Một số vấn đề về đổi mới chương trình ngành Giáo dục chính trị ở các trường đại học sư phạm hiện nay

NGUYỄN NGỌC KHÁ1<br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Thực tế chương trình ngành Giáo dục Chính trị ở các trường ại học Sư phạm<br /> hiện nay có nhiều m t ưu điểm góp phần quan trọng vào việc xây dựng thế giới quan,<br /> phương pháp luận khoa học và nhân sinh quan cách mạng cho sinh viên. Tuy nhiên,<br /> chương trình cũng có không ít những hạn chế, chưa đáp ứng được mục tiêu đổi mới giáo<br /> dục chuyển từ cách tiếp cận “nội dung” sang cách tiếp cận “n ng lực và phẩm chất”<br /> của người học. Chính vì vậy, các trường ại học Sư phạm cần có những định hướng và<br /> những giải pháp hữu hiệu để xây dựng chương trình nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo<br /> dục – đào tạo hiện nay.<br /> <br /> Từ khóa: c ư ng tr n , Giáo dục chính trị, Đại học Sư p ạm, năng lực, phẩm chất,<br /> khoa học, sư p ạm.<br /> <br /> Nghị quyết số 29 Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp n Trung ư ng Đảng Cộng sản<br /> Việt Nam khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục – đ o tạo có ý ng ĩa vô cùng to<br /> lớn, đã t ổi một luồng gió mới trong đời sống chính trị – xã hội của nước ta hiện nay. Bởi<br /> lẽ Nghị quyết n y đã đặt ra hàng loạt nhiệm vụ bức bách cần phải giải quyết về giáo dục –<br /> đ o tạo mà xã hội đang quan tâm. Trong các n iệm vụ đó có các vấn đề liên quan trực tiếp<br /> đến các trường Đại học Sư p ạm, n i đ o tạo các giáo viên phục vụ cho sự nghiệp giáo<br /> dục của nước nhà. Các vấn đề đặt ra cần phải đổi mới l : Đổi mới mô n các trường Sư<br /> phạm; Đổi mới c ư ng tr n , giáo tr n ; Đổi mới p ư ng p áp giảng dạy; Đổi mới cách<br /> thức kiểm tra, đán giá; Đổi mới công tác đ o tạo, bồi dưỡng giảng viên;…ở tất cả các<br /> ng n đ o tạo. Trong khuôn khổ bài viết này, tôi xin có một vài ý kiến nhỏ về xây dựng<br /> c ư ng tr n ng n Giáo dục Chính trị trong các trường Đại học Sư p ạm nói chung.<br /> <br /> Trước hết phải nói rằng, sản phẩm của ngành Giáo dục Chính trị trong các trường<br /> <br /> <br /> 1<br /> TS, Trường Đại ọc Sư p ạm TP.HCM.<br /> Đại học Sư p ạm là những cử nhân có thể giảng dạy môn Giáo dục công dân trong các<br /> trường trung học phổ thông, giảng dạy các môn Lý luận chính trị trong các trường trung<br /> học nghề, trung học chuyên nghiệp hoặc các trường cao đẳng, đại học; Có thể tham gia<br /> giảng dạy, công tác ở các c sở đào tạo, nghiên cứu khoa học, các c quan lý luận, tổ<br /> chức chính trị – xã hội,… Chính vì thế, c ư ng tr n đ o tạo ngành Giáo dục Chính trị ở<br /> các trường Đại học Sư p ạm cần đảm bảo mục tiêu ấy.<br /> <br /> 1. Thực trạng chư ng t ình ng nh iá c Chính tr ở các t ư ng Đại h c<br /> Sư phạm hi n nay<br /> a/ Ưu điểm:<br /> <br /> - Nội dung c ư ng tr n đã quán triệt đường lối về đổi mới công tác tư tưởng, lý<br /> luận của Đảng Cộng sản Việt Nam v đáp ứng được nhu cầu thực tiễn đổi mới của sự<br /> nghiệp giáo dục – đ o tạo.<br /> <br /> - Về c bản, mục tiêu c ư ng tr n đã đáp ứng đúng quy định của Luật Giáo dục<br /> v đã được cụ thể hóa ở ba bình diện: Kiến thức, kỹ năng v t ái độ của người học, đã<br /> xác địn được chuẩn kiến thức, kỹ năng v t ái độ l m c sở cho việc biên soạn giáo<br /> tr n , cũng n ư iểm tra đán giá ết quả học tập của sinh viên.<br /> <br /> - Nội dung c ư ng tr n cũng đã đề cập đến giáo dục các giá trị, chuẩn mực chính<br /> trị, chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực pháp luật gắn liền với quyền v ng ĩa vụ c bản của<br /> công dân – sin viên, đã p ần nào thể hiện được nguyên tắc tích hợp trong lĩn vực giảng<br /> dạy. Kết cấu c ư ng tr n có p ần mở, mang t n địn ướng, gợi mở để người học có<br /> thể liên hệ lý luận với thực tiễn cuộc sống của bản thân và thực tiễn đổi mới đất nước<br /> hiện nay.<br /> <br /> - C ư ng tr n đã bao quát n ững nội dung c bản của Chủ ng ĩa Mác – Lênin,<br /> Tư tưởng Hồ C Min v Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, bao gồm<br /> những vấn đề về văn óa v văn min , giáo dục chính trị với giáo dục đạo đức và giáo<br /> dục pháp luật, những vấn đề về p ư ng p áp giảng dạy và thực n sư p ạm, những vấn<br /> đề kinh tế – chính trị – xã hội ác đáp ứng đầy đủ mục tiêu của từng môn học đã được<br /> đặt ra.<br /> <br /> - Giáo trình các môn học thuộc ngành Giáo dục Chính trị, về c bản đã bám sát v<br /> cụ thể hóa mục tiêu c ư ng tr n , được biên soạn một các công p u, ng iêm túc, đảm<br /> bảo tính khoa học và tính chính trị, tính hệ thống và lôgíc chặt chẽ; Nội dung c ư ng<br /> trình, giáo trình phù hợp với tr n độ của sinh viên.<br /> <br /> - Chính vì thế, c ư ng tr n góp p ần quan trọng vào việc xây dựng thế giới quan,<br /> p ư ng p áp luận khoa học, nhân sinh quan cách mạng, xây dựng niềm tin v lý tưởng<br /> cách mạng c o sin viên, để từ đó ọ nỗ lực rèn luyện v tu dưỡng đạo đức, trau dồi<br /> chuyên môn, phục vụ công tác dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường trung học<br /> phổ thông, các môn Lý luận chính trị trong các trường trung học nghề, trung học chuyên<br /> nghiệp hoặc các trường cao đẳng, đại học, đáp ứng yêu cầu đ o tạo nguồn nhân lực trong<br /> sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại óa đất nước.<br /> <br /> b/ Hạn chế:<br /> <br /> - Nội dung c ư ng tr n còn mang nặng tính kinh viện, hàn lâm với những lý luận<br /> trừu tượng c ưa bám sát t ực tiễn nóng bỏng của thời đại, của đất nước. C ư ng tr n<br /> nặng về giáo dục chính trị, nhẹ về giáo dục đạo đức, pháp luật và kỹ năng sống; Trọng lý<br /> thuyết, nhẹ thực hành, ít liên hệ với thực tiễn cuộc sống của bản t ân v đất nước. Chẳng<br /> hạn, trong các c ư ng tr n còn d n n iều thời lượng cho các học phần về các tác phẩm<br /> in điển, về lịch sử triết học, lịch sử các học thuyết kinh tế, lịch sử tư tưởng xã hội chủ<br /> ng ĩa,…<br /> <br /> - Nội dung c ư ng tr n c ưa c ú trọng đến việc ướng dẫn tự học, tự nghiên cứu<br /> và rèn luyện kỹ năng sư p ạm c o sin viên, c ưa c ú trọng đến việc xây dựng và bồi<br /> dưỡng năng lực khoa học và phẩm chất sư p ạm c o sin viên, c ưa cập nhật được<br /> những t ay đổi của đất nước và thời đại.<br /> <br /> - Nhiều nội dung trong các học phần có sự trùng lặp. Ví dụ: Những nguyên lý c<br /> bản của chủ ng ĩa Mác – Lênin với Triết học Mác – Lênin, Kinh tế Chính trị Mác - Lênin<br /> và Chủ ng ĩa xã ội khoa học; Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam với<br /> Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Lịch sử các học thuyết kinh tế với Lịch sử kinh tế<br /> quốc dân, Lịch sử triết học với Lịch sử tư tưởng xã hội chủ ng ĩa, C sở văn óa Việt<br /> Nam với Văn óa ọc,…<br /> <br /> - Khối lượng kiến thức các môn học quá lớn, thời lượng dành cho các môn này lại<br /> không nhiều, trong khi việc tự học của sinh viên lại c ưa được p át uy đã ản ưởng<br /> đến chất lượng và hiệu quả của việc dạy các môn học này.<br /> <br /> - Nguồn kinh p đầu tư riêng c o việc nghiên cứu khoa học trong lĩn vực Giáo<br /> dục chính trị còn khiêm tốn, trong i đội ngũ giảng viên phải dạy quá nhiều giờ, vì vậy,<br /> ít có sự đầu tư ng iên cứu khoa học, đặc biệt là những công trình nghiên cứu về đổi mới<br /> nội dung, c ư ng tr n , giáo tr n c uyên ng n Giáo dục Chính trị.<br /> <br /> Từ thực trạng trên đây, việc đổi mới c ư ng tr n ng n Giáo dục Chính trị trong<br /> các trường đại học sư p ạm đang được đặt ra một cách bức thiết.<br /> <br /> 2. Đ xu t đ nh hướng đổi mới chư ng t ình ng nh iá c Chính tr ở các<br /> t ư ng Đại h c Sư phạm<br /> C ư ng tr n , giáo tr n ở các trường Đại học Sư p ạm hiện nay không thể phủ<br /> định sạc tr n c ư ng tr n , giáo tr n cũ, đồng thời cũng ông t ể lắp ráp, rập khuôn<br /> toàn bộ c ư ng tr n , giáo tr n cũ. Việc xây dựng c ư ng tr n , giáo tr n p ải xuất phát<br /> từ thực tế đời sống, từ nhu cầu xã hội, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa<br /> trong điều kiện kinh tế thị trường địn ướng xã hội chủ ng ĩa v ội nhập quốc tế.<br /> <br /> Ở nhiều nước trên thế giới việc đổi mới c ư ng tr n , giáo tr n đại học v c ư ng<br /> trình, sách giáo khoa phổ t ông được diễn ra đồng thời; Hoặc đổi mới c ư ng tr n , giáo<br /> tr n đại học l c sở, là hình mẫu cho việc đổi mới c ư ng tr n , sác giáo oa p ổ<br /> thông. Ở nước ta hiện nay, do điều kiện lịch sử – cụ thể của đất nước, với thực tế giáo<br /> dục phổ thông có nhiều vấn đề bức xúc cần giải quyết, nên phải có bước đột phá ngay<br /> trong việc xây dựng c ư ng tr n , sác giáo oa p ổ thông. Có thể nói, các cách thực<br /> hiện trên đây c o dù có ác biệt về trình tự, n ưng đều thống nhất với nhau ở nguồn<br /> gốc, đó l nội dung c ư ng tr n , giáo tr n , sác giáo oa p ải xuất phát từ thực trạng<br /> xã hội, nhu cầu xã hội, từ yêu cầu phát triển của quốc gia và thời đại.<br /> <br /> Xuất phát từ thực trạng và nhu cầu xã hội để xác định mục tiêu giáo dục của các<br /> cấp học. Chẳng hạn, ở cấp tiểu học là phát triển thói quen về học tập c bản; ở cấp trung<br /> học c sở là bồi dưỡng năng lực c bản và tố chất của học sinh; ở cấp trung học phổ<br /> thông là phát triển năng lực ướng nghiệp phù hợp với tố chất của học sin . Trên c sở<br /> mục tiêu đã xác định sẽ xây dựng c ư ng tr n v sác giáo oa p ổ thông bằng cách<br /> tiếp cận “năng lực và phẩm chất” của học sinh (tức là giáo dục cho học sinh không phải<br /> chủ yếu là nhồi nhét kiến thức mà là làm sao cho học sinh biết l m t eo năng lực và<br /> phẩm chất của m n , t ông qua đó p át triển năng lực và phẩm chất của mình.).<br /> <br /> Xuất phát từ mục tiêu, c ư ng tr n , sác giáo oa p ổ t ông để xác định mục<br /> tiêu, c ư ng tr n , giáo tr n của trường Đại học Sư p ạm. Cụ thể là, m c tiê đ tạo<br /> củ t ư ng Đại h c Sư phạm là phát triển các n ng ực khoa h c và phẩm ch t ư<br /> phạm cho sinh viên – những giáo viên tư ng lai. Do vậy, chư ng t ình, giá t ình của<br /> t ư ng Đại h c Sư phạm phải gắn kết với chư ng t ình, ách giá h phổ thông,<br /> tức là phải dạy những cái g để sau này họ có thể vận dụng trong công việc giáo dục của<br /> mình. Do vậy, c ư ng tr n , giáo tr n đối với tất cả các ngành nói chung, ngành Giáo<br /> dục Chính trị nói riêng phải được xây dựng theo cách tiếp c n phát triển n ng ực khoa<br /> h c (tư , nghiên cứu, tự chủ, sáng tạ ,…) phẩm ch t ư phạm (ứng x , giao<br /> tiếp, tổ chức thực hi n,…) của nh ng giá iên tư ng i.<br /> <br /> Vì vậy, c ư ng tr n ng n Giáo dục Chính trị không chỉ cần phải khắc phục tính<br /> hàn lâm, kinh viện, giáo điều, mà còn cần phải gia tăng t n ng iệp vụ, kỹ năng sư p ạm<br /> cho sinh viên. Mặt ác, c ư ng tr n cũng cần đảm bảo tính tích hợp và tính phân hóa<br /> trong các môn học. N ư vậy, c ư ng tr n sẽ rút gọn được những môn học không thực sự<br /> quan trọng, xa rời thực tiễn cuộc sống, đồng thời bổ sung thêm nh ng môn h c thiết<br /> thực, nh t là hình thành các môn h c mang tính tích hợp, tránh sự trùng lắp, chồng<br /> chéo gi a các môn h c.<br /> <br /> 3. Một s giải pháp chủ yếu v đổi mới chư ng t ình ng nh iá c Chính<br /> tr ở các t ư ng Đại h c Sư phạm hi n nay<br /> Từ thực trạng c ư ng tr n ng n Giáo dục Chính trị hiện nay với những ưu điểm<br /> và hạn chế của nó, cùng với những địn ướng chủ yếu trong việc xây dựng c ư ng tr n<br /> mới đáp ứng việc bồi dưỡng, phát triển năng lực khoa học và phẩm chất sư p ạm cho<br /> sinh viên, có thể nêu lên một số giải p áp c bản trong việc đổi mới c ư ng tr n ng n<br /> Giáo dục Chính trị ở các trường Đại học Sư p ạm n ư sau:<br /> <br /> - Thứ nhất, giảm bớt hoặc bỏ một số học phần mang tính chất n lâm, n ư Tác<br /> phẩm in điển của chủ ng ĩa Mác – Lênin, Triết học trong khoa học tự nhiên, Lôgíc<br /> biện chứng, Lịch sử kinh tế quốc dân, Kinh tế phát triển, Lịch sử phong trào cộng sản và<br /> công nhân quốc tế,…<br /> <br /> - Thứ hai, tăng t ời lượng cho các học phần Đạo đức học, Pháp luật học, Văn óa<br /> học, Lý luận v p ư ng p áp dạy học,…<br /> <br /> - Thứ ba, bổ sung một số học phần mới, n ư Giáo dục kỹ năng sống, Giáo dục sức<br /> khỏe vị thành niên, Giáo dục gia đ n , Ng ệ thuật giao tiếp, Nghệ thuật hùng biện, các<br /> c uyên đề đáp ứng yêu cầu của thực tiễn cuộc sống,…<br /> <br /> - Thứ tư, kết hợp c ư ng tr n giáo dục chính khóa với giáo dục ngoài giờ, nghiên<br /> cứu thực tế; Kết hợp truyền bá kiến thức với quá trình rèn luyện, hoạt động thực tiễn của<br /> sin viên,…<br /> <br /> - Thứ n m, bổ sung thêm nội dung về rèn luyện phẩm chất đạo đức, coi kết quả rèn<br /> luyện phẩm chất đạo đức n ư l một trong những nội dung học tập,…<br /> <br /> - Thứ sáu, bổ sung những vấn đề mới của thời đại, những thành tựu nghiên cứu về<br /> khoa học của nhân loại, những vấn đề thực tiễn xã hội để làm phong phú thêm cho nội<br /> dung c ư ng tr n .<br /> <br /> - Thứ bảy, i xác định mục tiêu của từng học phần, cần nhấn mạnh mục tiêu kỹ<br /> năng, trong đó trang bị kỹ năng ng iên cứu, kỹ năng giảng dạy cho sinh viên thông qua<br /> từng học phần, chứ không chỉ là nội dung của các học phần về p ư ng p áp giảng dạy,<br /> thực n sư p ạm năm t ứ ba, thứ tư của khóa học.<br /> <br /> Trên đây l một số suy ng ĩ về vấn đề đổi mới c ư ng tr n ng n Giáo dục Chính<br /> trị trong các trường Đại học Sư p ạm nói chung. Thiết ng ĩ, n ững vấn đề đó c ỉ có thể<br /> thực hiện được khi có sự hợp tác của các n sư p ạm; Đặc biệt, khi mỗi giảng viên thực<br /> sự có trách nhiệm với bản thân mình, với n trường, với xã hội, với đất nước, với người<br /> học và với các thế hệ tư ng lai.<br />