BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN QUÂN Y
NGUYỄN ĐÌNH ỨNG
NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỔI NỒNG ĐỘ HBV-RNA VÀ
MỐI LIÊN QUAN VỚI HBeAg, HBV-DNA Ở BỆNH NHÂN
VIÊM GAN VIRUS B MẠN TÍNH ĐIỀU TRỊ BẰNG
TENOFOVIR DISOPROXIL FUMARATE
Ngành: Bệnh truyền nhiễm và các bệnh nhiệt đới
Mã số: 9720109
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
HÀ NỘI - 2023
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH
TẠI HỌC VIỆN QUÂN Y
Người hướng dẫn khoa học:
1. GS.TS. Nguyễn Trọng Chính
2. TS. Hồ Hữu Thọ
Phản biện 1: GS.TS. Nguyễn Văn Kính
Phản biện 2: TS. Bùi Tiến Sỹ
Phản biện 3: PGS.TS. Hoàng Vũ Hùng
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp
trường vào hồi: giờ ngày tháng năm
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện Quốc Gia
2. Thư viện Học viện Quân y
Ộ
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm virus viêm gan B (Hepatitis B virus - HBV) vẫn đang là
một vấn đề y tế toàn cầu, dù vaccine phòng bệnh hiệu quả đã được đưa
vào chương trình tiêm chủng từ những năm 1982, tại hơn 160 quốc
gia. HBV có thể lây nhiễm một cách âm thầm và gây ra những hậu quả
nặng nề cho bệnh nhân (BN) như xơ gan và ung thư biểu mô tế bào
gan (Hepatocellular carcinoma - HCC).
Vấn đề tồn tại chủ yếu của quá trình điều trị bệnh viêm gan virus
B mạn tính (VGBMT) là không khỏi bệnh hoàn toàn bằng các phác đồ
hiện tại. Không may là, những dấu ấn sinh học của virus hiện đang sử
dụng có một số hạn chế trong việc dự báo sớm tình trạng đáp ứng virus
(virological response – VR) hoặc huyết thanh ở BN.
Một số nghiên cứu trên thế giới thời gian gần đây đã đánh giá ý
nghĩa của nồng độ HBV-RNA huyết tương trong điều trị bệnh
VGBMT. Tại Việt Nam, đến nay đã có một số nghiên cứu xây dựng
quy trình định lượng HBV-RNA huyết tương và bước đầu đánh giá
biến động của dấu ấn này trong quá trình điều trị, tuy chỉ với cỡ mẫu
còn khiêm tốn và thời gian chưa đủ dài. Chính vì vậy, chúng tôi tiến
hành đề tài: “Nghiên cứu sự biến đổi nồng độ HBV-RNA và mối liên
quan với HBeAg, HBV-DNA ở bệnh nhân viêm gan virus B mạn tính
điều trị bằng Tenofovir Disoproxil Fumarate”, với các mục tiêu sau:
1. Xác định sự biến đổi nồng độ HBV-RNA huyết tương ở bệnh
nhân viêm gan virus B mạn tính được điều trị bằng Tenofovir
Disoproxil Fumarate.
2. Đánh giá mối liên quan giữa nồng độ HBV-RNA huyết tương
với sự thay đổi của HBV-DNA và HBeAg ở bệnh nhân viêm gan virus
B mạn tính được điều trị bằng Tenofovir Disoproxil Fumarate.
2
Những đóng góp mới của luận án:
Luận án đã cho thấy: ở BN VGBMT được điều trị bằng
Tenofovir disoproxil fumarate, nồng độ HBV-RNA huyết tương giảm
theo các giai đoạn khác nhau: giảm nhanh từ thời điểm trước điều trị
đến sau 3 tháng, sau đó giảm chậm từ sau 3 tháng đến sau 12 tháng
điều trị. Ngoài ra, nồng độ HBV-RNA huyết tương còn thể hiện ưu thế
so với nồng độ HBV-DNA huyết tương trong đánh giá đáp ứng virus
và huyết thanh sau 6 và 12 tháng điều trị Tenofovir disoproxil
fumarate. Những kết luận này chứng tỏ dấu ấn HBV-RNA huyết tương
có tiềm năng để trở thành một xét nghiệm dự báo được thực hiện
thường quy trong thực hành lâm sàng.
Cấu trúc luận án
Luận án gồm 132 trang. Trong đó có 43 bảng, 17 hình và 16
biểu đồ. Phần đặt vấn đề 2 trang; chương 1: tổng quan tài liệu 34 trang;
chương II: đối tượng và phương pháp nghiên cứu 19 trang; chương III:
kết quả nghiên cứu 34 trang. Bàn luận 39 trang; kết luận 2 trang; kiến
nghị 1 trang; danh mục các công trình công bố kết quả nghiên cứu của
đề tài luận án 1 trang; tài liệu tham khảo: 116 tài liệu, gồm 9 tài liệu
tiếng Việt, 107 tài liệu tiếng Anh.
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Tổng quan bệnh viêm gan virus B mạn tính
1.1.1 Tình hình nhiễm HBV trên thế giới và ở Việt Nam
1.1.1.1 Tình hình nhiễm HBV trên thế giới
Ước tính trên toàn cầu hiện có khoảng 316 triệu người nhiễm
HBV mạn tính và khoảng 555.000 ca tử vong vì các bệnh có liên quan
đến HBV mỗi năm. Tỷ lệ lưu hành HBsAg ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới
5 tuổi là 1,00%, khu vực Đông Nam Á có tỉ lệ là 0,50%.
1.1.1.2. Tình hình nhiễm HBV ở Việt Nam
3
Tỉ lệ nhiễm HBV ở nước ta thực tế ở mức cao và lây truyền từ
mẹ sang con vẫn là đường lây nhiễm quan trọng đối với công tác quản
lý lây nhiễm HBV trong cộng đồng ở Việt Nam.
1.1.2. Diễn biến tự nhiên của nhiễm HBV mạn tính
Diễn biến tự nhiên của nhiễm HBV mạn tính được phân chia
thành các giai đoạn, dựa trên sự có mặt của HBeAg, tải lượng HBV-
DNA, hoạt độ ALT huyết tương và tình trạng tổn thương gan, gồm:
Nhiễm HBV mạn tính HBeAg dương tính; VGBMT HBeAg dương
tính; Nhiễm HBV mạn tính HBeAg âm tính; VGBMT HBeAg âm tính
và Giai đoạn HBsAg âm tính.
1.1.3. Giá trị của nồng độ HBV-DNA huyết tương trong bệnh viêm
gan virus B mạn tính
Nồng độ HBV-DNA huyết tương là yếu tố quan trọng cấu thành
nên chỉ định điều trị thuốc kháng virus, theo dõi và đánh giá của quá
trình điều trị bệnh VGBMT. Ngoài ra, nồng độ HBV-DNA huyết
tương có vai trò tiên lượng các biến chứng xơ gan và HCC.
1.1.4. Giá trị của HBeAg huyết tương trong theo dõi điều trị và
tiên lượng bệnh viêm gan virus B mạn tính
Chỉ số HBeAg huyết tương là yếu tố quan trọng trong theo dõi
và đánh giá hiệu quả đáp ứng virus. Sự chuyển đảo HBeAg có liên
quan đến sự suy giảm các biến chứng như xơ gan và HCC. Đồng thời,
chuyển đảo HBeAg là điều kiện quan trọng, gợi ý xem xét ngừng sử
dụng thuốc NAs ở những bệnh nhân VGBMT có HBeAg dương tính.
1.1.5. Cập nhật chỉ định điều trị và ngừng thuốc kháng virus
Chỉ định điều trị
- Điều trị VGBMT cho người bệnh khi đáp ứng cả 2 tiêu chuẩn:
(1) Tổn thương tế bào gan
AST, ALT > 2 lần ULN và/hoặc xơ hóa gan F ≥ 2
(2) Vi rút đang tăng sinh