B
GIÁO DC VÀ ĐÀO TO VIN HÀN LÂM KHOA HC
VÀ CÔNG NGH VIT NAM
HỌC VIN KHOA HC VÀ CÔNG NGH
Phan Th Yến
NGHIÊN CU ĐA DNG THÀNH PHN LOÀI TÔM
NƯỚC NGT THUC H ATYIDAE VIT NAM
ĐỀ XUT PHÂN HNG BO TN
TÓM TT LUN ÁN TIN SĨ SINH HC
NGÀNH: ĐỘNG VT HC
Mã s: 9 42 01 03
Hà Ni – 2024
Công trình được hoàn thành ti: Hc vin Khoa hc và Công ngh
- Vin Hàn lâm Khoa hc và Công ngh Vit Nam.
Người hướng dn khoa hc 1: TS. Đỗ Văn T
Người hướng dn khoa hc 2: TS. Nguyn Th Phương Trang
Phn bin 1: PGS. TS. Trn Đức Hu
Phn bin 2: PGS. TS. Trn Anh Đc
Phn bin 3: PGS. TS. Thái Thanh Bình
Lun án sẽ đưc bo v trước Hi đồng đánh giá lun án tiến sĩ cp
Học vin, hp ti Hc vin Khoa hc và Công ngh - Vin Hàn lâm
Khoa hc và Công ngh Vit Nam vào hi … gi ..’, ngày … tháng
… năm 20….
Có thm hiu lun án ti:
- Thư vin Hc vin Khoa hc và Công ngh
- Thư vin Quc gia Vit Nam
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cp thiết ca đề tài
Họ tôm Atyidae (tôm riu) là nhóm sinh vt c [1] có độ đa dng cao
với khong 469 loài. Đây là h tôm có phân bố ở mi vùng địa lý động vt,
ngoi tr vùng cc [2]. Vùng Đông Nam Á (bao gm Nam Trung Quc)
được đánh giá là vùng có mc độ đa dng tôm Atyidae cao nht vi hơn 210
loài trong 13 ging [3].
Để có th đánh giá được mt cách chính xác sự đa dng thành phn
loài nhm góp phn bo tn các loài tôm Atyidae ti Vit Nam thì vic nghiên
cứu phân loi tích hp da trên vic kết hp phân tích hình thái và phân t
là cn thiết. Phân loi hc vi độ tin cy cao cùng vi nhng thông tin v các
loài đã cung cp cơ s quan trng để đề xut bin pháp bo tn hiu qu. T
s khoa hc và thc tin trên nghiên cu sinh đã thc hin đề tài “Nghiên
cứu đa dng thành phn loài tôm nước ngt thuc h Atyidae Vit Nam và
đề xut phân hng bo tn”.
2. Mc tu nghn cu
- Xác định được thành phn loài thuc h tôm Atyidae Vit Nam
dựa trên phân tích đặc điểm hình thái và trình tự đoạn gen 16S.
- Đánh giá được hin trng phân b và phân hng bo tn cho các
loài tôm h Atyidae Vit Nam theo pn loi ca IUCN.
3. Ni dung nghn cu
- Nghiên cu v thành phn loài tôm riu h Atyidae Vit Nam da
trên đặc điểm hình thái và phân t. Nghiên cu mi quan h di truyn gia
các loài tôm riu h Atyidae Vit Nam
- Nghiên cu hin trng phân bđề xut phân hng bo tn các
loài tôm riu h Atyidae Vit Nam da trên hướng dn phân loi ca IUCN.
2
CHƯƠNG 1. TNG QUAN NGHIÊN CU
1.1. Tng quan các nghiên cu v thành phn loài hm
Atyidae
1.1.1. Gii thiu chung v hm Atyidae
1.1.2. Tng quan c nghiên cu thành phn loài tôm Atyidae trên
thế gii
Tôm riu- Atyidae là h duy nht trong liên h Atyoidea, thuc b
Mười chân- Decapoda, lp Giáp xác ln- Malacostraca, ngành Chân khp-
Arthropoda. mt h tôm nước ngt, xut hin tt c các vùng nhit đới
hầu hết các vùng ôn đới. Hu hết nhng cá th trưởng thành ca h tôm này
gii hn trong nước ngt [4]. S đa dng ca các loài tôm nước ngt vùng
địa sinh hc châu Á, ln gp ba ln so vi các vùng địa sinh hc khác [5].
Bảng 1.1. S lượng loài tôm h Atyidae và ging Caridina mt
số quc gia khu vc Châu Á
Quc gia Số loài trong h
Atyidae
Số loài thuc ging
Caridina
Trung Quc147 103
n Độ 31 31
Thái Lan 15 15
In đô nê xi a 62
Xin-ga-po và Ma-lay-xi a 14 13
Phi lip pin 36 29
1.1.3. Tng quan các nghiên cu phân loi tôm Atyidae trên thế
gii da trên phân tích sinh hc phân t
Vic nghiên cu phân loi hc tích hp da trên vic kết hp các d
liu v hình thái, phân t, sinh hc, sinh thái đã giúp phát hin thêm nhiu
loài mi, tu chnh li phân loi hc cho nhiu loài, ging. Đồng thi, các
nghiên cu v phát sinh chng loi, tiến hóa, địa lý sinh vt cũng đang được
ng đang được trin khai mnh mđể hiu rõ hơn v h tôm Atyidae.
3
Như vy, phn ln các nghiên cu v di truyn ca các loài tôm riu
họ Atyidae đều s dng trình tđoạn gen ty th 16S rRNA. Các nghiên cu
cho thy, khong cách di truyn gia các loài là rt thp, khong cách để tách
bit các loài có th nh hơn 3%. Vic phân loi hc ca nhóm tôm này cn
một cách tiếp cn tích hp, bao gm phân tích hình thái, sinh hc phân t
các đặc điểm sinh thái, địa lý phân b, vv. để gia tăng mc độ tin cy.
1.1.4. Tng quan các nghiên cu cơ s cho bo tn và nghiên cu
bảo tn tôm Atyidae trên thế gii
1.1.4.1. Nghiên cu v phân hng bo tn Atyidae trên thế gii
Qua tng hp trên có th thy hin nay có ít các nghiên cu phân hng
bảo tn cho tôm Atyidae, có th do loài tôm này chưa thc sđưc quan tâm,
cần có thêm các nghiên cu để đánh giá tình trng bo tn h tôm này.
1.1.4.2. Nghiên cu bo tn tôm Atyidae trên thế gii
Hin nay, các nghiên cu bo tn loài tôm Atyidae ít, ch có mt s
ít nghiên cu v sinh thái hc và sinh hc sinh sn có th làm tin đề nghiên
cứu bo tn sau này.
1.2. Tng quan nghiên cu v h tôm Atyidae Vit Nam
1.2.1. Tng quan các nghiên cu v thành phn loài tôm Atyidae
Vit Nam
Tổng hp các nghiên cu trước khi NCS tiến hành thc hin lun án
cho thy khu h tôm Atyidae ca Vit Nam có 26 loài, bao gm: 2 loài trong
nghiên cu ca Bouvier năm 1904, 1925 là C. weberi sumatrensis C.
nilotica typica;1 loài C. gracilirostris De Man, 1892 trong công b ca
Nguyn Văn Xuân; 19 loài trong công b ca Đặng Ngc Thanh và H
Thanh Hi năm 2012, và 02 loài mi mô t năm 2020-2021 ca Do và CS.
Như vy, Vit Nam hin ti mi có các nghiên cu v đa dng
thành phn loài tôm Atyidae. Chưa có các nghiên cu chuyên sâu v bo tn
ng như phân hng bo tn. các đặc điểm sinh hc, sinh thái hc, phm vi
phân b, kích thước qun th, các tác động môi trường đối vi nhóm sinh vt