất khẩu cả nước có giảm so với năm 2008 về tỉ trọng và giá trị. Ngoại trừ năm 1998 và 2001, giá trị xuất khẩu của khu vực này gần như không tăng, tất cả các năm còn lại, đều có tốc độ tăng trưởng trên 20%, tỉ trọng đóng góp vào tổng kim ngạch
13
ả
ụ ồ ủ ề ư ấ
ấ 2013 tăng m nh b t ch p kh ng ho ng kinh t ặ ạ ẩ ả ướ c trong năm i ch a ph c h i và s n xu t trong n ả ế c v n g p nhi u khó khăn. Tính ỷ ạ ấ ướ ẫ ẩ ấ ả ạ USD, tăng
ạ ồ
ả ầ c ngoài (g m c d u thô) đ t 88,4 t ạ ỷ ẩ ế
ầ ư ướ ự ạ ỷ ầ ư ướ n ể ầ c ngoài năm nay đ t 81,2 t ấ USD, tăng 26,8% n
xuất khẩu cũng không ngừng tăng lên. Giai đoạn 2005-2008 là giai đoạn hoạt động hiệu quả nhất của khu vực FDI hướng vào xuất khẩu. Tỉ trọng đóng góp vào tổng kim ngạch xuất khẩu hàng năm của cả nước luôn đạt trên 57%, năm 2008 là giai đoạn cao điểm, giá trị xuất khẩu của khu vực này lên tớ 34,52 tỉ USD. Theo báo cáo của Vụ Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương, xuất khẩu 10 mặt hàng chủ lực của doanh nghiệp FDI chiếm 27,5% tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2008 và 24,9% năm 2009. ấ Xu t kh u c n ế ớ th gi chung c năm 2013, kim ng ch hàng hóa xu t kh u đ t 132,2 t ớ 15,4% so v i năm 2012. ố ự Trong đó, khu v c có v n đ u t USD, tăng 22,4%. N u không k d u thô thì kim ng ch hàng hoá xu t kh u ủ c a khu v c có v n đ u t so v i năm tr
ướ ớ ố c.
ấ ủ ế ở ự ố khu v c có v n
ệ ử ư ệ ớ ạ n
ự ệ ấ
ỷ ọ ệ ầ ạ ng tăng m nh và chi m t
Xét về tốc độ tăng trưởng, so với mức tăng trưởng xuất khẩu cả nước,
tăng trưởng xuất khẩu của khu vực FDI ở hầu hết các năm đều đạt tốc độ cao
hơn. Năm 1997, tăng trưởng xuất khẩu của khu vực FDI đạt 49% trong khi
tăng trưởng xuất khẩu cả nước chỉ trên 26%. Hay trong hai năm 1999-2000,
tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của khu vực FDI là trên 45% trong khi kim ngạch
xuất khẩu cả nước chỉ tăng 23-25%. Khu vực FDI duy trì đà tăng trưởng xuất
khẩu nhanh hơn so với cả nước cho đến năm 2006. Từ 2006 đến nay, tăng
trưởng xuất khẩu của khu vực này xuống thấp hơn so với mức tăng trưởng
của cả nước. Năm 2009, xuất khẩu cả nước tăng trưởng âm 9,8% trong khi
xuất khẩu của khu vực FDI tăng trưởng âm tới 13%. Nguyên nhân chính là do
trong thời kì suy thoái kinh tế, cầu đối với hàng hóa xuất khẩu của khu vực
FDI giảm mạnh hơn so với cầu hàng xuất khẩu của khu vực trong nước, do
khu vực FDI chủ yếu xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao trong khi mặt
hàng xuất khẩu chủ lực của khu vực trong nước là các mặt hàng thiết yếu cơ
bản nên cầu ít co giãn hơn. Một nguyên nhân cũng rất quan trọng là do nhiều
chủ đầu tư muốn tránh rủi ro từ khủng hoảng kinh tế đã giảm quy mô đầu tư.
14
ấ ẩ ổ ẩ Kim ng ch hàng hóa xu t kh u năm nay tăng cao ch y u ệ ặ ầ ư ướ , máy tính và linh ki n; đi n c ngoài v i các m t hàng nh : Đi n t đ u t ẩ ủ ạ ạ tho i các lo i và linh ki n, hàng d t may, giày dép... Xu t kh u c a khu v c ế ướ ữ này trong nh ng năm g n đây có xu h tr ng cao ạ trong t ng kim ng ch xu t kh u.
FDI giúp nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của hàng Việt Nam
xuất khẩu nhờ tác động lan tỏa về công nghệ
Khả năng cạnh tranh của sản phẩm có ý nghĩa rất quan trọng đối với
doanh nghiệp nói riêng và với cả nền kinh tế nói chung. Làm tăng tính cạnh
tranh của sản phẩm có nghĩa là làm tăng khả năng cạnh tranh của doanh
nghiệp và nền kinh tế. Khả năng cạnh tranh của sản phẩm phụ thuộc vào chất
lượng, chủng loại, mẫu mã, giá cả, số lượng… được quyết định bởi các yếu tố
như vốn, công nghệ, lao động… So với các doanh nghiệp trong nước, đây là
một là một ưu thế rõ rệt của các doanh nghiệp FDI. Vì thế các doanh nghiệp
FDI sản xuất để xuất khẩu có khả năng cạnh tranh cao hơn so với các doanh
nghiệp trong nước. Tuy vậy, sự có mặt của khu vực FDI lại có tác động tích
cực đến hoạt động sản xuất xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam.
(cid:0)
Bảng : Đánh giá về sức ép cạnh tranh của các loại hình doanh nghiệp ở Việt Nam
(sức ép cạnh tranh cao nhất = 10; thấp nhất = 1)
Trước hết, sự có mặt của các doanh nghiệp FDI, nhất là các doanh
nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài ở Việt Nam đã kéo theo sự xuất hiện của
các công nghệ mới, hầu hết các công nghệ này đều ở mức độ tiên tiến hơn so
với trình độ công nghệ của nước ta. Các doanh nghiệp FDI vì thế cũng đòi hỏi
nguồn lao động có trình độ cao hơn. Ở Việt Nam, số lao động có trình độ cao,
đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp FDI không nhiều, đa số nguồn
lao động hoạt động trong khu vực FDI phải qua đào tạo trực tiếp của nhà
tuyển dụng. Những người này được học về quản lý doanh nghiệp, đào tạo
nhân sự, các nghiệp vụ ngoại thương, vận hành thiết bị công nghệ cao, hay
15
tham gia nghiên cứu chế tạo sản phẩm mới… Sự di chuyển nguồn lao động
giữa khu vực kinh tế trong nước và khu vực FDI tạo nên một hiệu ứng lan tỏa.
Nói cách khác, các doanh nghiệp FDI đã gián tiếp giúp Việt Nam đào tạo một
phần lực lượng lao động với trình độ cao hơn, hiểu biết về công nghệ, hiểu
biết về quản trị kinh doanh, khả năng nghiên cứu sản phẩm mới, am hiểu thị
trường quốc tế, đặc biệt là lối tư duy và tác phong làm việc chuyên nghiệp. Sự
hội tụ những yếu tố trên trong lực lượng lao động mới có vai trò quyết định
đến chất lượng cũng như khả năng cạnh tranh của sản phẩm mà mỗi doanh
nghiệp sản xuất ra.
Điều tra do Viện Nghiên cứu nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương
thực hiện cuối năm 2004 tiến hành đối với doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp
trong nước thuộc ba nhóm ngành chế biến thực phẩm, dệt may-da giày, cơ
khí - điện tử tại hai địa phương là TP.Hồ Chí Minh, Hà nội và một số tỉnh,
thành phố xung quanh hai trung tâm kinh tế lớn này. Đây là nơi các hoạt động
kinh tế diễn ra sôi động và tác động tràn của doanh nghiệp FDI tới doanh
nghiệp trong nước được cho rằng sẽ thể hiện rõ nhất do khoảng cách về
không gian giữa các doanh nghiệp đã được hạn chế. Phân tích kết quả từ hai
góc độ: (1) lao động chuyển đi khỏi doanh nghiệp FDI và (2) nguồn gốc lao
động mới tuyển dụng của doanh nghiệp trong nước- đều cho thấy có hiện
tượng di chuyển lao động giữa doanh nghiệp FDI và trong nước, nhưng ở
mức thấp. Tất nhiên vào thời điểm đó, các doanh nghiệp 100% vốn trong
nước ít có khả năng thu hút lao động từ khu vực FDI do mức lương chi trả còn
hạn chế. Tuy nhiên đến nay, ngày càng có nhiều doanh nghiệp đủ mạnh có
thể thu hút nhân tài từ các công ty đa quốc gia. Công ty Bitis, Kinh Đô, tập
đoàn Masan, công ty Liên Bảo, công ty Việt Văn, công ty Mai Thanh, công ty
Masso, Big Solutions, SME, Golden Land hiện là những nơi đầu quân mới của
các nhà quản lý giỏi trước đây từng làm việc cho các công ty nước ngoài. Chủ
tịch tập đoàn và giám đốc của những công ty này trước đây đều là những
người đã từng làm việc cho các tập đoàn nước ngoài hoặc các công ty liên
doanh lớn, sau một thời gian làm họ tự tách ra mở công ty riêng để kinh
doanh và quản lý dựa trên những kinh nghiệm đã được đào tạo và tích lũy khi
còn ở các doanh nghiệp FDI. Giám đốc phát triển thương mại Công ty
Goodland ông Trần Anh Tuấn từng là chuyên gia xúc tiến thương mại đầu vào
cho các doanh nghiệp Australia tại Thương vụ Australia ở TP HCM; ông Vũ
Quốc Tuấn, Giám đốc Công ty Việt Văn từng làm việc cho tập đoàn Keppel
16
Land của Singapore; Giám đốc Công ty SME từng là luật sư tư vấn cho Công
ty Akzo Nobel; bà Trần Thị Thanh Mai trước khi lập công ty quảng cáo Mai
Thanh từng là Phó Tổng Giám đốc Công ty liên doanh Castrol, tập đoàn Philip
Morric, và công ty J.W. Thomson; bà Nguyễn Công Ái Huyên từng phụ trách
quản trị nhãn hiệu cho hãng Shell Việt nam hiện là giám đốc công ty Masso,
một công ty chuyên cung cấp các giải pháp tiếp thị cho các doanh nghiệp.
Ông Hạ Ngọc Linh, Giám đốc Công ty Big Solutions, nguyên là thủ khoa
ngành quản trị kinh doanh của Viện Công nghệ châu Á (AIT) cũng đã từng giữ
cương vị Giám đốc điều hành cho Motorola Vietnam trong 5 năm.
Thứ hai, đối với FDI dưới các hình thức liên doanh liên kết, các doanh
nghiệp Việt Nam sau khi thực hiện việc liên doanh với các nhà đầu tư nước
ngoài, ngoài đầu tư về vốn, doanh nghiệp Việt Nam còn được nhà đầu tư góp
vốn bằng dây chuyền sản xuất hiện đại, công nghệ cao, đặc biệt là các bí
quyết công nghệ của họ. Việc tiếp nhận FDI dưới hình thức này cho phép các
doanh nghiệp Việt Nam được tiếp thu một cách trực tiếp công nghệ tiên tiến
của nước chủ đầu tư và quá trình cải thiện chất lượng sản phẩm cũng diễn ra
nhanh hơn và đúng hướng hơn. Một ví dụ điển hình về doanh nghiệp liên
doanh thành công của Việt Nam hiện nay có thể kể đến Công ty Cổ phần Cáp
điện LS-Vina là công ty liên doanh với tập đoàn LS-Cable Hàn Quốc, thành
lập năm 1996, nhanh chóng trở thành công ty con lớn nhất của công ty cáp
điện LSCABLE Hàn Quốc và đứng đầu ngành sản xuất cáp điện tại Việt Nam.
Năm 2000, LS-Vina Cable đã đạt Chứng chỉ chất lượng tiêu chuẩn Hàn Quốc.
LS-Vina Cable đạt được Chứng chỉ ISO 9001 vào năm 2000, và đây là nơi
phát hành ra nhóm tiêu chuẩn toàn cầu và được đăng ký bởi UKAS. Hiện nay
LS-Vina Cable đang đứng vị trí số một trong những nhà máy sản xuất cáp
điện hàng đầu ở Đông Nam Á. Tất cả các loại cáp điện được thiết kế, sản xuất
đều phù hợp với nhu cầu từ tiêu chuẩn quốc tế như IEC, IEEA, AEIC, KS,
AS/NZS, BS, IS, JIS và TCVN,… . Công ty đã cung cấp sản phẩm cho nhiều
công trình trọng điểm quốc gia & ngành điện, đặc biệt là công ty đã xuất khẩu
sản phẩm sang nhiều thị trường như Úc, Newzealand, Hàn Quốc, Singapore,
Thổ Nhĩ Kỳ, Phần Lan, Ấn Độ…và được khách hàng đánh giá cao. Gần 15
năm hoạt động của doanh nghiệp đã thực sự khẳng định chất lượng và sức
cạnh tranh của mặt hàng cáp điện sản xuất tại Việt Nam, đưa mặt hàng cáp
điện vào danh mục các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1 tỉ USD
của Việt Nam từ năm 2007.
17
Một nghiên cứu khác của Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương
thực hiện trên qui mô mẫu gồm 56 nghìn doanh nghiệp thuộc mọi thành phần
các ngành trong nền kinh tế đã khẳng định tác động tràn tích cực từ khu vực
FDI giúp cải thiện năng suất của các doanh nghiệp trong nước. Theo kết quả
nghiên cứu này, tác động tràn ở các doanh nghiệp liên doanh lớn hơn so với
các hình thức đầu tư khác, và tác động tràn ở các ngành dệt may-da giày và
chế biến thực phẩm lớn hơn so với ngành cơ khí điện tử.
Thứ ba, trước sự cạnh tranh gay gắt của các doanh nghiệp FDI, các
doanh nghiệp 100% vốn trong nước muốn xuất khẩu được hàng hóa buộc
phải nâng cao sức cạnh tranh cho hàng hóa của mình. Cùng với việc cải thiện
chất lượng hàng hàng hóa, kiểu dáng, mẫu mã, chức năng của sản phẩm, học
hỏi các doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp cũng phải quan tâm đến trình độ
người lao động và năng lực nhà quản lí. Các doanh nghiệp này cũng đã chủ
động tìm tòi đổi mới sảm phẩm, năng động hơn, nhanh nhạy hơn trong khâu
tìm kiếm thị trường và bạn hàng. Sản phẩm cà phê của tập đoàn Trung
Nguyên và sản phẩm sữa của tập đoàn Vinamilk là hai điển hình cho sức
cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam. Trước sức ép của các doanh
nghiệp FDI cùng ngành như Nestcafe (đối thủ chính của Trung Nguyên),
Abott, Dumex, Nestle (đối thủ của Vinamilk), bắt đầu từ cuộc chiến giành thị
trường trong nước, hai tập đoàn này đã vươn lên lớn mạnh và khẳng định
được cả khả năng cạnh tranh cả ở thị trường xuất khẩu. Với nỗ lực học hỏi,
cải tiến công nghệ, đa dạng hóa và nâng cao chấy lượng sản phẩm, hiện nay,
cà phê Trung Nguyên và G7 đang được xuất khẩu đến hơn 43 quốc gia trên
thế giới - hệ thống cửa hàng đã hiện diện tại Singapore, Nhật Bản, Trung
Quốc, Thái Lan…và trong những năm tới Trung Nguyên sẽ bằng mọi nỗ lực
để tiếp tục đưa cà phê và tinh thần cà phê Việt Nam chinh phục những người
yêu cà phê trên toàn thế giới. Sản phẩm Vinamilk ngoài việc phân phối mạnh
trong nước với mạng lưới 183 nhà phân phối và gần 94.000 điểm bán hàng
phủ đều 64/64 tỉnh thành, còn được xuất khẩu sang nhiều nước Mỹ, Pháp,
Canada, Ba Lan, Đức, khu vực Trung Đông, Đông Nam Á…với doanh thu từ
xuất khẩu mỗi năm đạt hàng trăm triệu USD.
Như vậy, FDI không những cải thiện chất lượng và sức cạnh tranh
của hàng xuất khẩu ở khu vực kinh tế có đầu tư nước ngoài mà còn gián tiếp
tác động tích cực đến chất lượng sản phẩm xuất khẩu của cả khu vực kinh tế
trong nước.
18
FDI tác động đến kim ngạch nhập khẩu
FDI có khả năng thay thế nhập khẩu do nhu cầu trong nước đối với
một số hàng hóa nhập khẩu được đáp ứng bởi các doanh nghiệp
thuộc khu vực FDI
Trước đây nền kinh tế nước ta còn lạc hậu, hoạt động sản xuất kém
phát triển nên có nhiều những mặt hàng nền sản xuất trong nước chưa thể
đáp ứng được, kể cả những mặt hàng tiêu dùng cơ bản. Để giải quyết tình
trạng này thì giải pháp thông thường là nhập khẩu mặt hàng đó, tuy nhiên từ
khi nước ta tiến hành mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài thì tình hình đã có
chuyển biến tích cực. Các nhà đầu tư nước ngoài đã đầu tư vào rất nhiều lĩnh
vực tại Việt Nam, trong đó có những mặt hàng mà trong nước chưa sản xuất
được, phải nhập thành phẩm từ nước ngoài bao gồm: điện tử, dược phẩm,
thiết bị y tế chính xác... Nhờ có FDI, các hàng hóa này được cung cấp bởi các
doanh nghiệp sản xuất ngay tại Việt Nam, làm giảm kim ngạch nhập khẩu của
cả nước.
(cid:0)
Biểu đồ: Tỉ trọng sản xuất tiêu thụ trong nước trên doanh thu của các doanh nghiệp FDI giai đoạn 1991-2005
Nguồn: Theo số liệu của Bộ Công thương
Nhìn vào tỉ trọng sản xuất tiêu thụ trong nước trên doanh thu của các
doanh nghiệp FDI có thể thấy rõ hơn tác động này. Từ năm 1991-1998, phần
lớn doanh thu của khu vực FDI được thực hiện trong nước, tỉ tọng trung bình
mỗi năm khoảng 60% tổng doanh thu (không kể dầu thô). Năm 1995, 80%
doanh thu của các doanh nghiệp FDI được thực hiện trong nước. Sau đó con
19
số này bắt đầu giảm dần. Đến nay doanh thu từ tiêu thụ trong nước chỉ còn
khoảng 50%. Nguyên nhân là do, tác động thay thế nhập khẩu của FDI đang
giảm dần. FDI nhằm tránh biện pháp bảo hộ thuế quan, hướng vào phục vụ
nhu cầu của thị trường trong nước đang có xu hướng giảm dần do tác động
của tự do hóa thương mại khiến các hàng rào thuế quan và bảo hộ của Việt
Nam dần bị xóa bỏ. Mặc dù vậy, chúng ta vẫn phải thừa nhận rằng tác động
thay thế nhập khẩu của FDI vào Việt Nam là không nhỏ.
Dẫn chứng tiêu biểu cho tác động này có thể thấy ở ngành hóa dược
phẩm. Đây là một trong những lĩnh vực tụt hậu nhất của nước ta sau đổi mới.
Các loại dược phẩm phục vụ cho nhu cầu trong nước giai đoạn trước chủ yếu
được đáp ứng từ nguồn nhập khẩu hay viện trợ nước ngoài. Đến nay, mặc dù
phần lớn dược phẩm vẫn phải nhập khẩu từ nước ngoài, song một phần
không nhỏ đã được đáp ứng bởi các doanh nghiệp trong nước, và các doanh
nghiệp liên doanh FDI. Tính đến 31/12/2008, toàn quốc có 37 dự án đầu tư
vào lĩnh vực dược. Trong năm 2008 có 1 dự án được cấp giấy phép đầu tư
vào sản xuất thuốc. Số dự án đã triển khai hoạt động là 25 dự án. 32 dự án
với tổng số vốn là 282.6 triêu USD, 192.9 triệu USD là 25 dự án đã hoạt động.
22 nhà máy dược phẩm FDI đầu tư vào 40 dây chuyền sản xuất thuốc (trên
tổng số 230 dây chuyền của các nhà máy GMP). Trị giá thuốc sản xuất của
các nhà máy dược phẩm FDI chiếm khoảng 22% tổng trị giá thuốc sản xuất
của các nhà máy dược phẩm trong cả nước.(Nguồn: Diễn đàn doanh
nghiệp)
Một ví dụ khác về tác động này là sản phẩm đồ uống của Cocacola.
Đầu thập niên 90, chúng ta tiêu thụ Cocacola chủ yếu từ nguồn nhập khẩu.
Sau sự kiện Cocacola đầu tư trở lại vào Việt Nam năm 1994 cho đến nay,
thay vì phải nhập khẩu loại đồ uống này từ Thái Lan hay Singapore, người
tiêu dùng Việt Nam bắt đầu tiêu thụ Cocacola được sản xuất ngay trong nước.
FDI còn giúp Việt Nam phát triển nhiều ngành công nghiệp và sản
phẩm khác. Giai đoạn 2000-2005, FDI chiếm 100% sản xuất ô tô, máy giặt, tủ
lạnh, máy điều hoà nhiệt độ, … Khu vực FDI cũng chiếm 60% sản lượng thép
tấm, 28% xi măng, 33% sản phẩm điện/điện tử, 76% thiết bị y tế ở Việt Nam.
Theo kết quả điều tra doanh nghiệp FDI của Viện nghiên cứu quản lý kinh tế
Trung ương, 76,7% sản lượng của doanh nghiệp FDI trong ngành cơ khí-điện
20
tử và 62% sản lượng của doanh nghiệp FDI trong ngành chế biến thực phẩm
được tiêu thụ trong nước.
Tăng kim ngạch nhập khẩu do phải nhập khẩu máy móc thiết bị, dây
chuyền sản xuất, nguyên nhiên liệu phục vụ các dự án FDI mà Việt
Nam chưa sản xuất được
Qua phân tích số liệu về hoạt động xuất nhập khẩu của khu vực FDI
trong phần cơ cấu xuất nhập khẩu theo khu vực kinh tế, cùng với sự gia tăng
của FDI thì kim ngạch nhập khẩu của khu vực này cũng tăng qua các năm với
tốc độ khá cao và ổn định, qua đó làm tăng đáng kể kim ngạch nhập khẩu của
cả nước.
(cid:0)
Bảng: Số liệu về hoạt động nhập khẩu của khu vực FDI giai đoạn 1995-
2009
Khu vực KT có FDI
Giá trị
Mức tăng
Năm
Mức tăng KNNK cả nước (%)
(Triệu USD)
giá trị (%)
Tỉ trọng trên tổng KNNK (%)
1468,1
18,0
1995
35,2
2042,7
39,3
18,3
1996
11,2
3196,2
56,5
27,6
1997
0,4
2668,0
-17,7
23,2
1998
11,6
3382,2
27,6
28,8
1999
29,4
4352,0
29,2
27,8
2000
3,7
4985,0
15,1
30,7
2001
16,7
6703,6
34,1
33,9
2002
24,6
8815,0
31,8
34,9
2003
28,7
11086,6
26,4
34,7
2004
18,4
13640,1
23,6
37,1
2005
22,4
16489,4
21,9
36,7
2006
31,4
21712,4
32,3
34,6
2007
28,8
27898,6
29,5
34,6
2008
-14,7
24870,0
-11,6
36,1
2009
21
Bình quân
15,4
24,1
Nguồn: Tính toán theo số liệu của Bộ Công thương
Xét về giá trị nhập khẩu của khu vực FDI, năm 1992, giá trị nhập khẩu
khu vực chỉ mới đạt 230 triệu USD, những các năm tiếp theo nhập khẩu của
khu vực này tăng liên tục với tốc độ tăng trung bình trên 20% một năm và
sang năm 2008 con số này đã lên tới 27,9 tỉ USD và đạt 24,8 tỉ USD năm
2009, tăng tới 120 lần trong gần 20 năm. Xét về tỉ trọng, tỉ trọng của khu vực
này trong tổng kim ngạch nhập khẩu của cả nước cũng không ngừng tăng lên,
từ mức 9,06% năm 1992 tăng lên 30,7% vào năm 2000, 34,6% vào năm 2008
và 36% vào năm 2009. So sánh về tốc độ tăng kim ngạch nhập khẩu bình
quân cả giai đoạn 1995-2009, tốc độ tăng nhập khẩu của khu vực FDI là 24%
một năm, gấp hơn 1,5 lần so với bình quân mức tăng kim ngạch nhập khẩu cả
nước cùng giai đoạn. Tác động làm tăng kim ngạch nhập khẩu của FDI đang
ngày càng lớn hơn.
FDI tác động đến cán cân thương mại
Bảng 6: Cán xân xuất nhập khẩu của khu vực FDI và cả nước giai đoạn 1995-2009 (bao gồm dầu thô) Đơn vị: triệu USD
Cán cân XNK
Cán cân XNK
Năm
Giá trị NK
Giá trị XK
Của cả nước
Trong khu vực FDI
1995
1468,1
1473,1
50,0
-2076,7
1996
2042,7
2155,0
112,3
-3887,8
1997
3196,2
3213,0
16,8
-2407,3
1998
2668,0
3215,0
547,0
-2139,3
1999
3382,2
4682,0
1299,8
-200,7
2000
4352,0
6810,0
2458,0
-1153,8
2001
4985,0
6798,3
1813,3
-1188,7
2002
6703,6
7871,8
1168,2
-3039,5
2003
8815,0
10161,2
1346,2
-5106,5
2004
11086,6
14487,7
3401,1
-5483,8
22
2005
13640,1
18553,7
4913,6
-4314,0
2006
16489,4
23061,3
6571,9
-5064,9
2007
21712,4
27774,6
6062,2
-14203,3
2008
27898,6
34529,2
6630,6
-18028,7
2009
24778,9
29900,0
5120,0
-12000,0
Nguồn: Tính toán theo số liệu thống kê của Bộ Công thương
FDI tác động đến cán cân thương mại của Việt Nam vừa theo hướng
tích cực, vừa theo hướng tiêu cực. Tác động tích cực là làm tăng kim ngạch
xuất khẩu, tác động tiêu cực là làm tăng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam
như đã phân tích ở các phần trên. Tuy nhiên, qua số liệu ở bảng trên, so sánh
mức độ của hai tác động ngược chiều của FDI đến cán cân thương mại của
Việt Nam, có thể thấy tác động tích cực là trội hơn. Trong khi cán cân thương
mại của Việt Nam hầu như luôn trong trạng thái thâm hụt thì nội khu vực FDI
luôn có thặng dư thương mại. Như vậy xét cho cùng, tác động tổng thể của
FDI đến cán cân thương mại của Việt Nam là tác động tích cực, giúp làm giảm
tình trạng nhập siêu. Tác động tích cực này ngày càng được thể hiện rõ rệt.
Nếu như năm 1995, cả nước nhập siêu trên 2 tỉ USD thì giá trị thặng dư của
khu vực FDI chỉ khoảng 50 triệu USD, tức bù đắp chỉ khoảng 2,3% mức thâm
hụt. Đến năm 2008, khi cả nước nhập siêu trên 18 tỉ USD thì khu vực FDI lại
xuất siêu tới 6,6 tỉ USD, tức bù đắp tới 25% mức thâm hụt, năm 2009 con số
này là 30%.
Biểu đồ: so sánh thặng dư thương mại của khu vực FDI và tâm hụt thương mại của cả nước (chưa kể bù đắp từ thặng dư TM của khu vực FDI)
23
Nguồn: Tính toán theo số liệu của Bộ Công thương
Tuy nhiên, những con số này chưa hẳn là dấu hiệu đáng mừng bởi
nếu không tính kim ngạch xuất khẩu dầu thô do khu vực FDI tạo ra thì khu vực
này thực tế lại góp phần gây thâm hụt cán cân xuất nhập khẩu của cả nước.
Nếu không tính xuất khẩu dầu thô thì các doanh nghiệp FDI nhập siêu hơn
400 triệu USD trong quý 1/2010. Tình trạng này cũng đã xảy ra vào năm 2009,
xuất khẩu không kể dầu thô là 23,64 tỉ Đô la và nhập khẩu 24,87 tỉ Đô la, tức
là nhập siêu hơn 1,2 tỉ USD. Còn năm 2008, tình hình cũng tương tự, và con
số nhập siêu là hơn 4 tỉ USD.
Ậ Ấ Ớ Ầ Ư Ủ Ơ Ấ 1. NH H NG C A C C U Đ U T FDI T I XU T NH P
ƯỞ Ủ
ạ ẩ i h n ch hay thúc đ y ngo i
ề ươ ở ng vào m mang
ể ẫ ớ ạ ế c ngoài n u không đ ả ẩ ẩ ấ ậ
ế ượ ướ c h ấ ở ộ ẩ ẩ ẹ ệ ọ
ẩ ng nh p kh u.
ơ ấ
ấ
ỉ theo ngành, thì t ế ổ ệ ế ặ
24
ầ ư ệ vào lĩnh v c nông, lâm nghi p còn th p và thi u n ẹ ớ i 45,5%, công nghi p nh ế ệ ế ỉ Ả Ệ Ẩ KH U C A VI T NAM. ầ ư ậ ơ ấ FDI có th d n t V lý lu n, c c u đ u t ộ ầ ư ướ ả ng. M t kho n đ u t th n ấ ả ể ả và phát tri n s n xu t s n ph m xu t kh u thì kh năng xu t kh u và nh p ầ ề ấ ị ề ẩ kh u đ u b thu h p. Xu t kh u là đi u ki n quan tr ng m r ng quy mô đ u ậ ị ườ ư vào th tr t ế ự ế , tính đ n tháng 12/2007, xét c c u đ u t Trên th c t ự ầ ư ố ọ tr ng v n FDI đ u t ệ ị đ nh. Trong khi ngành công nghi p n ng chi m t ự chi m 32,7%, thì lĩnh v c nông, lâm nghi p ch chi m có 7,6%.
ở ầ ệ ầ ư 1988 đ n tháng 9/2007, đã có 8.058 d án FDI đ ượ
ớ ỉ ự ạ ừ t Nam. L ế ự ể ượ c tri n ỉ ố ạ ế trong g n 20 năm đ t đ n con s 72,86 t ệ ượ c kho ng 42,5%
ộ ấ ề ả ệ
ị
ấ ố ấ
ầ ư ệ ố ượ ệ ề ầ ư ng v n đ u t vào m ng
ộ ử ưở ủ ệ ằ ớ ng c a FDI t i XNK Vi
t Nam b ng cách b d c ị ệ ổ ọ ụ ố ả ế thu hút v n FDI: ngành công nghi p, ngành d ch v , ngành
ự ấ ộ ệ ả ế Trong giai đo n t ố ng v n đ u t Vi khai ể ờ ư USD nh ng cho đ n th i đi m 9/2007 m i ch th c hi n đ ổ ế ệ – m t hi u su t không h cao. N u b ra theo các ngành công nghi p, nông nghi p ệ và d ch v thì càng th y rõ. ụ ổ ấ ấ ả B ng trên cho th y có r t ít v n đ vào ngành nông nghi p, nhi u nh t và ượ ộ ả ố v t tr i là v n đ u t vào ngành công nghi p. L ụ ỉ ằ ị d ch v ch b ng m t n a. ể Có th phân tích nh h các ngành kinh t nông nghi p và lĩnh v c b t đ ng s n.
ệ ị ạ a. FDI b thu hút m nh vào công nghi p
ố ự ầ ư ướ n c ngoài đ
ố ố vào ngành công nghi p.Các d án này có t ng s v n
ệ ố ự ượ ấ c c p phép trong năm 2007, ổ ự ầ ư ướ n c ngoài và 45,2% ầ ư ổ ỷ USD, chi m 57% t ng s d án đ u t
c.
ủ ố ố ậ ố
ng, khu v c có v n đ u t ậ c ngoài ạ n ệ ỹ ươ i th v máy móc thi
ổ ườ ượ ị
ầ ư ướ ự ị ế ị t b và k thu t hi n đ i, có th ơ ế ể ữ ị
ự ề ế ơ .
ệ ạ ổ ướ ng tăng nhanh h n các khu v c khác trong n n kinh t ệ c ngoài trong ngành công nghi p đã gián ti p đào t o cho Vi t
ế ế
ề ượ ỷ ậ ư ẽ ả ặ
ộ
25
ươ ướ ủ ấ ẩ ổ Trong t ng s 1.445 d án đ u t ự có 823 d án đ u t ế đăng ký 8,06 t ả ướ ổ t ng s v n đăng ký c n ộ ị Theo nh n đ nh c a B Công Th ế ề ợ ệ trong công nghi p có l ằ ế tr c khuy n khích b ng các c ch , chính sách ngày càng ng n đ nh, đ thông thoáng nên trong nh ng năm qua đã phát tri n khá nhanh và n đ nh, luôn có xu h ầ ư ướ n Đ u t ệ ớ ộ ộ ộ c ti p xúc v i công ngh Nam m t đ i ngũ cán b , công nhân lành ngh , đ ế ớ ệ m i, cũng nh các k năng qu n lý tiên ti n, k lu t công nghi p ch t ch . ề ậ ệ ậ ụ Đi u này có ý nghĩa r t l n trong vi c t n d ng trình đ chuyên môn kĩ thu t ứ ạ ể đ tìm ra ph ỹ ấ ớ ng nâng cao s c c nh tranh c a hàng hóa xu t kh u ng h
ầ ậ ấ ệ ữ
ậ ề
ể ệ ự ự ẩ ấ ả
ấ ệ ẩ ượ ậ
ủ ể ể ầ ư
ạ ế ỷ Vũng Áng– Hà Tĩnh v i t ng s v n đ u t
ự ủ
ệ ấ ạ ớ
ổ ộ ệ ư ể ấ ẩ
ướ ầ ẽ ặ ấ ồ
ẩ ậ ừ ướ n ấ ẽ ạ m Th ch Khê.N u đ
ể ả ắ ừ ỏ ữ ạ ộ
ẩ ố trong các doanh nghi p xu t nh p kh u. Trong nh ng năm g n đây, dòng v n ệ FDI t p trung ngày càng nhi u vào vi c xây d ng các khu công nghi p và khu ế ớ ấ ch xu t,s n xu t ra thành ph m đ xu t kh u. Đi n hình là siêu d án l n ấ ướ ự c tri n khai . Đó là d án do t p đoàn công nh t n c ta hi n nay đang đ ợ ự ặ ệ vào xây d ng nhà máy liên h p ngh p n ng Formosa c a Đài Loan đ u t ố ố ớ ẩ ư ớ ổ i 7,9 t lên t thép t i khu kinh t ự ượ ợ c th c USD. Theo báo cáo c a Formosa, d án Nhà máy liên h p thép đ ẩ ả ấ hi n theo 2 giai đo n, có t ng công su t 15 tri u t n/năm v i các s n ph m ấ , thép t m cu n cán nóng, thép thành ph m…. đ xu t kh u. nh phôi thép ử c ngoài sau đó s c đ u s nh p t Ngu n qu ng đ s n xu t thép b ở ế ượ ấ ặ ụ d ng qu ng s t t c c p gi y phép Formosa s kh i ố ự ế ư công nhà máy vào gi a năm 2008 và d ki n đ a nhà máy vào ho t đ ng cu i năm 2011.
ầ ư ộ ấ ụ ệ ị b. Đ u t ừ FDI vào ngành d ch v tăng – m t d u hi u đáng m ng
ỷ ạ ể ễ
ị ố ề ươ ế ng m i và phát tri n, t ả ấ ị
ọ ẩ ằ
ụ
ầ ư ệ ố
ầ ư ướ ị ố ộ ng t p trung vào lĩnh v c d ch v . Là m t t Nam có nhi u c h i đ thu hút v n FDI vào ẽ ị ườ c ngoài s
ự ề ệ
ưở ị ị ề ơ ộ ể ụ ng d ch v cho nhà đ u t ấ ượ ng kinh t
ụ ứ ạ ầ ủ ệ i, s tăng
26
n ể ủ ng phát tri n c a các ế ạ , t o thêm giá tr gia tăng ượ ạ ự c l t Nam. Ng ể ệ ề ạ ể ủ ưở ệ ợ Theo UNCTAD – Di n đàn Liên h p qu c v th ụ ậ ệ ậ ấ ẩ tr ng d ch v trong xu t nh p kh u hi n chi m kho ng 70% giá tr xu t nh p ỉ ầ ư ế ớ ầ i năm 2007 cũng ch ra r ng dòng v n th gi kh u toàn c u. Báo cáo đ u t ế ớ ự ị ậ ướ FDI trên th gi i đang có xu h ậ ế ướ , Vi c ti p nh n đ u t n ở ử ệ lĩnh v c này. Vi c m c a th tr ạ ể ạ t o đi u ki n đ đa d ng hoá và nâng cao ch t l ngành d ch v , qua đó, góp ph n tăng tr và nâng cao s c c nh tranh c a hàng hoá Vi ụ tr ị ng và phát tri n c a các ngành d ch v cũng t o đi u ki n đ Vi t Nam
ế ứ ấ
ệ
ể khác. ề ụ ầ ư ướ n ị
ậ ẫ ế ố ự ố
ộ ồ ả ự ổ ủ ế
ị ớ
ị ệ ạ ự ị ạ ầ ụ c ngoài trong khu v c d ch v ), du l chkhách s n (24%),
ổ ể ự ị
ớ ự ị ng các d án l n đang tìm
ầ ư ủ ề ế
ị ủ ể ỉ
ị ấ ố ố ộ ự
Vi tăng m nh. ố ệ ố ệ ỷ ụ ưở t Hà, V tr
ả ơ ấ ụ ế ấ trong th i gian qua r t kh quan, các nhà
ầ ư ự ể ớ ổ t Nam đã thu hút 47 d án FDI v i t ng s v n ớ USD, tăng 19,57% so v i năm 2006. ạ ộ ng V K ho ch và Tài chính, B Văn hóa ờ ấ ớ c ngoài đang dành s quan tâm r t l n cho các d án xây d ng khu
ạ ỉ ưỡ ớ ng, khách s n, sân golf quy mô l n và ch t l
ộ ự ệ ố
ạ ườ t. ế t
ớ ộ ể
ồ
ộ ị ị
ậ ợ ể ữ ủ ướ ữ hành trong và ngoài n ấ ứ
ướ ượ ừ ồ ớ ệ ị c đã ký đ n h t năm 2009. Vi c du l ch phát ạ ệ ớ ạ ượ l n ng ngo i t i l ơ ướ c giàu tăng cao h n, đã tăng qua các năm và ể ế ế ỗ ẩ ạ i ch , mang l ế ừ các n ng khách tăng, khách đ n t ố ế có t chi tiêu c a khách qu c t
ỏ
ướ ạ ạ ỷ
ụ ả ướ ế ấ
ạ ẩ ị
ị ả ế
ệ ị
ế ễ ế ế ị ị
ủ ệ
ớ t Nam. V i vi c
ụ ậ ả ệ ụ ư ệ ị ụ t khách t ệ ệ ị
ệ i Vi ể ờ ố ấ ầ ư ớ ệ ỗ ẩ ạ i ch ầ FDI c n
ệ ạ tăng s c h p d n và c nh tranh thu hút FDI vào các ngành kinh t ổ c ngoài đ vào Vi t Nam ngày càng nhi u, dòng Trong xu th v n đ u t ế ự ị ạ ả ơ ấ ố v n đang có s chuy n d ch c c u “ch y” m nh vào lĩnh v c d ch v , chi m ủ ả ướ ừ 47,7% t ng v n đăng ký c a c n c trong năm 2007 v a qua, trong đó t p ấ ộ trung ch y u vào kinh doanh b t đ ng s n, bao g m: xây d ng căn h , văn ể phòng, phát tri n khu đô th m i, kinh doanh h t ng khu công nghi p (42% ầ ư ướ ố ổ n t ng v n đ u t ệ ậ ả ư ib u đi n (18%). giao thông v n t ụ ụ ị ố Trong s các ngành d ch v , lĩnh v c d ch v du l ch đang n i lên là đi m sáng ớ ố ượ ệ ế t Nam v i s l đáng chú ý c a n n kinh t ạ hi u và xúc ti n đ u t Ch tính riêng năm 2007, s li u th ng kê c a B Văn hóa Th thao và Du l ch cho th y: ngành du l ch Vi ế đăng ký lên đ n trên 1,86 t ệ ồ Theo ông H Vi ị ể Th thao và Du l ch, c c u đ u t ự ự ầ ư ướ n đ u t ụ ị ấ ượ ơ ng d ch v vui ch i, ngh d ớ ố ầ ư 90 tri u cao. Romana resort – m t d án du lich có v n FDI v i v n đ u t ế Cách trung tâm thành ph Phan Thi ố ng Mũi Né Phan Thi i ph USD t ắ ặ ề ướ ả ng Đông B c, v i m t m t giáp bi n, ba bên giáp kho ng 8km v h ọ ạ đ i nên Romana Resort & Spa t a l c ngay trên m t thung lũng yên bình ấ ể ế ấ Công su t bình có đ a th r t thu n l i đ phát tri n mô hình du l ch. ợ quân c a Romana là 69%, nh ng ngày cao đi m là 95%. H p đ ng v i các hãng l ộ ể tri n chính là m t hình th c xu t kh u t ượ c ta. do l cho n ủ ạ ệ nên l ng ngo i t ạ ệ ộ ượ ộ không nh . ng ngo i t đây cũng là m t kênh thu hút m t l ỷ ạ c đ t 3,33 USD, năm 2007 USD, năm 2006 đ t 2,85 t Năm 2005 đ t 2,3 t ẩ ị ổ ỷ c, cao USD và chi m 55,2% t ng kim ng ch xu t kh u d ch v c n t ấ ụ ấ i hàng không 1.071 nh t trong các nhóm d ch v xu t kh u (d ch v v n t ụ ị ị ệ tri u USD, chi m 17,8%, d ch v hàng h i 810 tri u USD, chi m 13,4%, d ch ế ụ v tài chính 332 tri u USD, chi m 5,5%, d ch v b u chính vi n thông 100 ể ụ ả ệ tri u USD, chi m 1,7%, d ch v b o hi m 85 tri u USD, chi m 1,1%, d ch ế ế ệ ụ v chính ph 45 tri u USD, chi m 0, 7%, d ch v khác 277 tri u USD, chi m ệ ượ 4,6%). Trong năm 2007 đã có 56 tri u l ẫ ấ ể t Nam đang là đi m du l ch h p d n thì vi c phát tri n xu t kh u t Vi ệ ủ ả ẩ các s n ph m c a ngành “công nghi p không khói” nh v n đ u t ả ố ươ ậ ụ i đa và có hi u qu . c t n d ng t đ
ề ề
ệ ế ở t Nam đã thu hút đ c 67,3 t ỷ
27
ấ ậ ệ c. FDI trong ngành nông nghi p còn nhi u đi u b t c p ế ượ ố Vi ự ố ố ệ ố ỷ ự USD v n th c hi n song s v n đăng ký Tính đ n h t tháng 6/2007, các d án FDI ớ ầ USD v n đăng ký v i g n 30 t
ỷ ố ệ ự ươ ươ ng đ USD (t ng 5,6%), v n th c hi n là
ỷ ấ ỉ ạ ỉ
ổ ệ
ố ố ư ề ỷ ọ
ệ ổ
ạ ặ ự ừ ố
ị ỏ ệ ế ệ ế ơ ấ còn h n ch song, các d án FDI đã góp ph n ể
ị ấ
ấ ụ ơ ở ầ ể ả nông nghi p, phát tri n s n ệ ả ẩ t Nam, ệ ớ i th so sánh và áp d ng các công ngh m i, công
ộ ậ ả ệ
ớ ạ ự ự i
ẩ ấ ả
ạ ệ ệ ế
ế ầ ự
ừ ề
ấ ả ỳ
ự ệ ậ
ứ ấ
ệ ậ nông nghi p v n ti p t c nh n đ nh lĩnh v c nông nghi p ệ ự nhiên, ồ ậ ồ ố ể ố ể ệ ạ
ạ
ể ệ ồ ề
ả ệ ả ơ ấ ế ậ ỹ ọ ả ố
ỗ ỉ ừ ế ồ
ọ ế ế ượ c th hi n qua c c u đ u t ứ ế ế ự ớ ậ ng k thu t cao. Đi u đó đ ế ế ự ệ ườ ượ ệ ể ng đ
ồ ự ỗ ợ
ừ ế ớ ng, v a y u v ch t l ng nên có t
ự c th c ệ ừ i các vùng nông thôn nh ng các ngu n l c h tr doanh nghi p v a ị ả ố ự ề ố ượ i 30% s d án b gi i ớ c là 20%.
ệ ặ
ế ớ ư
ướ ư ạ ẩ ẩ ớ
ấ ấ ư ể ặ ầ ư
ẩ ạ ư ệ FDI vào khu v c nông nghi p nh hi n nay thì có th nói FDI ự ươ ng trong lĩnh v c nông – lâm
ư ư ệ ệ trong nông nghi p ch đ t 3,78 t ầ USD (x p x 6,3%). g n 1,9 t ố ể Trong khi đó, các qu c gia và vùng lãnh th có n n nông nghi p phát tri n ậ ả nh Đài Loan, Nh t B n, Hàn Qu c luôn có t tr ng v n FDI trong nông ị 1321%. nghi p n đ nh t ầ ư ồ M c dù ngu n v n đ u t không nh trong vi c chuy n d ch c c u kinh t ớ xu t hàng hoá quy mô l n, nâng cao giá tr xu t kh u cho nông s n Vi ợ ế trên c s phát huy các l ạ ngh cao, có kh năng c nh tranh khi tham gia h i nh p. ể V i 758 d án đã và đang tri n khai, lĩnh v c FDI trong nông nghi p đem l ệ doanh thu hàng năm kho ng 312 tri u USD, xu t kh u trên 100 tri u ầ ờ USD/năm và tăng m nh trong th i gian g n đây. Tuy nhiên, h u h t các ị ế ụ ệ ẫ chuyên gia kinh t ề ấ ề ẩ ủ ệ ủ nhi u phía, nh t là đi u ki n t t Nam luôn ti m n r i ro t c a Vi ậ ồ ố ấ ị ườ th tr ng; lãi su t th p, thu h i v n ch m vì ph i theo chu k cây tr ng, v t ủ ế ậ nuôi. Vì v y, các doanh nghi p ch y u t p trung các d án thu h i v n nhanh ế ế ư ả nh s n xu t th c ăn chăn nuôi, ch bi n nông lâm s n thay vì tri n khai các ự d án phát tri n công ngh sinh h c trong nông nghi p, lai t o gi ng cây ẩ ấ ồ tr ng, v t nuôi m i, tr ng, ch bi n các lo i rau, qu xu t kh u có hàm ầ ư ượ ự vào lĩnh v c l ầ ư ế ồ tr ng tr t, ch bi n nông s n, th c ăn chăn nuôi chi m đ n 76% v n đ u t trong khi lĩnh v c tr ng r ng, ch bi n g ch chi m 24%. ạ Bên c nh đó, vi c tri n khai các d án FDI nông nghi p th ư ệ ạ hi n t ề ấ ượ ế thi u v s l ứ ủ ả ướ ể th so v i m c bình quân chung c a c n ấ ậ ữ Chính vì nh ng b t c p này mà cũng gây khó khăn trong vi c xu t kh u m t ủ ệ ủ ướ c ta. N c ta có u th l n và cũng xu t kh u ch hàng nông nghi p c a n ả ế y u m t hàng nông lâm s n nh g o, chè, cà phê, cá, tôm…., nh ng v i tình ệ ự hình đ u t ụ ch a phát huy tác d ng thúc đ y ngo i th ng nghi p.
ng? t cho ngo i th
ỷ ậ ạ ề ố ầ d. FDI t p trung quá nhi u vào BĐS – có t ố ả ố USD thu hút đ u t
ạ ươ ầ ư ự ế ướ tr c ti p n c ơ ế ư
ấ ộ ự ề ả ạ
ườ ng.
ủ ả ệ ị ng thu hút FDI c a Chính ph , s n xu t công nghi p luôn
ườ ư ậ ờ ủ c u tiên s 1. V y nh ng, th i gian qua, dòng v n FDI d ư ng nh đã đi
ế ủ
ấ ố ạ ọ ể ự ệ c a Đ i h c Harvard đã cho t Nam đã chuy n sang lĩnh v c này i 90% v n FDI vào Vi
28
ồ Trong b i c nh l m phát, con s g n 31 t ầ ể ở ngoài (FDI) 6 tháng đ u năm 2008 đã tr thành đi m sáng. Th nh ng, h n ố ạ ổ ổ 42% t ng v n này l i đ vào b t đ ng s n (BĐS). Đi u này gây ra s lo ng i ệ ụ ề ữ v nh ng h l y khôn l ướ Trong đ nh h ố ượ ư đ ậ ạ ườ ng. Th m chí, các chuyên gia kinh t l c đ ố ớ ướ ằ c tính t r ng, ị ổ ị ớ v i giá tr b th i ph ng.
ị ậ ặ ế ự ầ ư
Lê Đăng Doanh bình lu n: M c dù, s đ u t ể
ấ ể
ế đó s giúp đ a ạ ị ươ ng phát tri n du l ch, song rõ ràng lo i hình này không giúp t o ra công ệ i lao đ ng, không chuy n giao công ngh s n xu t và ố ẽ ạ ệ ả ạ ệ i ngo i t
ề ử ụ
ế ẽ ả ng đ n quy ho ch phát tri n kinh t
ạ ệ ạ ấ
ấ ế ụ ể ấ ấ
ắ ầ ư ướ ưở ụ ạ i có cái nhìn n
ng C c Đ u t ề ả ể
ự ệ
c ngoài l ỡ ơ ộ c h i chuy n giao ậ ể ế ố ị ụ ạ ẫ i là đi m đ n h p d n v du l ch”. ồ c. Vi
ấ ế ệ ố ươ ư ậ ề ữ
ẩ ặ ư ể i. Đó là FDI vào
ể ơ ở ạ ầ ệ ả ặ ạ
ậ ạ ộ ấ ủ ệ
ạ ẩ c, phát tri n các ngành d ch v chi m
ẩ ủ ướ ệ ạ c ta (2007) và đ c bi ế t là du
ổ ẩ ạ ụ ặ ụ ấ ẩ ị Ti n sĩ Kinh t ph ộ ườ ăn vi c làm cho ng ấ ẩ ạ ẩ cho qu c cũng không thúc đ y xu t kh u. Dĩ nhiên, không mang l ậ ấ ớ ầ ư FDI có quy n s d ng đ t t gia. Trong khi đó, nhà đ u t i 50 năm, th m chí ộ ế ể ưở ề xã h i 70 năm, và đi u này s nh h ế ế ơ ủ c a Vi t Nam. Ti n sĩ Lê Đăng Doanh còn nh n m nh, nguy hi m h n, n u ạ ự ư nh các d án đó l i chi m d ng đ t canh tác, làm nông dân m t đ t thì càng ạ ả ph i xem xét l i. ụ ữ Ông Phan H u Th ng C c tr ấ ộ ấ ạ r t l c quan: “FDI vào b t đ ng s n không h làm l ệ ủ ệ công ngh c a các d án công nghi p. Chúng ta có th ti p nh n công ngh ờ ủ ọ ể ệ ủ ả qu n lý c a h . Đ ng th i, m c tiêu c a chúng ta là thu hút v n FDI đ hi n ề ệ ể ấ ướ ạ t Nam l đ i hóa đ t n ổ ồ ề ằ ế ặ Nh v y, m c dù nhi u ý ki n cho r ng vi c v n FDI đ d n vào BĐS quá ụ ẫ ạ ng, nh ng v n có nh ng cách nhi u không có tác d ng thúc đ y ngo i th ạ ự ề ữ nhìn nh n l c quan v nh ng m t tích c c nó có th mang l ụ ụ ệ ể BĐS m t m t t o đi u ki n phát tri n c s h t ng ph c v cho vi c s n ệ ặ xu t c a các doanh nghi p XNK nói riêng và các doanh nghi p nói chung, m t ị ể ấ ướ ệ khác thúc đ y hi n đ i hóa đ t n ấ 11.1 % trong t ng kim ng ch xu t kh u c a n ạ ổ ỗ ấ ị l ch (xu t kh u t i ch 55,2% t ng kim ng ch xu t kh u d ch v 2007).
Ộ
e. L TRINH PHÁP LÝ
ồ ệ t Nam đ ng ý cho doanh nghi p và
ẩ ấ ệ i trong c quy n xu t nh p kh u hàng hoá nh ng
ượ ậ ề ị ư ườ c ban hành ngày
c c th hoá cam k t này.
ị ị ế ạ ộ ạ ề
ạ ộ ủ
ố ầ ư ướ ậ t Lu t Th ự ế ạ ộ ị ị n c ngoài t
ả ư ị ệ ệ ậ t Nam ph i ban hành trong vòng 30 ngày sau khi ký Ngh đ nh th gia nh p
ầ ư ướ ệ ố c đây, doanh nghi p có v n đ u t c ngoài ch đ n
ậ ư ế ị
t b , máy móc, v t t ẩ ự ế ạ ộ ớ ; tr c ti p xu t kh u và tiêu th s n ph m n ị
ượ ề ệ ấ ỉ ượ c phép tr c ti p , nguyên li u và hàng hoá cho ho t đ ng ụ ả c ngoài. Nay v i Ngh ầ ư ướ c quy n xu t nh p n ệ ẩ ở ướ c ngoài đ
ẩ
ố ừ ướ ồ ự ế ươ ầ ố
ạ ả ế ỉ ệ t Nam ch cho phép
ọ ạ ng m i nhà n ộ ố ặ ổ ể ờ
29
ề ề ậ ấ ẩ ồ ớ ả ế Trong văn b n cam k t gia nh p WTO, Vi ượ ậ ướ cá nhân n c ngoài đ ậ ị ướ ể ừ n khi gia nh p. Ngh đ nh 23/2007/NĐCP đ c k t ế ướ ụ ể 12/02/2007 chính là b ươ ị ng m i v ho t đ ng mua bán hàng Ngh đ nh 23 “quy đ nh chi ti ế hoá và các ho t đ ng liên quan tr c ti p đ n mua bán hàng hoá c a doanh t Nam” là m t trong hai ngh đ nh i Vi nghi p có v n đ u t ị ệ Vi WTO. ướ Tr ẩ ậ nh p kh u thi ấ ầ ư ự ế đ u t ậ ị đ nh 23 này, doanh nghi p có v n đ u t kh u tr c ti p m i hàng hoá (tr năm nhóm hàng hoá dành riêng cho doanh ệ nghi p th c g m xăng d u, thu c lá đi u, xì gà, băng đĩa hình, báo chí và m t s m t hàng nh y c m khác mà Vi sau th i gian chuy n đ i) ự ế Tuy nhiên, quy n xu t nh p kh u tr c ti p này không đ ng nghĩa v i quy n
ấ ề ẽ
ẩ ẩ ả
ị ả ạ ệ ệ ị ậ i Vi
ướ ẩ ẩ
ẩ ấ ể ạ ẩ i mua gom hàng ồ
ạ ặ ệ ề ạ i Vi ề ổ ứ ụ ể ề ổ ứ ậ ố i Vi
ề
ẻ ng quy n th
ố ầ ủ n
ề ệ ủ ạ
ề ệ . ố góp v n đi u l ẽ ượ ế ầ ư c a nhà đ u t ề ậ c trao toàn quy n l p
ệ ạ i Vi
c ngoài. Đ n 1/1/2009, các doanh nghi p FDI s đ ố hàng hóa t ị ạ ấ ẩ
ng m i cũng quy đ nh: doanh nghi p FDI không đ ượ ẩ c xu t kh u lúa g o), không đ
ẽ ượ ầ ề ươ ỏ ầ ượ c xu t kh u d u ẩ ậ c quy n nh p kh u ệ ng ti ân bay
ự ế ượ ậ c nh p kh u tr c ti p d c
ố ự ừ ẩ ệ ả
ẽ ượ c ngoài s đ ư ế ị ẩ ư ấ ấ ị
ị ạ ộ ể
ầ ư ướ ố c ngoài đã đ n
ầ ư ế ấ
30
ho c gi y phép đ u t ạ ậ ả ủ ằ ậ ố ệ ượ ấ ậ c c p phép s có quy n xu t nh p phân ph i hàng hoá. Doanh nghi p đ ể ề ẩ kh u đ bán s n ph m nh p kh u cho cá nhân hay doanh nghi p có quy n ủ ề ố ả t Nam. C th , đi u 3 c a ngh đ nh gi phân ph i s n ph m đó t i thích: ấ ồ “Quy n xu t kh u không bao g m quy n t ch c m ng l ề ệ t Nam đ xu t kh u” và “Quy n nh p kh u không bao g m hoá t ệ ố quy n t ch c ho c tham gia h th ng phân ph i hàng hoá t t Nam”. ạ ố ồ Năm 2007, quy n phân ph i (bao g m: đ i lý mua bán hàng hóa, bán buôn, ứ ượ ầ ư ạ ươ ề ượ theo hình th c liên doanh ng m i) đ , nh bán l c đ u t ầ ư ướ ướ ữ c, trong đó ph n v n góp c a nhà c ngoài và trong n gi a nhà đ u t ố ượ ầ ư ướ t quá 49% v n đi u l đ u t n c ngoài không v ế ỷ ệ ẽ ể ừ ngày 1/1/2008 s không h n ch t l K t ệ ướ n ệ t Nam. doanh nghi p phân ph i ệ ươ ộ B Th ạ ấ ế thô (đ n 1/1/2011 s đ ạ thu c lá, xì gà, xăng, d u h a, diesel, báo t p chí, băng đĩa, ph ụ (tr c thăng, máy bay, tàu vũ tr …). ệ ướ T 1/1/2009, doanh nghi p n ạ ị ph m, phim đi n nh, các lo i l ch, b u thi p và tem th …. ệ ấ ỉ Theo Ngh đ nh 23, UBND c p t nh ch u trách nhi m c p gi y phép kinh ự ế ạ ộ doanh đ ho t đ ng mua bán hàng hoá và các ho t đ ng liên quan tr c ti p ượ ệ ế đ n mua bán hàng hoá cho doanh nghi p có v n đ u t c ấ ấ ầ ư ặ ứ ấ c p gi y ch ng nh n đ u t sau khi có ý ki n ch p ươ ộ ng m i. thu n b ng văn b n c a B Th
ƯƠ Ả CH NG III. GI I PHÁP
ố ệ ữ ấ ở ươ ch c rút ra
ẩ ượ ng II ng: th nh t là thông qua tác ậ c đ a ra theo hai h
ướ ậ ẩ
ả i pháp sau đây đ ế ạ ộ ạ ộ ể ể ả ấ ấ ườ ệ ậ ẩ ự D a trên m i quan h gi a FDI và xu t nh p kh u đ ượ ư Các gi ệ ộ đ ng đ n FDI đ c i thi n ho t đ ng xu t nh p kh u; th hai là tác đ ng ế đ n ho t đ ng xu t nh p kh u đ tăng c ứ ấ ộ ứ ng thu hút FDI vào V t Nam.
ẩ ấ ươ ộ ế ạ 1. xu t kh u và cán cân th ng m i thông qua tác đ ng đ n FDI
ẩ ở ặ ậ ấ ệ ố ạ ộ M c dù FDI và ho t đ ng xu t nh p kh u Vi t Nam có m i quan h ệ
ươ ạ ộ ủ ế ẫ ậ ấ ộ t ẩ ng tác l n nhau, các tác đ ng c a FDI đ n ho t đ ng xu t nh p kh u
ượ ể ệ ễ ậ ơ ế ứ ộ ơ ộ đ c th hi n rõ nét h n và d nh n bi t, m c đ tác đ ng cũng sâu h n và
ừ ề ề ặ ơ ệ ướ ề ấ ẩ t nhi u chi u h n, đ c bi t là dòng FDI h ng v xu t kh u. Dòng FDI này
ả ị ướ ạ ộ ể ế ấ ả ố có kh năng đ nh h ẩ ng và chi ph i đáng k đ n c ho t đ ng xu t kh u
ư ủ ẩ ệ ỉ ướ ậ cũng nh nh p kh u c a Vi t Nam. Tuy nhiên, không ch có FDI h ng v ề
ữ ề ẩ ấ ả ớ ộ ưở xu t kh u m i có nh ng tác đ ng đó, FDI nói chung đ u có nh h ế ng đ n
ạ ộ ạ ươ ệ ế ặ ộ ho t đ ng ngo i th ủ ng c a Vi t Nam do tác đ ng thay th ho c h tr ỗ ợ
ươ ự ự ạ ỏ ộ th ng m i, thêm vào đó là tác đ ng lan t a tích c c sang khu v c kinh t ế
ướ ạ ế ả ưở ạ ộ ế ấ trong n c mà nó mang l i, gián ti p nh h ậ ng đ n ho t đ ng xu t nh p
ộ ố ả ẩ ủ ự ấ kh u c a khu v c này. Sau đây là m t s gi ậ ạ ộ i pháp cho ho t đ ng xu t nh p
ệ ạ ộ ế ằ ộ ẩ ủ kh u c a Vi t Nam thông qua tác đ ng đ n ho t đ ng thu hút FDI, nh m phát
ủ ự ự ế ế ạ ộ ộ ạ huy tác đ ng tích c c và h n ch các tác đ ng tiêu c c c a FDI đ n ho t
ẩ ủ ấ ệ ậ ộ đ ng xu t nh p kh u c a Vi t Nam.
ố ớ ủ ụ ệ ả ơ (cid:0) Đ n gi n hóa các th t c hành chính đ i v i các doanh nghi p FDI
ầ ướ ứ ề (cid:0) C n có m t c quan nhà n ộ ơ c chuyên theo dõi và nghiên c u v xu
ướ ệ ế ớ ừ ờ ư ị h ng FDI vào Vi t Nam và trên th gi i, t đó k p th i đ a ra
ổ ợ ữ ờ ớ nh ng thay đ i h p lý trong chính sách FDI th i kì m i.
ự ế ế ườ (cid:0) Xây d ng k ho ch xúc ti n đ u t ầ ư ạ tăng c ạ ng thu hút FDI vào ho t
ấ ả ấ ằ ẩ ả ấ ẩ ạ ệ ộ đ ng s n xu t xu t kh u nh m tăng kim ng ch xu t kh u, c i thi n
31
ụ ạ ươ ạ tình tr ng thâm h t th ng m i.
ử ụ ế ệ (cid:0) Khuy n khích các doanh nghi p FDI s d ng nguyên li u trong ệ
ướ ầ ư ế ấ ả n c, và khuy n khích đ u t vào các ngành s n xu t nguyên, nhiên
ệ ấ ượ ậ ệ v t li u Vi ư ả t Nam ch a s n xu t đ c
(cid:0) ế ườ ệ ừ ạ Lên k ho ch tăng c ng thu hút FDI công ngh cao, t đó nâng cao
ự ả ấ ủ ộ ả ư ẩ ấ ấ trình đ s n xu t c a khu v c s n xu t xu t kh u cũng nh toàn b ộ
ế ỉ ọ ứ ạ ề n n kinh t , nâng cao s c c nh tranh và tăng t tr ng nhóm hàng
ế ạ ờ ậ ụ ệ ấ ẩ ổ công ngh , hàng ch t o trong t ng xu t kh u nh t n d ng tác
ệ ỏ ộ đ ng lan t a công ngh
ế ự ệ ằ ố (cid:0) Khuy n khích đ u t ầ ư vào khu v c nông nghi p nh m phát huy t i đa
ẩ ủ ự ự ề ấ ti m l c xu t kh u c a khu v c này
ả ườ ơ ấ ỉ 2. Nhóm gi i pháp tăng c ề ng thu hút FDI và đi u ch nh c c u FDI
ạ ộ ộ ấ ẩ ậ thông qua tác đ ng lên ho t đ ng xu t nh p kh u
ạ ộ ấ ư Theo nh đánh giá ở ươ ch ậ ấ ng hai, chúng ta đã th y ho t đ ng xu t nh p
ệ ế ả ộ ố ẩ ủ kh u c a Vi t Nam có kh năng tác đ ng đ n dòng FDI vào, do đó, mu n tác
ự ơ ướ ể ộ ộ ế ộ đ ng tích c c h n đ n dòng FDI, nhà n ế c có th tác đ ng m t cách gián ti p
ể ả ậ ấ ẩ ỉ ề thông qua đi u ch nh các chính sách v qu n lý xu t nh p kh u cũng nh m ư ở
ả ạ ươ ệ ươ ạ ạ ớ ệ ộ r ng và c i thi n ph m vi th ng m i và quan h th ố ng m i v i các qu c
ế ớ ữ ả ự ế ộ gia trên th gi i. Sau đây là nh ng gi i pháp tác đ ng tích c c đ n FDI thông
ẩ ủ ạ ộ ề ấ ậ ỉ ệ ả qua đi u ch nh ho t đ ng xu t nh p kh u c a Vi t Nam, phát huy nh h ưở ng
ế ả ự ưở ự ủ ạ ộ ẩ ấ ậ ạ tích c c và h n ch nh h ế ng tiêu c c c a ho t đ ng xu t nh p kh u đ n
dòng FDI vào.
ủ ụ ả ậ ẩ ấ ơ (cid:0) Đ n gi n hóa các th t c xu t nh p kh u
ề ươ ệ ệ ạ ẩ ị ạ ươ (cid:0) Đ y m nh vi c kí k t các hi p đ nh v th ế ng m i song ph ng,
ươ ệ ợ ở ộ ệ ế ằ ị đa ph ng, các hi p đ nh thu quan nh m m r ng quan h h p tác
ể ươ ữ ạ ệ ướ và phát tri n th ng m i gi a Vi ớ t Nam v i các n c.
(cid:0) ầ ư ơ ở ạ ầ ự ụ ụ ấ ậ ẩ Đ u t xây d ng c s h t ng ph c v xu t nh p kh u, h ệ
ể ả ặ ố ệ ả ướ ạ ằ th ng c ng bi n, đ c bi t là các c ng n c sâu, nh m t o thu n l ậ ợ i
ầ ư ệ ư ệ ậ cho nhà đ u t trong vi c đ a hàng hóa ra vào Vi ệ t Nam thu n ti n,
32
ấ ơ ớ nhanh chóng và v i chi phí th p h n
(cid:0) ử ụ ư ế ề ể ậ ấ ẩ ộ ợ ơ S d ng các u đãi v thu xu t nh p kh u h p lý h n đ tác đ ng
33
ế ơ ấ đ n c c u FDI.
Ậ
Ế
K T LU N
ổ ơ ả ệ ế
ự , Vi ư t Nam đã thu đ ạ ộ
ẩ ớ ủ ậ
ệ
ượ ấ ạ ộ ệ ị ả ệ ớ Sau h n 20 năm đ i m i và c i cách kinh t ể ề ừ ng cũng nh s nghi p công nghi p hóa hi n đ i hóa ng , Vi
ế ộ
ữ ư ự ậ ế ế ớ th gi ệ ố ớ ự ể ệ ậ t Nam cũng c a Vi
ẩ ọ ơ ề c nhi u ậ thành t u đáng k v thu hút FDI cũng nh trong ho t đ ng xu t nh p ế kh u và chúng ta th a nh n nh ng đóng góp l n c a hai ho t đ ng này đ n ở ẩ ưở ệ ạ thúc đ y tăng tr ở ử ộ ướ ưở ố ế n c ta. Càng m c a h i nh p qu c t t Nam càng ch u nh h ớ ủ ạ ộ ủ i, do đó vai trò c a FDI và ho t đ ng l n c a bi n đ ng kinh t ấ ế ủ xu t nh p kh u đ i v i s nghi p phát tri n kinh t ở tr nên quan tr ng h n.
ấ ệ Vi t Nam trong
ạ ứ ề ố ậ
ấ ạ ộ ệ ố Vi
i gi a hai nhân t ế ở ế ẩ ở ữ ể ể ị ạ ữ . Nh ng ủ t Nam c phát huy tích c c h n ho c cũng có th b h n ch do các tác
ế ậ ẩ ậ
ặ ấ
ẩ ể ạ ữ ộ
ệ
ệ
ề ự ấ ấ ướ ệ ữ ậ Nghiên c u v m i quan h gi a FDI và xu t nh p kh u ả ộ khóa lu n này cho th y kh năng tác đ ng qua l ậ ấ ẩ đóng góp c a ho t đ ng xu t nh p kh u cho phát tri n kinh t ự ơ ể ượ ặ có th đ ấ ấ ạ ủ ộ đ ng c a dòng FDI đ n kim ng ch xu t nh p kh u, cán cân xu t nh p ở ẩ ậ ị ườ ơ ấ ơ ấ ng xu t nh p kh u. S dĩ FDI có kh u, c c u m t hàng và c c u th tr ạ ộ ệ ẩ ủ ậ ấ ế ể th t o ra nh ng tác đ ng k trên đ n ho t đ ng xu t nh p kh u c a Vi t ự ế ặ ề ố ổ , đ c bi Nam đ u d a trên vai trò b sung v n cho n n kinh t t là khu v c ạ ộ ả ệ ể ả s n xu t xu t kh u; ho t đ ng chuy n giao công ngh , kinh nghi m qu n ủ ạ lý; m ng l ng c a các MNC và TNC. ẩ ị ườ i th tr
ẩ ậ ạ ộ ể Ng
ố ệ FDI vào Vi
ấ ả ơ ấ ả ủ ầ ư ấ ẩ
ớ
ự ự i, ho t đ ng xu t nh p kh u cũng có th chi ph i năng l c thu hút ơ ấ t Nam, ch y u ệ ươ ậ i, m c đ m c a và h i nh p ươ ng ủ ế ạ ng m i ộ do hóa th , cũng nh vi c th c hi n các cam k t v t
ượ ạ c l FDI, c c u ngành và c c c u ch đ u t ậ thông qua các chính sách qu n lý xu t nh p kh u, quan h th ứ ộ ở ử ế ớ ố ữ ệ t Nam v i các qu c gia trên th gi gi a Vi ế ề ự ệ ư ệ ố ế ế kinh t qu c t ệ ạ ủ m i c a Vi t Nam.
ề ế ề ướ ẽ ế ế ớ th gi i, n n kinh t
ệ i và trong n ề ơ ộ ớ
ắ ưở ả ữ ộ c s còn nhi u bi n ứ ụ ệ
ắ ướ c công nghi p theo h
ạ t Nam bên c nh vi c đ a ra đ nh h ỗ
ợ ự ướ ị ầ ư ạ ộ
ự ứ ệ
ẩ ệ ươ ộ ậ ạ ộ ờ ệ
ự ữ ế ộ
ữ ụ ể ủ ừ ự ạ ớ ự ể
34
ể ệ ẹ ấ ớ ờ Trong th i gian t ế ộ t Nam nhi u c h i l n và c nh ng thách th c đ ng, mang đ n cho Vi ậ ể ữ ữ ớ ng và n m b t các v n h i th c hi n m c v ng đà tăng tr l n. Đ gi ạ ệ ệ ở ơ ả ư ướ ng hi n đ i c ta c b n tr thành n tiêu đ a n ướ ệ ư ủ ệ ng và h vào năm 2020, Chính ph Vi ố ế ẩ ấ tr thúc đ y ho t đ ng xu t nh p kh u và thu hút FDI, c n l u ý đ n m i ng tác gi a hai ho t đ ng này. D a trên vi c nghiên c u tình quan h t ổ hình tác đ ng c th c a t ng th i kì mà b sung các bi n pháp phát huy ượ ộ ố i đa tác đ ng tích c c, h n ch tác đ ng tiêu c c gi a chúng. Làm đ t c ậ ư ậ ố i đa năng l c phát tri n và t n nh v y, chúng ta m i có th phát huy t ư ạ ộ ủ ẩ ấ ự ố ụ i đa s đóng góp c a FDI cũng nh ho t đ ng xu t nh p kh u cho d ng t ọ ộ ế ệ ự s nghi p phát tri n kinh t ể ậ t Nam m t cách tr n v n nh t. Vi
Ả
Ệ
TÀI LI U THAM KH O
ệ ế ấ ả ố ế ụ ệ 1. Giáo trình Quan h Kinh t Qu c t Nhà xu t b n Giáo d c Vi t Nam
ệ ạ –năm 2009. ổ ế ự ệ 2. Báo cáo t ng k t tình hình th c hi n k ho ch nhi m v năm 2009 và
ủ ạ ộ ụ ươ ng, B Công th
ế ươ ế k ho ch năm 2010 c a ngành Công th ủ ng. ố ệ ẩ 3. “Báo cáo tình hình xu t nh p kh u c a doanh nghi p có v n đ u t ầ ư
ộ n
ấ ậ ạ ươ ng m i. ấ ể ậ ẩ ạ ộ ế
ướ 4. “Chi n l ạ c phát tri n xu t nh p kh u giai đo n 20012010”, B K ầ ư c ngoài”, B Th ế ượ ho ch và Đ u t .
Các Website:
ả
ế www.vneconomy.com.vn
35
ổ ờ ổ ộ ụ T ng c c H i quan: www.customs.gov.vn ệ t Nam: Vi Th i báo kinh t ố ụ T ng c c Th ng kê: www.gso.gov.vn ươ ng: B công th www.moit.gov.vn
