BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
CAO XUÂN THỤC
NGHIÊN CỨU GIÁ TRỊ CỦA PHOSPHATASE KIỀM,
LYSOZYME, ADENOSINE DEAMINASE
VÀ INTERFERON GAMMA TRONG CHẨN ĐOÁN
TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI DO LAO
Ngành: Nội khoa
Mã số: 9720107
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
Công trình được hoàn thành tại:
Đại Học Y Dƣợc Thành Phố Hồ Chí Minh
Người hướng dẫn khoa hoc:
PGS.TS. TRẦN VĂN NGỌC
Phản biện 1:
Phản biện 1:
Phản biện 1:
Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng đánh giá luận án cấp Trường
họp tại: Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh.
Vào hồi……..giờ……..ngày………tháng………năm………
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
- Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM
- Thư viện Đại Học Y Dược TP. HCM
1
GIỚI THIỆU LUẬN ÁN
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
TDMP do lao đứng hàng đầu trong các bệnh lao ngoài phổi
nhưng chẩn đoán nguyên nhân còn khó khăn. Tại Việt Nam, các xét
nghiệm cần thiết chẩn đoán lao không đủ, hiệu quả chẩn đoán của
phân tích dịch màng phổi còn thấp.
Với mục đích xác định dấu ấn sinh hóa nào hữu ích hơn trong
chẩn đoán TDMP do lao giữa ALP, Lysozyme, ADA và Interferon
gamma và với giả thuyết có thể gia tăng hơn nữa độ đặc hiệu và độ
nhạy của từng xét nghiệm trong DMP, chúng tôi tiến hành đề tài này
nhằm “Nghiên cứu giá trị của Phosphatase kiềm, Lysozyme,
Adenosine deaminase và Interferon gamma trong chẩn đoán TDMP
do lao” với mục tiêu nghiên cứu:
1. Nhận xét về đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của nhóm ệnh
nhân có chẩn đoán cuối c ng là TDMP lao.
2. Xác định giá trị chẩn đoán của từng xét nghiệm: Phosphatse
kiềm dịch màng phổi (ALP DMP) và tỉ số ALP dịch màng phổi /
huyết thanh (ALP DMP/HT), Lysozyme dịch màng phổi (Lys DMP)
và tỉ số Lysozyme dịch màng phổi/ huyết thanh (Lys DMP/HT),
Adenosine deaminase dịch màng phổi (ADA DMP) và Interferon
gamma dịch màng phổi (INF-γ DMP) trong TDMP lao.
3. Xác định giá trị chẩn đoán các phối hợp xét nghiệm: ALP,
Lysozyme, ADA và INF-γ trong TDMP lao.
2. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trong tình hình Việt Nam hiện nay, các cơ sở chưa trang ị được
phòng xét nghiệm đủ tiêu chuẩn để thực hiện kỹ thuật PCR lao, chưa
làm được một số dấu ấn sinh hóa, chưa làm được STMP và/ hoặc
chưa đọc được tiêu bản giải phẫu bệnh. Các xét nghiệm có giá trị
2
chẩn đoán TDMP do lao cao hiện nay như INFγ chỉ thực hiện được
trên hệ thống máy công nghệ cao ở một số bệnh viện lớn tuyến trung
ương nên khả năng phổ biến rộng rãi xét nghiệm này là khó, ADA dù
dễ thực hiện nhưng nghiên cứu chưa nhiều và chưa được phổ biến
rộng rãi, trong khi ALP và Lysozyme dù giá trị chẩn đoán TDMP do
lao không cao bằng ADA và INFγ nhưng rẻ tiền, dễ thực hiện, có khả
năng phổ biến được ở tuyến cơ sở nhưng rất ít nghiên cứu về
Lysozyme và chưa có nghiên cứu nào về ALP. Vì vậy đề tài nghiên
cứu này có tính thời sự, cấp bách và cần thiết.
3. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
(1). Khẳng định giá trị cao của INFγ (nhạy 91,7%, đặc hiệu
95%) và ADA (nhạy 90,8%, đặc hiệu 83,4%) trong chẩn đoán TDMP
lao.
(2). Xây dựng các phương trình kết hợp xét nghiệm: Lympho DMP (%) + 3,2 log (Lys DMP) ≥ 99 (a) hoặc Lympho DMP (%) + 1,3 log (ADA) ≥ 102 (b) làm tăng giá trị chẩn đoán so với một mình Lys DMP hoặc ADA, với độ nhạy của (a) và (b) lần lượt là 79% và 80,6%; độ đặc hiệu lần lượt là là 90% và 94,4%.
(3). Đề xuất được lưu đồ phổ biến và vai trò các dấu ấn sinh hóa
trong chẩn đoán TDMP lao.
4. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN
Luận án có 128 trang: mở đầu 3 trang, tổng quan tài liệu 45
trang, đối tượng và phương pháp nghiên cứu 13 trang, kết quả nghiên
cứu 33 trang, àn luận 31 trang, kết luận và kiến nghị 3 trang. Luận
án có 42 ảng, 12 iểu đồ, 3 sơ đồ, 5 hình và 106 tài liệu tham khảo
trong đó có 27 tài liệu tiếng Việt và 79 tài liệu tiếng Anh, 20 tài liệu
mới trong 5 năm chiếm 19% toàn ộ tài liệu tham khảo.
3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.2. Tràn dịch màng phổi do lao
1.2.1. Định nghĩa:
TDMP do lao gây ra bởi vi khuẩn lao (Mycobacterium
tuberculosis) xâm nhập vào màng phổi trên cơ thể đã quá mẫn với
các protein của vi khuẩn lao trong lần nhiễm trước đó.
1.2.2. Dịch tễ:
TDMP do lao đứng hàng đầu trong các bệnh lao ngoài phổi
(39,2%) và 60 - 70% các nguyên nhân TDMP nói chung [3],[17] 1.2.3. Cơ chế bệnh sinh:
Các giả thuyết chính: (1) TDMP do vi khuẩn lao đi vào khoang
màng phổi. (2) TDMP do phản ứng quá mẫn muộn của cơ thể với
kháng nguyên của vi khuẩn lao trong khoang màng phổi, đóng vai trò
chủ yếu trong bệnh sinh của TDMP nguyên phát do lao. (3) Cơ chế
tắc dẫn lưu ạch mạch (4) Đáp ứng viêm tại chỗ.
1.2.4. Lâm sàng và cận lâm sàng TDMP do lao:
Lâm sàng: thường gặp tử 20 – 40 tuổi, nam cao hơn nữ.
Triệu chứng cơ năng: đau ngực kiểu màng phổi, ho khan, khó thở,
thường sốt nhẹ, ớn lạnh về chiều, mệt mỏi, biếng ăn, sụt cân.
Triệu chứng thực thể: hội chứng 3 giảm, tiếng cọ màng phổi
Tiến triển tự nhiên của TDMP do lao: hầu hết tự hấp thu từ 2 đến 4
tháng, 65% trường hợp sau đó xuất hiện tổn thương lao hoạt động.
Cận lâm sàng:
X-Quang ngực và siêu âm: xác định có tràn dịch và mức độ TDMP
Chọc dịch màng phổi: dịch tiết, lympho ưu thế, điển hình màu vàng
chanh hơi dính.
Xét nghiệm sinh hoá: ADA trên 47 U/L có độ nhạy cao chẩn đoán
viêm màng phổi lao. Theo Winterbauer R.H, khi ADA DMP > 70
4
U/L thì độ nhạy là 98% và độ đặc hiệu là 96% chẩn đoán TDMP lao.
ADA là xét nghiệm nhanh, có độ nhạy cao và rẻ tiền. ADA không có
giá trị phân biệt nhiễm lao với các nhiễm khuẩn khác như trong
TDMP mủ hay viêm.
INF-γ là một lymphokin được tạo ra bởi lympho T do đáp ứng
với kích thích của kháng nguyên. Nhiều nghiên cứu cho thấy định
lượng INF-γ trong DMP là xét nghiệm giúp chẩn đoán TDMP do lao
với độ nhạy cao từ 78 – 100% và độ đặc hiệu từ 95% - 100%.
Gamma interferon release assays (IGRA) giúp xác định bệnh
nhân bị nhiễm lao. Tuy nhiên, ít có giá trị xác định TDMP lao.
CRP là một dấu ấn của phản ứng viêm và tổn thương tổ chức.
CRP được phát hiện trong DMP của bệnh nhân TDMP lao và cận
viêm cao hơn các TDMP khác.
Đo nồng độ kháng nguyên và kháng thể chuyên biệt kháng
protein của vi khuẩn lao trong DMP hiện còn đang nghiên cứu.
Soi trực tiếp AFB DMP: thường âm tính, dương tính < 10%.
PCR lao DMP: nhạy 72 – 92,3%, đặc hiệu 70,9 – 100%, không cho
biết vi khuẩn còn sống hay đã chết; rất dễ có dương tính giả, có thể
có âm tính giả.
Cấy lao MGIT: chưa phân iệt được chủng Mycobacteria gây bệnh,
độ nhạy chỉ khoảng 10 -35%.
Sinh thiết màng phổi mù: tiêu chuẩn vàng chẩn đoán, xâm lấn, dương
tính 50 – 80%.
STMP qua nội soi lồng ngực: tăng tỉ lệ cấy M.tuberculosis lên 76%
so với cấy mảnh mô màng phổi qua STMP bằng kim Abram là 48%.
1.3. Nguồn gốc, đặc điểm, vai trò, tình hình nghiên cứu trong và
ngoài nƣớc của phosphatase kiềm, lysozyme, adenosine
deaminase và interferon gamma
5
1.3.1. Phosphatase kiềm (ALP) và ALP DMP/HT
ALP là enzyme có nguồn gốc từ màng tương ào và có chức
năng sinh lý không rõ. Phosphatase kiềm cũng là một trong các dấu
ấn sinh hóa được tìm thấy trong DMP.
Nghiên cứu ALP trong và ngoài nước:
* Ngoài nước: Các nghiên cứu của Lone Mushtag A và cs (2003),
Ashish A Jadhav và cs (Ấn Độ - 2009), Bansal P và cs (Ấn Độ -
2010), Irene Tsilioni và cs (Hy Lạp – 2011), Mahmoud và cs (Ai Cập
- 2014) cho thấy ALP nhạy 80 – 98%, đặc hiệu 80 -84%. ALP
DMP/HT = 0,51 nhạy 90%, đặc hiệu 86,7%.
* Trong nước: chưa có nghiên cứu nào
1.3.2. o à DMP HT
Lysozyme là một protein gây ly giải vi khuẩn, có vai trò là đồng
yếu tố ức chế sự phát triển của vi khuẩn lao. Lysozyme tăng trong
TDMP lao, TDMP cận viêm và mủ màng phổi,
Các nghiên cứu Lysozyme và Lys DMP/HT trong và ngoài nước:
* Ngoài nước: Yuji Moriwaki và cs nghiên cứu trên 51 BN nhận thấy
Lysozyme DMP 12 mg/L nhạy 100%, đặc hiệu 83%. Asseo và cs,
Verea Hernando và cs, Valdes và cs nhận thấy Lys DMP/ HT có độ
nhạy từ 67,3 – 100%, đặc hiệu 90 – 95%.
* Trong nước: Cao Xuân Thục (2007) cho thấy Lysozyme nhạy
55,1%, đặc hiệu 93,8%; Nguyễn Xuân Bích Huyên, Lê Thượng Vũ
(2005) thấy Lys DMP/ HT > 1.2 nhạy 85,7 %, đặc hiệu 61,5%.
1.3.3. Adenosine deaminase
ADA là chất chỉ điểm miễn dịch tế bào (bao gồm phản ứng quá
mẫn muộn). ADA càng cao, khả năng chẩn đoán TDMP lao càng
chính xác. Giá trị ngưỡng ADA chấp nhận rộng rãi là 40 và 45 U/L.
6
* Ngoài nước: Goto và cộng sự (2003) cộng gộp từ 40 nghiên cứu
thấy ADA nhạy 50 - 100%, đặc hiệu 47 - 100%. Liang QL và cs
(2008) cộng gộp từ 63 nghiên cứu, trên 8036 bệnh nhân, nhận thấy
ADA > 40 U/L có độ nhạy và độ đặc hiệu trung bình lần lượt là 92%
(từ 47 đến 100%) và 90% (từ 41 đến 100%).
* Trong nước: Lê Hồng Vân (2009) cho thấy ADA = 34 U/L nhạy
93,9%, đặc hiệu 97%. Nguyễn Năng Viện (2012) thấy ADA ≥ 31,1
UI/L nhạy 87%, đặc hiệu 100%.
1.3.4. Interferon gamma DMP
INF-γ đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát bệnh gây ra bởi vi
khuẩn nội bào, rất hiệu quả phân biệt TDMP do lao và không lao.
Các nghiên cứu Interferon gamma trong và ngoài nước
* Ngoài nước: Jiang J và cs (2007) cộng gộp từ 22 nghiên cứu
gồm 782 TDMP lao và 1319 TDMP không lao thấy trung bình INF-γ
nhạy 89%, đặc hiệu 97%. Không thể thiết lập một giá trị ngưỡng
chung vì đơn vị sử dụng và phương pháp đo lường khác nhau giữa
các nghiên cứu. Nariman A. Helmy và cs (2012), Khan F Y và cs
(2013), Thuc X. Cao, William M. Vollmer và cs (2014) cho thấy
INF-γ nhạy 84 – 100%, đặc hiệu 57,1 – 100%.
* Trong nước: Cao Xuân Thục (2007), Nguyễn Xuân Bích
Huyên, Lê Thượng Vũ và cs (2008), Lê Hồng Vân (2009), Nguyễn
Thị Bích Ngọc (2010) cho thấy INF-γ nhạy 84,2 – 94,4%, đặc hiệu
95 - 100%.
Tất cả các nghiên cứu ở Việt Nam đều thực hiện trên số lượng
nhỏ bệnh nhân và chỉ nghiên cứu trên TDMP dịch tiết ưu thế lympho
bào là TDMP lao và TDMP do ung thư.
7
Chƣơng 2 ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU
Tất cả bệnh nhân TDMP do mọi nguyên nhân nhập khoa Hô Hấp
– Bệnh Viện Chợ Rẫy và có kết quả chẩn đoán xác định cuối c ng
trong thời gian từ tháng 01/2009 đến tháng 12/ 2012.
2.1.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán xác định nguyên nhân TDMP
2.1.5.1. TDMP do lao (lao màng phổi): có một trong các tiêu chuẩn
1. Mô học có bằng chứng lao: GPB mô STMP/ mô sinh thiết phế
quản, sinh thiết hạch có bằng chứng viêm u hạt – nang lao.
2. Phân lập được vi trùng lao từ DMP hay mô màng phổi: cấy vi
trùng lao trong DMP hoặc từ mảnh STMP dương tính; hoặc soi tìm
AFB DMP dương tính; hoặc soi AFB/ cấy vi trùng lao (+) từ đàm
hay DRPQ và DMP hấp thu sau 2 tháng điều trị kháng lao; hoặc PCR
lao DMP dương tính và DMP hấp thu sau 2 tháng điều trị kháng lao.
2.1.5.2. Chẩn đoán các nguyên nhân TDMP không lao
TDMP do ung thư (K màng phổi): dựa vào kết quả dương tính của
GPB mô STMP là carcinoma di căn màng phổi hoặc tế bào học đúc
khối tế bào DMP là carcinoma phát tán trong DMP
TDMP dịch thấm: đủ 3 tiêu chuẩn Light’s
TDMP cận viêm/ mủ MP: TDMP thứ phát sau viêm phổi/ apxe phổi
với neutrophil ưu thế và đáp ứng với điều trị kháng sinh hoặc nhuộm
soi/cấy vi trùng (+) hoặc mủ đại thể và đáp ứng điều trị kháng sinh.
Các tiêu chuẩn chẩn đoán TDMP khác:
TDMP do siêu vi: bệnh sử nhiễm siêu vi với sốt và viêm long, và
khỏi bệnh tự nhiên không điều trị đặc hiệu.
8
TDMP do nhiễm ký sinh trùng: có đủ 3 tiêu chuẩn: eosinophil DMP
tăng > 10% và huyết thanh chẩn đoán hoặc soi phân tìm ký sinh trùng
dương tính và đáp ứng với thuốc điều trị ký sinh trùng.
TDMP do viêm tụy: có tiền sử hoặc bệnh sử viêm tụy cấp/ mãn và
amylase DMP tăng cao.
TDMP do lupus: bệnh sử lupus và không có bằng chứng TDMP do
nguyên nhân khác và đáp ứng với điều trị lupus
2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Cắt ngang mô tả phân tích
2.2.2. Cỡ mẫu: công thức tính cỡ mẫu để ước lượng độ đặc hiệu:
. Cỡ mẫu cho ALP và Lysozyme với α = 0,05, spec = 0,90, d= 0,05,
p = 0.4, cần tối thiểu 139 ca không bệnh và 93 ca bệnh, N = 232.
. Cỡ mẫu cho ADA và INF-γ với α = 0,05, spec = 0,95, d= 0,05,
p = 0.4, cần tối thiểu 73 ca không bệnh và 49 ca bệnh, N = 122.
2.2.3. Tiến trình nghiên cứu
Các đối tượng nghiên cứu được tiến hành hỏi bệnh sử, tiền căn,
thăm khám lâm sàng, chọc dịch màng phổi, làm các xét nghiệm
thường qui, xét nghiệm ALP, Lysozyme, ADA và INF-γ trong DMP
và làm ALP, lysozyme máu cùng lúc CDMP.
2.2.4. Quản lý và phân tích số liệu
Nhập, xử lý, phân tích số liệu bằng phần mềm Stata 13.0.
9
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Ký cam kết nghiên cứu và CDMP Phân tích DMP thường qui
Loại trừ (n=200) . Từ chối CDMP (n=27) . Không thực hiện CDMP (n=108) do rối loạn đông máu, DMP ít hoặc xuất viện trước CDMP . Chọc dịch giải áp điều trị (n=65)
CDMP xét nghiệm: ALP, Lysozyme, ADA, INF-γ (n=756)
Loại trừ (n = 272) Không xác định chẩn đoán
TDMP xác định được nguyên nhân (n=484)
TDMP không do lao (n= 297)
Tất cả bệnh nhân ≥ 18 tuổi có TDMP nhập Khoa Hô Hấp – BVCR từ 2009 đến 2012 (n=956)
Tính độ nhạy, đặc hiệu và AUC của ALP, Lysozyme, ADA, INF-γ
. TDMP dịch thấm (n = 57) . TDMP do ung thư (n = 186) . TDMP viêm/mủ MP (n = 39) . TDMP khác (n = 15)
TDMP do lao (n= 187)
Tính độ nhạy, độ đặc hiệu và AUC của ALP, Xác định giá trị của ALP, Lysozyme, ADA, INF-γ trong TDMP do lao Lysozyme, ADA, INF-γ Sơ đồ 3.1: Lưu đồ nghiên cứu
3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG CỦA NHÓM
BỆNH NHÂN CHẨN ĐOÁN CUỐI CÙNG LÀ TDMP LAO
3.1.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu
3.1.1.2. Đặc điểm d n th m gi nghiên cứu
- Tuổi trung ình 48,6 tuổi. Không khác biệt về tiền căn lao cũng như
triệu chứng ho, đau ngực, khó thở giữa TDMP lao và không lao.
- TDMP lao có sốt nhiều hơn (80,2%) trong khi TDMP không lao có
tiền căn ung thư (10,1%) và tỉ lệ TDMP 2 bên (23,2%) cao hơn so
với TDMP lao (5,9%).
- Protein trung bình trong DMP 5,3 g/dl, LDH trung bình 755 IU/L
và tỉ lệ lympho trung bình 90% đều tăng có ý nghĩa trong TDMP lao.
10
3.2. GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA TỪNG XÉT NGHIỆM
3.2.1. Giá trị chẩn đoán của ALP và ALP DMP/HT
- ALP trung bình trong TDMP lao là 109 U/L, khác biệt không có ý
nghĩa so với 95 U/L trong TDMP không lao (p = 0,27).
- ALP DMP/HT trung bình trong TDMP lao là 0,43 khác biệt không
có ý nghĩa so với 0,36 trong TDMP không lao (p = 0,11).
3.2.2. Giá trị chẩn đoán của Lysozyme DMP và tỉ s Lys DMP/HT
- Lysozyme trung bình trong TDMP lao là 11,8 mg/L cao hơn TDMP
không lao (p <0,0001). Lys DMP = 11 mg/L có độ nhạy 60,5%, độ
đặc hiệu 89,2%
- Lys DMP/HT trung bình TDMP lao là 1,45. Lys DMP/HT = 1,2 có độ nhạy 70,1%, độ đặc hiệu 81,7% 3.2.3. Giá trị chẩn đoán của Adenosine Deaminase
- ADA trung bình trong TDMP lao là 53,9 U/L cao gấp 5 lần TDMP
không lao (p < 0001).
- ADA = 30 U/L có độ nhạy 90,8%, độ đặc hiệu 83,4%, diện tích
dưới đường cong là 0,9077. Với ngưỡng ADA = 41 U/L có độ nhạy
70%, độ đặc hiệu 90%. Với ngưỡng ADA = 70 U/L có độ nhạy
26,6%, đặc hiệu 95%,
3.2.4. Giá trị chẩn đoán của INF-γ DMP
- INF-γ trung ình trong TDMP lao là 551,5 pg/ml cao gấp 50 lần
TDMP không lao (p < 0,0001).
- INF-γ = 63 pg/ml có độ nhạy 91,7%, độ đặc hiệu 95,0%. Vơi
ngưỡng INF-γ = 430 pg/ml có độ nhạy 58,3%, độ đặc hiệu 100%.
3.3. SO SÁNH VÀ KẾT HỢP GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA
ALP, LYSOZYME, ADA VÀ INF-γ TRONG TDMP LAO
3.3.1. So sánh các xét nghiệm
3.3.1.1. Trung bình ALP, Lys, ADA, INF-γ trong TDMP l o
11
Bảng 3.26. Trung bình của ALP, ALP DMP/HT, Lysozyme, Lys
TDMP lao
TDMP không lao
Tổng
Dịch thấm
KMP
Dịch tiết Viêm/Mủ
Khác
109
95
89
102
85
105
ALP DMP1 (U/L)
(89 - 254)
(62 - 171)
(37 – 121)
(73 – 171)
(36 – 170)
(89 - 156)
p*
0,27
0,09
0,53
0,82
0,85
0,25
0,43 (0,34 – 0,53)
0,13 (0,05 - 0,38)
0,48 (0,3- 0,5)
ALP DMP/HT1 p*
0,43 (0,31 – 0,51)
0,36 (0,18 –0,50) 0,11
0,2 (0,1 – 0,5) 0,048
0,30
0,79
0,78
0,007
11,8
5,0
4.1
5.0
4.7
10.5
Lys DMP1 (mg/L)
(8,6 – 15,4)
(3,6 – 7,4)
(2,8 – 5,2)
(3,6 – 6,7)
(7,6 -17,8)
(4,0- 5,6)
p*
< 0,0001
< 0,0001
< 0,0001
< 0,0001
0,88
< 0,0001
Lys DMP/HT1
1,45 (1,02 - 1,92)
0,75 (0,56-1,00)
0,62 (0,50-0,73)
0,78 (0,56 -1,00)
1,18 (0,80- 1,92)
1,36 (0,63-1,96)
p*
< 0,0001
< 0,0001
< 0,0001
< 0,0001 11,7 (7,6 - 18,3)
0,82 55,7 (12,3-88,6)
ADA DMP1 (U/L) p*
53,9 (38,5 - 71,3)
11,5 (6,9 – 22,1) < 0,0001
6,5 (2,6 – 9,4) < 0,0001
< 0,0001 9,8 (5,1-18,4)
0,87 31,7 (8,7- 62,3)
INF-γ DMP1 (pg/ml) p*
551,5 (259,3-1000)
10,6 (5,6 - 20,4) < 0,0001
16,9 (6,5 -39,7) < 0,0001
0,12 30,8 (20,1-50,3) < 0,0001 0,0009 11,2 (6,0-19,9) < 0,0001 < 0,0001
< 0,0001
< 0,0001
1dữ liệu diễn đạt bằng trung vị (median) và (Q1 – Q3: khoảng tứ phân vị thứ 1 và thứ 3) *Mann – Whitney ranksum test
DMP/HT, ADA và INF-γ trong TDMP lao và phân nhóm TDMP
12
3.3.1.3. So sánh giá trị chẩn đoán các xét nghiệm
Bảng 3.27. Giá trị chẩn đoán của ALP, ALP DMP/HT, Lysozyme,
Lys DMP (mg/L)
Lys DMP/HT
ADA DMP (U/L)
INF-γ DMP (pg/ml)
1,2
Ngưỡng
11
30
63
70,1
Nhạy (%)
60,5
90,8
91,7
81,7
Đặc hiệu (%)
89,2
83,4
95,0
3,8
LR (+)
5,49
5,42
16,3
0,37
LR (-)
0,45
0,12
0,09
AUC
0,8376
0,8086
0,9077
0,9774
Lys DMP/HT, ADA và INF-γ
3.3.2. Kết hợp các xét nghiệm
3.3.2.1. Kết hợp xét nghiệm ALP DMP + Lys DMP, ADA, INF-γ
Kết hợp ALP DMP (1) hoặc ALP DMP/HT (2) với Ly DMP (3)
hoặc Lys DMP/HT (4,) ADA (5) hoặc INF-γ (6)
Kết hợp ALP DMP hoặc ALP DMP/HT với Lys DMP hoặc Lys
DMP/HT, với ADA DMP hoặc INF-γ DMP đều không làm gia tăng
giá trị chẩn đoán so với từng xét nghiệm Lys DMP, Lys DMP/HT,
ADA DMP hoặc INF-γ DMP riêng lẽ.
Kết hợp tỉ lệ Lympho DMP và Ly DMP hoặc Ly DMP/HT
Kết hợp Lymphocyte DMP và Ly DMP
Bảng 3.28. Kết hợp tỉ lệ tế bào lympho DMP và Lys DMP
(a) Lympho DMP Lys DMP
Ngưỡng 81% 11 mg/dL
Nhạy (%) 78,8 70,9 69,5
Đặc hiệu (%) 90,0 75,2 85,5
GTTĐ (+) (%) 84,4 65,2 75,5
GTTĐ (-) (%) 86,0 79,8 69,3
13
- Kết hợp lympho trong DMP và Lys DMP theo phương trình Lym DMP (%) + 3,2 log (Lys DMP) ≥ 99 (a)
làm gia tăng giá trị chẩn đoán TDMP lao.
Kết hợp Lymphocyte DMP và Lys DMP/HT
- Kết hợp lympho DMP và Lys DMP/HT theo phương trình:
Lym DMP (%) + 22 log (LysDMP/HT) ≥ 102 (b)
có độ nhạy 75%, đặc hiệu 85%, GTTĐ (+) 77,7%, GTTĐ (-) 82,9%.
Kết hợp tỉ lệ Lympho DMP và ADA (5) hoặc INF-γ (6)
Kết hợp tỉ lệ Lympho DMP và ADA
- Kết hợp tế ào lympho DMP và ADA DMP theo phương trình:
Lym DMP (%) + 1,3 log (ADA) ≥ 119 (c)
làm gia tăng giá trị chẩn đoán so với từng xét nghiệm riêng lẽ.
Bảng 3.38. Giá trị chẩn đoán kết hợp lympho DMP và ADA DMP
(c) Lympho DMP ADA
Ngưỡng 72% 40 U/L
Nhạy (%) 80,6 70,9 72,5
Đặc hiệu (%) 94,4 75,2 89,1
GTTĐ (+) (%) 88,8 65,2 83,1
GTTĐ (-) (%) 89,8 79,8 84,2
Kết hợp tỉ lệ Lympho DMP và INF-γ
- Kết hợp Lympho DMP và INF-γ DMP không làm gia tăng giá trị
chẩn đoán so với INF-γ riêng lẽ.
14
3.3.2.2. Kết hợp Lys DMP/ Lys DMP/HT + ADA / INF-γ DMP
Bảng 3.31. Kết hợp Lys DMP/ Lys DMP/HT + ADA / INF-γ DMP
4 + 6
INF-γ
3 + 5 (d) (p<0,0001)
3 + 6 (p<0,0001)
4 + 5 (p<0,0001)
(p<0,0001) ADA
%
70,9
88,8
90,8%
91,7
Nhạy
72,4
89,2
91,1
97,2
83,4%
95,0
Đặc hiệu
91,2
96,0
82,3
95,7
85,8%
96,4
GTTĐ (+)
82,9
94,3
84,3
92,2
82,2%
91,8
GTTĐ (-)
84,9
92,4
3.3.2.3. Kết hợp xét nghiệm ADA DMP + INF-γ DMP
Bảng 3.32. Giá trị chẩn đoán khi kết hợp ADA DMP + INF-γ DMP
ADA.DMP INF-γ.DMP ADA.DMP + INF-γ.DMP
%
Độ nhạy 90,8 91,7 91,4
Độ đặc hiệu 80,3 95,4 95,2
GTTĐ (+) 80,7 96,1 92,1
82,2 91,8 88,0 GTTĐ (-)
- Kết hợp ADA và INF-γ làm tăng độ đặc hiệu của ADA nhưng
không làm tăng giá trị chẩn đoán so với một mình INF-γ.
3.3.2.4. Kết hợp xét nghiệm Lys DMP/ Lys DMP/HT + ADA DMP
+ INF-γ DMP
- Phân tích thống kê với 3 iến số độc lập là Lys DMP hoặc Lys
DMP/HT với ADA và INF-γ DMP thì Lys DMP, Lys DMP/HT và
ADA đều không có ý nghĩa với p lần lượt là 0,89; 0,85 và 0,13.
- Hiệu quả chẩn đoán khi kết hợp 3 xét nghiệm đúng bằng hiệu quả
chẩn đoán của một mình INF-γ DMP.
15
Chƣơng 4: BÀN LUẬN 4.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA NHÓM BỆNH NHÂN
NGHIÊN CỨU CÓ CHẨN ĐOÁN CUỐI CÙNG TDMP LAO
4.1.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu
4.1.1.2. Đặc điểm d n th m gi nghiên cứu
Tuổi trung bình 48.6 tuổi, cao hơn so với nghiên cứu của Valdes L [96] là 34,1 tuổi, tương đương Âu Thanh T ng [25] là 48,7 tuổi và của Lê Hồng Vân [26] là 54,3 tuổi. Lứa tuổi gặp trễ hơn có thể do
nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Chợ Rẫy là bệnh viện tuyến
cuối, đa số bệnh nhân trẻ đã được điều trị ở bệnh viện tuyến trước.
Tỉ lệ mắc bệnh ở nam cao hơn nữ (1,7: 1) tương đương y văn.
4.1.3.1 Các đặc điểm của dịch màng phổi trong TDMP lao
Với ngưỡng protein DMP = 5,2 g/dl, có độ nhạy 59% và đặc
hiệu 80,1%; ngưỡng LDH DMP = 770 U/L, độ nhạy 50,0% và đặc
hiệu 60,0%; ngưỡng tế ào lympho DMP = 81%, độ nhạy 70,9% và
đặc hiệu 75,2% chẩn đoán TDMP lao. Giá trị chẩn đoán này không
cao nên Protein, LDH và lympho DMP đều không được xem là dấu
ấn giúp chẩn đoán phân biệt TDMP lao và không lao.
4.2. GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA TỪNG XÉT NGHIỆM
4.2.1. Phosphatase kiềm
4.2.1.1. Pho ph t e kiềm DMP
ALP là xét nghiệm rẻ tiền và dễ thực hiện trên máy sinh hóa đơn
giản, tuy các nghiên cứu ở phương Tây về các dấu ấn sinh hóa trong
TDMP lao không thấy nghiên cứu về ALP, nhưng các nghiên cứu ở
Ấn Độ và Hy Lạp – là hai nước đông dân, có tình hình nhiễm lao cao
cũng như điều kiện kinh tế xã hội tương đồng Việt Nam – cho thấy
ALP có giá trị trong chẩn đoán TDMP lao. Tuy nhiên, nghiên cứu
của chúng tôi nhận thấy ALP DMP khác iệt không có ý nghĩa (p =
16
0,49) giữa TDMP lao và không lao. Sự khác iệt vì 1/ cỡ mẫu trong
nghiên cứu chúng tôi cao gấp 4 đến 8 lần, 2/ dân số TDMP dịch thấm
nhiều hơn, 3/ thực hiện trên nhiều nhóm nguyên nhân TDMP hơn.
4.2.1.2. Pho ph t e kiềm DMP/HT
ALP DMP/HT cũng không có giá trị chẩn đoán TDMP lao.
Chúng tôi đã hy vọng ALP và ALP DMP/HT nếu có GTCĐ
TDMP lao là điều rất hữu ích để phổ biến xét nghiệm này ở tuyến cơ
sở vì đây là xét nghiệm rẻ tiền, dễ thực hiện trên các máy sinh hóa
thông thường. Đáng tiếc là trong nghiên cứu chúng tôi, ALP và ALP
DMP/HT đều không có giá trị phân biệt TDMP lao và không lao.
4.2.2. Lysozyme
4.2.2.1. Lysozyme DMP
Bảng 4.2. So sánh Lys DMP giữa các nghiên cứu Yuji Lys DMP Chúng tôi Moriwaki Valdés Cao X Thục
Số bệnh nhân (N) 484 51 276 113
Ngưỡng (mg/L) 12 12 15 13
Độ nhạy (%) 69,5 100 85,7 55,1
Độ đặc hiệu (%) 85,5 83 61,6 93,8
GTTĐ (+) (%) 88 32,5 87,1
GTTĐ (-) (%) 95,2 73,2
Có lẽ vì giá trị chẩn đoán TDMP lao của Lys DMP không cao
nên có rất ít nghiên cứu về Lys DMP, các báo cáo chủ yếu là về Lys
DMP/HT. So sánh trên cho thấy độ nhạy của chúng tôi thấp hơn
nhiều nhưng độ đặc hiệu của chúng tôi lại cao hơn có lẽ là do đặc
điểm dân số nghiên cứu khác nhau, số lượng bệnh nhân khác nhau và
giá trị ngưỡng khác nhau, tuy nhiên đều có điểm chung là Lys DMP
có ý nghĩa trong chẩn đoán tràn dịch màng phổi lao.
17
4.2.2.2. Tỉ Ly ozyme DMP/HT
Valdes Chúng tôi
Bảng 4.3. So sánh Lys DMP/HT giữa các nghiên cứu Verea Hernando Villena 228 N.X.B. Huyên 165 Yuri. M 51 141 484 71 Số bệnh nhân
Giá trị ngưỡng 1,2 1,2 1,2 1,1 1,2 1,7
Nhạy (%) 70,8 85,7 100 67,3 100 72
Đặc hiệu (%) 81,7 61,5 88 90,3 94,9 92
GTTĐ (+) (%) 72,1 50 94,7
GTTĐ (-) (%) 69,6 90,8 100
Giá trị chẩn đoán trong nghiên cứu của chúng tôi thấp hơn do
chúng tôi nghiên cứu trên tất cả nguyên nhân TDMP với dân số cao
hơn nhiều trong khi Nguyễn X B Huyên, Yuri Moriwaki và Verea chỉ
nghiên cứu trên TDMP dịch tiết ưu thế lympho bào với dân số ít hơn.
4.2.3. Adenosine deaminase
Bảng 4.4. So sánh giá trị của ADA DMP giữa các nghiên cứu
Chúng Lê H Nghiên cứu Villegas Zemlin I.Tsilioi tôi Vân
Số bệnh nhân 484 33 42 387 60
Trung bình 58 58,6 54,7
Giá trị ngưỡng 45 34 45,5 52,4 45
Độ nhạy (%) 65,2 93.9 88,1 93,7 54,7
Đặc hiệu (%) 91,8 97.0 85,7 88,7 83,3
GTTĐ (+) (%) 81,8 93,9 79,0 85,5
GTTĐ (-) (%) 84,1 97,0 92,3 95,2
Giá trị chẩn đoán của ADA trong nghiên cứu chúng tôi thấp hơn
trong nghiên cứu của Lê Hồng Vân nhưng cao hơn rất nhiều so với
nghiên cứu của Irene Tsilioni do chúng tôi mở rộng trên nhiều nhóm
18
nguyên nhân TDMP với dân số nghiên cứu chúng tôi nhiều hơn 6 lần
và bệnh nhân TDMP lao cũng nhiều hơn.
ADA vừa có giá trị chẩn đoán khá cao, vừa tương đối dễ làm, có
thể thực hiện trên nhiều máy sinh hóa thông thường nên không đòi
hỏi trang bị máy móc mới, cần được nhân rộng và thực hiện ngay từ
các cơ sở y tế an đầu giúp chẩn đoán sớm nguyên nhân TDMP lao.
4.2.4. Interferon gamma
Các nghiên cứu cộng gộp đều cho thấy INF-γ có giá trị chẩn đoán
cao với độ nhạy trung bình là 89%, độ đặc hiệu 97%, và độ nhạy và
độ đặc hiệu tối ưu là 95%. Không thể thiết lập một giá trị ngưỡng
chung vì đơn vị sử dụng và phương pháp đo lường khác nhau.
So với các tác giả nước ngoài thì trung ình INF-γ, giá trị ngưỡng
của chúng tôi thấp hơn nhưng độ nhạy, độ đặc hiệu, GTTĐ (+) và
GTTĐ (-) đều cao hơn, có lẽ do sự khác nhau giữa cách thức xét
nghiệm (chúng tôi d ng kỹ thuật dàn trải iochip trong khi các tác
giả trên d ng kỹ thuật dĩa ELISA), tuổi trung ình dân số, độ nặng
của ệnh lao, tình trạng điều trị của bệnh nhân, tình trạng dinh
dưỡng, suy giảm miễn dịch và những bệnh đi kèm khác…
19
Tác giả
Năm
Chẩn đoán
PP định lượng
Điểm cắt
Cỡ mẫu
Nhạy (%)
ELISA
Valdes
Đặc hiệu (%) 94,2 91,8
140 pg/ml
Villegas
RIA
85,7 97,1
6 U/ml
1993 405 91 TB, 100 K, 58 Cận VP,10 Mủ MP, 88 dịch thấm, 48 khác 2000 140 42 TB, 19 Cận VP, 70 non TB, 9 không rõ NN
Villena
2003 595 82 TB
RIA
98,0 98,0
Sharma
2004 101 64 TB
ELISA
90.2 97,3
87,0 95,0
*
Poyraz
Nano biochip
94,4 89,6
2004 45 15 TB, 20 K, 10 dịch thấm 2006 84 36 TB, 35 K, 13 cận viêm 2007 113 49 TB, 84 K
Nano biochip
93.9 100
NX.B Huyên và cs Cao Xuân Thục Lê Hồng Vân 2009 100 31 TB, 69 K
Nano biochip
94
97
2010 64 38 TB, 26 K
84,2 96,2
3.7 U/ml 138 pg/ml 12 pg/ml 32,9 pg/ml 61 pg/ml 58 pg/ml 149 pg/ml
Nguyễn T B Ngọc
Chúng tôi
flow cytometry- assisted immunoassay Nano biochip
91,7 95,0
63 pg/ml
2017 484 187 TB, 297 K, 39 cận viêm, 57 dịch thấm, 15 khác
Bảng 4.5. So sánh INF-γ DMP giữa các tác giả
4.3. SO SÁNH VÀ KẾT HỢP GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA
ALP, LYSOZYME, ADA VÀ INF-γ TRONG TDMP LAO
4.3.1. So sánh các xét nghiệm
4.3.1.1. Chọn l xét nghiệm t t nhất để chẩn đoán TDMP lao
INF-γ là xét nghiệm tốt nhất giúp chẩn đoán TDMP lao, kế đến là
ADA, Lys DMP và Lys DMP/HT. INF-γ có GTCĐ cao hơn ADA
20
nhưng lại có giá thành cao hơn gấp 8 lần. Các nghiên cứu đều nhận
thấy rằng ADA được ưa chuộng hơn vì tính hiệu quả, đơn giản và ít
tốn kém hơn INF-γ. Từ kết quả trên, chúng tôi đề nghị ADA nên
được xét nghiệm thường qui. INF-γ chỉ thực hiện trong những trường
hợp ADA tăng cao không ph hợp lâm sàng hoặc khó khăn trong
chẩn đoán TDMP dịch tiết ưu thế lympho bào ở các đơn vị y tế tuyến
tỉnh và trung ương.
4.3.2. Kết hợp các xét nghiệm
3.3.2.1. Kết hợp ALP DMP + Lys DMP, ADA và INF-γ
Kết hợp ALP với các xét nghiệm khác không có ý nghĩa gia tăng
GTCĐ vì bản thân ALP và ALP DMP/HT không khác biệt có ý
nghĩa thống kê giữa TDMP lao và không lao. Do đó ALP và ALP
DMP/HT không nên được sử dụng để chẩn đoán TDMP lao.
Kết hợp Lympho DMP và Lys DMP hoặc Lys DMP/HT Kết hợp Lympho DMP và Lys DMP theo phương trình: Lympho DMP (%) + 3,2 log (Lys DMP) ≥ 99 (a) có ý nghĩa thống kê và ý nghĩa thực tiễn, nên được ứng dụng trong chẩn đoán TDMP lao.
Kết hợp Lympho DMP và Lys DMP/HT theo phương trình: Lympho DMP (%) + 22 log (Lys DMP/HT) ≥ 102 (b) có ý nghĩa thống kê tuy nhiên GTCĐ của (b) không cao ằng của (a) mà lại cần xét nghiệm thêm Lys máu nên gây tốn kém và không có ý nghĩa thực
tiễn, vì vậy không nên ứng dụng kết hợp này chẩn đoán TDMP lao.
Kết hợp tỉ lệ tế bào Lympho DMP và ADA: Kết hợp lympho DMP và ADA DMP theo phương trình (c): Lympho DMP (%) + 1,3 log (ADA) ≥ 119 (c) gia tăng GTCĐ so với một mình ADA, có ý nghĩa thống kê và ý nghĩa thực tiễn, nên được
khuyến cáo ứng dụng trong chẩn đoán TDMP lao.
21
4.3.2.2. Kết hợp Lys DMP/ Lys DMP/HT + ADA/ INF-γ
Giá trị chẩn đoán TDMP lao của Lys DMP/HT thấp hơn Lys
DMP mà lại phải xét nghiệm thêm Lys máu nên sự kết hợp Lys
DMP/HT với ADA hoặc INF-γ không có ý nghĩa thực tiễn bằng kết
hợp của Lys DMP với ADA hoặc INF-γ.
Kết hợp Lys DMP (3) + ADA DMP (5) Kết hợp Lysozyme DMP với ADA theo (d) có GTCĐ TDMP lao thấp hơn kết hợp Lympho DMP và ADA theo (c). Hơn nữa, đếm tế ào DMP trong đó có Lympho DMP lại là xét nghiệm thường qui
giúp gợi ý nguyên nhân TDMP ưu thế lympho, do vậy việc kết hợp Lympho DMP và ADA theo (c) có ý nghĩa thực tiễn hơn và nên được ứng dụng trong thực hành lâm sàng giúp gia tăng GTCĐ TDMP lao.
Kết hợp Lys DMP (3) + INF-γ (6)
Kết hợp Lysozyme DMP và INF-γ làm giảm GTCĐ và làm tăng
chi phí so với một mình INF-γ DMP. Do vậy sự kết hợp này không
có ý nghĩa thực tiễn, không nên ứng dụng trong thực hành lâm sàng.
Kết hợp ADA (5) và + INF-γ (6)
Kết hợp ADA và INF-γ làm tăng độ đặc hiệu của ADA nhưng
không làm tăng GTCĐ so với một mình INF-γ. Do vậy kết hợp này
không ý nghĩa thực tiễn và không nên ứng dụng trong thực hành lâm
sàng.
Tóm lại: Qua kết quả nghiên cứu, chúng tôi gợi ý lưu đồ phổ biến
các dấu ấn sinh hóa và vai trò của chúng trong chẩn đoán TDMP lao:
Tràn dịch màng phổi
22
(-)
Chọc dịch màng phổi Định lượng protein và LDH DMP
Có một trong các tiêu chí sau:. .Protein DMP/HT > 0.5 . LDH DMP > 0.6 . LDH HT > 2/3 giới hạn trên bình thường
Dịch tiết Thực hiện các thủ thuật chẩn đoán nguyên nhân
(+)
Dịch thấm Điều trị nguyên nhân: suy tim, xơ gan, hội chứng thận hư i chứng thận Phân tích tế bào DMP . Đếm thành phần tế bào . Cấy, nhuộm soi DMP . Lysozyme, ADA, INF-γ DMP
hư
Điều trị lao
Tuyến huyện, tỉnh
(+)
Điều trị lao
(-)
(+)
Tuyến tỉnh, trung ương
INF-γ ≥ 63 pg/dl
Điều trị lao
(-)
Lym DMP(%)+ 3,2 log(Lys DMP) ≥ 99 (-) ADA ≥ 41 UI/L hoặc Lym DMP (%) + 1,3 log (ADA) ≥ 119
Sinh thiết màng phổi
Sơ đồ 4.2. Lưu đồ phổ biến và vai trò các dấu ấn sinh hóa trong chẩn
đoán TDMP lao
23
4.5. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI
Đề tài chỉ thực hiện tại khoa Hô Hấp – BV Chợ Rẫy, kết quả
nghiên cứu có thể khác với các trung tâm khác. Thêm vào đó, không
phải tất cả các bệnh nhân đều được thực hiện đủ bốn xét nghiệm
Phosphatase kiềm, lysozyme, ADA và INF-γ làm cho số liệu không
đồng nhất và làm giảm độ mạnh của nghiên cứu.
Thời gian thực hiện lâu làm giảm tính mới của đề tài
KẾT LUẬN
1. NHẬN XÉT VỀ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG
CỦA NHÓM BỆNH NHÂN ĐƢỢC CHẨN ĐOÁN TDMP LAO:
- Tuổi trung ình 48,6.
- Nồng độ protein, LDH và lympho DMP đều tăng có ý nghĩa trong
TDMP lao so với TDMP không lao
2. GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA TỪNG XÉT NGHIỆM:
2.1. Giá trị chẩn đoán của Phosphatase kiềm và ALP DMP/HT:
- ALP và ALP DMP/HT không có giá trị chẩn đoán TDMP lao.
2.2. Giá trị chẩn đoán của Lysozyme DMP và tỉ s Lys DMP/HT:
- Cả Lys DMP và Lys DMP/HT đều tăng có ý nghĩa trong TDMP lao
so với TDMP không lao tuy nhiên giá trị chẩn đoán không cao.
- Kết hợp Lympho DMP và Lys DMP theo phương trình: Lympho
DMP (%) + 3,2 log (Lys DMP) ≥ 107 nhạy 79% và đặc hiệu 90%.
2.3. Giá trị chẩn đoán của Adenosine Deaminase:
- Ngưỡng 40 U/L thì ADA nhạy 72,5%, đặc hiệu 89,1%.
- Kết hợp lympho DMP và ADA DMP theo phương trình: Lympho
DMP (%) + 1,3 log (ADA) ≥ 125 nhạy 80,6% và đặc hiệu 94,4%.
24
2.4. Giá trị chẩn đoán của INF-γ DMP:
- INF-γ DMP tăng có ý nghĩa thống kê trong TDMP lao so với
TDMP không lao. Với ngưỡng 63 pg/ml thì INF-γ nhạy 91,7%, độ
đặc hiệu 95%, GTTĐ (+) là 96,4 %, GTTĐ (-) là 91,8%.
3. GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CÁC KẾT HỢP XÉT NGHIỆM:
- Kết hợp ALP với các xét nghiệm khác không gia tăng GTCĐ. Kết
hợp Lys DMP và Lys DMP/HT với ADA hoặc INF-γ không làm tăng
GTCĐ của ADA hay INF-γ mà còn làm giảm độ đặc hiệu của từng
xét nghiệm và làm tăng giá thành.
KIẾN NGHỊ
Mỗi xét nghiệm sinh hóa ALP, Lysozyme, ADA hay INF-γ đều
có ưu và nhược điểm của nó về giá trị chẩn đoán và khả năng phổ
biến xét nghiệm. ua đề tài nghiên cứu này, để chẩn đoán nguyên
nhân TDMP do lao, chúng tôi có một số kiến nghị sau:
- ADA nên được thực hiện sớm và thường qui đối với ệnh nhân
TDMP. Đặc biệt ADA nên được phổ biến rộng rãi ở các cơ sở y tế
an đầu và nên kết hợp tỉ lệ Lympho DMP với ADA để làm tăng giá
trị chẩn đoán TDMP lao.
- ALP, tỉ số ALP DMP/HT và tỉ số Lys DMP/HT không góp phần
làm tăng giá trị chẩn đoán nên không cần làm xét nghiệm ALP DMP
và máu cũng như Lys máu c ng lúc chọc dò.
- Ở những nơi chưa thực hiện được ADA, có thể kết hợp tỉ lệ
Lympho DMP với Lysozyme DMP để chẩn đoán TDMP lao.
- INF-γ DMP có giá trị chẩn đoán TDMP lao cao nhất nhưng lại
đắt tiền nên không khuyến cáo làm thường qui nhưng cũng cần được
trang bị từ tuyến tỉnh và trung ương.
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
1. Cao Xuân Thục, Trần Văn Ngọc (2017), “Vai trò của
Adenosine deaminase và Interferon gamma trong chẩn đoán
tràn dịch màng phổi do lao”, Y học TP. Hồ Chí Minh, phụ ản
tập 21, số 2, tr. 164 -171.
2. Cao Xuân Thục (2017), “Vai trò của Phosphatase kiềm,
Lysozyme và Adenosine deaminase trong chẩn đoán tràn dịch
màng phổi do lao”, Y học TP. Hồ Chí Minh, phụ ản tập 21, số
2, tr. 172 -180.
